Park Nazzjonali ta' Comoé
Il-Park Nazzjonali ta' Comoé (bil-Franċiż: Parc national de la Comoé) huwa Riżerva ta' Bijosfera u Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fid-distretti ta' Zanzan u ta' Savanes tal-Grigal tal-Kosta tal-Avorju.[1] Huwa l-ikbar żona protetta fil-Punent tal-Afrika, b'erja ta' 11,500 kilometru kwadru (4,400 mil kwadru), u jvarja mis-savanna umduża tal-Guinea għaż-żona niexfa tas-Sudan. Dan il-pendil klimatiku wieqaf mit-Tramuntana għan-Nofsinhar jippermetti lill-park ikollu għadd ta' ħabitats b'diversità notevoli ta' organiżmi. Xi speċijiet ta' annimali u ta' pjanti saħansitra għadhom jokkorru biss f'uħud mit-tipi differenti ta' savanna, foresti, bwar tal-ħaxix tul ix-xmara, irqajja' mal-irdumijiet jew irqajja' iżolati ta' foresti.
Inizjalment il-park tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO minħabba d-diversità tal-pjanti preżenti madwar ix-xmara Komoé, inkluż irqajja' mhux mittiefsa ta' foresti tropikali li normalment jinstabu iktar lejn in-Nofsinhar. Bħala pjanura mikula sew mill-erożjoni bejn iż-żewġ xmajjar kbar, l-art tal-park fiha ħamrija relattivament infertili u indewwa adattata għal bijodiversità iktar rikka miż-żoni tal-madwar. Fl-2003, is-sit tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu minħabba l-insib, in-nuqqas ta' ġestjoni, u r-ragħa eċċessiv tal-bhejjem fil-park, li huma problemi li intensifikaw wara li faqqgħet l-Ewwel Gwerra Ċivili tal-Kosta tal-Avorju. Fil-41 Sessjoni tal-Kumitat tal-Wirt Dinji li saret f'Krakovja, il-Polonja, fit-2–12 ta' Lulju 2017) ġie deċiż li l-Park Nazzjonali ta' Comoé jitneħħa mis-siti fil-periklu wara titjib fil-konservazzjoni tal-fawna u tal-ħabitats tiegħu.
Storja[immodifika | immodifika s-sors]
L-inħawi madwar il-Park Nazzjonali ta' Comoé storikament dejjem kienu popolati b'mod sparpaljat. X'aktarx minħabba l-infertilità relattiva tal-ħamrija, il-preżenza tal-marda tan-nuqqas tad-dawl madwar ix-xmara Comoé u d-densità kbira ta' dubbien Tsetse, li huwa vettur tal-mard tal-irqad.[2][3] Fl-1926 l-inħawi bejn ix-xmara Comoé u Bouna ġew iddikjarati bħala "Refuge Nord de la Côte d'Ivoire", li iktar 'il quddiem tkabbar fl-1942 u fl-1953 għal "Réserve de Faune de Bouna", bi ftit protezzjoni rudimentali. L-inħawi fil-Punent tax-xmara Comoé żdiedu mas-sit tal-park fid-9 ta' Frar 1968 u erja ta' 11,500 kilometru kwadru (4,400 mil kwadru) ġiet elevata għall-istatus ta' park nazzjonali, u b'hekk il-park sar wieħed mill-ikbar 15-il park nazzjonali fid-dinja u l-ikbar wieħed fil-Punent tal-Afrika. Fl-1983 il-park tħabbar bħala riżerva ta' bijosfera u bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, minħabba l-bijodiversità unika.[4]
Wara li faqqgħet l-ewwel gwerra dinjija tal-Kosta tal-Avorju, il-park tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu fl-2003, minħabba n-nuqqas ta' ġestjoni li wassal għall-insib u għar-ragħa żejda tal-bhejjem fil-park. Matul iż-żmien bejn iż-żewġ gwerer ċivili fil-pajjiż, il-park bata ferm minħabba l-insib intensiv.[5] Wara t-tmiem tat-tieni gwerra ċivili tal-Kosta tal-Avorju, il-park irnexxielu jerġa' jirkupra mill-ġdid bil-preżenza tal-OIPR (l-awtorità tal-ġestjoni tal-park) u l-inawgurazzjoni mill-ġdid taċ-ċentru tar-riċerka.[6][7]
Sit ta' Wirt Dinji[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Park Nazzjonali ta' Comoé ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1982.[1]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ix) "Eżempju straordinarju li jirrappreżenta proċessi ekoloġiċi u bijoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-evoluzzjoni u fl-iżvilupp ta' ekosistemi u ta' komunitajiet ta' pjanti u ta' annimali terrestri, tal-ilma ħelu, kostali u tal-baħar"; u l-kriterju (x) "Post fejn hemm l-iktar ħabitats naturali importanti u sinifikanti għall-konservazzjoni fil-post tad-diversità bijoloġika, inkluż fejn hemm speċijiet mhedda ta' valur universali straordinarju mill-perspettiva tax-xjenza jew tal-konservazzjoni".[1]
Pajsaġġ[immodifika | immodifika s-sors]
Il-pendil klimatiku wieqaf mit-Tramuntana għan-Nofsinhar jinkludi għadd ta' ħabitats b'bijodiversità notevoli, u b'hekk huwa s-savanna bl-ikbar bijodiversità fid-dinja, u jvarja miż-żona niexfa tas-Sudan għas-savanna relattivament umduża tal-Guinea. Dawn il-ħabitats jinkludu fil-biċċa l-kbira tipi differenti ta' savannas, irqajja' iżolati ta' foresti, foresti differenti u bwar tal-ħaxix tul ix-xmara, u b'hekk jipprovdu eżempju ideali ta' ħabitats tranżizzjonali fi ħdan diversi żoni klimatiċi. Ix-xmara Comoé, li tnixxi fi ħdan il-Kosta tal-Avorju, ippermettiet lil diversi ħabitats u pjanti li normalment jinstabu iktar lejn in-Nofsinhar jikbru fil-park ukoll, bħal irqajja' ta' foresti qrib ix-xmara. Din il-varjetà ta' ħabitats fi ħdan żoni differenti u ż-żona enormi ddedikata għall-konservazzjoni tar-riżorsi naturali jagħmlu l-park unità ekoloġika ta' importanza partikolari u Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[8]
Ġeomorfoloġikament il-park tikkonsisti minn pjanuri kbar li fihom inixxu x-xmara Comoé u t-tributarji tagħha (Iringou, Bavé, Kongo). Ix-xmara Comoé u t-tributarji tagħha jiffurmaw il-fluss prinċipali u x-xmara Comoé tnixxi fil-park għal 230 kilometru (140 mil), b'nixxigħat tal-ilma li jitbattlu wkoll fil-Volta fil-Lvant. Hemm ukoll bosta għadajjar permanenti u semipermanenti mifruxa madwar il-park, u l-biċċa l-kbira minnhom jinxfu matul l-istaġun tan-nixfa. Il-ħamrija fil-park fil-biċċa l-kbira hija infertili u mhux adattata għall-kultivazzjoni. L-inselbergs tal-granit jibqgħu telgħin għoli sa 600 metru (2,000 pied) fi ħdan l-erja tal-park.
Fawna[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Park Nazzjonali ta' Comoé fih l-iżjed savanna b'bijodiversità kbira fid-dinja u jifforma l-limitu tat-Tramuntana għal bosta speċijiet ta' annimali, bħad-duiker ta' dahru safra u l-bongo. B'kollox hemm 135 speċi ta' mammiferi fil-park. Dawn jinkludu 11-il speċi ta' primati bħall-babwini żebbuġin, ix-xadini ħodor, ix-xadini inferjuri bl-imnieħer żgħir, ix-xadini ta' Mona, ix-xadini colobus suwed u bojod, ix-xadini colobus żebbuġin, il-mangabey ta' għonqhom abjad u ċ-chimpanzee. B'kollox ġew irreġistrati 17-il speċi ta' karnivori, iżda huwa maħsub li mill-inqas tliet speċijiet saru estinti fil-park: iċ-cheetah, il-kelb selvaġġ (mill-1993) u l-iktar reċentement l-iljun (ilhom ma jinstabu sinjali ta' ljuni mill-2008). Hemm ukoll 21 speċi ta' artjodattili preżenti fil-park, fosthom l-ippopotami, il-ħanżir selvaġġ, il-bongo, il-ħanżir selvaġġ bin-nejbiet, il-buflu, l-għażżiel kob, id-duiker tal-pil ħamrani, il-bushbuck, il-waterbuck, l-għażżiel roan u l-oribi. Fost l-ispeċijiet mhedda ta' mammiferi hemm iċ-chimpanzees (fil-periklu), il-mangabey ta' għonqhom abjad (fil-periklu), ix-xadini colobus (vulnerabbli), l-iljunfant Afrikan (vulnerabbli), l-ippopotamu (vulnerabbli), il-pangolin ġgantesk (vulnerabbli), il-pangolin ta' denbu twil (vulnerabbli), il-leopard (vulnerabbli), il-qattus dehbi Afrikan (vulnerabbli), l-għażżiel kob ta' Buffon (vulnerabbli), il-bongo (kważi mhedda), il-hartebeest tal-Punent (kważi mhedda), il-waterbuck ta' Defassa (kważi mhedda), id-duiker tal-bajja (kważi mhedda), id-duiker ta' dahru safrani (kważi mhedda), ix-xadini colobus żebbuġin (kważi mhedda).
Hemm iżjed minn 500 speċi ta' għasafar, li minnhom madwar 20 % huma għasafar migratorji inter-Afrikani u 5 % huma għasafar migratorji paleartiċi. Xi speċijiet ta' għasafar prominenti jinkludu l-pitarra ta' Denham, il-buċerotidu tal-elmu isfar, il-buċerotidu ta' ħaddejh kannella, il-hammerkop, il-fras servjent, diversi għasafar tal-priża, erba' speċijiet mis-sitt speċijiet ta' ċikonji tal-Punent tal-Afrika u ħames speċijiet ta' avvultuni. Il-park fih ukoll 36 speċi mit-38 speċi ta' għasafar ikoniċi fis-savanna tas-Sudan u tal-Ginea.[9]
Ix-xmara Comoé u t-tributarji tagħha fihom mill-inqas 60 speċi differenti ta' ħut kif ukoll diversità kbira mhux tas-soltu ta' speċijiet ta' anfibji għal ħabitat ta' savanna b'35 speċi fil-park. B'kollox hemm ukoll 71 speċi ta' rettili fil-park, li minnhom tliet huma kukkudrilli: il-kukkudrill nanu (vulnerabbli), il-kukkudrill tan-Nil u l-kukkudrill ta' ħalqu dejjaq (f'periklu kritiku). Il-pjanuri fejn tfur ix-xmara joħolqu bwar tal-ħaxix staġonali li huma artijiet ottimali għat-tmigħ tal-ippopotami u l-għasafar tal-passa.[10]
Flora[immodifika | immodifika s-sors]
Il-park fih madwar 620 speċi ta' pjanti, magħmula minn 191 speċi ta' veġetazzjoni bil-friegħi tal-injam (62 siġra, 129 arbuxxell u vinja) u 429 speċi ta' veġetazzjoni, inkluż 104 speċijiet ta' ħaxix. Fil-park hemm diversi ħabitat tranżizzjonali, minn foresti għal savannas, b'diversi tipi ta' pjanti tipiċi iktar tar-reġjuni tan-Nofsinhar. Tipi differenti ta' foresti u bwar tal-ħaxix tax-xmara jokkorru qrib it-tipi kollha ta' savannas, li jokkupaw madwar 90 % tal-park. Il-foresti huma magħmula minn bosta siġar leguminużi. Fi ħdan il-foresti, is-siġar Cynometra huma l-iżjed ġeneru dominanti, filwaqt li l-irqajja' ta' foresti nexfin iżolati ġeneralment fihom l-ispeċijiet Anogeissus leiocarpus, Antiaris africana, Isoberlinia doka, Cola cordifolia, Chlorophora excelsa (mhedda nazzjonalment) u Blighia unijugata. Fil-pjanuri li tfur fihom ix-xmara, l-iżjed speċi komuni hija l-Hyparrhenia rufa.[11]
Ċentru tar-Riċerka tal-Park Nazzjonali ta' Comoé[immodifika | immodifika s-sors]
Iċ-Ċentru tar-Riċerka tal-Park Nazzjonali ta' Comoé, li jinsab fi ħdan il-Park Nazzjonali ta' Comoé, fil-Kosta tal-Avorju, ġie stabbilit mill-Professur Karl Eduard Linsenmair fl-1989/1990. Il-faċilitajiet mill-aqwa tiegħu, bl-elettriku, bl-ilma ġieri, bl-internet u b'laboratorju kbir bl-arja kondizzjonata jagħmluh wieħed mill-iżjed ċentri moderni fl-Afrika. Iċ-ċentru tar-riċerka kellu jingħalaq wara li faqqgħet l-ewwel gwerra ċivili tal-Kosta tal-Avorju fl-2002. Wara li ntemmet it-tieni gwerra ċivili tal-Kosta tal-Avorju fl-2011 bdew it-tiswijiet fiċ-ċentru u fl-2014 iċ-ċentru reġa' beda jopera mill-ġdid. L-enfasi tar-riċerka bbażata fil-park hija fuq il-konservazzjoni, l-ekoloġija tropikali u l-imġiba tal-ispeċijiet.[12]
Proġett ta' Konservazzjoni taċ-Chimpanzees ta' Comoé[immodifika | immodifika s-sors]
Mill-2014 sal-preżent, il-Proġett ta' Konservazzjoni taċ-Chimpanzees ta' Comoé ħadem fuq ir-riċerka u l-konservazzjoni taċ-chimpanzees fis-selvaġġ li jgħixu f'parti mill-park u l-inħawi tal-madwar. Din hija popolazzjoni importanti għall-konservazjoni taċ-chimpanzees fil-Kosta tal-Avorju u l-unika waħda taċ-chimpanzees tas-savanna li qed tiġi studjata fid-dettall. Bosta studenti ta' nazzjonalitajiet differenti kkollaboraw u għamlu t-teżi tal-Masters jew tad-dottorat tagħhom fil-qafas tal-proġett li jimpjega wkoll nies lokali bħala mod biex l-Afrikani jiġu involuti fil-konservazzjoni.
Status ta' konservazzjoni[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Park Nazzjonali ta' Comoé tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu fl-2003 l-iktar minħabba fl-insib ikkawżat min-nuqqas ta' ġestjoni wara li faqqgħet l-ewwel gwerra ċivili tal-Kosta tal-Avorju. Wara tmiem it-tieni gwerra ċivili tal-Kosta tal-Avorju u l-istabbilizzazzjoni tar-reġjun, l-aġenzija tal-awtorità tal-park OIPR (Office Ivorien des Parcs et Reserves) kompliet bil-ħidma tagħha fil-Park Nazzjonali ta' Comoé. L-OIPR applikat għall-finanzjament mingħand il-Faċilità tar-Rispons Rapidu u rnexxielha tingħata għotja massima ta' $30,000 għaż-żamma tas-sigurtà fil-park. L-isfidi ewlenin li tiffaċċja l-ġestjoni huma marbuta mal-ġlieda b'suċċess kontra l-insib, it-tnaqqis tal-pressjonijiet agrikoli u r-rinnovazzjoni tat-toroq fil-park għal kontroll kif suppost tal-aċċess għall-park. Il-proġetti prinċipali biex jiġu miġġielda dawn il-problemi huma l-istabbiliment ta' sistema effiċjenti ta' sorveljanza fil-park u l-kooperazzjoni mill-qrib mal-komunitajiet lokali biex jitnaqqsu l-pressjonijiet fil-periferija tal-park permezz tal-ġestjoni parteċipatorja u l-istabbiliment ta' sorsi ta' dħul sostenibbli għaċ-ċittadini lokali.
Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]
- ^ a b ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Comoé National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-02-11.
- ^ Kronberg, FGU (Settembru 1979). Gegenwärtiger Status der Comoé und Tai Nationalparks sowie des Azagny-Reservats und Vorschläge zu deren Erhaltung und Entwicklung zur Förderung des Tourismus. Eschborn: Deutsche Gesellschaft für Teschnische Zusammenarbeit (GTZ). pp. 12–13.
- ^ Cormier-Salem, Marie-Christine; Juhé-Beaulaton, Dominique; Boutrais, Jean; Roussel, Bernard (2005). Patrimoines naturels au Sud : territoires, identités et stratégies locales. Pariġi: IRD éditions. ISBN 2-7099-1560-X.
- ^ Fischer, Frauke (2004). "Status of the Comoé National Park, Côte d'Ivoire, and the effects of war". Parks: War and Protected Areas. 14 (1): 17–25.
- ^ "Evaluation rapide de l'etat du parc national de la Comoé: les grands mammiferes et les activités illegales humaines". Wild Chimpanzee Foundation: 1–38. Ġunju 2008.
- ^ Habekuss, Fritz (2015). "Der Patron und sein Paradies". Die Zeit. No. N°11/2015.
- ^ "Inicio". Rapid Response Facility (bl-Ispanjol). Miġbur 2024-02-11.
- ^ Konaté, Souleymane; Kampmann, Dorothea (2010). Biodiversity Atlas of West Africa, Volume III: Côte d'Ivoire. Abidjan & Frankfurt/Main: BIOTA. ISBN 978-3-9813933-2-3.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Wildlife authority of Côte d'Ivoire awarded Rapid Response Facility grant to combat poaching after period of civil unrest". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-02-11.
- ^ Mepham, Robert (1991). IUCN Directory of African Wetlands. Pinter Pub. Ltd. ISBN 2-88032-949-3.
- ^ "Search - The Encyclopedia of Earth". editors.eol.org. Miġbur 2024-02-11.
- ^ "Fakultät für Biologie: Tropenforscher kehren zurück". web.archive.org. 2016-03-04. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-03-04. Miġbur 2024-02-11.