Belt Storika tal-Kajr

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Il-Moskea ta' Ibn Tulun, li nbniet fis-seklu 9, hija eżempju rari u straordinarju ta' arkitettura Abbasida ppreservata li tinsab 'il barra mill-Iraq.

Il-Belt Storika tal-Kajr (bl-Għarbi: القاهرة التاريخية, al-Qāhira tārīkhiyya), magħrufa wkoll bħala l-Belt Iżlamika tal-Kajr (bl-Għarbi: قاهرة المعز, Qāhira al-Muʿizz) jew il-Belt Medjevali tal-Kajr, tirreferi l-iktar għall-inħawi tal-Kajr, l-Eġittu, li nbnew mill-ħakma Musulmana fis-641 W.K. sat-tkabbir modern tal-belt fis-seklu 19 matul it-tmexxija Kediva ta' Ismail, jiġifieri: il-partijiet ċentrali fi ħdan iċ-ċentru storiku ffortifikat bis-swar, iċ-ċimiterji storiċi, iż-żona madwar iċ-Ċittadella tal-Kajr, partijiet minn Bulaq, u ċ-Ċentru Storiku tal-Kajr (bl-Għarbi: مصر القديمة, Misr al-Qadima) li jmur lura għal żmien ir-Rumani u jinkludi l-monumenti Kristjani Koptiċi ewlenin.[1][2]

L-isem "il-Belt Iżlamika tal-Kajr" ma jirreferix għall-prominenza akbar tal-Musulmani fl-inħawi iżda iktar għall-istorja u l-wirt rikki tal-belt mill-istabbiliment tagħha fil-perjodu Iżlamiku bikri, li jiddistingwuha mis-siti Eġizzjani ta' Giza u Memphis.[3] Din iż-żona tħaddan waħda mill-ikbar konċentrazzjonijiet u densità ta' arkitettura storika fid-dinja Iżlamika.[4] Hija kkaratterizzata minn mijiet ta' moskej, oqbra, madrasa, vilel, karavanseraj u fortifikazzjonijiet li jmorru lura għall-perjodu Iżlamiku kollu tal-Eġittu.

Fl-1979, il-Belt Storika tal-Kajr tniżżlet fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, bħala "waħda mill-eqdem bliet Iżlamiċi fid-dinja, bil-moskej, madrasa, ħammam u funtani famużi tagħha" u "ċ-ċentru l-ġdid tad-dinja Iżlamika, li laħqet il-perjodu tad-deheb tagħha fis-seklu 14".[2]

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

L-istabbiliment ta' Fustat u l-perjodu Iżlamiku bikri[immodifika | immodifika s-sors]

Il-fdalijiet skavati ta' Fustat fl-2009.

L-istorja tal-Kajr, fil-qofol tagħha, bdiet bil-ħakma tal-Eġittu mill-Għarab Musulmani fis-640, taħt il-kmandant 'Amr ibn al-'As.[5] Għalkemm Lixandra kienet il-belt kapitali tal-Eġittu dak iż-żmien (u kienet ilha l-belt kapitali tul żmien Tolomew, ir-Rumani u l-Biżantini), il-ħakkiema Għarab iddeċidew li jistabbilixxu belt ġdida msejħa Fustat biex isservihom bħala l-belt kapitali amministrattiva u ċentru tal-gwarniġjon militari tal-Eġittu. Il-belt il-ġdida kienet tinsab qrib fortizza Rumana-Biżantina magħrufa bħala l-Babilonja max-xtut tan-Nil (li issa tinsab fiċ-Ċentru Storiku tal-Kajr), fil-Lbiċ tal-Kajr li nbena wara (ara hawn taħt). L-għażla ta' dan il-post jaf kienet dovuta għal diversi fatturi, inkluż il-prossimità kemxejn eqreb lejn l-Arabja u l-Mekka, il-biża' tal-influwenza Kristjana u Ellenistika b'saħħitha f'Lixandra, u l-vulnerabbiltà ta' Lixandra fil-konfront tal-kontrooffensivi Biżantini li kienu qed jaslu mill-baħar (li fil-fatt seħħew). X'aktarx iktar importanti minn hekk, il-pożizzjoni ta' Fustat fin-nofs bejn l-Eġittu t'Isfel (id-Delta tan-Nil) u l-Eġittu ta' Fuq (il-Wied tan-Nil iktar lejn in-Nofsinhar) għamlitha post strateġiku għall-kontroll tal-pajjiż li kien iċċentrat max-xmara Nil, l-istess bħalma kien ġara għall-belt Eġizzjana Antika ta' Memphis (fin-Nofsinhar tal-Kajr). Ix-xejra tal-istabbiliment ta' bliet-gwarniġjon ġodda kienet waħda ripetuta wkoll tul il-ħakmiet tal-Għarab, b'eżempji oħra bħal Qayrawan fit-Tuneżija jew Kufa fl-Iraq. L-istabbiliment ta' Fustat ġie akkumpanjat ukoll bl-istabbiliment tal-ewwel moskea tal-Eġittu (u tal-Afrika), il-Moskea ta' 'Amr ibn al-'As, li ġiet rikostruwita kemm-il darba tul is-sekli iżda għadha teżisti.[6]

Fustat malajr kibret u saret il-belt, il-port u ċ-ċentru ekonomiku prinċipali tal-Eġittu, u kulma jmur Lixandra saret belt iktar provinċjali. Fis-661 id-dinja Iżlamika sfat taħt il-kontroll tal-Ummajjadin, li kienu bbażati fil-belt kapitali tagħhom ta' Damasku, sal-ħakma mill-Abbasidi fis-750. L-aħħar kaliff tal-Ummajjidin, Marwan II, ħa sehem fl-aħħar battalja tiegħu fl-Eġittu iżda nqatel fl-1 ta' Awwissu 750. Minn hemm 'il quddiem, l-Eġittu u Fustat, għaddew taħt il-kontroll tal-Abbasidi. L-Abbasidi mmarkaw it-tmexxija l-ġdida tagħhom fl-Eġittu billi stabbilew belt kapitali amministrattiva ġdida msejħa al-'Askar, kemxejn fil-Grigal ta' Fustat, bl-inizjattiva tal-gvernatur tagħhom Abu 'Aun. Il-belt tlestiet bl-istabbiliment ta' moskea grandjuża (imsejħa Jami' al-'Askar) fis-786, u kienet tinkludi palazz għar-residenza tal-gvernatur, magħruf bħala d-Dar al-'Imara. Xejn ma fadal minn din il-belt illum il-ġurnata, iżda l-istabbiliment ta' bliet kapitali amministrattivi ġodda kemxejn 'il barra mill-belt prinċipali sar xejra rikorrenti fl-istorja tal-inħawi.

Veduta panoramika tal-Belt Storika tal-Kajr.

Ahmad Ibn Tulun kien kmandant militari Tork li kien serva l-kaliffi Abbasidi f'Samarra matul kriżi twila tas-setgħa tal-Abbasidi. Huwa sar il-gvernatur tal-Eġittu fit-868 iżda malajr sar il-mexxej indipendenti de facto, filwaqt li xorta waħda rrikonoxxa l-awtorità simbolika tal-kaliff tal-Abbasidi. Huwa tant sar influwenti li iktar 'il quddiem il-kaliff ħallieh jieħu l-kontroll ukoll tas-Sirja fit-878. Matul dan il-perjodu tat-tmexxija tat-Tulunidi (taħt Ibn Tulun u uliedu subien), l-Eġittu sar stat indipendenti għall-ewwel darba minn żmien ir-Rumani li kienu stabbilew ruħhom fit-30 Q.K. Ibn Tulun stabbilixxa l-belt kapitali amministrattiva ġdida tiegħu stess fit-870, imsejħa al-Qata'i, kemxejn fil-Majjistral ta' al-Askar. Kienet tinkludi palazz grandjuż ġdid (li għadu jissejjaħ Dar al-'Imara), ippodromu jew post għall-parati militari, faċilitajiet bħal sptar (bimaristan), u moskea kbira li għadha teżisti sa llum il-ġurnata, magħrufa bħala l-Moskea ta' Ibn Tulun, li nbniet bejn it-876 u t-879. Ibn Tulun miet fit-884 u uliedu subien mexxew għal ftit deċennji oħra sad-905 meta l-Abbasidi bagħtu armata biex jergħu jistabbilixxu l-kontroll dirett u lil al-Qata'i tawha n-nar u qerduha kollha għajr għall-moskea. Wara dan l-avveniment, l-Eġittu tmexxa għal xi żmien minn dinastija oħra, l-Ikxididi, li mexxew bħala gvernaturi tal-Abbasidi bejn id-935 u d-969.[7] Uħud mill-kostruzzjonijiet tagħhom, b'mod partikolari taħt Abu al-Misk Kafur, raġel kastrat ta' karnaġjon sewda (li oriġina mill-Etjopja) li kien mexxa bħala reġġent matul l-aħħar parti ta' dan il-perjodu, jaf influwenza l-għażla futura tal-Fatimidi li jistabbilixxu l-belt kapitali tagħhom hemmhekk, peress li wieħed mill-ġonna l-kbar ta' Kafur tul il-kanal ta' Khalij ġie inkorporat fil-palazzi Fatimidi li nbnew wara.

L-istabbiliment ta' al-Qahira (il-Kajr) u l-perjodu tal-Fatimidi[immodifika | immodifika s-sors]

Bab al-Futuh, waħda mid-daħliet tat-Tramuntana tal-Kajr li nbniet mill-viżier Fatamid Badr al-Jamali fl-aħħar tas-seklu 11.

Il-Fatimidi, kaliffat Xiita ta' Isma'ili li kien ibbażat f'Ifriqiya, it-Tuneżija, ħakmu lill-Eġittu fid-969 W.K. matul ir-renju tal-Kaliff al-Mu'izz. L-armata tagħhom, magħmula l-iktar minn Berberi Kutama tat-Tramuntana tal-Afrika, kienet immexxija mill-Ġeneral Jawhar al-Siqilli. Fid-970, skont l-istruzzjonijiet minn al-Mu'izz, Jawhar ippjana, stabbilixxa u bena belt ġdida biex isservi bħala r-residenza u ċ-ċentru tal-poter tal-Kaliffi Fatimidi. Il-belt issejħet al-Mu'izziyya al-Qaahirah (bl-Għarbi: المعزية القاهرة), li tfisser "il-Belt Rebbieħa ta' al-Mu'izz", li iktar 'il quddiem bdiet tissejjaħ sempliċement "al-Qahira", li wasslet għall-isem modern tal-Kajr.[8]

Il-belt kienet tinsab fil-Grigal ta' Fustat u tal-bliet kapitali amministrattivi preċedenti li kienu nbnew minn Ibn Tulun u mill-Abbasidi. Jawhar organizza l-belt il-ġdida sabiex fiċ-ċentru tagħha jkun hemm il-Palazzi l-Kbar li ospitaw il-kaliffi, il-familji tagħhom, u l-istituzzjonijiet tal-istat. Tlestew żewġ palazzi prinċipali: wieħed tal-Lvant (l-ikbar wieħed mit-tnejn) u wieħed tal-Punent, u bejniethom kien hemm pjazza importanti magħrufa bħala Bayn al-Qasrayn ("Bejn iż-Żewġ Palazzi"). Il-moskea prinċipali tal-belt, il-Moskea ta' al-Azhar, ġiet stabbilita fid-972 kemm bħala Moskea tal-Ġimgħa kif ukoll bħala ċentru tal-apprendiment u tat-tagħlim, u llum il-ġurnata titqies bħala waħda mill-eqdem universitajiet fid-dinja. It-triq prinċipali tal-belt, magħrufa llum bħala Triq Al-Mu'izz li-Din Allah (jew Triq al-Mu'zz) iżda storikament magħrufa bħala l-Qasabah jew il-Qasaba, kienet tibda minn waħda mid-daħliet tat-Tramuntana tal-belt (Bab al-Futuh) sad-daħla tan-Nofsinhar (Bab Zuweila) u kienet tgħaddi bejn il-palazzi minn ġo Bayn al-Qasrayn. Madankollu, taħt il-Fatimidi, il-Kajr kienet belt irjali li ma kinitx miftuħa għan-nies komuni u kienet abitata biss mill-familja tal-Kaliff, mill-uffiċjali statali, mir-riġmenti tal-armata u minn nies oħra li kienu meħtieġa għall-operazzjonijiet tar-reġim u tal-belt. Fustat baqgħet għal xi żmien iċ-ċentru ekonomiku u urban prinċipali tal-Eġittu. Kien iktar 'il quddiem biss li l-Kajr kiber u assorba bliet lokali oħra, inkluż Fustat, iżda d-969 xi kultant titqies bħala s-"sena tal-istabbiliment" tal-belt attwali.[9]

Il-Moskea ta' Al-Azhar, stabbilita mill-Fatimidi fid-972. (Il-minareti ġew miżjuda iktar 'il quddiem matul il-perjodu tal-Mamluk).

Al-Mu'izz, u miegħu l-fergħa amministrattiva tal-Kaliffat tal-Fatimidi, telqu mill-belt kapitali preċedenti ta' Mahdia, it-Tuneżija, fid-972 u waslu fil-Kajr f'Ġunju 973. L-Imperu tal-Fatimidi malajr kiber u sar b'saħħtu biżżejjed biex jiflaħ it-theddida tar-rivali Sunnita tal-Kaliffat tal-Abbasidi. Matul ir-renju tal-Kaliff al-Mustansir (1036-1094), l-itwal li qatt irrenja kwalunkwe mexxej Musulman, l-Imperu tal-Fatimidi laħaq il-quċċata tiegħu iżda mbagħad beda wkoll it-triq tan-niżla tiegħu.[10] Ftit viżieri setgħana, aġixxew f'isem il-kaliffi u rnexxielhom jerġgħu jqajmu l-poter tal-imperu fuq saqajh. Il-viżier Armen Badr al-Jamali (1073-1094) reġa' bena s-swar tal-ġebel tal-Kajr, b'daħliet monumentali, li għad fadal xi fdalijiet tagħhom u li tkabbru iktar 'il quddiem taħt l-Ajjubidi. Fl-aħħar tas-seklu 11 seħħew ukoll bosta avvenimenti u żviluppi fir-reġjun. F'dak iż-żmien l-Imperu l-Kbir tas-Seljuk (Torok) ħakem il-biċċa l-kbira tad-dinja Iżlamika tal-Lvant. Il-wasla tat-Torok, li prinċipalment kienu Musulmani Sunniti, kienet fattur fit-tul fl-hekk imsejjaħ "Rinaxximent tas-Sunniti" li reġġa' lura l-avvanz tal-Fatimidi u tal-fazzjonijiet Xiiti fil-Lvant Nofsani. Fl-1099 l-Ewwel Kruċjata ħakmet Ġerusalemm, u l-istati l-ġodda tal-ġellieda tal-Kruċjati saru theddida serja u imminenti għall-Eġittu. Mexxejja Musulmana ġodda bħal Nur al-Din tad-dinastija Torka taz-Zengidi ħadu ħsieb l-offensiva kumplessiva kontra l-ġellieda tal-Kruċjati.[11]

Fis-seklu 12 id-dgħufija tal-Fatimidi tant saret evidenti li taħt l-aħħar Kaliff tal-Fatimidi, al-'Adid, talbu l-għajnuna miz-Zengidi biex jipproteġu lilhom infushom mir-Re ta' Ġerusalemm, Amalric, u fl-istess ħin ippruvaw jikkonfoffaw ma' dan tal-aħħar biex irażżnu liz-Zengidi. Fl-1168, filwaqt li l-ġellieda tal-Kruċjati avvanzaw lejn il-Kajr, il-viżier tal-Fatimidi, Shawar, imħasseb li l-belt mhux iffortifikata ta' Fustat setgħet tintuża bħala bażi li minnha jiġi varat l-assedju kontra l-Kajr, ordna l-evakwazzjoni tagħha u mbagħad ta n-nar lill-belt u qeridha. Minkejja li l-istoriċi jiddibattu l-kobor tal-qerda (peress li Fustat milli jidher baqgħet teżisti wara dan l-avveniment), il-qerda ta' Fustat bin-nar timmarka mument kruċjali fid-deklin ta' dik il-belt, li mbagħad ħaditilha postha l-Kajr. Eventwalment, Salah ad-Din (Saladin), kmandant taz-Zengidi li kien ingħata l-kariga ta' viżier ta' al-'Adid fil-Kajr, iddikjara t-tmiem u t-tneħħija tal-Kaliffat tal-Fatimidi fl-1171. B'hekk il-Kajr reġgħet sfat taħt tmexxija Sunnita, u nfetaħ kapitlu ġdid fl-istorja tal-Eġittu u fl-istorja urbana tal-Kajr.[12]

Il-perjodu tad-deheb tal-Kajr fil-perjodi tal-Ajjubidi u tal-Mamluk[immodifika | immodifika s-sors]

Iċ-Ċittadella ta' Salah ad-Din (Saladin), stabbilita fl-1176 u żviluppata iktar 'il quddiem mill-mexxejja l-oħra ta' warajh. Il-Moskea ta' Muhammad Ali tas-seklu 19 hija viżibbli fl-isfond tas-swar.

Ir-renju ta' Salah ad-Din immarka l-bidu tad-dinastija Ajjubida, li rrenjat fl-Eġittu u s-Sirja u rreżistiet kontra l-ġellieda tal-Kruċjati. Huwa beda wkoll il-kostruzzjoni ambizzjuża ta' Ċittadella ffortifikata ġdida (iċ-Ċittadella attwali tal-Kajr) iktar lejn in-Nofsinhar, barra mill-belt imdawra bis-swar, li mbagħad ospitat il-mexxejja tal-Eġittu u l-amministrazzjoni statali għal bosta sekli. Dan temm l-istatus tal-Kajr bħala belt-palazz esklużiva u beda l-proċess li permezz tiegħu l-belt saret ċentru ekonomiku abitat minn Eġizzjani komuni u li kienet miftuħa għall-vjaġġaturi barranin. Tul is-sekli ta' wara, il-Kajr żviluppat f'ċentru urban fuq skala kbira. Id-deklin ta' Fustat matul l-istess perjodu witta t-triq għall-perjodu tad-deheb tal-Kajr. Is-sultani tal-Ajjubidi u s-suċċessuri Mamluk tagħhom, li kienu Musulmani Sunniti ħerqana li jeħilsu mill-influwenza tal-Fatimidi Xiiti, progressivament qerdu u ssostitwew il-palazzi grandjużi tal-Fatimidi bil-binjiet tagħhom stess. Il-Moskea ta' Al-Azhar ġiet ikkonvertita f'istituzzjoni Sunnita, u llum il-ġurnata hija ċentru minn ta' quddiem nett għall-istudju tal-Koran u tal-liġi Iżlamika fid-dinja Iżlamika Sunnita.

Fl-1250 id-dinastija tal-Ajjubidi għotrot u s-setgħa daħlet f'tranżizzjoni lejn reġim ikkontrollat mill-Mamluk. Il-Mamluk kienu suldati li kienu nxtraw bħala lsiera żgħażagħ (spiss minn diversi reġjuni tal-Ewrasja Ċentrali) u li trabbew biex iservu fl-armata tas-sultan. Dawn saru parti integrali mill-militar tal-Ajjubidi taħt is-Sultan al-Salih u eventwalment saru b'saħħithom biżżejjed biex jieħdu l-kontroll tal-istat f'idejhom waqt kriżi politika li seħħet matul is-Seba' Kruċjata. Bejn l-1250 u l-1517, it-tron għadda minn Mamluk għal ieħor f'sistema ta' suċċessjoni li ġeneralment ma kinitx ereditarja, iżda sikwit ukoll kienet waħda vjolenti u kaotika. Minkejja dan, l-Imperu tal-Mamluk kompla bosta aspetti tal-Imperu tal-Ajjubidi ta' qablu, u kien responsabbli għar-reżistenza kontra l-avvanz tal-Mongoli fl-1260 (l-iktar magħrufa kienet il-Battalja ta' Ain Jalut) u għat-tmiem tal-istati tal-ġellieda tal-Kruċjati fil-Lvant.[13]

Il-Moskea-Madrasa tas-Sultan Hassan tad-dinastija Bahri tal-perjodu tal-Mamluk, ta' nofs is-seklu 14.
Il-koppla tal-Kumpless tas-Sultan al-Ashraf Qaytbay fiċ-Ċimiterju tat-Tramuntana tal-Kajr, tal-aħħar tas-seklu 15.

Taħt ir-renju tas-sultan tal-Mamluk al-Nasir Muhammad (1293-1341, inklużi l-interrenji), il-Kajr laħaq l-apoġew tiegħu f'termini ta' popolazzjoni u ta' ġid. Stima tal-popolazzjoni li spiss tiġi kkwotata lejn l-aħħar tar-renju tiegħu, għalkemm diffiċli li tiġi evalwata, hi ta' madwar 500,000 ruħ, u b'hekk dak iż-żmien il-Kajr kienet l-ikbar belt fid-dinja apparti ċ-Ċina. Minkejja li kienu poplu pjuttost militari, il-Mamluk kienu bennejja prolifiċi u sponsors ta' binjiet reliġjużi u ċiviċi. Għadd estensiv ta' monumenti storiċi tal-Kajr imorru lura għal dak iż-żmien, fosthom bosta mill-iżjed impressjonanti.[14] Il-belt stagħnat ukoll permezz tal-kontroll tar-rotot kummerċjali bejn l-Oċean Indjan u l-Mediterran. Madankollu, wara r-renju ta' al-Nasir, l-Eġittu u l-Kajr intlaqtu minn epidemiji ripetuti tal-pesta, l-iktar il-pesta s-sewda f'nofs is-seklu 14. Il-popolazzjoni tal-Kajr majnat u ħadet sekli sħaħ biex tirpilja, iżda xorta waħda l-Kajr baqgħet metropoli ewlenija tal-Lvant Nofsani.[15]

Taħt l-Ajjubidi u iktar 'il quddiem taħt il-Mamluk, il-Qasaba saret sit privileġġat għall-kostruzzjoni ta' kumplessi reliġjużi, mawżolej irjali, u stabbilimenti kummerċjali, normalment sponsorjati mis-sultan jew minn membri tal-klassi tat-tmexxija. Hemmhekk żviluppaw ukoll is-swieq ewlenin tal-Kajr, li ffurmaw iż-żona ekonomika prinċipali tal-kummerċ internazzjonali u tal-attività kummerċjali. Peress li t-triq prinċipali mtliet bil-ħwienet u ma tantx kien baqa' spazju għal iktar żvilupp, inbnew strutturi kummerċjali ġodda iktar lejn il-Lvant, ħdejn il-Moskea ta' al-Azhar u s-Santwarju ta' al-Hussein, fejn illum il-ġurnata għad hemm iż-żona tas-suq ta' Khan al-Khalili, li progressivament ġie żviluppat. Fattur importanti fl-iżvilupp tan-natura urbana tal-Kajr kien l-għadd dejjem jikber tal-istabbilimenti hekk imsejħa waqf, speċjalment matul żmien il-Mamluk. Il-waqf kienu entitajiet fiduċjarji tal-karità li skont il-liġi Iżlamika kellhom l-għan li jistabbilixxu l-funzjonijiet, l-operazzjonijiet u l-finanzjament tas-sorsi tal-bosta stabbilimenti reliġjużi/ċiviċi li nbnew mill-klassi tat-tmexxija. Tipikament kienu jiġu stabbiliti biex jiddefinixxu l-binjiet reliġjużi jew ċiviċi kumpless li kienu jikkombinaw diversi funzjonijiet (eż. moskea, madrasa, mawżolew, sebil) u li spiss kienu jkunu ffinanzjati bid-dħul mill-binjiet kummerċjali urbani jew mill-azjendi agrikoli rurali.[16] Sal-aħħar tas-seklu 15, il-Kajr kellha wkoll binjiet għoljin ta' użu mħallat (magħrufa bħala rab', khan jew wikala, skont il-funzjoni preċiża tagħhom) fejn iż-żewġ sulari t'isfel tagħhom tipikament kienu jintużaw għal skopijiet kummerċjali u ta' ħżin, filwaqt li d-diversi sulari ta' fuqhom kienu jinkrew lill-inkwilini.[17]

Il-Kajr bħala belt kapitali provinċjali tal-Imperu Ottoman[immodifika | immodifika s-sors]

Residenzi tradizzjonali fil-Kajr bit-twieqi jew bil-gallariji tat-tip mashrabiyya (ritratt tal-1867).

L-Eġittu nħakem mill-Imperu Ottoman fl-1517, taħt Selim I, u baqa' taħt it-tmexxija tal-Ottomani għal sekli sħaħ. Matul dan il-perjodu, l-elit lokali ssieltu bla heda kontra xulxin għall-poter u għall-influwenza politiċi; uħud minnhom kellhom oriġini Ottomana, oħrajn kienu Mamluk li baqgħu jeżistu bħala parti mill-elit tal-pajjiż minkejja l-waqgħa tas-sultanat tal-Mamluk.

Il-Kajr baqgħet ċentru ekonomiku ewlieni u waħda mill-iżjed bliet importanti tal-imperu. Baqgħet ukoll il-waqfa prinċipali għall-pellegrinaġġ (Hajj) lejn il-Mekka. Minkejja li l-gvernaturi Ottomani ma kinux patruni ewlenin tal-arkitettura bħall-Mamluk, il-Kajr xorta waħda baqgħet tiżviluppa u kibru viċinati ġodda 'l barra mis-swar antiki tal-belt. L-arkitettura Ottomana fil-Kajr baqgħet tkun influwenzata ferm u toriġina mit-tradizzjonijiet lokali ta' żmien il-Mamluk minflok ġiet ippreżentata waqfa ċara meta mqabbel mal-passat. Xi individwi, bħal Abd ar-Rahman Katkhuda al-Qazdaghli, uffiċjal Mamluk fost il-Ġanissarji fis-seklu 18, kienu patruni prolifiċi tal-arkitettura. Bosta residenzi antiki tal-borgeżija jew aristokratiċi li ġew ippreservati fil-Kajr sa llum il-ġurnata jmorru lura għal żmien l-Ottomani, l-istess bħal għadd ta' sabil-kuttab (kombinament ta' gabbana tad-distribuzzjoni tal-ilma u skola tal-qari tal-Koran).

Il-Kajr taħt Muhammad Ali Pasha u l-Kedivi[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa dettaljata tal-Kajr mid-Description de l'Égypte, għall-ħabta tal-1802.

L-armata Franċiża ta' Napuljun okkupat lill-Eġittu għal żmien qasir mill-1798 sal-1801, u mbagħad uffiċjal Albaniż fl-armata Ottomana, Muhammad Ali Pasha, għamel lill-Kajr il-belt kapitali ta' imperu indipendenti li dam mill-1805 sal-1882. Imbagħad il-belt sfat taħt il-kontroll Brittaniku sa meta l-Eġittu ngħata l-indipendenza fl-1922.

Is-Sabil ta' Isma'il Pasha, ikkummissjonata minn Muhammad Ali Pasha fl-1828.

Taħt it-tmexxija ta' Muhammad Ali, iċ-Ċittadella tal-Kajr ġiet rinnovata għalkollox. Bosta mill-monumenti tal-Mamluk li ma baqgħux jintużaw twaqqgħu biex minflokhom tinbena l-moskea l-ġdida tiegħu (il-Moskea ta' Muhammad Ali) u palazzi oħra. Id-dinastija ta' Muhammad Ali daħħlet ukoll stil iktar purament Ottoman ta' arkitettura, l-iktar l-istil Barokk Ottoman aħħari ta' dak iż-żmien. Wieħed min-neputijiet tiegħu, Isma'il tal-Kedivi bejn l-1864 u l-1879, issorvelja l-kostruzzjoni tal-Kanal ta' Suez modern. Flimkien ma' dan il-proġett, huwa wettaq ukoll il-kostruzzjoni ta' belt enormi ġdida bl-istil Ewropew lejn it-Tramuntana u l-Punent taċ-ċentru storiku tal-Kajr. Il-belt il-ġdida emulat ir-riformi tas-seklu 19 ta' Pariġi, b'boulevards u bi pjazez grandjużi bħala parti mill-ippjanar u mill-konfigurazzjoni tal-belt. Għalkemm il-belt qatt ma tlestiet għalkollox skont il-viżjoni ta' Isma'il, din il-belt il-ġdida tkopri l-biċċa l-kbira taċ-Ċentru Storiku tal-Kajr. B'hekk id-distretti storiċi antiki tal-Kajr, inkluż il-belt ifforitifikata, tħallew pjuttost mitluqa. Anke ċ-Ċittadella tilfet l-istatus tagħha bħala r-residenza rjali meta Isma'il mar jgħix fil-Palazz ta' Abdin il-ġdid fl-1874.

Sit ta' Wirt Dinji[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Belt Storika tal-Kajr ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1979.[2]

Il-valuri universali straordinarji tas-sit ġew irrikonoxxuti abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (i) "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-kriterju (v) "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".[2]

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ "The Boundaries and Preservation Codes of Historic Cairo (bl-Għarbi), National Organisation for Urban Harmony. 2022" (PDF).
  2. ^ a b ċ d Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Cairo". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-28.
  3. ^ Planet, Lonely. "Must see attractions Egypt, Africa". Lonely Planet (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-28.
  4. ^ Williams, Caroline (2018). Islamic Monuments in Cairo: The Practical Guide (7th ed.). Cairo: The American University in Cairo Press. p. 7.
  5. ^ Raymond, André. 1993. Le Caire. Fayard.
  6. ^ Kennedy, Hugh (2007). The Great Arab Conquests: How the Spread of Islam Changed the World We Live In. Weidenfeld & Nicolson.
  7. ^ Swelim, Tarek (2015). Ibn Tulun: His Lost City and Great Mosque. The American University in Cairo Press.
  8. ^ Brett, Michael (2017). The Fatimid Empire. Edinburgu: Edinburgh University Press. p. 80.
  9. ^ "Saudi Aramco World : Cairo: A Millennial". archive.aramcoworld.com. Miġbur 2023-04-28.
  10. ^ "Fatimid dynasty | Egypt, Rulers, Religion, Capital, & Founder | Britannica". www.britannica.com (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-28.
  11. ^ Lewis, Bernard (1995). The Middle East: A Brief History of the Last 2,000 Years. Scribner.
  12. ^ Denoix, Sylvie; Depaule, Jean-Charles; Tuchscherer, Michel, eds. (1999). Le Khan al-Khalili et ses environs: Un centre commercial et artisanal au Caire du XIIIe au XXe siècle. Cairo: Institut français d'archéologie orientale.
  13. ^ Clot, André (1996). L'Égypte des Mamelouks: L'empire des esclaves, 1250–1517. Perrin.
  14. ^ Abu-Lughod, Janet (1971). Cairo: 1001 Years of the City Victorious. Princeton University Press. p. 37.
  15. ^ Shillington, Kevin (2005). Encyclopedia of African History. Vol. I. Taylor & Francis. p. 342.
  16. ^ Behrens-Abouseif, Doris. 2007. Cairo of the Mamluks: A History of Architecture and its Culture. Cairo: The American University in Cairo Press.
  17. ^ Mortada, Hisham (2003). Traditional Islamic principles of built environment. Routledge. p. viii. ISBN 0-7007-1700-5.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Belt_Storika_tal-Kajr&oldid=290302"