Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Afrika
L-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Edukazzjoni, ix-Xjenza u l-Kultura (UNESCO) iddeżinjat 156 Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-Afrika, li hawnhekk tirreferi għal 46 pajjiż/stat membru: l-Alġerija, l-Angola, il-Benin, il-Burkina Faso, in-Niġer, il-Botswana, il-Kamerun, ir-Repubblika Ċentru-Afrikana, il-Kongo, Cabo Verde, iċ-Chad, il-Kosta tal-Avorju, il-Guinea, ir-Repubblika Demokratika tal-Kongo, l-Eġittu, l-Eritrea, l-Etjopja, Franza (Rèunion u l-Gżejjer tan-Nofsinhar), il-Gabon, il-Gambja, is-Senegal, il-Ghana, il-Kenja, il-Lesoto, l-Afrika t'Isfel, il-Libja, il-Madagascar, il-Malawi, il-Mali, il-Mauritania, Mauritius, il-Marokk, il-Mozambique, in-Namibja, in-Niġerja, il-Portugall (Madeira), ir-Rwanda, is-Seychelles, Spanja (il-Gżejjer Kanarji), is-Sudan, it-Tanzanija, it-Togo, it-Tuneżija, l-Uganda, ir-Renju Unit (il-Gżejjer Gough u Inaċċessibbli), iż-Żambja, u ż-Żimbabwe.[1]
L-Etjopja u l-Afrika t'Isfel għandhom l-ikbar ammont ta' Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, bi tnax-il sit; segwiti mill-Marokk b'disa' siti; imbagħad it-Tuneżija bi tmien siti; u l-Alġerija, l-Eġittu, is-Senegal u t-Tanzanija b'seba' siti. Disa' pajjiżi għandhom Sit ta' Wirt Dinji kull wieħed biss. Erba' siti huma siti transnazzjonali kondiviżi bejn żewġ pajjiżi: il-Park ta' Maloti-Drakensberg (il-Lesoto u l-Afrika t'Isfel), ir-Riżerva Naturali Stretta tal-Muntanja ta' Nimba (il-Kosta tal-Avorju u l-Guinea), iċ-Ċrieki tal-Ġebel tas-Senegambja (il-Gambja u s-Senegal), u Mosi-oa-Tunya / Kaskati ta' Vitorja (iż-Żambja u ż-Żimbabwe). Żewġ siti huma kondiviżi bejn tliet pajjiżi: il-Park Trinazzjonali ta' Sangha (ir-Repubblika Ċentru-Afrikana, il-Kamerun u l-Kongo) u l-Kumpless ta' W-Arly-Pendjari (il-Benin, il-Burkina Faso u n-Niġer).[2][3]
L-ewwel siti mill-kontinent tniżżlu fl-1978, meta l-Gżira ta' Gorée tas-Senegal u l-Knejjes Imħaffrin fil-Blat ta' Lalibela u l-Park Nazzjonali ta' Simien tal-Etjopja ntgħażlu meta tfasslet il-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO. Is-Somalja, São Tomé u Príncipe, il-Burundi, Comoros, il-Djibouti, il-Guinea Ekwatorjali, l-Eswatini, is-Sudan t'Isfel, il-Guinea-Bissau, il-Liberja, Sierra Leone ma għandhom l-ebda Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.
Kull sena, il-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO jista' jiddeżinja siti ġodda fil-lista, jew ineħħi s-siti li ma jissodisfawx iktar il-kriterji tal-għażla tal-UNESCO. L-UNESCO tiddeżinja s-siti abbażi ta' għaxar kriterji tal-għażla; kull sit irid jissodisfa mill-inqas wieħed mill-għaxar kriterji. Il-kriterji (i) sa (vi) huma kulturali, filwaqt li l-kriterji (vii) sa (x) huma naturali. Is-siti "mħallta" huma siti li jissodisfaw kriterji bħala sit kulturali u bħala sit naturali.[4][5] Il-Kumitat tal-Wirt Dinji jista' jispeċifika wkoll li sit jinsab fil-periklu, u jikkwota "kundizzjonijiet li jheddu l-istess karatteristiċi tal-għażla tal-UNESCO li wasslu biex is-sit jitniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO".[6]
Siti ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]NB: * Siti transnazzjonali (bl-asterisk)
Sit | Stampa | Post | Kriterji tal-Għażla | Erja f'ettari (akri) | Sena tad-deżinjazzjoni | Deskrizzjoni |
---|---|---|---|---|---|---|
Al Qal'a ta' Beni Hammad | Provinċja ta' M'sila,
l-Alġerija 35°48′50″N 04°47′36″E |
kulturali:
(iii) |
150 (370) | 1980 | F'pajsaġġ muntanjuż ta' sbuħija straordinarja, il-fdalijiet tal-ewwel belt kapitali tal-emiri Ħammadidi, stabbilita fl-1007 u mġarrfa fl-1152, jagħtu stampa awtentika ta' belt Musulmana ffortifikata. Il-moskea għandha sala tat-talb bi 13-il korsija u tmien niċeċ li hija waħda mill-ikbar fl-Alġerija. Il-Forti (Al Qal'a) ta' Beni Hammad tinsab qrib ir-raħal ta' Maadid (magħruf ukoll bħala Maadhid), li jinsab madwar 225 kilometru (140 mil) fix-Xlokk tal- Alġier.[7] | |
Djémila | Provinċja ta' Sétif,
l-Alġerija 36°19′14″N 5°44′12″E |
kulturali:
(iii)(iv) |
31 (77) | 1982 | Djémila (qabel magħruf bħala Cuicul) kien raħal Ruman f'pajsaġġ muntanjuż, li jinkludi forum, tempji, bażiliki, arkati trijonfali, binjiet reliġjużi u strutturi oħra, kollha kemm huma adattati għall-pożizzjoni ta' 900 metru (3,000 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar.[8] | |
Kasbah tal-Alġier | il-Provinċja tal-Alġier,
l-Alġerija 36°47′00″N 3°03′37″E |
kulturali:
(ii)(v) |
50 (120) | 1982 | Il-Kasbah tal-Alġier hija belt Iżlamika unika mal-kosta Mediterranja. Fiha l-fdalijiet ta' ċittadella, moskej Medjevali u palazzi Ottomani.[9] | |
Wied ta' M'zab | Provinċja ta' Ghardaïa,
l-Alġerija 32°29′00″N 3°41′00″E |
kulturali:
(ii)(iii)(v) |
4,000 (9,900) | 1982 | Il-ħabitat uman tradizzjonali intatt inbena madwar ħames ksour tal-Wied ta' M'zab fis-seklu 10 mill-Ibaditi.[10] | |
Tassili n'Ajjer | Provinċji ta' Illizi u Tamanrasset,
l-Alġerija 25°30′00″N 9°00′00″E |
imħallat:
(i)(iii)(vii)(viii) |
7,200,000 (18,000,000) | 1982 | Tassili n'Ajjer huwa promontorju vast fit-tarf tas-Saħara li fih iktar minn 15,000 inċizjoni fl-għerien li jirreġistraw it-tibdil fil-klima, il-migrazzjonijiet tal-annimali, u l-evoluzzjoni tal-ħajja umana, u li jmorru lura għas-6,000 Q.K. għall-ewwel sekli W.K. Is-sit huwa magħruf ukoll għall-formazzjonijiet tal-ġebel ramli msawra bl-erożjoni.[11] | |
Timgad | Provinċja ta' Batna,
l-Alġerija 35°27′00″N 6°38′00″E |
kulturali:
(ii)(iii)(iv) |
91 (220) | 1982 | Stabbilita mill-Imperatur Trajanu fil-100 W.K. bħala kolonja militari, Timgad hija kkaratterizzata minn toroq cardo u decumanus, li jikkostitwixxu eżempju tipiku tal-ippjanar tal-bliet Rumani.[12] | |
Tipasa | Provinċja ta' Tipaza,
l-Alġerija 36°32′00″N 2°22′00″E |
kulturali:
(iii)(iv) |
52 (130) | 1982 | Tipasa, li qabel kienet ċentru kummerċjali Kartaġiniż, inħakmet mir-Rumani u ġiet ikkonvertita f'bażi militari. Is-sit joħroġ fid-dieher ukoll influwenzi Paleo-Kristjani u Biżantini.[13] | |
Mbanza Kongo, Fdalijiet tal-Kapitali tal-eks Renju tal-Kongo | Provinċja ta' Zaire,
l-Angola 6°16′04″S 14°14′53″E |
kulturali:
(iii), (iv) |
89.29 (220.6) | 2017 | Ir-raħal ta' Mbanza Kongo, li jinsab fuq promontorju f'altitudni ta' 570 metru, kien il-kapitali politika u spiritwali tar-Renju tal-Kongo, wieħed mill-ikbar stati kkostitwiti fin-Nofsinhar tal-Afrika mis-seklu 14 sas-seklu 19.[14] | |
Kumpless ta' W-Arly-Pendjari* | il-Benin, il-Burkina Faso u n-Niġer
11°53′3″N 2°29′16″E |
naturali:
(ix), (x) |
1,714,831 (4,237,440) | 1996 | Il-parks jinsabu fiż-żona bejn is-savanna u l-foresti u huma ekosistema importanti għaż-żona bijoġeografika.[15] | |
Palazzi Rjali ta' Abomey | Dipartiment ta' Zou,
il-Benin 7°11′00″N 1°59′00″E |
kulturali:
(iii), (iv) |
48 (120) | 1985 | Il-belt kienet is-sede ta' tnax-il re li rrenjaw fir-Renju ta' Dahomey bejn l-1625 u l-1900. Ir-rejiet kollha ħlief wieħed bnew il-palazzi tagħhom fl-inħawi. Oriġinarjament is-sit ġie kklassifikat bħala fil-periklu mill-1985 minħabba ħsara estensiva kkawżata minn tromba tal-arja, iżda iktar 'il quddiem tneħħa mil-lista tas-siti fil-periklu fl-2007.[16] | |
Delta ta' Okavango | Okavango,
il-Botswana 19°17′00″S 22°54′00″E |
naturali:
(vii), (ix), (x) |
2,023,590 (5,000,400) | 2014 | Din id-delta fil-Majjistral tal-Botswana tinkludi mraġ permanenti u pjanuri li jesperjenzaw għargħar staġonalment. Hija waħda mill-ftit sistemi tad-delta interni li ma jnixxux fil-baħar jew f'xi oċean, u b'sistema ta' artijiet mistagħdra li hi kważi intatta.[17] | |
Tsodilo | il-Majjistral tal-Botswana
18°45′00″S 21°44′00″E |
kulturali:
(i), (iii), (vi) |
4,800 (12,000) | 2001 | Is-sit jinkludi iktar minn 4,500 pittura fuq il-blat fid-Deżert ta' Kalahari. Ir-rekords arkeoloġiċi jipprovdu evidenza ta' attivitajiet umani u ambjentali tul iktar minn 100,000 sena.[18] | |
Siti Metallurġiċi Antiki tal-Produzzjoni tal-Ħadid fil-Burkina Faso | Douroula,
Tiwêga, Yamané, Kindibo, Békuy, il-Burkina Faso 12°35′16″N 3°19′44″W |
kulturali:
(iii), (iv), (vi) |
122.3 (302) | 2019 | Dan is-sit huwa magħmula minn madwar ħmistax-il forn jew struttura oħra, minjieri u traċċi ta' abitazzjonijiet. Douroula, li tmur lura għas-seklu 8 Q.K., hija l-eqdem evidenza tal-iżvilupp tal-produzzjoni tal-ħadid fil-Burkina Faso.[19] | |
Fdalijiet ta' Loropéni | Loropéni,
il-Burkina Faso 10°15′00″N 3°35′00″W |
kulturali:
(iii) |
1.1 (2.7) | 2009 | Stabbilita iktar minn elf sena ilu, Loropéni hija l-aqwa fortizza ppreservata minn għaxar fortizzi f'Lobi, li kienu parti minn madwar mitt struttura tal-ġebel li nbnew fi żmien il-kummerċ tad-deheb trans-Saħarjan.[20] | |
Riżerva tal-Fawna ta' Dja | Dja-et-Lobo
u Haut-Nyong, il-Kamerun 3°N 13°E |
naturali:
(ix), (x) |
526,000 (1,300,000) | 1987 | Din ir-riżerva hija fost l-ikbar foresti tropikali fl-Afrika u fost l-iżjed protetti. Hija mdawra kważi għalkollox mix-xmara Dja u fiha 107 speċi ta' mammiferi, u ħamsa minnhom huma mhedda.[21] | |
Park Trinazzjonali ta' Sangha* | il-Kamerun, ir-Repubblika Ċentru-Afrikana u l-Kongo
2°36′34″N 16°33′15″E |
naturali:
(ix), (x) |
746,309 (1,844,170) | 2012 | Dan il-park huwa magħmul minn tliet parks nazzjonali li jinsabu fil-Majjistral tal-Baċir tal-Kongo, fejn jiltaqgħu t-tliet pajjiżi, b'erja totali ta' madwar 750,000 ettaru. Il-biċċa l-kbira tas-sit ma tiġix affettwata mill-attivitajiet tal-bniedem. Il-park fih firxa wiesgħa ta' ekosistemi ta' foresti tropikali umdużi bi flora u b'fawna rikki.[22] | |
Cidade Velha, iċ-Ċentru Storiku ta' Ribeira Grande | Ribeira Grande,
Cabo Verde 14°54′55″N 23°36′19″W |
kulturali:
(ii), (iii), (vi) |
209 (520) | 2009 | Il-belt, fin-Nofsinhar tal-gżira ta' Santiago, kienet l-ewwel belt militari kolonjali Ewropea fit-Tropiċi, bi fdalijiet li jmorru lura għas-seklu 16. Żewġ knejjes, fortizza rjali u l-Pjazza tal-Gonja jgħinu fiż-żamma tal-konfigurazzjoni oriġinali tat-toroq tal-belt.[23] | |
Park Nazzjonali ta' Manovo-Gounda St Floris | Bamingui-Bangoran,
ir-Repubblika Ċentru-Afrikana 9°00′N 21°30′E |
naturali:
(ix), (x) |
1,740,000 (4,300,000) | 1988 | Il-park jinkludi savanna vasta b'ħafna flora u fawna, bħal rinoċeronti suwed, iljunfanti, cheetahs, leopardi, klieb selvaġġi, għażżiela wiċċhom aħmar, u bufli. Is-sit tqiegħed fil-lista tas-siti fil-periklu fl-1997 minħabba li r-ragħa u l-insib kienu maħsuba li qerdu 80 % tal-organiżmi selvaġġi fil-park.[24] | |
Katina Muntanjuża ta' Ennedi: Pajsaġġ Naturali u Kulturali | iċ-Chad
17°02′30″N 21°51′46″E |
imħallat:
(iii), (vii), (ix) |
2,441,200 (6,032,000) | 2016 | Fil-Grigal tal-pajjiż, il-Katina Muntanjuża ta' Ennedi tal-ġebel ramli ġiet skolpita tul iż-żmien bl-erożjoni tal-ilma u tar-riħ f'promontorju bil-kanjons u bil-widien li joffru pajsaġġ spettakolari mmarkat bl-irdumijiet, bil-ħnejjiet naturali u bil-pitons. Fl-ikbar kanjons, il-preżenza permanenti tal-ilma taqdi rwol essenzjali fl-ekosistema tas-sit, u ssostni l-flora, il-fawna u l-bnedmin.[25] | |
Lagi ta' Ounianga | Reġjun ta' Ennedi,
iċ-Chad 19°03′18″N 20°30′20″E |
naturali:
(vii) |
62,808 (155,200) | 2012 | Il-Lagi ta' Ounianga huma sensiela ta' 18-il lag li jinsabu fid-deżert tas-Saħara, fil-Grigal taċ-Chad. Id-daqs, il-fond, il-kompożizzjoni kimika, u l-kuluri tagħhom ivarjaw, u wħud minnhom għandhom fawna akkwatika tgħix fihom.[26] | |
Moskej bi stil Sudaniż fit-Tramuntana tal-Kosta tal-Avorju | il-Kosta tal-Avorju
10°29′25″N 6°24′37″W |
kulturali:
(ii), (iv) |
0.13 (0.32) | 2021 | It-tmien moskej bi stil Sudaniż jinsabu f'Tengréla, f'Kouto, f'Sorobango, f'Samatiguila, f'Nambira, f'Kong, u f'Kaouara, u huma kkaratterizzati minn kostruzzjoni bil-ħamrija u t-tajn, b'oqfsa ppuntati, b'riffieda vertikali bi bċejjeċ tal-fuħħa jew bajd tan-nagħma fil-quċċata, u minareti għoljin jew baxxi b'għamla ta' piramida maqtugħa. Dawn jippreżentaw interpretazzjoni ta' stil arkitettoniku li oriġina bejn is-sekli 12 u 14 fil-belt ta' Djenné, li dak iż-żmien kienet parti mill-Imperu ta' Mali u li kienet tgawdi mill-prosperità tal-kummerċ tad-deheb u tal-melħ fis-Saħara u t-Tramuntana tal-Afrika.[27] | |
Park Nazzjonali ta' Taï | Guiglo
u Sassandra, il-Kosta tal-Avorju 5°45′00″N 7°07′00″W |
naturali:
(vii), (x) |
330,000 (820,000) | 1982 | Dan il-park jinkludi waħda mill-ftit sezzjonijiet li għad fadal ta' foresti tropikali fil-Punent tal-Afrika, u jħaddan flora rikka kif ukoll ħdax-il speċi ta' xadini.[28] | |
Ċentru Storiku ta' Grand-Bassam | Sud-Comoé,
5°11′45″N 3°44′11″W |
kulturali:
(iii), (iv) |
110 (270) | 2012 | Grand-Bassam huwa raħal kolonjali li nbena matul is-sekli 19 u 20, u kien l-ewwel kapitali tal-Kosta tal-Avorju wara l-okkupazzjoni Franċiża fir-reġjun. Il-kwartieri tiegħu, li kienu jispeċjalizzaw fil-kummerċ, fl-amministrazzjoni u l-abitazzjonijiet ġenerali, għenu lir-raħal isir iċ-ċentru ekonomiku u ġudizzjarju tal-pajjiż, apparti li huwa l-iżjed port importanti tal-Kosta tal-Avorju.[29] | |
Park Nazzjonali ta' Comoé | Zanzan,
il-Kosta tal-Avorju 9°N 4°W |
naturali:
(ix), (x) |
1,150,000 (2,800,000) | 1983 | Il-park huwa fost l-ikbar siti protetti tal-Punent tal-Afrika u jinkludi x-xmara Comoé u l-flora unika tagħha. Is-sit tqiegħed fil-lista tas-siti fil-periklu fl-2003, minħabba l-irvelli fil-Kosta tal-Avorju, flimkien ma' diversi fatturi bħall-insib, in-nirien fil-foresti, in-nuqqas ta' ġestjoni tas-sit, u r-ragħa eċċessiva. Iktar 'il quddiem tneħħa mil-lista tas-siti fil-periklu fl-2017 wara s-suċċessi fil-ġlieda kontra l-insib, li wasslu għal żidiet fil-popolazzjonijiet tal-fawna bħall-iljunfanti u ċ-chimpanzees.[30] | |
Riżerva Naturali Stretta tal-Muntanja ta' Nimba* | Prefettura ta' Lola,
il-Kosta tal-Avorju; u l-Guinea 7°36′11″N 8°23′27″W |
naturali:
(ix), (x) |
17,540 (43,300) | 1981 | Ir-riżerva tinkludi lil Muntanja ta' Nimba u x-xaqlibiet tagħha li huma miksija b'foresti densi u b'mergħat muntanjużi bil-ħaxix. Fl-1992 il-park tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu minħabba l-proposta ta' konċessjoni għall-estrazzjoni tal-ħadid u tal-minerali fil-konfini tal-park u l-preżenza ta' refuġjati.[31] | |
Riżerva Naturali ta' Okapi | Orientale,
ir-Repubblika Demokratika tal-Kongo 2°00′N 28°30′E |
naturali:
(x) |
1,372,625 (3,391,830) | 1996 | Ir-riżerva tkopri għoxrin fil-mija tal-Foresta Tropikali ta' Ituri fil-baċir tax-xmara Kongo, u fiha bosta speċijiet mhedda ta' primati u ta' għasafar. Hija abitata mit-tribujiet nomadiċi pigmej tal-Mbuti u tal-Efé. Fl-1997, is-serq u l-qtil tal-iljunfanti, flimkien mat-tluq tal-persunal tar-riżerva wasslu biex is-sit jitniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu.[32] | |
Park Nazzjonali ta' Kahuzi-Biega | Maniema
u n-Nofsinhar ta' Kivu, ir-Repubblika Demokratika tal-Kongo 2°30′S 28°45′E |
naturali:
(x) |
600,000 (1,500,000) | 1980 | Il-park huwa ddominat minn żewġ vulkani estinti, Kahuzi u Biega. Hemm abbundanza ta' fawna, inkluż gorilli graueria. Il-park tqiegħed fil-lista tas-siti fil-periklu fl-1997 meta d-deforestazzjoni u l-kaċċa saru problema kbira..[33] | |
Park Nazzjonali ta' Salonga | Maniema
u n-Nofsinhar ta' Kivu, ir-Repubblika Demokratika tal-Kongo 2°S 21°E |
naturali:
(vii), (ix) |
3,600,000 (8,900,000) | 1984 | Il-park huwa l-ikbar riżerva ta' foresti tropikali fl-Afrika, jinsab fil-qalba tal-baċir tax-xmara Kongo u huwa aċċessibbli mill-ilma biss. Huwa l-ħabitat ta' speċijiet fil-periklu ta' estinzjoni bħall-bonobo, il-pagun tal-Kongo, il-iljunfant tal-foresti, u l-kukkudrill ta' ħalqu rqiq. Is-sit tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu fl-1999, minħabba żieda fl-attivitajiet ta' nsib. Madankollu, is-sit tneħħa minn din il-lista fl-2021 bis-saħħa taż-żieda ta' sforzi ta' konservazzjoni.[34] | |
Park Nazzjonali ta' Virunga | Tramuntana ta' Kivu
u Orientale, ir-Repubblika Demokratika tal-Kongo 0°55′00″N 29°10′00″E |
naturali:
(vii), (viii), (x) |
800,000 (2,000,000) | 1979 | Il-park jinkludi artijiet bassasa, savanna u meded tal-borra. Il-park tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu fl-1994, minħabba l-ġenoċidju fir-Rwanda u ż-żieda sussegwenti fil-popolazzjoni tar-refuġjati fil-park, id-deforestazzjoni, it-tluq tal-persunal tal-park, u t-tnawwir tal-foresti.[35] | |
Park Nazzjonali ta' Garamba | Orientale,
ir-Repubblika Demokratika tal-Kongo 4°00′N 29°15′E |
naturali:
(vii), (x) |
500,000 (1,200,000) | 1980 | Il-park jinkludi bosta savanna, bwar tal-ħaxix u boskijiet, fejn jgħixu l-iljunfanti, il-ġiraffi, l-ippopotami u r-rinoċeronti bojod. Is-sit tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu wara t-tnaqqis fil-popolazzjoni tar-rinoċeronti bojod fl-inħawi, iżda tneħħa minn din il-lista fl-1991. Madankollu, is-sit reġa' tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu fl-1996, meta tliet rangers inqatlu u l-popolazzjoni tar-rinoċeronti bojod reġgħet naqset.[36] | |
Abu Mena | Governorat ta' Lixandra, l-Eġittu | kulturali:
(iv) |
183 (450) | 1979 | Il-fdalijiet tal-eks belt Kristjana imqaddsa jinkludu knisja, battisterju, bażiliki, binjiet pubbliċi, toroq, monasteri, djar u studjos tax-xogħol. Dawn inbnew fuq il-qabar ta' Menas ta' Lixandra.[37] | |
Tebe Antika bin-Nekropoli tagħha | Governorat ta' Luxor, | kulturali:
(i)(iii)(vi) |
7,390 (18,300) | 1979 | L-eks belt kapitali tal-Eġittu u l-belt ta' Amun, Tebe fiha t-tempji u l-palazzi ta' Karnak u ta' Luxor, kif ukoll in-nekropoli fil-Wied tar-Rejiet u fil-Wied tal-Irġejjen, li huma xhieda tal-quċċata taċ-ċivilizzazzjoni Eġizzjana.[38] | |
Belt Storika tal-Kajr | Governorat tal-Kajr, | kulturali:
(i)(v)(vi) |
524 (1,290) | 1979 | Il-Kajr huwa waħda mill-eqdem bliet Iżlamiċi fid-dinja. Iċ-ċentru storiku jinsab fil-qalba tal-belt urbana moderna tal-Kajr u jmur lura għas-seklu 10 u laħaq il-quċċata tiegħu fis-seklu 14. Fih moskej, madrasas, ħamams u funtani.[39] | |
Memphis u n-Nekropoli Tagħha – il-meded tal-piramidi minn Giza sa Dahshur | Governorat ta' Giza, | kulturali:
(i)(v)(vi) |
16,358.52 (40,422.8) | 1979 | Il-belt kapitali tar-Renju Antik tal-Eġittu għandha monumenti funebri straordinarji, inkluż oqbra tal-blat, mastaba mżejna, tempji u piramidi. Fi żmien il-qedem, il-Piramidi tal-Eġittu kienu jitqiesu bħala wieħed mis-Seba' Għeġubijiet tad-Dinja Antika.[40] | |
Monumenti Nubjani minn Abu Simbel sa Philae | Governorat ta' Aswan, l-Eġittu | kulturali:
(i)(iii)(vi) |
374 (920) | 1979 | Il-komponenti ta' dan is-sit jinsabu tul ix-xmara Nil, u jinkludu monumenti bħat-Tempju ta' Ramesses II f'Abu Simbel u s-Santwarju ta' Isis f'Philae, li ġew salvati mill-għargħar tax-xmara Nasser, frott il-kostruzzjoni tad-Diga ta' Aswan.[41] | |
Żona ta' Santa Katarina | Governorat tan-Nofsinhar tas-Sinaj, | kulturali:
(i)(iii)(iv)(vi) |
60,100 (149,000) | 2002 | Il-monasteru Ortodoss ta' Santa Katarina huwa fost l-eqdem monasteri Kristjani li għadu attiv. Imur lura għas-seklu 6 u jinsab qrib l-Għolja ta' Horeb, fejn skont it-Testment il-Qadim, Mosè ngħata t-Tavli tal-Kmandamenti. Ir-reġjun huwa sagru għall-Kristjani, għall-Musulmani u għal-Lhud.[42] | |
Wadi Al-Hitan (Wied tal-Balieni) | Governorat ta' Faiyum, l-Eġittu | naturali:
(viii) |
20,015 (49,460) | 2005 | Wadi Al-Hitan jinsab fil-Punent tal-Eġittu u fih il-fdalijiet ta' fossili tal-Archaeoceti li issa huma estinti. Is-sit jippermetti l-immappjar tal-evoluzzjoni tal-balieni minn mammiferu tal-art għal mammiferu akkwatiku.[43] | |
Asmara: Belt Afrikana Modernista | Maekel, l-Eritrea
15°20′07″N 38°56′09″E |
kulturali:
(ii)(iv) |
481 (1,190) | 2017 | Il-belt kapitali tal-Eritrea, li tinsab iktar minn 2,000 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, żviluppat mis-snin 90 tas-seklu 19 'il quddiem bħala belt militari għas-setgħa kolonjali Taljana. Wara l-1935, Asmara għaddiet minn programm ta' kostruzzjoni fuq skala kbira fejn ġie applikat l-istil razzjonalist Taljan ta' dak iż-żmien fil-binjiet tal-gvern, residenzjali u kummerċjali, fil-knejjes, fil-moskej, fis-sinagogi, fiċ-ċinema, fil-lukandi, eċċ.[44] | |
Aksum | Reġjun ta' Tigray | kulturali: (i), (iv) | — | 1980 | Il-fdalijiet tal-belt ta' Aksum, li jmorru lura għas-seklu 13, jimmarkaw il-qalba tal-Etjopja tal-qedem u dak li kien "l-iżjed stat setgħan bejn l-Imperu Ruman tal-Lvant u l-Persja". Fost il-fdalijiet hemm obeliski monolitiċi, steli ġganteski, oqbra rjali u fdalijiet ta' kastelli tal-qedem.[45] | |
Fasil Ghebbi, ir-Reġjun ta' Gondar | Reġjun ta' Amhara | kulturali: (ii), (iii) | — | 1979 | Il-fortizza kienet ir-residenza tal-imperaturi Etjopjani matul is-sekli 16 u 17. Il-fdalijiet tal-belt, b'binjiet b'influwenzi Induisti u Għarab, iktar 'il quddiem ġew immudellati mill-ġdid bi stil arkitettoniku Barokk mill-missjunarji Ġiżwiti.[46] | |
Harar Jugol, ir-Raħal Storiku Ffortifikat | Reġjun ta' Harari | kulturali: (iv), (v) | 48 (120) | 2006 | Il-belt tinsab fuq promontorju u hija mdawra bi fniedaq u bis-savanna. Fiha 82 moskea, 102 santwarju, u disinn uniku fuq ġewwa tad-djar. Jingħad li Harar hija r-raba' l-eqdes belt tal-Iżlam.[47] | |
Pajsaġġ Kulturali ta' Konso | Reġjun tan-Nazzjonijiet tan-Nofsinhar | kulturali: (iii), (v) | 14,000 (35,000) | 2011 | Is-sit fih 55 kilometru (34 mil) ta' raba' mtarraġ bil-ħitan tas-sejjieħ u insedjamenti ffortifikati fl-artijiet għoljin ta' Konso fl-Etjopja.[48] | |
Wied t'Isfel tal-Awash | Reġjun ta' Afar | kulturali: (ii), (iii), (iv) | — | 1980 | Il-fdalijiet Paleontoloġiċi li nstabu ta' mill-inqas erba' miljun sena ilu, bħal dawk ta' Lucy, huma evidenza tal-evoluzzjoni umana.[49] | |
Wied t'Isfel tal-Omo | Reġjun tan-Nazzjonijiet tan-Nofsinhar | kulturali: (iii), (iv) | — | 1980 | Fis-sit preistoriku qrib il-Lag ta' Turkana nstabu bosta fossili, fost l-oħrajn tal-Homo gracilis.[50] | |
Knejjes Imħaffrin fil-Blat ta' Lalibela | Reġjun ta' Amhara | — | 18; 1978; i, ii, iii | Is-sit jinkludi tnax-il knisja Medjevali mħaffra fil-blat tas-seklu 13.[51] | ||
Park Nazzjonali ta' Simien | Reġjun ta' Amhara | naturali: (vii), (x) | 22,000 (54,000) | 1978 | Il-promontorju Etjopjan imnawwar fih qċaċet muntanjużi ppuntati, widien fondi u rdumijiet weqfin li jibqgħu neżlin sa madwar 1,500 metru (4,900 pied). It-tnaqqis fil-popolazzjonijiet tal-mogħża tal-barr ta' Walia, tal-għażżiela żgħar, u taċ-ċingjali Afrikani, kif ukoll iż-żieda tal-popolazzjoni umana fil-park wasslu biex il-Kumitat tal-Wirt Dinji jniżżel is-sit fil-lista tas-siti fil-periklu fl-1996.[52] | |
Tiya | Reġjun tan-Nazzjonijiet tan-Nofsinhar | kulturali: (i), (iv) | — | 1980 | Is-sit arkeoloġiku jinkludi 36 monument, fosthom 32 stela mnaqqxa mimlijin simboli li diffiċli biex jiġu dekodifikati.[53] | |
Pitons, Cirques u Rdumijiet tal-Gżira ta' Réunion | Réunion | naturali: (vii), (x) | 105,838 (261,530) | 2010 | Il-Park Nazzjonali ta' La Réunion iħaddan fih diversi formazzjonijiet ġeoloġiċi u bijodiversità kbira.[54] | |
Gżejjer tan-Nofsinhar u Ibħra Awstrali Franċiżi | Artijiet Franċiżi tan-Nofsinhar u tal-Antartika | naturali: (vii), (ix), (x) | 67,296,900 (166,294,000) | 2019 | Dawn huma gżejjer remoti fl-Oċean tan-Nofsinhar li jospitaw flora u fawna uniċi, inkluż parti kbira mill-Antartika u b'hekk tirrappreżenta l-ikbar Sit ta' Wirt Dinji.[55] | |
Park Nazzjonali ta' Ivindo | il-Gabon
0°24′22″N 12°38′27″E |
naturali:
(ix), (x) |
298,758 (738,250) | 2021 | Il-park jinsab fuq l-ekwatur fit-Tramuntana tal-Gabon u fil-biċċa l-kbira tiegħu mhux mimsus u jinkludi erja ta' kważi 300,000 ettaru b'network sħiħ ta' xmajjar pittoreski. Fih ukoll bosta kaskati u ilmijiet rapidi, flimkien ma' foresti tropikali intatti, li jiffurmaw pajsaġġ ta' valur estetiku notevoli.[56] | |
Ekosistema u Relitt tal-Pajsaġġ Kulturali ta' Lopé-Okanda | Ogooué-Ivindo
u Ogooué-Lolo, il-Gabon 0°30′N 11°30′E |
imħallat:
(iii), (iv), (ix), (x) |
491,291 (1,214,010) | 2007 | Il-park fih foresti tropikali u savanna ppreservati sew, li jirriżultaw f'ekosistema diversa li tikkonsisti minn mammiferi kbar mhedda.[57] | |
Gżira ta' Kunta Kinteh u Siti Relatati | Banjul,
Niumi t'Isfel u ta' Fuq, il-Gambja 13°18′58″N 16°21′26″W |
kulturali:
(iii), (vi) |
8 (20) | 2003 | Is-sit huwa xhieda tal-attivitajiet mill-era prekolonjali bejn l-Afrika u l-Ewropa sal-indipendenza tal-pajjiż tul ix-xmara Gambja.[58] | |
Ċrieki tal-Ġebel tas-Senegambja* | Diviżjoni Ċentrali tax-Xmara u r-Reġjun ta' Kaolack,
13°41′28″N 15°31′21″W |
kulturali:
(i), (iii) |
10 (25) | 2006 | Il-gruppi ta' ċrieki tal-ġebel huma fost iktar minn 1,000 monument differenti tul ix-xmara Gambja. Kienu jintużaw bħala artijiet għad-dfin bejn is-seklu 3 Q.K. u s-seklu 16 W.K.[59] | |
Fortijiet u Kastelli, ir-Reġjuni tal-Volta, ta' Accra, Ċentrali u tal-Punent | Reġjuni tal-Volta, ta' Accra, Ċentrali u tal-Punent,
il-Ghana 5°14′51″N 0°47′07″W |
kulturali:
(vi) |
— | 1979 | Is-sit jinkludi l-fdalijiet ta' postijiet kummerċjali ffortifikati, li nbnew tul il-kosta tal-Ghana bejn l-1482 u l-1786.[60] | |
Binjiet Tradizzjonali tal-Asante | Kumasi,
il-Ghana 6°24′04″N 1°37′33″W |
kulturali:
(v) |
— | 1980 | Is-sit, fil-Grigal ta' Kumasi, fih l-aħħar fdalijiet intatti tal-Imperu ta' Asante, li laħaq il-quċċata tiegħu fis-seklu 18. L-abitazzjonijiet, magħmula bil-ħamrija, bl-injam u bil-ħuxlief, huma suxxettibbli għall-ħsarat ikkawżati mit-trapass taż-żmien u mit-temp.[61] | |
Forti ta' Ġesù, Mombasa | Mombasa, il-Kenja | kulturali:
(i), (iv) |
161,485 (399,040) | 2011 | Il-Forti ta' Ġesù huwa forti Portugiż li nbena mill-1593 sal-1596 fuq il-Gżira ta' Mombasa biex jiddefendi l-port antik ta' Mombasa, il-Kenja. Il-konfigurazzjoni tas-sit issegwi l-ideal Rinaxximentali li l-ġisem tal-bniedem huwa perfettament proporzjonat.[62] | |
Sistema tal-Lagi tal-Kenja fil-Wied tal-Fondoq il-Kbir | Provinċja tal-Wied tal-Fondoq, il-Kenja | naturali:
(viii), (x) |
161,485 (399,040) | 2011 | Is-sit jinsab fil-Wied tal-Fondoq il-Kbir, il-Kenja, u jinkludi tliet lagi: il-Lag ta' Bogoria, il-Lag ta' Nakuru u l-Lag ta' Elementaita. Popolazzjoni kbira b'diversità kbira ta' għasafar, inkluż tlettax-il speċi mhedda, jgħixu fl-inħawi.[63] | |
Parks Nazzjonali tal-Lag ta' Turkana | Lag ta' Turkana, il-Kenja | naturali:
(viii), (x) |
161,485 (399,040) | 1997 | Il-Lag ta' Turkana, l-ikbar lag salmastru fl-Afrika, huwa żona importanti għall-istudju tal-fawna u tal-flora. Fih jitnisslu l-kukkudrilli tan-Nil, l-ippopotami u diversi sriep velenużi. Is-sit tqiegħed fil-lista tas-siti fil-periklu fl-2018, primarjament minħabba l-impatt potenzjali tad-Diga ta' Gilgel Gibe III fl-Etjopja.[64] | |
Ċentru Storiku ta' Lamu | Lamu, il-Kenja | kulturali:
(ii), (iv), (vi) |
16 (40) | 2001 | Ir-raħal huwa l-eqdem insedjament tas-Swaħili, u nbena bil-ġebel tal-qroll u bl-injam tal-mangrovji. Jinkludi btieħi interni, verandi u bibien elaborati tal-injam.[65] | |
Park Nazzjonali/Foresta Naturali tal-Muntanja tal-Kenja | Provinċja Ċentrali u Provinċja tal-Lvant, il-Kenja | naturali:
(vii), (ix) |
142,020 (350,900) | 1997 | Il-park jinkludi l-inħawi ta' madwar il-Muntanja tal-Kenja għolja 5,199 metru (17,057 pied) u fih tnax-il glaċier.[66] | |
Foresti Sagri ta' Kaya tal-Mijikenda | Provinċja tal-Kosta, il-Kenja | kulturali:
(iii), (v), (vi) |
1,538 (3,800) | 2008 | Is-sit jinkludi ħdax-il foresta mifruxa fuq 200 kilometru (120 mil) tul il-kosta tal-Kenja. Fihom hemm il-fdalijiet ta' villaġġi li nbnew matul is-seklu 16 mill-Mijikenda, u li issa jitqiesu bħala siti sagri.[67] | |
Sit Arkeoloġiku ta' Thimlich Ohinga | Kontea ta' Migori, il-Kenja | kulturali:
(iii), (iv), (v) |
21 (52) | 2018 | L-insedjament imdawwar b'ħitan tas-sejjieħ imur lura għas-seklu 16 W.K. u huwa l-ikbar wieħed u l-iżjed wieħed ippreservat tax-xorta tiegħu.[68] | |
Siti tal-Fossili tal-Ominidi tal-Afrika t'Isfel | Sterkfontein, l-Afrika t'Isfel | kulturali:
(iii), (vi) |
— | 1999 | Fl-inħawi hemm diversi siti tal-fossili li fihom traċċi tal-okkupazzjoni u tal-evoluzzjoni umana li jmorru lura xi 3.3 miljun sena.[69] | |
Pajsaġġ Kulturali ta' Mapungubwe | Provinċja ta' Limpopo, l-Afrika t'Isfel | kulturali:
(iii), (iv), (v) |
— | 2003 | Dan il-pajsaġġ tas-savanna fil-beraħ fil-konfluwenza tax-xmajjar Limpopo u Shashe kien il-qalba tar-Renju ta' Mapungubwe sas-seklu 14, meta mbagħad ġie abbandunat, u tħallew fdalijiet mhux mimsusa ta' palazzi u ta' insedjamenti.[70] | |
Pajsaġġ Kulturali u Botaniku ta' Richtersveld | Kap tat-Tramuntana, l-Afrika t'Isfel | kulturali:
(iv), (v) |
— | 2007 | Dan id-deżert muntanjuż għandu sjieda u ġestjoni komunali. Isostni l-għajxien pastorali seminomadiku tal-poplu Namaqua, inkluż il-migrazzjonijiet staġonali li ilhom jippersistu għal żewġ millenji.[71] | |
Gżira ta' Robben | Table Bay, l-Afrika t'Isfel | kulturali:
(iii), (iv) |
— | 1999 | Bejn is-sekli 17 u 20, il-gżira ntużat bħala ħabs, inkluż għal priġunieri politiċi, bħala sptar għall-gruppi soċjalment inaċċettabbli (kolonja ta' lebrużi), u bħala bażi militari.[72] | |
Żoni Protetti tar-Reġjun tal-Fjuri tal-Kap | Kap tal-Punent u l-Kap tal-Lvant, l-Afrika t'Isfel | naturali:
(ix), (x) |
— | 2004 | Is-sit jikkonsisti minn tmien żoni protetti li huma fost l-iżjed rikki fid-dinja bħala speċijiet ta' pjanti, bi kważi 20 % tal-flora totali tal-Afrika. Il-valur xjentifiku joħroġ fid-dieher permezz tal-adattament tal-pjanti għan-nar u għar-radjazzjoni u permezz tat-tixrid taż-żrieragħ mill-insetti.[73] | |
Park tal-Art Mistagħdra ta' iSimangaliso | KwaZulu-Natal, l-Afrika t'Isfel | naturali:
(vii), (ix), (x) |
— | 1999 | Il-park fih varjetà ta' artijiet, kif ukoll skolli tal-qroll, bajjiet twal tar-ramel, għaram kostali, sistemi ta' lagi, artijiet bassasa, u artijiet mistagħdra bil-qasab u bil-papiru, ikkawżati minn proċessi fluvjali, marittimi u eoliċi. Dan irriżulta f'diversità eċċezzjonali ta' speċijiet.[74] | |
Krater ta' Vredefort | Vredefort, l-Afrika t'Isfel | naturali:
(viii) |
— | 2005 | Il-krater, b'dijametru ta' 190 kilometru (120 mil) huwa l-ikbar u l-eqdem astroblem (krater ikkawżat b'impatt ta' oġġett spazjali) fid-Dinja u l-iżjed wieħed affettwat mill-erożjoni, li jmur lura għal iktar minn żewġ biljun sena.[75] | |
Park ta' Maloti-Drakensberg* | KwaZulu-Natal, l-Afrika t'Isfel u l-Lesoto | imħallat: (i), (iii), (vii), (x) | — | 2000 | Il-park fih diversi formazzjonijiet bażaltiċi, qċaċet ippuntati drammatiċi, formazzjonijiet tal-ġebel ramli lewn id-deheb, bwar tal-ħaxix għoljin, widien weqfin bix-xmajjar mhux mimsusa u fniedaq tal-blat.[76] | |
Pajsaġġ Kulturali ta' ǂKhomani | Kap tat-Tramuntana, l-Afrika t'Isfel | kulturali: (v), (vi) | — | 2017 | Il-Pajsaġġ Kulturali ta' ǂKhomani jinsab fil-fruntiera mal-Botswana u man-Namibja fil-parti tat-Tramuntana tal-pajjiż, u jmiss mal-Park Nazzjonali ta' Gemsbok tal-Kalahari. Il-medda kbira tar-ramel fiha evidenza ta' okkupazzjoni umana minn Żmien il-Ħaġar sal-preżent u hija assoċjata mal-kultura tal-poplu San ta' ǂKhomani, li qabel kien nomadiku, u mal-istrateġiji li kienu jippermettulhom jadattaw għall-kundizzjonijiet ħorox tad-deżert. Il-poplu żviluppa għarfien etnobotaniku speċifiku, prattiki kulturali u ħarsa lejn id-dinja marbuta mal-karatteristiċi ġeografiċi tal-ambjent tagħhom. Il-Pajsaġġ Kulturali ta' ǂKhomani huwa xhieda tal-istil ta' għajxien prevalenti fir-reġjun u li sawwar is-sit tul eluf ta' snin.[77] | |
Muntanji Makhonjwa ta' Barberton | Mpumalanga, l-Afrika t'Isfel | naturali: (viii) | — | 2018 | Il-Muntanji Makhonjwa ta' Barberton jirrappreżentaw l-iżjed suċċessjoni ta' blat vulkaniku u sedimentarju ppreservat tajjeb u li jmur lura bejn 3.6 u 3.25 biljun sena, meta l-ewwel kontinenti bdew jiffurmaw fid-Dinja primittiva.[78] | |
Sit Arkeoloġiku ta' Cyrene | Jabal al Akhdar,
il-Libja 32°49′30″N 21°51′30″E |
kulturali:
(ii)(iii)(vi) |
— | 1982 | L-eks kolonja Griega ta' Cyrene ġiet Rumanizzata u ttrasformata f'belt kapitali, sa ma nqerdet mit-terremot ta' Kreta tat-365 W.K. Il-fdalijiet ta' elf sena ilu baqgħu rinomati mis-seklu 18.[79] | |
Sit Arkeoloġiku ta' Leptis Magna | Homs,
il-Libja 32°38′18″N 14°17′35″E |
kulturali:
(i)(ii)(iii) |
— | 1982 | Il-belt Rumana ta' Leptis Magna tkabbret mill-Imperatur Septimius Severus, li twieled hemmhekk. Fis-sit arkeoloġiku għad hemm monumenti pubbliċi, port, suq, imħażen, ħwienet u djar.[80] | |
Sit Arkeoloġiku ta' Sabratha | Distrett ta' Zawiya,
il-Libja 32°48′19″N 12°29′06″E |
kulturali:
(iii) |
— | 1982 | Stabbilita bħala ċentru kummerċjali mill-Feniċi, Sabratha ġiet immexxija għal żmien qasir minn Masinissa tan-Numidja qabel ma ġiet Rumanizzata u rikostruwita fis-sekli 2 u 3 W.K.[81] | |
Raħal Antik ta' Ghadamès | Distrett ta' Nalut,
il-Libja 30°08′00″N 9°30′00″E |
kulturali:
(v) |
— | 1986 | Ghademes tinsab f'oażi u hija fost l-eqdem bliet pre-Saħarjani. Tirrappreżenta arkitettura tradizzjonali domestika b'diviżjoni vertikali tal-funzjonijiet.[82] | |
Siti tal-arti fuq il-blat ta' Tadrart Acacus | Fezzan,
il-Libja 24°50′00″N 10°20′00″E |
kulturali:
(iii) |
— | 1985 | Il-katina muntanjuża ta' Tadrart Acacus fiha eluf ta' tpittir fl-għerien b'diversi stili, li jmorru lura għall-12,000 Q.K. sal-100 W.K., u li jirriflettu l-bidliet tal-flora u tal-fawna fir-reġjun, kif ukoll l-istili differenti ta' għajxien tal-popolazzjonijiet suċċessivi fis-Saħara.[83] | |
Riżerva Naturali Stretta tat-Tsingy ta' Bemaraha | Melaky, Madagascar | naturali: (vii), (x) | — | 1990 | Fir-Riżerva Naturali Stretta tat-Tsingy ta' Bemaraha, l-erożjoni gradwali pproduċiet meded vasti ta' blat karstiku jniggeż tal-ġebla tal-ġir magħruf lokalment bħala tsingy. Dan il-pajsaġġ uniku fih irqajja' ta' foresti nexfin, lagi u artijiet bassasa bil-mangrovji li huma abitati minn bosta speċijiet endemiċi u mhedda ta' lemuri u ta' għasafar.[84] | |
Għolja Rjali ta' Ambohimanga | Analamanga, Madagascar | kulturali: (iii), (iv), (vi) | — | 2001 | L-Għolja Rjali ta' Ambohimanga fl-artijiet għoljin ċentrali tal-pajjiż kienet ċentru spiritwali u politiku għall-poplu Merina mill-inqas mis-seklu 16. Fiha kienu jirresjedu bosta rejiet (inkluż Andrianampoinimerina, li fl-aħħar mill-aħħar irnexxielu fl-inizjattiva tiegħu li jgħaqqad il-gżira ta' Madagascar taħt mexxej wieħed) u kienet is-sit iddeżinjat għal bosta ritwali rjali sagri. L-għolja u l-villaġġ ta' fuqha għadhom siti ta' pellegrinaġġ sal-lum.[85] | |
Foresti Tropikali tal-Atsinanana† | Sava, Analanjirofo, Haute Matsiatra, Vatovavy-Fitovinany, Ihorombe, Anosy, Madagascar | naturali: (ix), (x) | — | 2007 | Is-sitt parks nazzjonali li huma l-komponenti tal-Foresti Tropikali tal-Atsinanana jospitaw firxa wiesgħa ta' flora u ta' fawna endemika tal-ekosistemi tal-foresti tropikali ta' Madagascar. Il-pjanti u l-annimali f'dawn il-parks huma mhedda peress li d-domanda dejjem tikber tal-popolazzjoni umana fil-qrib qed tħaffef id-deforestazzjoni u l-frammentazzjoni tal-foresti li għad fadal.[86]
Dan is-sit tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji fil-Periklu fl-2010 minħabba żieda fil-qtugħ illegali ta' siġar fil-parks wara l-kolp ta' stat tal-2009.[87] | |
Park Nazzjonali tal-Lag tal-Malawi | Reġjun Ċentrali u Reġjun tan-Nofsinhar,
il-Malawi 14°02′00″S 34°53′00″E |
naturali:
(vii), (ix), (x) |
9,400 (23,000) | 1984 | Fil-Lag tal-Malawi jgħixu mijiet ta' speċijiet ta' ħut, il-biċċa l-kbira endemiċi.[88] | |
Żona tat-Tpittir fuq il-Blat ta' Chongoni | Distrett ta' Dedza,
il-Malawi 14°17′36″S 34°16′45″E |
kulturali:
(iii), (vi) |
12,640 (31,200) | 2006 | Iż-żona fiha 127 sit bl-ikbar konċentrazzjoni ta' tpittir fuq il-blat fl-Afrika Ċentrali, li jvarjaw minn tpittir ta' Żmien il-Ħaġar għal xogħol kontemporanju minn bdiewa. Is-simboli mpittra fuq il-blat huma ċċentrati ferm mal-mara u għad għandhom importanza kulturali għall-poplu Chewa.[89] | |
Irdumijiet ta' Bandiagara (Art tad-Dogoni) | Irdum ta' Bandiagara,
il-Mali 14°20′00″N 3°25′00″W |
imħallat:
(v), (vii) |
327,390 (809,000) | 1989 | Il-promontorju tar-ramel u l-irdumijiet ta' Bandiagara tas-sit jinkludu djar, fosos tal-qamħ, artali, santwarji u postijiet fejn kienu jiltaqa' l-poplu Togu-Na. Tradizzjonijiet tal-qedem bħal maskri, festi, ritwali u qima anċestrali jżidu wkoll l-importanza kulturali tas-sit.[90] | |
Irħula Antiki ta' | Djenné,
il-Mali 13°54′23″N 4°33′18″W |
kulturali:
(iii), (iv) |
— | 1988 | Il-belt, abitata mill-250 Q.K., kienet sit importanti fil-kummerċ tad-deheb trans-Saħarjan u tinkludi 2,000 dar tradizzjonali. Djenné tpoġġiet fil-lista tas-siti fil-periklu fl-2016, minħabba d-deterjorament, l-urbanizzazzjoni u l-erożjoni tas-sit.[91] | |
Qabar ta' Askia | Reġjun ta' Gao, il-Mali
16°17′23″N 0°02′40″E |
kulturali:
(ii), (iii), (iv) |
4 (9.9) | 2004 | Il-piramida nbniet fl-1495 bħala qabar għall-Imperatur Askia Moħammed. Tirrappreżenta s-setgħa ta' imperu li kien jikkontrolla l-kummerċ tad-deheb trans-Saħarjan. Is-sit tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu wara l-Battalja ta' Gao f'Ġunju 2012, wara diversi ġimgħat ta' theddidiet fl-inħawi.[92] | |
Timbuktu | Timbuktu,
il-Mali 16°46′24″N 2°59′58″W |
kulturali:
(ii), (iv), (v) |
— | 1988 | Il-belt kienet ċentru għat-tixrid tal-Iżlam fis-sekli 15 u 16 u fiha tliet moskej u bosta madrasa. Is-sit tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu fl-1990 minħabba kemm qorob ir-ramel, iżda tneħħa minn din il-lista fl-2005 wara sforzi ta' konservazzjoni li kienu suċċess. Madankollu, is-sit reġa' tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu wara l-Battalja ta' Gao f'Ġunju 2012, wara diversi ġimgħat ta' theddidiet kostanti fl-inħawi. Ftit jiem wara, xi siti f'Timbuktu nqerdu minn Ansar Dine, grupp Iżlamista, li kkwota raġunijiet reliġjużi.[93] | |
Park Nazzjonali ta' Banc d'Arguin | bejn Nouakchott u Nouadhibou, il-Mauritania | naturali: (ix), (x) | — | 1989 | Fil-marġni tal-kosta Atlantika, il-park nazzjonali jinkludi l-għaram tar-ramel, l-artijiet bassasa kostali, il-gżejriet u l-ilmijiet baxxi tul il-kosta. Il-kuntrast bejn l-ambjent aħrax tad-deżert u l-bijodiversità taż-żona tal-baħar wassal għal pajsaġġ terrestri u tal-baħar ta' importanza naturali eċċezzjonali. Fix-xitwa, varjetà wiesgħa ta' għasafar ipassu u jieqfu jistrieħu fis-sit. Barra minn hekk, wieħed jista' jsib diversi speċijiet ta' fkieren tal-baħar u dniefel, li jintużaw mis-sajjieda biex jattiraw ġlejjeb ta' ħut.[94] | |
Ksour Antiki ta' Ouadane, Chinguetti, Tichitt u Oualata | Ouadane, Chinguetti, Tichitt u Oualata, il-Mauritania | kulturali: (iii), (iv), (v) | — | 1996 | Stabbiliti fis-sekli 11 u 12 biex jaqdu lill-karovani li kien jaqsmu d-deżert tas-Saħara, dawn iċ-ċentri kummerċjali u reliġjużi saru punti ċentrali tal-kultura Iżlamika. Irnexxielhom jippreservaw in-nisġa urbana li evolviet bejn is-sekli 12 u 16. Tipikament, id-djar huma ffullati tul it-toroq dojoq madwar xi moskea b'minaret kwadru. Joħorġu fid-dieher stil ta' għajxien tradizzjonali ċċentrat fuq il-kultura nomadika tal-popolazzjonijiet t-Saħara tal-Punent.[95] | |
Aapravasi Ghat | Distrett ta' Port Louis,
20°09′31″S 57°30′11″E |
kulturali:
(vi) |
0.16 (0.40) | 2006 | Wara li l-Brittaniċi abolew il-jasar f'Mauritius, Aapravasi Ghat intgħażel mill-gvern Brittaniku biex jilqa' lill-ħaddiema Indjani fil-pajjiż biex jaħdmu fil-qasam taz-zokkor u fl-irziezet. Bejn l-1834 u l-1920, kważi nofs miljun ħaddiem b'kuntratt għaddew minn Port Louis mill-Indja, jew biex jaħdmu f'Mauritius jew biex jiġu ttrasferiti lejn kolonji Brittaniċi oħra.[96] | |
Pajsaġġ Kulturali ta' Le Morne | Distett ta' Rivière Noire,
20°27′07″S 57°19′42″E |
kulturali:
(iii), (vi) |
349 (860) | 2008 | Il-muntanja ppuntata tal-blat li toħroġ mill-oċean kienet tintuża bħala xelter mill-iskjavi li kien jirnexxilhom jaħarbu fis-seklu 18 u fil-bidu tas-seklu 19. Dawn iffurmaw insedjamenti żgħar fl-għerien u fil-quċċata.[97] | |
Sit Arkeoloġiku ta' Volubilis | Fès-Meknès, il-Marokk
34°04′26″N 5°33′25″W |
kulturali: (ii)(iii)(iv)(vi) | 42 (100) | 1997 | Is-sit Ruman importanti ta' Volubilis ġie stabbilit fis-seklu 3 Q.K. bħala l-belt kapitali tal-Mawritanja, u iktar 'il quddiem saret il-belt kapitali tad-dinastija Idrisida. Kien fiha bosta binjiet, u l-fdalijiet estensivi tagħhom ġew ippreservati sal-lum.[98] | |
Belt Storika ta' Meknes | Fès-Meknès, il-Marokk
33°53′00″N 5°33′30″W |
kulturali: (iv) | — | 1996 | L-eks belt kapitali tad-dinastija Alawita ġiet stabbilita fis-seklu 11 mill-Almoravidi u saret belt b'influwenza Spanjola-Għarbija Iberika matul is-sekli 17 u 18.[99] | |
Ksar ta' Ait Ben Haddou | Drâa-Tafilalet, il-Marokk
31°02′50″N 7°07′44″W |
kulturali: (iv), (v) | 3 (7.4) | 1987 | Il-Ksar ta' Ait Ben Haddou huwa eżempju ta' ħabitat tradizzjonali pre-Saħarjan fin-Nofsinhar tal-Marokk, imdawwar minn ħitan għoljin imsaħħa b'torrijiet fl-irkejjen.[100] | |
Medina ta' Essaouira (li qabel kienet Mogador) | Marrakesh-Safi, il-Marokk
31°31′00″N 9°46′10″W |
kulturali: (ii), (iv) | 30 (74) | 2001 | Il-port marittimu ffortifikat ta' Essaouira nbena matul l-aħħar tas-seklu 18 u fih taħlita ta' arkitettura Ewropea u tat-Tramuntana tal-Afrika. Kien ċentru kummerċjali ewlieni bejn is-Saħara u l-Ewropa.[101] | |
Medina ta' Fez | Fès-Meknès, il-Marokk
34°03′40″N 4°58′40″W |
kulturali: (ii), (v) | 280 (690) | 1981 | Fez ġiet stabbilita fis-seklu 9 u laħqet l-apoġew tagħha bħala l-belt kapitali tad-dinastija Marinidi fis-sekli 13 u 14. Il-monumenti ewlenin u n-nisġa urbana tagħha jmorru lura għal dak iż-żmien. Tospita wkoll l-eqdem università tad-dinja, l-Università ta' Al Quaraouiyine.[102] | |
Medina ta' Marrakesh | Marrakesh-Safi, il-Marokk
31°37′53″N 7°59′12″W |
kulturali: (i), (ii), (iv), (v) | 1,107 (2,740) | 1985 | Marrakesh ġiet stabbilita fis-snin 70 tas-seklu 11 u baqgħet ċentru politiku, ekonomiku u kulturali għal żmien twil. Monumenti minn dak il-perjodu jinkludu l-Moskea ta' Koutoubia, il-kasbah, u l-fortifikazzjonijiet. Il-belt tħaddan fiha wkoll karatteristiċi iktar ġodda, inkluż palazzi u madrasas.[103] | |
Medina ta' Tétouan (li qabel kienet magħrufa bħala Titawin) | Tanger-Tetouan-Al Hoceima, il-Marokk35°34′15″N 5°22′00″W | kulturali: (ii), (iv),(v) | 7 (17) | 1997 | L-iżjed medina kompluta tal-Marokk f'Tétouan intużat bħala l-punt ewlieni ta' kuntatt bejn il-Marokk u l-Andalusija matul is-seklu 8. Ir-raħal ġie rikostruwit minn refuġjati mill-Andalusija wara r-Reconquista. L-influwenza ta' din tal-aħħar hija evidenti fl-arti u fl-arkitettura.[104] | |
Belt Portugiża ta' Mazagan (El Jadida) | Casablanca-Settat, il-Marokk
33°15′24″N 8°30′07″W |
kulturali: (ii), (iv) | 8 (20) | 2004 | Il-fortifikazzjoni Portugiża ta' Mazagan b'disinn militari Rinaxximentali mill-bidu tas-seklu 16 ittieħdet mill-Marokk fl-1769. Fost il-binjiet li għadhom eżistenti hemm ċisterna u knisja Gotika.[105] | |
Rabat, Kapitali Moderna u Belt Storika: Wirt Kondiviż | Rabat-Salé-Kénitra, il-Marokk
34°01′27″N 6°49′22″W |
kulturali: (ii), (iv) | 349 (860) | 2012 | Rabat ġiet rikostruwita taħt it-tmexxija tal-Franċiżi mill-1912 sas-snin 30 tas-seklu 20, u fiha taħlita ta' karatteristiċi storiċi u moderni, pereżempju ġonna botaniċi, it-Torri ta' Hassan (mhux il-Moskea ta' Hassan II li nbniet fl-1993), u l-fdalijiet insedjamenti Rumani, Feniċi, Għarab Iberiċi u tal-Andalusija mis-seklu 12 sas-seklu 17.[106] | |
Gżira ta' Mozambique | Nampula,
il-Mozambique 15°02′03″S 40°44′09″E |
kulturali:
(iv), (vi) |
96 (240) | 1991 | L-eks sit kummerċjali Portugiż ilu juża l-istess tekniki arkitettoniċi, stil u materjali mis-seklu 16 'l hawn.[107] | |
Baħar tar-Ramel tan-Namibja | in-Namibja
24°53′07″S 15°24′28″E |
naturali:
(vii), (viii), (ix), (x) |
3,077,700 (7,605,000) | 2013 | [108] | |
Twyfelfontein jew /Ui-//aes | Kunene,
in-Namibja 20°35′44″S 14°22′21″E |
kulturali:
(iii), (v) |
57 (140) | 2007 | Is-sit fih waħda mill-ikbar konċentrazzjonijiet ta' tinqix fuq il-blat fl-Afrika, li jmorru lura għal perjodu ta' iktar minn 2,000 sena ilu.[109] | |
Riżervi Naturali ta' Air u ta' Ténéré | Dipartiment ta' Arlit,
in-Niġer 18°N 9°E |
naturali:
(vii), (ix), (x) |
7,736,000 (19,120,000) | 1991 | Dawn huma l-ikbar żona protetta fl-Afrika, jinsabu fid-deżert tas-Saħara ta' Ténéré, u jikkonsistu mill-massa ta' blat vulkaniku ta' Aïr u roqgħa iżolata żgħira tas-Saħel bi flora u fawna uniċi. Ir-riżervi naturali tpoġġew fil-lista tas-siti fil-periklu fl-1992, minħabba ż-żieda ta' kunflitti militari u t-teħid ta' sitt membri tal-persunal tar-riżervi bħala ostaġġi fi Frar 1992.[110] | |
Ċentru Storiku ta' Agadez | Dipartiment ta' Tchirozerine,
in-Niġer 16°58′25″N 7°59′29″E |
kulturali:
(ii), (iii) |
78 (190) | 2013 | [111] | |
Pajsaġġ Kulturali ta' Sukur | Madagali,
in-Niġerja 10°44′26″N 13°34′19″E |
kulturali:
(iii), (v), (vi) |
764 (1,890) | 1999 | Is-sit jinkludi l-Palazz tal-Hidi, għelieqi mtarrġa, u l-fdalijiet ta' eks industrija tal-ħadid.[112] | |
Żona Sagra ta' Osun-Osogbo | Osogbo,
in-Niġerja 7°45′20″N 4°33′08″E |
kulturali:
(ii), (iii), (vi) |
75 (190) | 2005 | Il-foresti densi huma wħud mill-aħħar fdalijiet ta' foresti għoljin fin-Nofsinhar tan-Niġerja. Jirrappreżentaw l-aħħar żona sagra tal-kultura Yoruba.[113] | |
Foresti tas-Siġar tar-Rand ta' Madeira | Madeira, il-Portugall | naturali: (ix), (x) | — | 1999 | Il-foresti tas-siġar tar-rand ta' Madeira jirrappreżentaw fdalijiet ta' tip ta' foresta li kienet tkopri partijiet kbar min-Nofsinhar tal-Ewropa bejn 40 sa 15-il miljun sena ilu. Il-foresta tikkonsisti prinċipalment minn siġar li dejjem iħaddru u arbuxelli, b'weraq aħdar skur u ċatt. L-ekosistema, li prinċipalment hija foresta primarja, tospita bosta speċijiet ta' pjanti u ta' annimali, ħafna minnhom endemiċi.[114] | |
Pajsaġġi Kulturali ta' Bassari, Fula u Bedik | is-Senegal
12°35′36″N 12°50′45″W |
kulturali:
(iii), (v), (vi) |
50,309 (124,320) | 2012 | [115] | |
Delta ta' Saloum | is-Senegal
13°50′07″N 16°29′55″W |
kulturali:
(iii), (iv), (v) |
145,811 (360,310) | 2011 | L-inħawi sostnew il-ħajja umana bis-saħħa tas-sajd u tal-ħsad tal-qxur tal-baħar. B'kollox hemm 218-il munzell ta' qxur tal-baħar madwar is-sit.[116] | |
Gżira ta' Gorée | Reġjun ta' Dakar,
is-Senegal 14°40′02″N 17°24′03″W |
kulturali:
(vi) |
— | 1978 | Il-gżira kienet l-ikbar ċentru tal-kummerċ tal-iskjavi mal-kosta Afrikana mis-seklu 15 sas-seklu 19.[117] | |
Park Nazzjonali ta' Niokolo-Koba | Reġjuni ta' Kédougou u ta' Tambacounda,
is-Senegal 13°04′00″N 12°43′00″W |
naturali:
(x) |
913,000 (2,260,000) | 1981 | Il-foresti u s-savanna li jmissu max-xmara Gambja għandhom diversità ta' fawna, inkluż għażżiela ta' Derby, chimpanzees, iljuni, għasafar, rettili u anfibji. Il-park tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu fl-2007 minħabba tnaqqis fil-popolazzjonijiet ta' mammiferi, il-kostruzzjoni ta' diga u problemi fil-ġestjoni tas-sit.[118] | |
Gżira ta' Saint-Louis | Reġjun ta' Saint-Louis,
is-Senegal 16°01′40″N 16°30′16″W |
kulturali:
(ii), (iv) |
— | 2000 | L-insedjament kolonjali Franċiż mis-seklu 17 jinsab fuq gżira fil-bokka tax-xmara Sénégal. Kellu rwol importanti fil-kultura u fl-ekonomija tal-Punent tal-Afrika.[119] | |
Santwarju Nazzjonali tal-Għasafar ta' Djoudj | Reġjun ta' Saint-Louis,
is-Senegal 16°30′00″N 16°10′00″W |
naturali:
(vii), (x) |
16,000 (40,000) | 1981 | Iż-żona tal-artijiet mistagħdra tad-delta tax-xmara Senegal tikkonsisti minn nixxigħat, lagi, għadajjar u artijiet mistagħdra interni. Tospita 1.5 miljun għasfur, inkluż il-pellikan abjad, ir-russett vjola, il-paletta Afrikana, ir-russett abjad, u l-marguni. Is-santwarju fih ukoll kukkudrilli, lamantini Afrikani, u speċijiet tipiċi oħra tas-Saħel. Is-sit tqiegħed fil-lista tas-siti fil-periklu mill-1984 sal-1988 minħabba l-impatt potenzjali minn diga u mill-ġdid mis-sena 2000 sal-2006 minħabba speċijiet invażivi.[120] | |
Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra | Grupp ta' Gżejjer ta' Aldabra,
is-Seychelles 9°25′00″S 46°25′00″E |
naturali:
(vii), (ix), (x) |
35,000 (86,000) | 1982 | Il-Gżejjer tal-Qroll ta' Aldabra jikkonsistu minn erba' gżejjer tal-qroll kbar u laguna, imdawra bi skoll tal-qroll. Il-gżejjer jospitaw l-ikbar popolazzjoni fid-dinja ta' fkieren tal-art ġganteski.[121] | |
Riżerva Naturali ta' Vallée de Mai | Praslin,
is-Seychelles 4°19′45″S 55°44′15″E |
naturali:
(vii), (viii), (ix), (x) |
20 (49) | 1983 | Il-foresta tas-siġar tal-palm naturali hija ppreservata kważi fl-istat oriġinali tagħha.[122] | |
Park Nazzjonali ta' Garajonay | La Gomera, il-Gżejjer Kanarji, Spanja | naturali: (vii), (ix) | — | 1986 | 70 % tal-park huwa miksi bil-laurisilva jew il-forest tas-siġar tar-rand, li hija veġetazzjoni mill-perjodu Paleoġen li għebet mill-Ewropa kontinentali minħabba t-tibdil fil-klima, iżda kienet ksiet il-biċċa l-kbira tan-Nofsinhar tal-kontinent.[123] | |
San Cristóbal de La Laguna | San Cristóbal de La Laguna, il-Gżejjer Kanarji, Spanja | kulturali: (ii), (iv) | — | 1999 | Il-belt għandha kwartier ta' fuq oriġinali u mhux ippjanat, u "territorju tal-belt" jew kwartier t'isfel. Kienet l-ewwel belt kolonjali mhux iffortifikata ta' Spanja u ntużat bħala mudell għall-iżvilupp fl-Amerki. Bosta binjiet reliġjużi u binjiet pubbliċi u privati oħra jmorru lura għas-seklu 16.[124] | |
Park Nazzjonali ta' Teide | Tenerife, il-Gżejjer Kanarji, Spanja | naturali: (vii), (viii) | — | 2007 | Il-park jinkludi l-Muntanja ta' Teide, li hija vulkan u l-ogħla elevazzjoni fi Spanja.[125] | |
Risco Caído u l-muntanji sagri tal-Pajsaġġ Kulturali ta' Gran Canaria | Gran Canaria, il-Gżejjer Kanarji, Spanja | kulturali: (iii), (iv) | — | 2019 | Risco Caído huwa formazzjoni ġeoloġika u sit arkeoloġiku fuq il-gżira ta' Gran Canaria, Spanja. Is-sit jinkludi abitazzjonijiet preistoriċi fl-għerien, tempji u fosos fejn kien jinħażen il-qamħ li ġew attribwiti lill-kultura pre-Ispanika tal-Gżejjer Kanarji. Is-sit jitqies ukoll li ntuża bħala osservatorju astronomiku minn nies Aboriġini.[126] | |
Siti Arkeoloġiċi ta' Meroe | Stat tax-Xmara Nil,
is-Sudan 16°56′00″N 33°43′00″E / 16.9333333°N 33.7166667°E |
kulturali:
(ii)(iii)(iv)(v) |
2,357 (5,820) | 2011 | Meroe kien iċ-ċentru tar-Renju ta' Kux, qawwa ewlenija attiva mis-seklu 8 Q.K. sas-seklu 4 W.K. Is-sit jinkludi piramidi, tempji u binjiet domestiċi, fost fdalijiet oħra.[127] | |
Gebel Barkal u s-Siti tar-Reġjun ta' Napatan | l-Istat tat-Tramuntana,
is-Sudan 18°32′00″N 31°49′00″E / 18.5333333°N 31.8166667°E |
kulturali:
(i)(ii)(iii)(iv)(vi) |
183 (450) | 2003 | Is-siti arkeoloġiċi ta' Gebel Barkal, Kurru, Nuri, Sanam u Zuma fil-Wied tan-Nil huma xhieda taċ-ċivilizzazzjoni ta' Napatan u ta' Meroe. Fihom sensiela ta' piramidi, oqbra, tempji, palazzi u tumbati u kompartimenti funebri.[128] | |
Żona ta' Konservazzjoni ta' Ngorongoro | Reġjun ta' Arusha, it-Tanzanija | imħallat: (iv), (vii),(viii), (ix),(x) | — | 1979 | Iż-Żona ta' Konservazzjoni ta' Ngorongoro huwa Sit ta' Wirt Dinji mħallat. Iż-żona ta' konservazzjoni tinkludi l-Krater ta' Ngorongoro, l-ikbar caldera fid-dinja u diversi siti preistoriċi. Fl-inħawi jgħixu wkoll bosta organiżmi selvaġġi u t-tribù tal-Maasai.[129] | |
Fdalijiet ta' Kilwa Kisiwani u l-Fdalijiet ta' Songo Mnara | Kilwa Kisiwani, it-Tanzanija | kulturali: (iii) | — | 1981 | Il-fdalijiet huma tal-bliet portwali antiki li nbnew mis-Swaħili matul is-seklu 13. Il-fdalijiet tpoġġew fil-lista tas-siti fil-periklu minħabba d-deterjorament kontinwu tas-sit mill-attivitajiet naturali u umani.[130] | |
Park Nazzjonali ta' Serengeti | Reġjuni ta' Arusha u ta' Mara, it-Tanzanija | naturali: (vii), (x) | — | 1981 | Fil-Park Nazzjonali ta' Serengeti sseħħ l-ikbar migrazzjoni tal-mammiferi fid-dinja. Il-migrazzjoni annwali ta' erbivori u ta' karnivori hija waħda mill-iżjed attrazzjonijiet naturali impressjonanti fid-dinja.[131] | |
Riżerva Naturali ta' Selous | Reġjuni ta' Lindi, ta' Ruvuma u ta' Morogoro, it-Tanzanija | naturali: (ix), (x) | — | 1982 | Ir-Riżerva Naturali ta' Selous għandha erja ta' 50,000 km2. Ir-riżerva tospita diversità kbira ta' veġetazzjoni u ta' mammiferi kbar. Is-sit tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu minħabba ż-żieda tal-insib.[132] | |
Park Nazzjonali ta' Kilimanjaro | Reġjun ta' Kilimanjaro, it-Tanzanija | naturali: (vii) | — | 1987 | L-attrazzjoni ewlenija tal-park nazzjonali hija l-muntanja Kilimanjaro, l-ogħla punt fl-Afrika. Il-muntanja bil-borra fil-quċċata hija mdawra bi pjanuri enormi tas-savanna. Il-park fih ukoll għadd kbir ta' mammiferi kbar, uħud minnhom fil-periklu ta' estinzjoni.[133] | |
Stone Town ta' Zanzibar | Belt ta' Zanzibar, it-Tanzanija | kulturali: (ii), (iii), (vi) | — | 2000 | Stone Town ta' Zanzibar hija labirint ta' fużjoni ta' diversi influwenzi kulturali tal-bliet tul is-sekli. Il-belt antiki għandha influwenzi Għarab, Persjani, Indjani u Kostali. Il-belt hija l-belt kapitali kulturali tal-kultura tas-Swaħili.[134] | |
Siti tat-Tpittir fuq il-Blat ta' Kondoa | Distrett ta' Kondoa, it-Tanzanija | kulturali: (iii), (vi) | — | 2006 | Is-siti tat-tpittir fuq il-blat huma sparpaljati mal-Wied tal-Fondoq kollu u ilhom jeżistu hemmhekk għal iktar minn 2,000 sena. Is-siti jipprovdu informazzjoni storika siewja rigward l-evoluzzjoni tal-bniedem matul il-perjodu tal-kaċċaturi-ġemmiegħa.[135] | |
Sit Arkeoloġiku ta' Kartaġni | Governorat ta' Tuneż, it-Tuneżija
36°51′10″N 10°19′24″E |
kulturali:
(ii)(iii)(vi) |
616 (1,520) | 1979 | Stabbilita fis-seklu 9 Q.K., Kartaġni żviluppata f'imperu kummerċjali mal-Mediterran kollu. Il-belt inqerdet fil-146 Q.K. fil-Gwerer Puniċi min-naħa tar-Rumani, iżda iktar 'il quddiem ġiet stabbilita mill-ġdid.[136] | |
Dougga / Thugga | Governorat ta' Béja,
it-Tuneżija 36°25′25″N 9°13′13″E |
kulturali:
(ii)(iii) |
70 (170) | 1997 | Is-sit jinkludi l-fdalijiet ta' Dougga, eks belt kapitali ta' stat Libjan-Puniku, li ffjorixxa taħt ir-Rumani u l-Biżantini, iżda li qabad it-triq tan-niżla fil-perjodu Iżlamiku.[137] | |
Anfiteatru ta' El Jem | Governorat ta' Mahdia,
it-Tuneżija |
kulturali:
(iv)(vi) |
70 (170) | 1979 | L-Anfiteatru ta' El Jem inbena fis-seklu 3 W.K. u huwa l-ikbar anfiteatru tat-Tramuntana tal-Afrika, u l-ikbar wieħed li nbena 'l barra mill-Italja. B'kollox jesa' 35,000 spettatur, u jitqies fost l-aqwa eżempji ta' arkitettura Rumana ta' din ix-xorta.[138] | |
Park Nazzjonali ta' Ichkeul | Governorat ta' Bizerte,
it-Tuneżija |
naturali:
(x) |
12,600 (31,000) | 1980 | Il-Lag ta' Ichkeul u l-artijiet mistagħdra tal-madwar huma destinazzjoni importanti għal eluf ta' għasafar tal-passa, inkluż papri, wiżż, ċikonji u fjammingi roża. Fl-imgħoddi kien parti minn katina muntanjuża li kienet estiża tul it-Tramuntana tal-Afrika.[139] | |
Kairouan | Governorat ta' Kairouan, it-Tuneżija | kulturali:
(i)(ii)(iii)(v)(vi) |
68 (170) | 1988 | Stabbilita fis-670, Kairouan kienet l-eks belt kapitali ta' Ifriqija u ffjorixxiet fis-seklu 9. Il-wirt tagħha jinkludi l-Moskea ta' Uqba u l-Moskea tat-Tliet Daħliet.[140] | |
Medina ta' Sousse | Governorat ta' Sousse, it-Tuneżija | kulturali:
(iii)(iv)(v) |
32 (79) | 1988 | Sousse hija eżempju prim ta' belt mill-perjodu Iżlamiku bikri. Il-belt kienet port kummerċjali u militari importanti matul is-seklu 9.[141] | |
Medina ta' Tuneż | Governorat ta' Tuneż, it-Tuneżija | kulturali:
(ii)(iii)(v) |
296 (730) | 1979 | Il-Medina ta' Tuneż tħaddan xi 700 monument, fosthom palazzi, moskej, mawżolej, madrasa u funtani, li huma xhieda tal-epoka tad-deheb ta' Tuneż mis-seklu 12 sas-seklu 16.[142] | |
Raħal Puniku ta' Kerkuane u n-Nekropoli tiegħu | Governorat ta' Nabeul, it-Tuneżija | kulturali:
(iii) |
— | 1985 | Kerkuane ġiet abbandunata fil-250 Q.K. matul l-Ewwel Gwerra Punika u qatt ma ġiet rikostruwita. Il-belt hija l-unika eżempju eżistenti ta' insedjament Puniku-Feniċju.[143] | |
Koutammakou, l-Art tal-Batammariba | Reġjun ta' Kara, it-Togo | kulturali:
(v), (vi) |
50,000 (120,000) | 2004 | Id-djar-torrijiet tat-tajn tal-Batammariba saru simbolu tat-Togo. Huma għoljin sa żewġ sulari u għandhom fosos sferiċi għall-qamħ.[144] | |
Park Nazzjonali Impenetrabbli ta' Bwindi | Distretti ta' Kabale, ta' Rukungiri u ta' Kisoro, l-Uganda | naturali:
(vii), (x) |
32,092 (79,300) | 1994 | Il-park jinsab fil-fruntiera ta' diversi pjanuri u foresti muntanjużi fil-Lbiċ tal-Uganda. Fih jgħixu iktar minn 160 speċi ta' siġar, iktar minn 100 speċi ta' felċi, u bosta speċijiet ta' għasafar u friefet. Fih jgħixu wkoll diversi speċijiet fil-periklu ta' estinzjoni, inkluż il-gorilli tal-muntanji.[145] | |
Park Nazzjonali tal-Muntanji ta' Rwenzori | Distretti ta' Bundibugyo,
ta' Kabarole u ta' Kasese, l-Uganda 0°13′25″N 29°55′27″E / 0.223611°N 29.924167°E |
naturali:
(vii), (x) |
99,600 (246,000) | 1994 | Il-park ikopri l-biċċa l-kbira tal-Muntanji ta' Rwenzori, inkluż il-Muntanja ta' Margerita, it-tielet l-ogħla quċċata fl-Afrika. Barra minn hekk, il-park fih glaċieri, kaskati u lagi f'pajsaġġ Alpin. Fih jgħixu diversi speċijiet fil-periklu ta' estinzjoni u flora mhux tas-soltu. Il-park kien imniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu mill-1999 sal-2004 minħabba n-nuqqas ġenerali ta' sigurtà u konservazzjoni.[146] | |
Oqbra tar-Rejiet ta' Buganda f'Kasubi | Distrett ta' Kampala, | kulturali:
(i), (iii), (iv), (vi) |
27 (67) | 2001 | L-oqbra, li nbnew wara l-1884, huma eżempju ewlieni ta' arkitettura primarja bl-użu ta' materjali organiċi, prinċipalment l-injam, il-ħuxlief, il-qasab, zkuk marbutin flimkien u tkaħħil. L-oqbra kważi nqerdu għalkollox minħabba nar f'Marzu 2010, u b'hekk is-sit tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu. Minn dak iż-żmien, il-gvern tal-Uganda appella għar-rikostruzzjoni tal-oqbra, u l-UNESCO qablet li timmobilizza l-fondi għall-proġett.[147] | |
Gżejjer Gough u Inaċċessibbli | Tristan da Cunha, Saint Helena u Ascension, in-Nofsinhar tal-Oċean Atlantiku, ir-Renju Unit
40.3181°S 9.9353°W |
naturali: (vii), (x) | — | 1995 | Flimkien, il-Gżejjer Gough u Inaċċessibbli jippreservaw ekosistema kważi mhux mimsusa mill-bniedem, b'bosta speċijiet endemiċi ta' pjanti u ta' annimali.[148] | |
Mosi-oa-Tunya / Kaskati ta' Vitorja | Distrett ta' Livingstone u t-Tramuntana ta' Matabeleland, iż-Żambja u ż-Żimbabwe | naturali:
(vii), (viii) |
6,860 (17,000) | 1989 | Il-kaskati tax-xmara Zambezi, li hija wiesgħa iktar minn żewġ kilometri (1.2 mil), jinżlu f'daqqa minn fuq diversi fniedaq tal-bażalt u jirriżultaw f'raxx tal-ilma kkulurit.[149] | |
Monument Nazzjonali ta' Żimbabwe l-Kbir | Provinċja ta' Masvingo,
iż-Żimbabwe 20°17′00″S 30°56′00″E / 20.283333°S 30.933333°E |
kulturali:
(i), (iii), (vi) |
722 (1,780) | 1986 | Il-belt, issa fi stat ta' fdalijiet, kienet ċentru kummerċjali importanti bejn is-sekli 11 u 15 u kienet il-belt kapitali taċ-ċivilizzazzjoni Bantu.[150] | |
Għoljiet ta' Matobo | Nofsinhar ta' Matabeleland, | kulturali:
(iii), (v), (vi) |
205,000 (510,000) | 2003 | Il-ħaġar il-kbir intuża bħala kenn naturali minn Żmien il-Ħaġar Bikri u jinkludu kollezzjoni ta' tpittir fuq il-blat.[151] | |
Monument Nazzjonali tal-Fdalijiet ta' Khami | Matabeleland,
iż-Żimbabwe 20°09′30″S 28°22′36″E / 20.158333°S 28.376667°E |
kulturali:
(iii), (iv) |
— | 1986 | Il-belt inbniet wara nofs is-seklu 16 u kienet ċentru kummerċjali importanti.[152] | |
Park Nazzjonali tal-Għadajjar ta' Mana u ż-Żoni tas-Safari ta' Sapi u ta' Chewore | Punent ta' Mashonaland,
iż-Żimbabwe 15°49′10″S 29°24′29″E / 15.819444°S 29.408056°E |
naturali:
(vii), (ix), (x) |
676,600 (1,672,000) | 1984 | Il-park jinsab max-xtut tax-xmara Zambezi u fih varjetà ta' annimali selvaġġi, fosthom bufli, leopardi, cheetahs u kukkudrilli tan-Nil.[153] | |
Park Nazzjonali tal-Muntanji ta' Bale | — | naturali: (vii), (x) | — | 2023 | [154] | |
Pajsaġġ Kulturali ta' Gedeo | — | kulturali: (iii), (v) | — | 2023 | [155] | |
Djerba: Xhieda ta' Xejra ta' Insedjament fi Gżira | Governorat ta' Medenine | kulturali:
(v) |
51,400 (127,000) | 2023 | Dan is-sit huwa xhieda ta' xejra ta' insedjament li żviluppat fil-gżira ta' Djerba għall-ħabta tas-seklu 9 W.K. f'ambjent semiaridu u bi skarsezza ta' ilma. Il-karatteristika ewlenija tas-sit kienet id-densità baxxa tagħha: kienet tinvolvi d-diviżjoni tal-gżira f'kwartieri, raggruppati flimkien, li kienu awtosostenibbli ekonomikament u kienu kkollegati ma' xulxin u mal-postijiet reliġjużi u kummerċjali tal-gżira, permezz ta' network kumpless ta' toroq. L-insedjament uman distintiv ta' Djerba rriżulta minn taħlita ta' fatturi ambjentali, soċjokulturali u ekonomiċi, u joħroġ fid-dieher il-mod kif in-nies lokali adattaw l-istil ta' għajxien tagħhom għall-kundizzjonijiet ta' skarsezza tal-ilma fl-ambjent tagħhom.[156] | |
Imfakar tal-Ġenoċidju: Nyamata, Murambi, Gisozi u Bisesero | — | kulturali: (vi) | — | 2023 | [157] | |
Park Nazzjonali ta' Nyungwe | — | naturali: (x) | — | 2023 | [158] | |
Foresti Muntanjużi ta' Odzala-Kokoua | — | naturali: (ix), (x) | — | 2023 | [159] | |
Raħal Storiku u Sit Arkeoloġiku ta' Gedi | Kontea ta' Kilifi | kulturali: (ii), (iii), (iv) | 20.81 (51.42) | 2024 | Is-sit jinkludi l-fdalijiet ta' ċentru kummerċjali kostali Swahili tas-seklu 15. Ir-raħal kellu swar interni u interni; ġew skavati wkoll oqbra, palazz u moskea kbira. Il-fdalijiet tal-binjiet huma magħmula mill-qroll mill-Oċean Indjan.[160] | |
Melka Kunture u Balchit: Siti Arkeoloġiċi u Paleontoloġiċi fl-Artijiet Għoljin tal-Etjopja | — | kulturali: (iii), (iv), (v) | — | 2024 | [161] | |
Qorti Rjali ta' Tiébélé | Reġjun ta' Centre-Sud | kulturali: (iii) | — | 2024 | [162] |
Ara wkoll
[immodifika | immodifika s-sors]- Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kenja
- Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Madagascar
- Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Mauritania
- Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Marokk
- Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Afrika t'Isfel
- Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Tanzanija
- Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Tuneżija
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List Statistics". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ "Intergovernmental Committee for the Protection of the World Cultural and Natural Heritage, Second Session, Final Report (Report). Washington, D.C.: UNESCO. 5–8 September 1978. pp. 7–8" (PDF).
- ^ "UNESCO World Heritage Centre - The Criteria for Selection". web.archive.org. 2016-06-12. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-06-12. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "World Heritage List Nominations. UNESCO". web.archive.org (bl-Ingliż). Arkivjat mill-oriġinal fl-2010-06-27.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage in Danger". web.archive.org. 2021-01-13. Arkivjat mill-oriġinal fl-2021-01-13. Miġbur 2023-08-28.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Al Qal'a of Beni Hammad". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Djémila". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Kasbah of Algiers". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "M'Zab Valley". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Tassili n'Ajjer". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Timgad". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Tipasa". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Mbanza Kongo, Vestiges of the Capital of the former Kingdom of Kongo". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "W-Arly-Pendjari Complex". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Royal Palaces of Abomey". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Okavango Delta". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Tsodilo". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ancient Ferrous Metallurgy Sites of Burkina Faso". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ruins of Loropéni". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Dja Faunal Reserve". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sangha Trinational". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Cidade Velha, Historic Centre of Ribeira Grande". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Manovo-Gounda St Floris National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ennedi Massif: Natural and Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Lakes of Ounianga". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sudanese style mosques in northern Côte d’Ivoire". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Taï National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Town of Grand-Bassam". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Comoé National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Mount Nimba Strict Nature Reserve". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Okapi Wildlife Reserve". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Kahuzi-Biega National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Salonga National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Virunga National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Garamba National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Abu Mena". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ancient Thebes with its Necropolis". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Cairo". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Memphis and its Necropolis – the Pyramid Fields from Giza to Dahshur". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Nubian Monuments from Abu Simbel to Philae". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Saint Catherine Area". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Wadi Al-Hitan (Whale Valley)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Asmara: A Modernist African City". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Aksum". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-07.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Fasil Ghebbi, Gondar Region". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-07.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Harar Jugol, the Fortified Historic Town". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-07.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Konso Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-07.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Lower Valley of the Awash". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-07.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Lower Valley of the Omo". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-07.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Rock-Hewn Churches, Lalibela". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-07.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Simien National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-07.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Tiya". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-07.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Pitons, cirques and remparts of Reunion Island". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-18.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "French Austral Lands and Seas". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-18.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ivindo National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ecosystem and Relict Cultural Landscape of Lopé-Okanda". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Kunta Kinteh Island and Related Sites". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Stone Circles of Senegambia". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Forts and Castles, Volta, Greater Accra, Central and Western Regions". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Asante Traditional Buildings". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Fort Jesus, Mombasa". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Kenya Lake System in the Great Rift Valley". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Lake Turkana National Parks". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Lamu Old Town". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Mount Kenya National Park/Natural Forest". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sacred Mijikenda Kaya Forests". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Thimlich Ohinga Archaeological Site". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Fossil Hominid Sites of South Africa". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Mapungubwe Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Richtersveld Cultural and Botanical Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Robben Island". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Cape Floral Region Protected Areas". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "iSimangaliso Wetland Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Vredefort Dome". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Maloti-Drakensberg Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "ǂKhomani Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Barberton Makhonjwa Mountains". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological Site of Cyrene". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological Site of Leptis Magna". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological Site of Sabratha". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Old Town of Ghadamès". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Rock-Art Sites of Tadrart Acacus". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Tsingy de Bemaraha Strict Nature Reserve". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Royal Hill of Ambohimanga". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Rainforests of the Atsinanana". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ EIA, Global Witness. "Investigation into the illegal felling, transport and export of precious wood in SAVA region Madagascar" (PDF).
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Lake Malawi National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Chongoni Rock-Art Area". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Cliff of Bandiagara (Land of the Dogons)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Old Towns of Djenné". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Tomb of Askia". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Timbuktu". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Banc d'Arguin National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ancient Ksour of Ouadane, Chinguetti, Tichitt and Oualata". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-03.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Aapravasi Ghat". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Le Morne Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological Site of Volubilis". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-14.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic City of Meknes". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-14.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ksar of Ait-Ben-Haddou". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-14.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Medina of Essaouira (formerly Mogador)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-14.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Medina of Fez". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-14.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Medina of Marrakesh". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-14.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Medina of Tétouan (formerly known as Titawin)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-14.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Portuguese City of Mazagan (El Jadida)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-14.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Rabat, Modern Capital and Historic City: a Shared Heritage". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-14.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Island of Mozambique". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Namib Sand Sea". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Twyfelfontein or /Ui-//aes". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Air and Ténéré Natural Reserves". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Agadez". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sukur Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Osun-Osogbo Sacred Grove". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Laurisilva of Madeira". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-13.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Bassari Country: Bassari, Fula and Bedik Cultural Landscapes". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Saloum Delta". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Island of Gorée". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Niokolo-Koba National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Island of Saint-Louis". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Djoudj National Bird Sanctuary". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Aldabra Atoll". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Vallée de Mai Nature Reserve". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Garajonay National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-18.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "San Cristóbal de La Laguna". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-18.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Teide National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-18.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Risco Caido and the Sacred Mountains of Gran Canaria Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-18.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological Sites of the Island of Meroe". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Gebel Barkal and the Sites of the Napatan Region". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ngorongoro Conservation Area". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ruins of Kilwa Kisiwani and Ruins of Songo Mnara". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Serengeti National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Selous Game Reserve". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Kilimanjaro National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Stone Town of Zanzibar". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Kondoa Rock-Art Sites". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological Site of Carthage". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Dougga / Thugga". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Amphitheatre of El Jem". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ichkeul National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Kairouan". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-05.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Medina of Sousse". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-05.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Medina of Tunis". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-05.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Punic Town of Kerkuane and its Necropolis". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-05.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Koutammakou, the Land of the Batammariba". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-09.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Bwindi Impenetrable National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-09.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Rwenzori Mountains National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-09.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Tombs of Buganda Kings at Kasubi". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-09.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Gough and Inaccessible Islands". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-15.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Mosi-oa-Tunya / Victoria Falls". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-09.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Great Zimbabwe National Monument". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-09.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Matobo Hills". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-09.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Khami Ruins National Monument". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-09.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Mana Pools National Park, Sapi and Chewore Safari Areas". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-09.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Bale Mountains National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "The Gedeo Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Djerba: Testimony to a settlement pattern in an island territory". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Memorial sites of the Genocide: Nyamata, Murambi, Gisozi and Bisesero". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Nyungwe National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Forest Massif of Odzala-Kokoua". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-24.
- ^ "The Historic Town and Archaeological Site of Gedi". whc.unesco.org. Miġbur 2024-07-29.
- ^ "Melka Kunture and Balchit: Archaeological and Palaeontological Sites in the Highland Area of Ethiopia". whc.unesco.org. Miġbur 2024-07-29.
- ^ "Royal Court of Tiébélé". whc.unesco.org. Miġbur 2024-07-30.