Albanija

Repubblika tal-Albanija
*Republika e Shqipërisë*
Repubblika tal-Albanija Republika e Shqipërisë
	Mottu: (uffiċjali); You, Albania, give me honor, give me the name Albanian; Inti, Albanija, agħti lili unur, agħti lili l-isem Albaniż
	Innu nazzjonali: ; Rreth flamurit te përbashkuar ; Himni i Flamurit (Albaniż); Uniti madwar il-bandiera ;
Belt kapitali	Tirana; 41°20′N 19°48′E / 41.333°N 19.8°E
L-ikbar belt	Tirana
Lingwi uffiċjali	Albaniż
Gruppi etniċi	92% - 95% Albaniżi, 3% - 6% Griegi, 25% oħrajn
Gvern	Repubblika parlamentari unitarja
Leġislatura	Parlament
Formazzjoni
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2012
IŻU (2013)	▲ 0.749 (għoli) (70)
Valuta	Lek (ALL)
Żona tal-ħin	CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku	355
TLD tal-internet	.al

L-Albanija, uffiċjalment magħrufa bħala r-Repubblika tal-Albanija (Albaniż: Republika e Shqipërisë), huwa pajjiż fl-Ewropa tax-Xlokk. Dan huwa mdawwar mill-Montenegro fil-Majjistral, il-Kosovo fil-Grigal, il-Maċedonja ta' Fuq fil-Lvant u l-Greċja fin-Nofsinhar u fil-Lbiċ. Il-kosta tiegħu tmiss mal-Baħar Adrijatiku lejn il-Punent, u l-Baħar Joniku fil-Lbiċ. Huwa inqas minn 72 km (45 mi) mill-Italja, madwar l-Istrett ta' Otranto li jgħaqqad il-Baħar Adrijatiku mal-Baħar Joniku.

L-Albanija hija demokrazija parlamentari b'ekonomija fi stat ta' tranżizzjoni. Fil-belt kapitali Albaniża, Tirana, joqogħdu 421,286 ruħ mill-popolazzjoni tal-pajjiż ta' 2,831,741.^[4] Ir-riformi tas-Suq Ħieles fetħu l-pajjiż għall-investimenti barranin, speċjalment fl-iżvilupp tal-enerġija u fl-infrastuttura tat-trasport.^[5]^[6]^[7] L-Albanija ġiet magħżula bħala l-ewwel destinazzjoni fil-lista tal-Lonely Planet minn għaxar pajjiżi.^[8]

Adeżjoni fl-Unjoni Ewropea[immodifika | immodifika s-sors]

L-applikazzjoni tal-Albanija għas-sħubija fl-UE ġiet ippreżentata fl-24 ta' April 2009.

Fis-16 ta' Novembru 2009, il-Kunsill approva l-applikazzjoni tal-Albanija u stieden lill-Kummissjoni Ewropea biex tressaq l-opinjoni tagħha.

Fid-9 ta' Novembru 2010, il-Kummissjoni vvalutat li qabel ma jkunu jistgħu jinbdew formalment in-negozjati, l-Albanija kienet għad trid tikseb livell meħtieġ ta' konformità mal-kriterji ta' sħubija.

F'Ottubru 2012, il-Kummissjoni Ewropea rrakkomandat li l-Albanija tista' tingħata l-istatus ta' kandidat għall-UE, soġġett għall-finalizzazzjoni ta' miżuri f'ċerti oqsma.

L-Albanija ngħatat status ta' kandidat fl-2014.

F'April 2018, il-Kummissjoni Ewropea ħarġet rakkomandazzjoni biex jinfetħu n-negozjati tal-adeżjoni mal-Albanija. F'Ġunju 2018, il-Kunsill adotta konklużjonijiet, li fihom qabel li jwieġeb b'mod pożittiv għall-progress li għamlet l-Albanija, u stabbilixxa t-triq biex jinfetħu n-negozjati tal-adeżjoni f'Ġunju 2019, skont il-progress li jkun sar f'ċerti oqsma ewlenin, bħar-riforma ġudizzjarja u l-ġlieda kontra l-korruzzjoni u l-kriminalità organizzata.

F'Ġunju 2019, il-Kunsill iddiskuta l-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea tad-29 ta' Mejju 2019 dwar il-politika tat-tkabbir tal-UE u r-rapport dwar l-Albanija. Fid-dawl taż-żmien limitat disponibbli u l-importanza tal-kwistjoni, huwa ddeċieda li jerġa' lura, sa mhux aktar tard minn Ottubru 2019, għall-kwistjoni tal-ftuħ tan-negozjati tal-adeżjoni mal-Albanija bil-ħsieb li tintlaħaq deċiżjoni ċara u sostantiva.

Fil-15 ta' Ottubru 2019, il-Kunsill iddiskuta t-tkabbir u l-proċess ta' stabbilizzazzjoni u ta' assoċjazzjoni fir-rigward tal-Albanija u r-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq. Wara d-diskussjoni, il-Presidenza ħarġet konklużjonijiet proċedurali fejn innutat li l-Kunsill ser jerġa' lura għall-kwistjoni wara l-Kunsill Ewropew ta' Ottubru.

Il-Kunsill Ewropew tas-17 u t-18 ta' Ottubru 2019 iddeċieda li jerġa' lura għall-kwistjoni tat-tkabbir qabel is-summit UE-Balkani tal-Punent f'Zagreb, f'Mejju 2020.

Fl-24 ta' Marzu 2020, il-Ministri għall-Affarijiet Ewropej qablu politikament li jinfetħu n-negozjati tal-adeżjoni mal-Albanija u mar-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq. Fil-25 ta' Marzu, il-konklużjonijiet dwar it-tkabbir u l-proċess ta' stabbilizzazzjoni u assoċjazzjoni ġew formalment adottati bi proċedura bil-miktub. Fis-26 ta' Marzu, il-membri tal-Kunsill Ewropew approvaw il-konklużjonijiet.

Organizzazzjoni territorjali
Maja Jezerce (Jerzeca Peak)
Ajruplan tal-ġlied Lockheed T-33 tal-Forza tal-Ajru tal-Stati Uniti fi Gjirokastër, Diċembru 1957

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Repubblika Soċjalista Popolari tal-Albanija (10 ta' Jannar, 1946-22 ta' Marzu, 1992)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Repubblika Soċjalista Popolari tal-Albanija (bl-Albaniż: Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë) kienet stat soċjalista li kien jeżisti bejn l-1946 u l-1992, is-sena li fiha saru l-ewwel elezzjonijiet parlamentari fil-pajjiż. Bejn l-1946 u l-1976, l-isem uffiċjali tal-pajjiż kien ir-Repubblika Popolari tal-Albanija (Republika Popullore e Shqipërisë).

Kien membru fundatur tal-Patt ta' Varsavja u tas-CMEA fl-1947. Bejn l-1966 u l-1968, il-pajjiż kien se jkisser mal-Unjoni Sovjetika u jersaq eqreb lejn iċ-Ċina ta’ Mao Zedong. Wara l-waqfa Sino-Albaniża, il-pajjiż se jiffaċċja iżolament politiku u ekonomiku serju; filwaqt li l-mexxej tal-pajjiż Enver Hoxha ordna li jinbnew madwar il-pajjiż eluf ta' bunkers biex jipproteġuh minn invażjoni Jugoslava u Griega apparentement imminenti.

Wara t-tlugħ fil-poter ta' Ramiz Alia, kienu jibdew isiru sensiela ta' riformi fil-pajjiż li fetaħ il-pajjiż għad-dinja. Ġiet istitwita l-libertà reliġjuża u politika, u bdew jinħelsu l-ewwel priġunieri politiċi, filwaqt li ngħatat il-libertà tal-istampa. Wara sensiela ta' riformi bħal-liberalizzazzjoni tas-suq u l-privatizzazzjonijiet, l-ewwel elezzjonijiet multipartitiċi kienu se jsiru fl-1991 u r-Repubblika tal-Albanija fid-29 ta' April tal-istess sena.

L-isem reġa' nbidel fl-1991 għar-Repubblika tal-Albanija (Republika e Shqipërisë).

Bandiera ta' Albanija (1946–1992)
Tarka ta' Albanija (1977-1992)
Post tar-Repubblika Soċjalista Popolari tal-Albanija matul il-Gwerra Bierda (1956-1990).
Eks-ħabs għall-avversarji f'Gjirokaster
Il-belt ta' Berat fl-1978
Immaġni tal-belt ta' Durrës fis-snin sebgħin.
Iċ-ċentru ta' Tirana fl-1978.
Disinn ta' nota ta' 25 lek mis-sittinijiet (1964).

Motto: Ti Shqipëri, më jep nder, më jep emrin Shqipëtar "L-Albanija, inti tagħtini unur, agħtini l-isem Albaniż"; Innu: Hymni i Flamurit "Innu għall-bandiera"; Kapitali: Tirana; Entità: Membru tal-Patt ta' Varsavja (1955-1968); Lingwa Uffiċjali: Albaniż; Żona: 28,748 km²; Popolazzjoni (1985): 3,072,000 abitant, Densità: 106.86 abitant/km² Żona: 28,748 km² Popolazzjoni stmata: (1947) 1,122,044 abitant, (1989): 3,512,317 abitant; Reliġjon: Ateiżmu tal-Istat; Munita: Lek Albaniż Storja: 10 ta' Jannar 1946-Proklama, 25 ta' Novembru, 1961-Qasam Sovjetiku-Albaniż, 7 ta' Lulju, 1978-Qasam Sinno-Albaniż, 11 ta' Diċembru, 1990- Waqgħa tal-komuniżmu, 31 ta' Marzu, 1991-L-ewwel elezzjonijiet ħielsa, 29 ta' April, 1991-Repubblika tal-Albanija, 22 ta' Marzu, 1992-L-ewwel elezzjonijiet parlamentari; Forma ta' Gvern: Repubblika Soċjalista Unitarja Marxista-Leninista ta' partit wieħed taħt dittatorjat totalitarju (1946-1990), Repubblika Soċjalista Parlamentari Unitarja (1990-1992); Segretarju Ġenerali: Enver Hoxha (1946-1985), Ramiz Alia (1985-1991); Kap tal-Istat: Omer Nishani (1944-1953), Haxhi Lleshi (1953-1982), Ramiz Alia (1982-1991); Kap tal-Gvern: Enver Hoxha (1944-1954), Mehmet Shehu (1954-1981), Adil Çarçani (1981-1991); Leġiżlatura: Assemblea Popolari; Membru ta': COMECON (sal-1961), Patt ta' Varsavja (sal-1968); HDI: 0.790– Għoli ħafna.

Forzi Armati[immodifika | immodifika s-sors]

L-Armata Popolari tal-Albanija (Albaniż: Ushtria Popullore Shqiptare, UPSh) kienet it-terminu għall-armata nazzjonali tar-Repubblika Soċjalista Popolari tal-Albanija mill-1946 sal-1990. Wara li rtirat mill-attivitajiet tal-Patt ta’ Varsavja fl-1968, wettqet politika ta’ awto- suffiċjenza għad-difiża nazzjonali. Ġie xolt fl-1990 u jinżamm fil-forma attwali tiegħu permezz tal-Forzi Armati Albaniżi.

Repubblika Demokratika tal-Albanija (20 ta' Ottubru, 1944-10 ta' Jannar, 1946)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Repubblika Demokratika tal-Albanija (Albaniż: Qeveria Demokratike e Shqipërisë, magħrufa wkoll bħala l-ewwel gvern ta' Hoxha, Albaniż: Qeveria e Parë e Enver Hoxhës) kien gvern proviżorju tal-Albanija, immexxi minn Enver Hoxha, iffurmat fl-20 ta’ Ottubru tal-1944 skont għad-deċiżjoni tal-Kungress Permet. Dan il-gvern proviżorju ħadem sal-proklamazzjoni tar-Repubblika Popolari tal-Albanija.

Bandiera ta' Albanija (1944–1946)
Il-bandiera tal-Front ta' Liberazzjoni Nazzjonali Albaniż, li ntużat ukoll minn formazzjonijiet partiġġjani NOAA.

Kap tal-Stat: Omer Nishani; Kap tal-Gvern: Enver Hoxha; Numru ta' Ministeri: 15; Partit: Partit Komunista tal-Albanija.

Stat Indipendenti tal-Albanija (8 ta' Settembru, 1943-20 ta' Ottubru, 1944)[immodifika | immodifika s-sors]

L-Stat Indipendenti tal-Albanija, li l-isem uffiċjali tiegħu kien ir-Renju tal-Albanija (Albaniż: Mbretnija Shqiptare, Ġermaniż: Königreich Albanien) kien stat li kien jeżisti bejn l-1943 u l-1944. Qabel l-Armistizju bejn l-Italja u l-forzi armati alleati tat-8 ta’ Settembru 1943, L-Albanija kienet de jure f'unjoni personali u de facto parti mir-Renju tal-Italja. Madankollu, wara l-armistizju u l-irtirar tal-Italja mill-gwerra, il-forzi armati Ġermaniżi daħlu fil-pajjiż u ġabuh taħt l-influwenza tagħhom.

Il-Ġermaniżi ffavorew lill-Balli Kombëtar għad-detriment tal-fazzjonijiet royalisti leali lejn l-eks Re Zog I u aktar tard kienu jpoġġu lill-Balli Kombëtar fit-tmexxija tal-Albanija, taħt kontroll u sorveljanza Ġermaniża. Dak iż-żmien, l-Albanija kienet tinkludi l-biċċa l-kbira tal-Kosovo, kif ukoll il-punent tal-Maċedonja, il-belt ta’ Tutin fiċ-ċentru tas-Serbja, u biċċa tal-Lvant tal-Montenegro. Bħala parti mill-ideoloġija Balli Kombëtar, il-politika uffiċjali tal-istat kienet li l-popolazzjonijiet Albaniżi kollha jkunu taħt stat wieħed.

Bandiera ta' Albanija (1943-1944)
Tarka ta' Albanija (1943-1944)
Post tar-Renju tal-Albanija matul it-Tieni Gwerra Dinjija.
Suldati Albaniżi u Ġermaniżi ħdejn tank Taljan

Kapitali: Tirana; Entità: Stat Klijent tal-Ġermanja Nażista; Lingwa Uffiċjali: Albaniż, Ġermaniż; Munita: Franga; Perjodu Storiku: It-Tieni Gwerra Dinjija: 8 ta' Settembru, 1943-okkupazzjoni Ġermaniża, 20 ta' Ottubru, 1944-Rebħa partiġġjana, Forma ta' Gvern: Monarkija kostituzzjonali unitarja taħt okkupazzjoni militari; Kap tal-Stat: Ibrahim Biçakçiu (1943), Mehdi Frashëri (1943-1944); Prim Ministru: Ibrahim Biçakçiu (1943), Mehdi Bej Frashëri (1943), Rexhep Mitrovica (1943-1944), Fiqri Dine (1944), Ibrahim Biçakçiu (1944).

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Hekk kif il-Ġermanja kienet qed titlef il-gwerra u l-komunisti kienu qed isaħħu dejjem aktar il-pożizzjoni tagħhom, il-partiġjani bdew iwettqu attakki fuq skala kbira kontra l-Ġermaniżi u l-milizzji Balli Kombëtar. Uffiċjali ta' kollegament Brittaniċi stazzjonati fl-Albanija rrappurtaw lil Londra li partiġjani komunisti żiedu l-attakki tagħhom fuq nazzjonalisti Albaniżi aktar milli fuq Ġermaniżi.

Forzi militari[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Ballisti u l-forzi Ġermaniżi komplew jiġġieldu l-komunisti flimkien wara li n-Nażisti ħadu l-kontroll tal-pajjiż.2 Il-Ballisti qerdu grupp kbir ta' partiġġjani komunisti fil-Lbiċ ta' Tirana. Il-forza partiġġjana ta' madwar 2,000 suldat ġiet annihilata. Wara li unitajiet partiġġjani oħra kienu sofrew telf kbir, il-komunisti Albaniżi għamlu irtirar tattiku, waqqfu gwerra tal-gwerillieri sabiex jiġġieldu l-Balli Kombëtar. Il-Balisti, bl-appoġġ tal-Ġermaniżi, okkupaw ir-reġjun ta' Chameria.

Fil-Kosovo u l-Maċedonja tal-Punent, meta kienet parti mill-Istat Indipendenti tal-Albanija, il-forzi Ġermaniżi u Ballisti kellhom ġlied okkażjonali mal-Partiġjani Jugoslavi. Meta l-belt ta' Maqellarë, li tinsab nofs triq bejn Debar u Peshkopi, reġgħet inqabdet mill-5 Brigata Partiġġjana, il-Ġermaniżi bdew kontrattakk minn Debar bl-appoġġ tal-forzi Ballista ta' Xhem Hasa, u rnexxielhom jegħlbu lill-partiġjani.3 Fiqri Dine, Xhem Hasa u Hysni Dema, kif ukoll tliet uffiċjali Ġermaniżi oħra, mexxew il-kampanji kontra l-partiġjani Albaniżi u Jugoslavi.

Il-partiġjani Albaniżi u Jugoslavi kienu t-theddida ewlenija għall-Albanija jew iżda ma kinux l-uniċi. Fir-reġjuni ta' Sandzak li kienu parti mill-Stat Albaniż Indipendenti, il-forzi taċ-Ċetnik ifastijaw lill-popolazzjoni lokali. L-unitajiet Dzemail Konicanin u Ballista taħt il-kmand ta 'Shaban Polluzha irnexxielhom jirrifjutaw b'suċċess lill-forzi Chetnik u jmexxuhom lura lejn Novi Pazar, u rnexxielhom jeqirdu l-biċċa l-kbira tal-forzi tagħhom f'Banja.

Pulizija[immodifika | immodifika s-sors]

Biex tinżamm l-okkupazzjoni militari tal-istat Albaniż il-ġdid ikkontrollat min-Nażisti, il-Wehrmacht u l-Waffen SS ippruvaw jużaw voluntiera lokali biex jiffurmaw unitajiet biex iżommu l-liġi u l-ordni, kif ukoll jiġġieldu kontra partiġjani Jugoslavi u attività komunista fir-reżistenza Albaniża fir-reġjun. Min-naħa tagħhom, il-mexxejja nazzjonalisti Albaniżi ttamaw li jgħollu "Armata, li tkun kapaċi tipproteġi l-fruntieri tal-Kosovo u teħles ir-reġjuni tal-madwar". Il-Waffen SS Ġermaniżi rreklutaw biżżejjed voluntiera Albaniżi biex joħolqu l-21 Diviżjoni. Mountain SS Skanderbeg fil- rebbiegħa tal-1944. Immexxija minn uffiċjali Ġermaniżi, f’Mejju 1944 xi truppi mid-diviżjoni kienu stazzjonati fl-inħawi ta' Gjakova biex jgħassu l-minjieri.

Xhafer Deva kien il-Ministru tal-Intern u wkoll il-kap tal-pulizija għall-pajjiż kollu. Numru kbir ta' Serbi nqatlu madwar il-Kosovo, jew ġew deportati lejn kampijiet ta’ konċentrament fl-Albanija wara l-1942. gwerillieri nazzjonalisti Albaniżi (Ballistas) fiż-żona raw opportunità biex jivvendikaw il-ħażin li emmnu li kienu ħassew sottomessi mill-ġirien Serbi tagħhom diversi għexieren ta’ snin qabel. Nazzjonalisti Albaniżi attakkaw popolazzjonijiet Serbi fiż-żona, u ħarqu madwar 30,000 dar u abitazzjoni li jappartjenu kemm għas-Serbi kif ukoll għall-Montenegrini.

Protettorat Taljan tal-Albanija (7 ta' April, 1939-8 ta' Settembru, 1943)[immodifika | immodifika s-sors]

L-Albanija Taljana huwa l-isem mogħti lir-reġim impost mill-Italja Faxxista fuq ir-Renju tal-Albanija bejn April 1939 u Settembru 1943. Uffiċjalment kompliet tissejjaħ ir-Renju tal-Albanija (bl-Albaniż: Mbretnia Shqiptare; bit-Taljan: Regno albanese). Matul dan il-perjodu, l-Albanija ma baqgħetx teżisti bħala pajjiż indipendenti u saret territorju awtonomu fi ħdan l-Imperu Taljan, immexxi minn Gvernaturi Taljani. Dawn ippruvaw jagħmlu l-Albanija parti mill-Italja l-Kbir permezz tal-assimilazzjoni tal-Albaniżi bħala Taljani, kif ukoll l-assimilazzjoni progressiva tal-Albanija f'territorju sempliċement Taljan.

Bandiera ta' Albanija (1939–1943)
Tarka ta' Albanija (1939–1943)
Fruntieri Albaniżi matul it-Tieni Gwerra Dinjija.
Bandiera Albaniża taħt ir-reġim faxxista, bil-kuruna rjali.
Konvoj militari Taljan fl-Albanija, April 1939.

Motto: Foedere et Religione Tenemur; Innu: Hymni i Flamurit, Kapitali: Tirana; Entità: Territorju dipendenti u protettorat tar-Renju tal-Italja; Lingwa Uffiċjali: Albaniż, Taljan; Reliġjon: Knisja Kattolika; Munita: Lek Albaniż (1939-1941), Lira Taljana (1941-1943); Perjodu Storiku: It-Tieni Gwerra Dinjija: 7 ta' April, 1939-invażjoni Taljana, 8 ta' Settembru, 1943-Konsenja tal-Italja; Forma ta' Gvern: Stat faxxista ta' partit wieħed; Re: Victor Manuel III; Membru ta': Imperu kolonjali Taljan.

Sfond[immodifika | immodifika s-sors]

Peress li l-Albanija ddikjarat lilha nnifisha bħala stat indipendenti wara l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-gvern Albaniż kien taħt pressjoni mill-Italja, l-aktar ġar ekonomiku u militari b'saħħtu, u biex jiġi evitat it-theddid għall-indipendenza li għadha kif inkisbet, ir-Re Albaniż Zog I qabel ma' diversi talbiet. tad-dittatur Taljan Benito Mussolini, immirat li jżid l-influwenza u l-qawwa tat-Taljani fl-Albanija. Id-dominanza Taljana nħasset b'mod qawwi fl-ekonomija Albaniża, żviluppata bis-saħħa tal-kapital Taljan, fl-armata u l-forza tal-pulizija (parir minn uffiċjali faxxisti), u fir-relazzjonijiet internazzjonali fejn l-Albanija allinjat b'mod konsistenti mal-interessi Taljani. Madankollu, mill-avviċinament tiegħu mal-Ġermanja Nażista, ir-reġim Mussolini aspira li jgawdi influwenza akbar fuq l-Albanija, issa fuq livell kulturali u politiku, li jimmina l-awtorità ta' Zog I.

L-annessjoni Nazista ta' l-Awstrija f'Marzu 1938 u l-invażjoni Ġermaniża taċ-Ċekoslovakkja f'Marzu 1939 ħallew impressjoni kbira fl-Italja, fejn il-gvern Mussolini aspira li jaħtaf il-kontroll sħiħ fuq l-Albanija bħala mod kif jiġġieled it-turija ta' forza magħmula mit-Tielet Reich fl- Ċekoslovakkja, li turi l-Italja Faxxista bħala qawwa sekondarja tal-Assi.

Skont dawn l-ideat, fil-25 ta' Marzu Benito Mussolini nnifsu bagħat ultimatum lir-Re Zog I talab faċilitajiet għall-installazzjoni ta' bosta forzi militari Taljani fl-Albanija, li ġie miċħud. F'dawk il-ġimgħat kien skedat it-twelid tal-iben u l-werriet tar-Re Zog I, avveniment li saħħet il-monarkija nattiva Albaniża, li għaliha l-gvern Taljan iddeċieda li jaġixxi kontra l-Albanija kemm jista' jkun malajr. Il-werriet tat-tron Albaniż, Leka I, twieldet fil-5 ta' April u malli sar jaf b'din l-aħbar il-gvern Taljan mill-ewwel nieda l-invażjoni tal-Albanija.

Invażjoni Taljana[immodifika | immodifika s-sors]

Nhar il-Ġimgħa, 7 ta' April, 1939, Benito Mussolini bagħat kważi 60,000 suldat tul l-Strett ta' Otranto biex jinżlu fil-portijiet ewlenin Albaniżi bħal Durrës, Vlorë u Sarandë, malajr dakinhar stess dakinhar, u nieda fl-okkupazzjoni tal-bqija ta' territorju Albaniż.

L-Armata Rjali Albaniża kienet numerikament żgħira biex tirreżisti l-ispinta tat-Taljani, u wkoll matul is-snin ta’ qabel l-għalliema u l-konsulenti militari tagħha kienu Taljani, li għalhekk kienu jafu r-rotot ta’ komunikazzjoni, id-depożiti tal-munizzjon u l-provvisti tagħhom kważi perfettament. Madankollu, kien hemm reżistenza Albaniża qasira f'Durrës, li kkawżat xi vittmi lit-Taljani u żammithom milli jħottu provvisti fil-port għal ftit sigħat.

Qabdu r-reġjuni kostali ftit wara nofsinhar fis-7 ta' April, it-truppi Taljani avvanzaw mingħajr ma jiltaqgħu ma' reżistenza apprezzabbli u okkupaw l-ibliet ewlenin, filwaqt li r-Re Zog I ħarab mal-gvern u l-familja rjali lejn il-Greċja tard wara nofsinhar ta' April 7. April. Fit-8 ta' April filgħodu, it-Taljani ħadu Tirana u temmew l-okkupazzjoni tagħhom tal-Albanija.

reġim Taljan[immodifika | immodifika s-sors]

Fit-12 ta' April, 1939, il-parlament Albaniż, li ltaqa' f'Tirana taħt pressjoni mill-invażur, aċċetta l-“unjoni personali” tal-pajjiż mal-Italja u pproklama lill-monarka Taljan Victor Emmanuel III bħala Re tal-Albanija, f'dik l-atmosfera ġie elett ukoll bħala l-ewwel ministru għall-akbar sid tal-art tal-pajjiż, Shefqet Vërlaci. L-eks ambaxxatur Taljan f'Tirana, Francesco Jacomoni, inħatar “rappreżentant personali” tar-Re tal-Italja, prattikament ġie installat bħala viċire fl-Albanija. Sadanittant il-Ministru għall-Affarijiet Barranin Taljan, il-Konti Galeazzo Ciano, kien qed jasal l-Albanija biex jissorvelja t-twaqqif tar-reġim Faxxista hemmhekk u biex jagħżel il-mexxejja tal-elite Albaniża li se jikkollaboraw mat-Taljani.

Fil-15 ta' April, 1939 l-Albanija ġiet irtirata mil-Lega tan-Nazzjonijiet u f'Ġunju ta' dik is-sena l-entitajiet statali Albaniżi bdew jingħaqdu ma' dawk Taljani. Il-Partit Faxxista beda jirrekluta Albaniżi għall-milizzji lokali tiegħu, u l-armata Albaniża ġiet inkwadrata f'unitajiet tar-Regio Esercito. L-amministrazzjoni ċivili Albaniża ma ġietx xolta iżda tpoġġiet biss taħt il-kmand Taljan fl-ogħla livelli tagħha, u filwaqt li l-Albanija żammet formalment il-gvern tagħha stess f'idejn il-politiċi Albaniżi, dawn kellhom ikollhom l-approvazzjoni tal-gvern f'Ruma.

Sadanittant, l-ekonomija Albaniża wkoll waqgħet taħt il-kontroll sħiħ tal-istat Taljan, filwaqt li kumpaniji Taljani ħadu l-kontroll tar-riżorsi naturali Albaniżi bħaż-żejt. Madankollu, filwaqt li l-ekonomija tal-Albanija kienet prinċipalment ibbażata fuq il-biedja tal-klann tal-familja, l-interess Taljan fi sfruttament razzjonali tar-riżorsi naturali Albaniżi kkawża xi tkabbir ekonomiku matul l-ewwel snin tal-okkupazzjoni.

Ir-reġim Taljan kien sostnut minkejja t-telfiet Taljani fil-Kampanja Griega ta' Ottubru tal-1940, meta t-truppi Griegi rrifjutaw l-invażjoni Taljana u saħansitra ppenetraw diversi kilometri fit-territorju Albaniż. Madankollu, wara s-suċċess tal-Assi fl-invażjoni tal-Jugoslavja f'April 1941, il-ftehim bejn il-Ġermanja u l-Italja ddetermina li l-Albanija Taljana assorbiet żoni tal-Montenegro, il-Kosovo u l-Maċedonja li kienu popolati mill-minoranza etnika Albaniża, u b'hekk żied it-territorju taħt it-Taljan. kontroll.

Ir-riunjoni ta' kważi l-popolazzjoni etnika Albaniża kollha f'territorju wieħed magħqud kienet element użat mill-propaganda tal-faxxiżmu Taljan minn nofs l-1941, iżda kienet 'il bogħod milli tissodisfa lill-independentisti Albaniżi, konxji li r-riunifikazzjoni tal-grupp etniku tagħhom kienet se tkun biss. kien dovut għar-rieda tal-Italja bħala l-qawwa okkupanti.

Madankollu, it-tfaqqigħ tar-ribelli tal-partiġjani Jugoslavi mill-aħħar tal-1941 ma affettwax it-truppi Taljani li qed jokkupaw l-Albanija, li permezz ta' taħlita ta' negozjati u theddid irnexxielhom jipprevjenu lill-gwerrilli Jugoslavi milli jipprovaw ixerrdu kwalunkwe rewwixta fost l-Albaniżi. L-uniċi sinjali ta’ instabbiltà politika fl-Albanija bdew kmieni fl-1943, wara t-telfa Taljana-Ġermaniża f’El Alamein, iżda ma tantx ifixklu l-okkupazzjoni Taljana.

Estinzjoni[immodifika | immodifika s-sors]

L-Albanija Taljana waqgħet f'daqqa meta f’Settembru tal-1943, wara t-twaqqigħ ta' Mussolini fil-25 ta' Lulju ta’ dik is-sena, il-gvern tal-Ġeneral Pietro Badoglio daħal f’armistizju mal-Alleati tal-Punent, u b’reazzjoni kien hemm sensiela ta' rewwixti.Albaniżi ffaċċjati mal- konfużjoni tal-awtoritajiet Taljani, li ma kinux irċevew struzzjonijiet minn Ruma dwar il-kors li kellu jsegwi, ma kinux jafu jekk għandhomx jgħaddu l-kmand lill-Alleati tal-Punent (li kienu għadhom ma joperawx fil-Balkani) jew jitolbux l-għajnuna mit-truppi Ġermaniżi stazzjonati. fil-Jugoslavja. Wara ftit jiem ta’ diżordni, l-Albaniżi effettivament abolixxew l-awtorità Taljana, iżda r-rewwixti indiġeni naqsu milli jissolidaw biżżejjed biex jirrestawraw l-indipendenza Albaniża jew saħansitra jistabbilixxu gvern sod.

Quddiem il-konsenja Taljana lill-Alleati, it-Tielet Reich invada u okkupa t-Tramuntana tal-Italja, filwaqt li t-truppi Ġermaniżi tal-Wehrmacht fil-Balkani fl-istess ħin avvanzaw fuq l-Albanija f’Settembru tal-1943, iddiżarmaw it-truppi Taljani stabbiliti hemmhekk u poġġew lill-Albanija taħt il-kontroll effettiv tagħha, billi ssostitwixxa t-Taljan. amministrazzjoni għall-awtorità militari Ġermaniża, sitwazzjoni li kienet se tippersisti sa Ottubru 1944.

Renju tal-Albanija (2 ta' Settembru, 1928-9 ta' April, 1939)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Renju tal-Albanija (gheg Albaniż: Mbretnija Shqiptare; Albaniż standard: Mbretëria Shqiptare) kien monarkija kostituzzjonali stabbilita fl-Albanija mix-xoljiment tal-ewwel repubblika fl-1928 sal-okkupazzjoni Taljana fl-1939. Matul dawn is-snin, l-Albanija saret de facto f' protettorat tal-Italja Faxxista. Il-pajjiż kien immexxi l-aktar mir-Re Zog I, li kien kien kap tal-istat u prim ministru matul il-perjodu repubblikan u kien inkuruna lilu nnifsu re. Ir-renju ġie ppreżentat bħala restawr tal-identità rjali ta’ Skanderbeg, l-eroj nazzjonali Albaniż tas-seklu 15. Ir-renju kien appoġġjat mir-Renju tal-Italja u ż-żewġ pajjiżi żammew relazzjonijiet mill-qrib sal-invażjoni Taljana. Wara x-xoljiment tal-Imperu Ottoman fl-1922, l-Albanija kienet l-uniku stat Ewropew b’monarka Musulmana.

Bandiera ta' Albanija (1934–1939)
Tarka ta' Albanija (1928–1939)
Mappa (1935)

Motto: Atdheu mbi te gjitha ("Il-Patrija qabel kollox"); Innu: Hymni i Flamurit;Kapitali: Tirana; Entità: Protettorat tar-Renju tal-Italja; Lingwa Uffiċjali: Albaniż; Żona: 28,748 km²; Popolazzjoni (1930): 1,003,097 abitant, Densità 34.89 abitant/km²; Reliġjon: Sunni, Kattolika, Ortodossa Albaniża, Bektashi; Munita: Franga; Perjodu Storiku: Bejn il-Gwerer: 1 ta' Settembru, 1928-Imwaqqfa, 7 ta' April, 1939-Invażjoni Taljana, 9 ta' April, 1939-Gvern fl-Eżilju; Forma ta' Gvern. Monarkija kostituzzjonali.

Twaqqif tal-monarkija[immodifika | immodifika s-sors]

Ahmet Zogu kien diġà Prim Ministru tar-Repubblika Albaniża mill-1922 u mill-1925 kien President tar-Repubblika, wara li pproklama lilu nnifsu bħala tali.Fl-1928 kiseb il-kunsens tal-Assemblea Nazzjonali Albaniża biex jipproċedi bix-xoljiment tiegħu stess. Assemblea Kostitwenti ġdida emendat il-Kostituzzjoni, u għamlet l-Albanija renju u ttrasforma lil Zogu f'Zog I bħala "King of the Albanians". Il-kostituzzjoni l-ġdida abolit is-Senat Albaniż bil-ħolqien ta' Assemblea unikamerali, iżda ppermettiet ukoll lir-Re Zog li jżomm is-setgħat dittatorjali li kien gawda matul iż-żmien tiegħu bħala President. Kingship ġiet stabbilita fl-Albanija mill-Assemblea Kostitwenti u Zog ġie uffiċjalment ipproklamat Re. Dan ir-renju pproklama lilu nnifsu eredi tar-renju ta' dak li qabel kien sid tal-gwerra Albaniż matul il-Medju Evu, Skanderbeg, għalkemm l-Albanija kienet kisbet l-indipendenza tagħha mill-Imperu Ottoman ftit qabel l-Ewwel Gwerra Dinjija, fl-1913.

Ftit wara l-inkurunazzjoni tiegħu, Zog qata' l-għarusa tiegħu ma' bint l-eks Prim Ministru Shefqet Vërlaci, u b'hekk Vërlaci irtira l-appoġġ tiegħu lir-re il-ġdid u beda jippjana kontrih. Zog kien ġabar numru kbir ta' għedewwa matul is-snin, li wassluh biex idawwar lilu nnifsu b'gwardja qawwija u rari jidher fil-pubbliku. Fil-fatt, waqt żjara fi Vjenna fl-1931, Zog ħarab għal ftit minn attentat ta' qtil fid-daħla tal-Opra tal-Stat.

L-Albanija setgħet taspira li tidħol fl-Entente tal-Balkani, iżda d-dipendenza ekonomika u finanzjarja tal-Italja ħalliet lil Zog I f'sitwazzjoni prekarja u fl-aħħar mill-aħħar ma ttieħdet l-ebda azzjoni. F'Novembru 1926 id-delegazzjonijiet diplomatiċi Taljani u Albaniżi ffirmaw il-Patt ta' Tirana, li bih il-pajjiż tal-Balkani ġie taħt il-“protezzjoni” Taljana. Sena wara, f'Novembru 1927, iż-żewġ pajjiżi ffirmaw trattat' alleanza. B'hekk il-pajjiż sar protettorat Taljan.

Riformi tal-gvern[immodifika | immodifika s-sors]

Fqira u iżolata, għal għexieren ta' snin l-Albanija baqgħet lura wara pajjiżi oħra tal-Balkani fl-iżvilupp soċjali u edukattiv. F'nofs is-snin tletin, 13% biss tal-popolazzjoni kienet tgħix fl-ibliet u l-illitteriżmu affettwa persentaġġ għoli tal-popolazzjoni. Madwar 90% tal-bdiewa tal-pajjiż ipprattikaw l-agrikoltura ta' sussistenza, billi jużaw metodi u għodod antiki bħal moħriet tal-injam. Ħafna mill-art agrikola l-aktar fertili tal-pajjiż kienet taħt l-ilma fi swamps infestati bil-malarja. L-Albanija ma kellhiex sistema bankarja, ferroviji, portijiet moderni, armata effiċjenti, universitajiet, jew stampa moderna. Għalhekk, l-Albaniżi kellhom l-ogħla rata ta’ twelid fl-Ewropa, iżda wkoll l-ogħla rata ta' mortalità tat-trabi, u għalhekk l-istennija tal-għomor ma taqbiżx it-38 sena.

Matul il-perjodu ta' kriżi ekonomika ta' 1929-1933, fl-1931 ir-Re Zog talab lit-Taljani għal self ta '100 miljun frank tad-deheb, li ngħata mill-gvern faxxista ta' Mussolini. Iżda fl-1932 u l-1933, l-Albanija ma setgħetx tlaħħaq mal-ħlasijiet tal-imgħax fuq is-self u dan ħalla kemm lill-pajjiż kif ukoll lill-monarka f'sitwazzjoni ta' dipendenza akbar fuq l-Italja. Bi tpattija, it-Taljani talbu l-ħatra ta' tekniċi u uffiċjali Taljani f'karigi fl-Armata, ir-Royal Gendarmerie, banking, eċċ. F'termini ta' kummerċ u esportazzjonijiet, l-Albanija ffirmat ftehim kummerċjali li għamel lill-Italja l-iktar nazzjon favorit ewlieni fil-kummerċ mal-pajjiż tal-Balkani.

Zog elimina l-liġi Iżlamika sa dak iż-żmien fis-seħħ u biddelha bil-Kodiċi Ċivili Żvizzeru, bħalma kien diġà għamel Mustafa Kemal Atatürk fit-Turkija. Huwa pprova jwettaq ukoll l-iżvilupp tal-industrija jew tal-infrastruttura, iżda l-pajjiż bl-ebda mod ma kien ippreparat biex jilħaq il-pjanijiet tal-monarka.

Okkupazzjoni Taljana[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Renju tal-Italja invada l-Albanija fis-7 ta' April, 1939. L-invażjoni ħarġet fil-biċċa l-kbira mill-għira ta’ Mussolini dwar il-mod kif Hitler kien qed jespandi t-territorju tiegħu madwar l-Ewropa bl-annessjonijiet tal-Awstrija u ċ-Ċekoslovakkja. Għalkemm l-intenzjoni ewlenija ta’ Mussolini kienet li jinvadi l-Greċja, u b’hekk jerġa' jqajjem l-Imperu Ruman antik, kien jeħtieġ ukoll għodda ġeografika li l-Albanija setgħet tikkostitwixxi bħala tali. Ir-reżistenza armata Albaniża kienet ineffettiva a priori kontra l-forzi Taljani. Ir-re u l-gvern tiegħu ġew sfurzati fl-eżilju u l-Albanija waqfet de facto milli tkun stat indipendenti. Madankollu, ir-reġim Taljan stabbilixxa gvern pupazz taħt kostituzzjoni ġdida li għamlet l-Albanija kolonja Taljana. It-tron Albaniż ingħata lir-Re Victor Emmanuel III, li ħakem sal-konsenja tal-Italja fit-3 ta' Settembru, 1943.

Wirt[immodifika | immodifika s-sors]

Meta Zog I telaq mill-Albanija, kien għadu l-monarka leġittimu tal-pajjiż, iżda qatt ma pprova bis-serjetà jerġa' jikseb it-tron. Partiġjani Komunisti matul u wara l-gwerra, appoġġjati mill-Jugoslavja u l-Unjoni Sovjetika, irażżnu b'mod vjolenti movimenti nazzjonalisti Albaniżi u installaw reġim Stalinista li kien se jmexxi għal kważi 46 sena. Ir-Re Zog ġie pprojbit mill-Albanija mill-awtoritajiet komunisti u għex fl-eżilju għall-bqija ta' ħajtu.

Repubblika Albaniża (1 ta' Settembru, 1925-2 ta' Settembru, 1928)[immodifika | immodifika s-sors]

Bandiera ta' Albanija (1926–1928)
Tarka ta' Albanija (1926–1928)
Mappa (1928)

Ir-Repubblika Albaniża (Albaniż: Republika Shqiptare) kien l-isem uffiċjali tal-istat li ħa post il-Prinċipat tal-Albanija wara l-approvazzjoni ta’ kostituzzjoni repubblikana fil-31 ta’ Jannar, 1925, sal-proklamazzjoni tar-Renju tal-Albanija f’Settembru 1928. Minkejja Filwaqt li l-Albanija kienet nominalment indipendenti, sar protettorat de facto tar-Renju tal-Italja wara l-iffirmar tat-Trattati ta’ Tirana fl-1926 u l-1927. L-uniku president tiegħu, l-awtokratiku Ahmet Zogu, ġie pproklamat Re tal-Albanija s-sena ta’ wara, avveniment li poġġa tmiem ir-repubblika effimera.

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Wara t-tneħħija tal-monarkija, wara ħafna snin li kien prinċipat mingħajr prinċep, ġiet ipproklamata r-Repubblika Albaniża. Fil-25 ta' Jannar 1925, ftit jiem qabel id-dikjarazzjoni, l-Assemblea Kostitwenti ħatret lil Ahmet Zogu bħala l-ewwel President tal-Albanija għal mandat ta' seba’ snin. Il-ħakma ta 'Zogu segwiet il-mudell Ewropew, għalkemm fil-prattika diversi aspetti soċjali tal-ħakma Ottomana fuq il-pajjiż kienu għadhom ippreservati, u l-biċċa l-kbira tal-irħula kienu pjantaġġuni mmexxija minn eks qaddejja feudali. Fit-28 ta' Ġunju ta' dik l-istess sena, Zogu ċeda l-Monasteru ta' San Naum lill-Jugoslavja bħala ġest ta' rikonoxximent ta' għajnuna Jugoslava, bi skambju għal xi villaġġi żgħar u konċessjonijiet żgħar oħra.

Matul il-mandat tiegħu, Zogu wettaq għadd ta' riformi importanti. L-alleat ewlieni tagħha matul dan il-perjodu kienet l-Italja, li silfet il-fondi tal-gvern tagħha bi skambju għal rwol akbar fil-politika fiskali tal-Albanija. Matul il-presidenza ta' Zogu, is-serf ġie eliminat gradwalment. Għall-ewwel darba mill-mewt ta' Skanderbeg, l-Albanija bdiet toħroġ bħala nazzjon, aktar milli territorju maqsum suġġett għal beys lokali. L-amministrazzjoni tiegħu kienet affettwata minn kunflitti mat-tmexxija tal-Kosovo, prinċipalment Hasan Prishtina u Bajram Curri. Madankollu, l-Albanija ta' Zogu kienet stat tal-pulizija, li fih il-libertajiet ċivili kienu ristretti ħafna, l-istampa kienet geddum, u d-dissidenti politiċi ġew ippersegwitati. Zogu kkonċentra f’idejh il-poteri kollha tal-Istat; kellu d-dritt jaħtar sa terz tad-deputati tal-Kamra t’Isfel tal-Parlament.

Fit-2 ta' Settembru 1928, il-kostituzzjoni repubblikana ġiet abolita, u Zog ġie pproklamat Re tal-Albanija bl-isem ta' Zog I. Madankollu, minkejja li teoretikament kien monarkija kostituzzjonali, fil-prattika Zog żamm is-setgħat dittatorjali li kellu matul il-presidenza tiegħu.

Kapitali: Tirana; Lingwa Uffiċjali: Albaniż; Munita: Lek Albaniż; Perjodu Storiku: Bejn il-gwerer: 31 ta' Jannar, 1925-Kostituzzjoni approvata, 2 ta' Settembru, 1928-Proklamazzjoni tal-Monarkija; Forma ta' Gvern: Repubblika Parlamentari ta' partit dominanti; President (1925-1928): Ahmet Zogu; Leġiżlatura: Parlament; Kamra ta’ Fuq: Senat; Kamra baxxa: Kamra tad-Deputati.

Prinċipat tal-Albanija (31 ta' Jannar, 1914-1 ta' Settembru, 1925)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Prinċipat tal-Albanija kien l-isem li dan in-nazzjon irċieva mill-1914 sal-1925, minħabba t-titlu tal-kap tal-istat tiegħu. Il-pajjiż kien ħareġ bħala konsegwenza tal-gwerer Balkani, fil-konferenza ta' Firenze fl-aħħar tal-1913; Il-prinċipat, uffiċjalment newtrali fl-ewwel gwerra tal-Balkani, dalwaqt kien okkupat mis-Serbja u l-Montenegro u l-Prinċep William ta' Wied ħa kenn fl-Ewropa Ċentrali. Fl-1915, waqt il-konkwista tas-Serbja mill-Poteri Ċentrali, truppi Serbi li kienu qed jirtiraw qasmu l-pajjiż fil-qalba tax-xitwa biex jilħqu l-portijiet Adrijatiċi, fejn il-bastimenti Alleati kienu qed jistennew biex jevakwawhom. It-territorju Albaniż baqa' okkupat mill-Awstrija-Ungerija sa tmiem l-Ewwel Gwerra Dinjija. Minkejja li kien evakwat mill-Awstro-Ungeriżi f’Novembru 1918, il-prinċipat ma kisebx stabbiltà u l-prinċep, ta' oriġini Ġermaniża, ma kisebx it-tron. Il-pajjiż kien amministrat minn kunsill tar-reġenza u tqaxxar mill-ġlied bejn clan Albaniżi rivali, appoġġjati minn poteri ġirien (l-Italja u l-Jugoslavja).

William mar fl-eżilju wara 6 xhur, iżda r-renju tiegħu ġie fi tmiemu uffiċjalment fil-31 ta' Jannar, 1925, meta l-Albanija ġiet iddikjarata repubblika. Hu qatt ma abdika formalment.

Bandiera ta' Albanija (1915)
Tarka ta' Wilhelm ta' Wied
Il-Prinċipat tal-Albanija fl-1916
Il-Prinċep William ta' Weid, bl-uniformi Albaniża.
Ir-rotot differenti proposti għall-fruntieri Albaniżi.
Operazzjonijiet militari fil-prinċipal fil-ħarifa tal-1918.
Iż-żoni ta' okkupazzjoni tal-Albanija bejn l-1916 u l-1918.

Kapitali: Durres; Entità: Renju; Lingwa Uffiċjali: Albaniż; Popolazzjoni approssimattiva 979 0001 ab; Munita Xejn sal-1925 (Lek Albaniż mill-1926); Perjodu Storiku: L-Ewwel Gwerra Dinjija / Perjodu ta' Interwar, 31 ta' Jannar, 1914-Prinċep William Jaċċetta t-Tron; 1 ta' Settembru, 1925-Proklama tar-Repubblika; Forma ta' Gvern: Prinċipat; Prinċep (1914-1925): William of Wied; Prim Ministru: Turhan Pasha Përmeti (1914), Ahmet Zogu (1922-1925).

Repubblika ta' Mirdita (17 ta' Lulju, 1921–20 ta' Novembru, 1921)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Repubblika ta' Mirdita (Republika e Mirditës) kienet repubblika mhux rikonoxxuta ta' ħajja qasira ddikjarata fit-Tramuntana tal-Albanija minn Marka Gjoni u s-segwaċi tiegħu. Kien jeżisti bejn is-17 ta' Lulju u l-20 ta' Novembru, 1921. Ġjoni mexxa membri tat-tribù Kattoliku tiegħu magħruf bħala Mirdita f’ribelljoni kontra l-prinċep u l-parlament Albaniż imwaqqaf wara l-Ewwel Gwerra Dinjija. Ir-Renju tas-Serbi, Kroati u Sloveni (aktar tard magħruf bħala Jugoslavja), u r-Re tiegħu Aleksandar Karadjordjevic li kien għadu kif ttronizzat, appoġġaw lil Gjoni abbażi tal-interess tagħhom li jkollhom reġjun separat fl-Albanija, idgħajjef l-istat Albaniż li għadu kif inħoloq u b'hekk ikabbru l-antagoniżmu reliġjuż.

Ġjoni pproklama fi Prizren il-pedament ta' Repubblika indipendenti ta' Mirdita. Ġjoni kien l-uniku president tar-repubblika. Hekk kif ir-repubblika kisret is-sovranità tal-istat Albaniż, it-truppi tal-gvern Albaniż ġġieldu lura u eventwalment spiċċaw ir-repubblika. Il-gvern tar-repubblika kien invadat mill-gvern Albaniż, għalkemm l-ebda persekuzzjoni ma waqgħet kontra l-mexxejja ewlenin tagħha. Gjoni ħarab lejn il-Jugoslavja, iżda aktar tard irritorna l-Albanija u baqa’ attiv fil-ħajja politika sa mewtu fl-1925.

Kapitali Prizren; Entità Stat mhux rikonoxxuta; Reliġjon Kattolika.

Sfond[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-reġjun ta' Mirdita tradizzjonalment kien magħruf bħala sit ta' reżistenza Kattolika kontra l-awtoritajiet Ottomani. Din ir-reżistenza għandha l-għeruq tagħha fis-seklu 15, meta l-Mirditors iġġieldu kontra l-Ottomani taħt it-tmexxija ta' Gjergj Kastrioti u Skenderbeg. Barra minn hekk, jingħad li l-Mirditors huma l-aħwa diretti tat-tribù Dukagjini, li jfisser li ż-żewġ reġjuni kienu mmexxija minn antenat wieħed. Il-Mirditors irnexxielhom jingħaqdu maż-żoni ta' Kurbin, Lezhë, Dukagjin, Pukë, Shkodër u Malësia biex jippreservaw il-kultura, ir-reliġjon tagħhom u b'hekk jiksbu awtonomija mill-Imperu Ottoman.

Proklama u attentat ta' twaqqif tar-Repubblika ta' Mirdita[immodifika | immodifika s-sors]

Fl-1919, Prenk Bib Doda, il-kap tat-tribù Kattoliku Kapetainate ta’ Mirdita inqatel fl-1919 ħdejn il-bassani ta’ Lezha u ma ħalla l-ebda suċċessur. Marka Gjoni, qarib, sar pretendant u suċċessur tal-kap, madankollu ħafna mill-mexxejja ta 'Mirdita irrifjutaw li jirrikonoxxuh peress li ma kellux popolarità fost it-tribù minħabba kwistjonijiet ta' kodardità murija matul l-Ewwel Gwerra Dinjija. Huwa ppermetta lill-awtoritajiet Jugoslavi jiddikjaraw l-indipendenza. tar-Repubblika ta’ Mirdita f’ismu f’Lulju 1921 fi Prizren, il-Jugoslavja. Gjoni rċieva appoġġ Jugoslav, armi, flus u suldati li mingħandhom poġġa l-armata Russa l-Bajda ta’ Wrangel għas-servizz tiegħu. ir-raġuni għall-indipendenza li sostniet kienet li l-gvern Albaniż ma kienx se jipprojbixxi l-Kattoliċiżmu Il-ġrajjiet tar-repubblika ta’ Mirdita ħabtu ma’ negozjati internazzjonali dwar it-tlestija tal-fruntiera bejn l-Albanija u l-Jugoslavja, li l-parteċipanti qiesu importanti u dawn id-diskussjonijiet komplew permezz Novembru 1921. Gjoni ħeġġeġ lill-awtoritajiet Jugoslavi biex jieħdu passi biex jiżguraw ir-rikonoxximent tar-repubblika Mirdita, filwaqt li l-Jugoslavi jittamaw li r-ribelljoni fit-Tramuntana tal-Albanija tikseb appoġġ għat-talbiet territorjali tagħhom fir-reġjun.Il-Greċja għarfet ir-Repubblika ta' Mirdita.Fil-Lega tan-Nazzjonijiet, il-gvern Jugoslav akkuża lill-gvern Albaniż li hu għodda tal-elite tal-art Musulmani, filwaqt li l-Albanija wieġbet li ma kienx gvern tal-Musulmani u li tirrappreżenta lill-Musulmani.Albaniżi ta’ kull reliġjon.Il-gvern Jugoslav staqsa li l-gvern Albaniż f'Tirana rrappreżentat lill-Albaniżi kollha, minħabba l-eżistenza tar-repubblika ta' Mirdita, li poġġiet fid-dubju l-istatus tal-Albanija bħala pajjiż, li affettwa l-istatus tagħha bħala pajjiż.membru tal-Lega tan-Nazzjon. Id-delegazzjoni Jugoslava sostniet li kien hemm żewġ gvernijiet u li ma kienx hemm għaqda tal-poplu Albaniż.

Il-Gran Brittanja, li rrikonoxxiet lill-gvern Albaniż f’Novembru tal-1921, ċaħdet il-pożizzjoni tal-Jugoslavja billi bagħtet permezz tal-Prim Ministru tagħha Lloyd George protesti diplomatiċi multipli lejn Belgrad fejn talbu l-irtirar tagħha miż-żoni kkontestati. L-intervent tal-Gran Brittanja kien importanti peress li l-appoġġ Jugoslav għal Gjoni intemm wara.Il-gvern Brittaniku ta parir lill-Lega tan-Nazzjonijiet li għandha tittieħed azzjoni kontra l-Jugoslavja abbażi tal-Artikolu 16 tal-Patt tal-Lega.u l-Konferenza tal-Ambaxxaturi ssuġġeriet sanzjonijiet.Il-Lega tan-Nazzjonijiet għarfet li Il-fruntieri tal-Albanija kienu dawk tal-1913 b'aġġustamenti territorjali żgħar favur il-Jugoslavja.Ahmet Zog intbagħat fir-reġjun ta' Mirdita mill-gvern Albaniż b'kontinġent ta' truppi Albaniżi u forzi irregolari li għelbu l-moviment seċessjonista fl-20 ta' Novembru 1921. Mal-wasla, Zog offra termini klementi mingħajr tpattija jekk ir-ribelljoni tieqaf, filwaqt li Gjoni ħarab lejn il-Jugoslavja.L-anzjani lokali nnegozjaw ma' Zog ftehim mal-gvern. Mirdita tpoġġiet taħt stat ta' assedju, Gjoni u s-segwaċi tiegħu ġew iddikjarati tradituri għall-Albanija, u Mirditors oħra assoċjati mal-avvenimenti ġew kkastigati f’qorti politika tal-gvern. Arranġamenti preċedenti li jmorru mill-perjodu Ottoman li taw awtonomija lil Mirdita permezz ta 'ħakma indiretta ġew aboliti. Wara xi żmien Marka Gjoni tħalla jirritorna l-Albanija u f’Mirdita kien attiv fl-affarijiet lokali għal xi snin qabel mewtu.

Wirt[immodifika | immodifika s-sors]

It-territorji ta 'qabel tar-Repubblika ta' Mirdita tnaqqsu fid-daqs u fil-popolazzjoni għal inqas min-nofs, dak li issa huwa magħruf bħala r-Reġjun ta 'Mirdita. Id-distrett ta' Mirditë kien se jinħoloq aktar tard. Distretti ġirien oħra jieħdu sehem fil-partijiet annessi ta' "Mirdita l-Qadima" (Albaniż: "Mirdita e Vjetër"), magħrufa biss min-nies tal-lokal.

Gvern[immodifika | immodifika s-sors]

President: Marka Gjoni
Ministru tal-Affarijiet Barranin: Anton Ashiku
Ministru tal-Gwerra: Prenk Lleshi
Ministru tal-Intern: Zef Ndoci

Provinċja Awtonoma ta' Korçë (10 ta' Diċembru, 1916-15 ta' Ġunju, 1920)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Provinċja Awtonoma ta' Korçë (Albaniż: Krahina Autonome e Korçës), kultant imsejħa "Ir-Repubblika Awtonoma ta' Korçë", Provinċja awtonoma stabbilita fis-27 ta' Diċembru 1916 mill-forzi lokali Franċiżi wara li l-belt ta' Korçë waqgħet taħt il-kontroll tagħhom matul il-Gwerra Dinjija. Jien, li dam sal-1920.

Minħabba avvenimenti fuq il-Front Maċedonjan matul l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-belt ta’ Korçë ġiet taħt il-kontroll Franċiż (1916-1920). Matul dan iż-żmien, 14-il rappreżentant ta’ Korçë u l-Kurunell Franċiż Descoins iffirmaw protokoll li pproklama l-provinċja awtonoma Albaniża ta’ Korçë taħt il-protezzjoni militari tal-armata Franċiża u b’Themistokli Gërmenji bħala prefett tal-pulizija.

L-awtoritajiet il-ġodda introduċew l-Albaniż u l-Franċiż bħala l-lingwa uffiċjali u bidlu l-iskejjel Griegi b’dawk Albaniżi, li kienu pprojbiti matul l-amministrazzjoni Griega tal-belt.Kien hemm ukoll skola Franċiża f’Korçë u wieħed mill-ħafna studenti tagħha, li aktar tard kien se jsir għalliem, kien Enver Hoxha, il-mexxej futur tal-Albanija komunista.

Ir-Repubblika ta' Korçë twaqqfet fl-1916 matul l-Ewwel Gwerra Dinjija. L-armata Awstro-Ungeriża invadiet it-Tramuntana tal-Albanija fir-rebbiegħa tal-1916, l-armata tar-Renju tal-Bulgarija okkupat il-partijiet tal-Lvant tal-Albanija, inkluża l-belt ta' Elbassan (aktar tard mogħtija lill-Awstrija-Ungerija). L-armata Franċiża kienet se tokkupa Korçë u l-madwar fid-29 ta' Novembru 1916. L-Italja okkupat il-port ta' Vlorë u r-reġjun tan-nofsinhar tal-Prinċipat tal-Albanija f’Diċembru 1914 u fil-ħarifa tal-1916.

Bandiera
Tarka
L-Albanija wara l-frammentazzjoni tagħha fl-1916
Operazzjoni biex tgħaqqad it-truppi Taljani mal-alleati fuq il-front tal-Maċedonja fil-perjodu minn Diċembru 1915 sa Diċembru 1916
Riflemen Tonkiniżi f'Korçë, Jannar 1917.
Themistokli Gërmenji, mexxej nazzjonalista Albaniż u prefett tar-Repubblika Awtonoma

Kapitali: Korçë; Entità; Protettorat ta' Franza; Lingwa Uffiċjali: Albaniż, Franċiż u Taljan; Perjodu Storiku: L-Ewwel Gwerra Dinjija; 10 ta' Diċembru, 1916-Protokoll iffirmat, 15 ta' Ġunju, 1920-Irtirar tal-armata Franċiża; Forma ta' Gvern: Gvern lokali mmexxi minn 14-il Nies; Prefett tal-Pulizija: Themistokli Germenji (1916-1920).

Albanija indipendenti (28 ta' Novembru, 1912-21 ta' Frar, 1914)[immodifika | immodifika s-sors]

Id-delegazzjoni Albaniża ressqet memorandum lill-Konferenza ta' Londra tal-1913 fejn talbet rikonoxximent internazzjonali tal-Albanija indipendenti. Fil-bidu tal-konferenza ġie deċiż li r-reġjun Albaniż ikun taħt is-suzeranità Ottomana iżda bi gvern awtonomu. It-talbiet biex tiġi rikonoxxuta d-delegazzjoni fuq il-bażi tad-drittijiet etniċi tal-Albaniżi ġew miċħuda u t-trattat iffirmat fit-30 ta' Mejju 1913 qasam parti sinifikanti tal-artijiet mitluba bejn is-Serbja, il-Greċja u l-Montenegro, u ħalla bħala territorju indipendenti reġjun ċentrali wieħed biss, li tqiegħdet taħt il-protezzjoni tal-Poteri l-Kbar. L-ambaxxaturit ta' sitt Potenzi Kbar reġgħu ltaqgħu fid-29 ta' Lulju 1913 u ddeċidew li jistabbilixxu stat ġdid, il-Prinċipat tal-Albanija, bħala monarkija kostituzzjonali. Fl-aħħarnett, bl-iffirmar tat-Trattat ta' Bukarest f'Awwissu 1913, ġie stabbilit dan l-stat indipendenti ġdid, li ħalla madwar 40% tal-popolazzjoni etnika Albaniża barra l-fruntieri ta' dan l-istat il-ġdid.

Bandiera ta' Albanija (1912–1914)
Tarka ta' Albanija (1912–1914)
Mappa tal-limiti de jure tal-Albanija skont il-Konferenza ta' Londra (1913) bl-abjad
Ribelli Albaniżi qabdu Skopje f'Awwissu tal-1912
Sitwazzjoni fil-Balkani matul l-Ewwel Gwerra Balkani, fl-1914.
Il-kartun ippubblikat fi Frar tal-1913 juri lill-Albanija tiddefendi lilha nnifisha mill-pajjiżi ġirien. Il-Montenegro huwa rappreżentat bħala xadina, il-Greċja bħala leopard li jattakka l-belt ta' Ioannina, u s-Serbja bħala serp. B'Test bl-Albaniż li jgħid: "Ħarbu minni! Intom bhejjem ta' demm!"
Id-delegati ewlenin tal-Kungress Albaniż fi Trieste bil-bandiera nazzjonali tagħhom, 1913 (Delegatët e Kongresit të Triestes).
Proposta tal-fruntiera għall-proposti tal-Albanija waqt il-Konferenza ta' Londra tal-1912-13
Ismail Qemali u l-kabinett tiegħu waqt iċ-ċelebrazzjoni tal-ewwel anniversarju tal-indipendenza fi Vlorë fit-28 ta' Novembru, 1913
Bolla tal-Albanija indipendenti, 16 ta' Ġunju, 1913.
Isa Boletini ma' rġiel mill-Kosovo fit-toroq ta' Vlorë fl-1912
Fruntieri tal-Prinċipat ta' l-Albanija, rikonoxxuti mit-Trattat ta' Bukarest.
William, Prinċep tal-Albanija u martu, il-Prinċipessa Sofia tal-Albanija, waslu f'Durrës, l-Albanija, fis-7 ta' Marzu, 1914.
100 Vjet Shtet Shqiptar (bl-Ispanjol: 100 sena tal-istat Albaniż)
16 ta' Ġunju, 1913
16 ta' Ġunju, 1913
25 ta' Ottubru, 1913
25 ta' Ottubru, 1913
1 ta' Diċembru, 1913

Kapitali: Vlore; Entità: Stat parzjalment rikonoxxut; Reliġjon: Iżlam, Kristjaneżmu; Munita: Frank tal-Unjoni Monetarja Latina; Storja: 28 ta' Novembru, 1912-Indipendenza ddikjarata, 21 ta' Frar, 1914-Prinċep Wilhelm jaċċetta t-Tron; Forma ta' Gvern: Repubblika Parlamentari; Kap tal-Stat: Ismail Qemali (1912-1914), Fejzi Alizoti (1914); Prim Ministru: Ismail Qemali (1912-1914), Fejzi Alizoti (1914); Leġiżlatura: Assemblea ta' Vlore; Kamra Superjuri: Senat tal-Albanija.

Isem[immodifika | immodifika s-sors]

L-isem tal-stat użat fit-test tad-dikjarazzjoni tal-indipendenza tal-Albanija huwa Shqipëria (Ingliż: Albanija). Hija magħrufa wkoll bħala l-"Albanija Indipendenti" (Albaniż: Shqipëria e Mosvarme), l-"Istat Albaniż" (Albaniż: Shteti Shqiptar). ) jew l-"istat indipendenti tal-Albanija" (Albaniż: Shteti i pavarur shqiptar).

Sistema politika[immodifika | immodifika s-sors]

L-Albanija Indipendenti stabbilita fit-28 ta' Novembru 1912 hija l-ewwel stat Albaniż fl-istorja moderna.Kien stat parlamentari, mhux monarkija. Xi sorsi jirreferu għaliha bħala r-Repubblika tal-Albanija.

L-Albanija saret stat indipendenti permezz ta' erba' deċiżjonijiet kostituzzjonali tal-Assemblea ta' Vlorë meħuda fit-28 ta' Novembru, 1912:

L-Albanija, mil-lum, trid tkun waħedha, ħielsa u indipendenti
taħt gvern proviżorju
li jkun elett kunsill tal-anzjani (senat) biex jassisti u jissorvelja l-gvern
se tintbagħat kummissjoni fl-Ewropa biex tiddefendi l-interessi Albaniżi fost il-potenzi l-kbar.

Territorju[immodifika | immodifika s-sors]

L-awtorità tal-istat kienet limitata għar-reġjuni ta' Vlore, Berat u Lushnje.It-territorju mitlub kien ħafna akbar mit-territorju tal-Albanija kontemporanja u t-territorju li fuqu l-Gvern Proviżorju eżerċita s-setgħa tiegħu. Kien jinkludi t-territorji tal-Kosovo Walliato, Monastir Walliato, Shkoder Walliato u Janina Walliato.15 It-Trattat ta' Londra, iffirmat fit-30 ta' Mejju, 1913, naqqas it-territorju tal-istat Albaniż għar-reġjuni ċentrali tiegħu wara li qasmet parti sinifikanti tal- territorju mitlub mill-Albanija fost l-alleati Balkani (parti sinifikanti taż-żona tat-tramuntana u tal-punent ingħatat lis-Serbja). u l-Montenegro, filwaqt li r-re;jun tan-Nofsinhar ta Chameria sar parti mill-Gre/ja).Il-Kosovo ;ie mog[ti lis-Serbja fit-Trattat ta Londra fuq insistenza tal-Imperu Russu.

Matul l-Ewwel Gwerra Balkani r-renji tal-Greċja, is-Serbja, il-Bulgarija u l-Montenegro aspiraw li jinkorporaw ir-reġjun kollu fl-istati tagħhom (ċaħdu kompletament l-indipendenza tal-Albanija), għalhekk il-biċċa l-kbira tat-territorju maqbud kien okkupat mill-armati tagħhom. . Madankollu, l-Albanija indipendenti eżerċitat kontroll fuq żona ta' art li kienet tinkludi Vlore, Berat, Fier u Lushnje.

Repubblika tal-Albanija Ċentrali (16 ta' Ottubru, 1913-7 ta' Marzu, 1914)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Repubblika tal-Albanija Ċentrali (Albaniż: Republika e Shqipërisë së Mesme) kienet stat mhux rikonoxxut ta' ħajja qasira stabbilita fis-16 ta' Ottubru, 1913, biċ-ċentru amministrattiv tagħha f'Durrës, l-Albanija tal-lum.

Bandiera
Mappa
Essad Pasha Toptani
Ahmed İzzet Pasha (1913)
ismail qemali

Kapitali: Durres; Entità: Pajjiż ta' qabel mhux rikonoxxut; Perjodu storiku Bejn il-Gwerer Balkani u t-twaqqif tal-Prinċipat tal-Albanija; Forma ta' Gvern: Repubblika; President (1913-1914): Essad Pasha Toptani.

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Il-gvern tar-Repubblika tal-Albanija Ċentrali kien stat stabbilit f'Durrës fis-16 ta' Ottubru 1913 minn Essad Pasha Toptani u spiċċa minn Wilhelm de Wied, Prinċep tal-Prinċipat tal-Albanija, li ħa l-kontroll tal-pajjiż mal-wasla tiegħu fl-Albanija fis-7. 1 ta’ Marzu 1914. 2 Hemm sorsi li jgħaqqdu t-tmiem tar-Repubblika tal-Albanija Ċentrali mad-data tal-1 ta’ Frar 1914, meta delegazzjoni Albaniża mmexxija minn Essad Pasha Toptani offriet it-tron Albaniż lil Wilhelm de Wied. Ir-Repubblika tal-Albanija Ċentrali kienet ħamra bi stilla bajda fin-naħa t’isfel tal-lemin.

Ir-Repubblika tal-Albanija Ċentrali ħarġet il-bolol tagħha stess. 5 Faik Konitza inizjalment ta l-appoġġ tiegħu lill-gvern ta' Essad Pasha.

Essad Pasha Toptani[immodifika | immodifika s-sors]

L-aktar rwol importanti fit-twaqqif tar-Repubblika tal-Albanija Ċentrali kellu Essad Pasha Toptani. Matul l-Ewwel Gwerra Balkani, sar famuż għar-reżistenza tiegħu waqt l-Assedju ta' Shkodër. Kien membru tal-familja Toptani, waħda mill-ħafna familji ta' sidien fewdali Musulmani għonja li gawdew status privileġġjat matul il-ħakma Ottomana. Dawn is-sidien tal-art Musulmani, flimkien mal-qassisin Musulmani, beżgħu li jitilfu l-privileġġi u l-status tagħhom wara l-iffirmar tat-Trattat ta' Paċi ta' Londra u d-deċiżjoni tal-Poteri l-Kbar dwar l-status futur tat-territorju li llum huwa tal-Albanija.

Appoġġ tar-Renju tas-Serbja[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Renju tas-Serbja qabel li jappoġġja lill-gvern ta' Essad Pasha finanzjarjament u anke bil-forza militari jekk ikun meħtieġ. Bi tpattija, Essad Pasha qabel li jinnewtralizza grupp kbir ta' madwar 20,000 Kachak mill-Kosovo u l-Maċedonja, li kienu mmexxija minn Isa Boletini u appoġġjati minn Ismail Qemali u l-Gvern Proviżorju Albaniż tiegħu. Essad Pasha qabel li jgħin lir-Renju tas-Serbja biex jakkwista parti miż-żoni kostali fit-tramuntana tal-Iswed Drin.

Relazzjonijiet mal-Imperu Ottoman[immodifika | immodifika s-sors]

Sidien ta' art u qassisin Musulmani favur l-Ottomani appoġġaw lil Essad Pasha Toptani, li baqa' leali lejn l-Imperu Ottoman matul l-Ewwel Gwerra Dinjija u żamm kuntatti mill-qrib mal-gvern f'Istanbul. Iż-Żgħażagħ Torok f'Istanbul xorta ttamaw li jirrestawraw is-suzeranità Ottomana fuq l-Albanija u bagħtu aġenti l-Albanija. Is-Serbi kixfu pjan mill-gvern Young Turk u mmexxi minn Bekir Fikri biex jirrestawraw il-kontroll Ottoman fuq l-Albanija billi jinstallaw uffiċjal Ottoman-Albaniż Ahmed Izzet Pasha bħala monarka. Ismail Qemali appoġġa l-plott ta' għajnuna militari kontra s-Serbja u l-Greċja.Il-Kummissjoni Internazzjonali ta' Kontroll (ICC), organizzazzjoni li tamministra temporanjament l-Albanija f’isem il-potenzi l-kbar, ppermettiet lill-uffiċjali Olandiżi tagħha li jservu bħala l-ġendarmerija Albaniża biex jiddikjaraw stat ta' emerġenza u jwaqqfu l-plott. . Huma daħlu Vlorë bejn is-7 u t-8 ta' Jannar 1914, kixfu aktar minn 200 suldat Ottoman u arrestaw lil Fikri. Matul il-proċess ta' Fikri ħareġ il-plott u tribunal militari tal-QKI taħt il-Kurunell Willem de Veer ikkundannatu għall-mewt u aktar tard inbidel għal ħabs għal għomru, filwaqt li Qemali u l-kabinett tiegħu rriżenjaw.Wara li Qemali telqu mill-pajjiż, inqala' taqlib madwar l-Albanija.

Rivalità mal-gvern proviżorju Albaniż ta' Qemali[immodifika | immodifika s-sors]

Filwaqt li Essad Pasha Toptani stabbilixxa r-Repubblika tal-Albanija Ċentrali, kien hemm gvern rivali ieħor f'Vlore — il-Gvern Proviżorju tal-Albanija — immexxi minn Ismail Qemali 17 li xtaq jikkontrolla t-territorju tar-Repubblika tal-Albanija Ċentrali. Dan il-gvern ġie stabbilit minn grupp ta' Albaniżi mmexxija minn Ismail Qemali u ngħaqad mill-ġdid f'erba' Valiatos Ottomani. Matul in-negozjati bejn ir-ribelli Albaniżi u n-negozjaturi tal-Imperu Ottoman fl-1912, il-partijiet qablu li jingħaqdu l-erba’ Valiatos tal-Kosovo, Scutari, Monastir u Janina f'wieħed, il-Vilayet Albaniż. Minn meta bdiet l-Ewwel Gwerra Balkani u qabel ma dan il-ftehim ġie kkonfermat fl-assemblea tal-Imperu Ottoman, din l-unità baqgħet uffiċjalment mingħajr rikonoxximent. L-indipendenza tagħha ġiet iddikjarata fit-28 ta' Novembru 1912 minn grupp ta' Albaniżi li Qemali kien ġabar mill-erba’ Valiatos Ottomani flimkien ma' erba' rġiel, Albaniżi mir-Rumanija. L-Awstrija u l-Italja appoġġaw l-intenzjonijiet ta' Ismai Qemali u l-gvern tiegħu li joħolqu stat li t-territorju tiegħu jkun jinkludi ż-żoni kollha popolati mill-Albaniżi, inkluż il-Kosovo, partijiet mill-Montenegro, il-Maċedonja u l-Greċja.

Fil-Memorandum tiegħu dwar l-Albanija, Essad Pasha Toptani ċaħad li l-ħakma ta' Qemali kienet leġittima, u kiteb li kienet “il-ħolqien personali ta' diversi rġiel”.

Wara[immodifika | immodifika s-sors]

Billi stabbilixxa r-Repubblika tal-Albanija Ċentrali, Essad Pasha Toptani iżola lill-partitarji ta’ Ismail Qemali u l-Gvern Proviżorju tiegħu tal-Albanija mill-parti tat-Tramuntana tal-Albanija, popolati l-aktar minn Kattoliċi li kienu riluttanti li jissottomettu lil kwalunkwe gvern nazzjonali, bl-istess mod kif kienu riluttanti li ċedi lill-Bieb. 20 Għalhekk, wara l-Gwerer Balkani u qabel ma l-Prinċep Wilhelm de Wied ħa l-kontroll tal-Prinċipat tal-Albanija li għadu kif ġie stabbilit fis-7 ta’ Marzu, 1914, l-Albanija kienet maqsuma fi tliet partijiet. Parti fit-tramuntana tax-xmara Mat kienet taħt il-kontroll tal-Kattoliċi, il-parti ċentrali kienet it-territorju tar-Repubblika tal-Albanija Ċentrali u taħt il-kontroll tal-gvern immexxi minn Essad Pasha Toptani, filwaqt li t-tielet parti, fin-nofsinhar tax-xmara Shkumbin, kien taħt il-kontroll tal-Gvern Proviżorju tal-Albanija mmexxi minn Ismail Qemali li ddikjara l-indipendenza tal-Valiato Albaniż.

Albanija Ottomana (1385-28 ta' Novembru, 1912)[immodifika | immodifika s-sors]

L-Albanija Ottomana kienet it-territorju tal-Albanija tal-lum matul il-perjodu li kienet parti mill-Imperu Ottoman, mill-1385 sal-1912. Il-ħakma Ottomana fl-Albanija bdiet wara l-Battalja ta' Savra fl-1385 meta ħafna mill-kapijiet lokali saru vassalli. L-Ottomani waqqfu l-gwarniżjonjiet tagħhom fin-Nofsinhar tal-Albanija mill-1415 u stabbilixxew ġurisdizzjoni formali fuq il-biċċa l-kbira tal-Albanija mill-1431. L-aħħar bliet maqbuda mill-Ottomani kienu Shkodër fl-1479 u Durrës fl-1501. It-territorju li llum jappartjeni lir-Repubblika tal-Albanija baqa' parti minn l-Imperu Ottoman sad-dikjarazzjoni tal-indipendenza fl-1912, waqt il-Gwerer Balkani.

regola Ottomana[immodifika | immodifika s-sors]

It-Torok Ottomani estendew l-imperu tagħhom mill-Anatolja sal-Balkani fis-seklu 14. Taħt ir-Re Orhan I, qasmu l-Bosforu fl-1352, u fl-1389, taħt Murad I, għerqu l-armata Serba fil-Battalja tal-Kosovo. L-Ewropa kisbet serħan qasir mill-pressjoni Ottomana fl-1402, meta l-kap tal-gwerra Turko-Mongol, Tamerlane, attakka l-Anatolja mil-lvant, għeleb u qabad lill-ħakkiem assolut tat-Torok, is-Sultan Bayezid I (li miet ftit wara), u kkawża gwerra fuq is-suċċessjoni bejn ulied Bayezid. Meta l-ordni ġie rrestawrat, taħt is-Sultan Murad II, l-Ottomani ġeddew l-avvanz tagħhom lejn il-punent. Fl-1453, il-forzi tas-Sultan Mehmed II invadew Kostantinopli u qatlu lill-aħħar imperatur Biżantin, Kostantinu XI Palajologo.

Id-diviżjoni ta' artijiet popolati mill-Albaniżi f’fefdoms żgħar u ta' ħeġġa mmexxija minn Mulej feudali indipendenti u kapijiet tribali għamlithom priża faċli għall-armati Ottomani. Fl-1385, il-ħakkiem Albaniż ta' Durrës, Karl Topia, talab l-għajnuna tas-sultan fil-ġlieda kontra r-rivali tiegħu, il-familja tan-nobbli Balšić. Forza Ottomana daħlet malajr fl-Albanija permezz tal-Via Egnatia u għelbet lil Balsha II fil-Battalja ta' Savra. Il-mexxejja tal-gruppi Albaniżi malajr ħalew lealtà lejn l-Imperu Ottoman. Gjirokastra saret il-belt tal-kontea tas-Sanjacado tal-Albanija fl-1419. Is-Sultan Murad II nieda l-akbar kampanja Ottomana fil-Balkani fl-1423, u t-Torok qabdu Ioannina fl-1431 u Arta fuq il-kosta Jonja fl-1449. Huma ppermettew lill-kapijiet tal-gruppi Albaniżi maħkuma. iżommu l-pożizzjonijiet u l-proprjetà tagħhom, iżda bi tpattija kellhom jagħtu ġieħ, jibagħtu lil uliedhom fil-qorti Torka bħala ostaġġi, u jipprovdu lill-armata Ottomana truppi awżiljarji.

Ir-reżistenza Albaniża għat-Torok f’nofs is-seklu 15 qaltilhom ammirazzjoni fl-Ewropa. Gjon Kastrioti ta' Krujë kien wieħed mill-kapijiet tal-klannijiet Albaniżi li ssottomettew is-suzeranità Torka. Gjon kien imġiegħel jibgħat l-erba’ wliedu fil-kapitali Ottomana biex jitħarrġu għas-servizz militari. L-iżgħar, Skanderbeg (1403-1468), li kien se jsir l-eroj nazzjonali tal-Albaniżi, ġibed l-attenzjoni tas-sultan. Imsemmi mill-ġdid Iskander meta kkonverta għall-Islam, iż-żagħżugħ ipparteċipa fi spedizzjonijiet militari lejn l-Asja Minuri u l-Ewropa. Meta nħatar biex jamministra distrett fil-Balkani, Iskander sar magħruf bħala Skanderbeg. Wara li l-forzi Ottomani taħt Skanderbeg ġew megħluba f'battalja qrib Niš fis-Serbja tal-lum fl-1443, Skanderbeg ġera lejn Krujë u permezz ta' għajb irnexxielu jġib lill-pasha Tork tal-fortizza Albaniża biex jgħaddih f'idejh. Skanderbeg imbagħad ħaddan il-Kattoliċiżmu u ddikjara gwerra qaddisa kontra t-Torok.

Fl-1 ta' Marzu, 1444, kapijiet Albaniżi ltaqgħu fil-katidral ta' Lezhë mal-prinċep tal-Montenegro u d-delegati minn Venezja u pproklamaw lil Skanderbeg kap tar-reżistenza Albaniża. L-Albanija kollha, inkluż il-biċċa l-kbira tal-Epiru, aċċettaw it-tmexxija tiegħu kontra t-Torok Ottomani, iżda l-kmandanti tal-gwerra lokali żammew il-kontroll tad-distretti tagħhom stess. Taħt bandalora ħamra li ġġorr l-emblema araldika ta' Skanderbeg, forza Albaniża ta' madwar għaxar sa ħmistax-il elf raġel żammet lura lill-armati Ottomani li kienu ppruvaw jaħtfu l-art tagħhom għal erbgħa u għoxrin sena. Tliet darbiet l-Albaniżi kissru l-assedji ta' Krujë. Fl-1450, huma għelbu lis-Sultan Murad II innifsu. Iktar tard iwarrbu l-attakki mmexxija mis-Sultan Mehmed II fl-1466 u fl-1467. Fl-1461 Skanderbeg għen lis-sovran tiegħu, ir-Re Alfonso I ta' Napli, kontra r-rejiet ta' Sqallija. Il-gvern taħt Skanderbeg kien instabbli, madankollu, u xi drabi kapijiet Albaniżi qabdu mat-Torok Ottomani kontrih.

B'appoġġ politiku u materjali diskret mir-Renju ta' Napli u s-Santa Sede, ir-reżistenza għall-Imperu Ottoman baqgħet għaddejja għal ħamsa u tletin sena. Krujë waqgħet f’idejn it-Torok Ottomani fl-1478, għaxar snin wara l-mewt ta' Skanderbeg; Shkodër ċediet fl-1479 wara assedju bla suċċess fl-1474 u assedju eqreb fl-1478, li spiċċa b'Venezja cediet Shkodra lill-Ottomani. Il-Venezjani mbagħad evakwaw Durrës fl-1501. Il-konkwisti kkawżaw eżodu Albaniż kbir lejn Venezja u l-Italja, speċjalment ir-Renju ta' Napli, kif ukoll lejn Sqallija, ir-Rumanija u l-Eġittu. Ħafna mir-refuġjati Albaniżi kienu jappartjenu lill-Knisja Ortodossa. L-Albaniżi mill-Italja influwenzaw b’mod sinifikanti l-moviment nazzjonali Albaniż tas-sekli li ġejjin, u l-qassisin Franġiskani Albaniżi, li l-aktar kienu dixxendenti ta' emigrati lejn l-Italja, kellhom rwol importanti fil-preservazzjoni tar-reliġjon Kattolika fir-reġjuni mill-Albanija tat-Tramuntana.

Il-memorja tar-reżistenza ta' nofs is-seklu 15 taħt Skanderbeg tibqa' importanti għall-Albaniżi u l-bandiera tal-familja tiegħu li ġġorr ajkla sewda b’żewġ rasi fuq għalqa ta' gules intgħażlet mill-moviment nazzjonali Albaniż sekli wara l-konkwista Ottomana. Wara l-mewt ta' Skanderbeg u l-waqgħa ta' Krujë, l-Imperu Ottoman ħa f'idejh it-territorji vasti etniċi Albaniżi u seħħew ħafna bidliet. Fost l-akbar trasformazzjonijiet, jispikka li l-popolazzjoni Albaniża, ftit ftit, bdiet tikkonverti għall-Iżlam grazzi għat-tagħlim Bektashi, sabiex tikseb vantaġġi konsiderevoli fin-netwerks kummerċjali Ottomani, il-burokrazija u l-armata. Bosta Albaniżi ġew ingaġġati bħala Ġannizzeri Ottomani u d-devşirme u tnejn u erbgħin Gran Viżir tal-Imperu Ottoman kienu ta' oriġini Albaniża.

L-Albaniżi l-aktar prominenti matul il-ħakma Ottomana kienu: Ballaban Badera, Koca Davud Pasha, Hamza Kastrioti, Iljaz Hoxha, Nezim Frakulla, Mehmed Köprülü, Ali Pajá ta' Tepelenë, Edhem Pajá, Omer Vrioni, Haxhi Shehreti, Ali Pajá ta' Pajá minn Ibrahim ta' Pajá, Berat, Köprülü Fazıl Ahmed, Mehmet Ali, Kara Mahmud Bushati, Kara Murad Pasha, Ahmet Kurt Pasha, Mustafa Bushati, Ibrahim Bushati jew Sedefkar Mehmed Agha. L-Albaniżi wkoll kellhom rwol kruċjali matul il-Gwerra Ottomana-Venezja (1499-1503), il-Gwerer Ottomani-Ungeriżi, u l-Gwerer Habsburg-Ottomani, iġġieldu qabel ir-reġjun kiseb l-indipendenza.

Albaniż Valiato[immodifika | immodifika s-sors]

Sa Settembru 1912, il-gvern Ottoman intenzjonalment żamm l-Albaniżi maqsuma f'erba' Valiats etnikament eteroġeni biex jipprevjeni l-unifikazzjoni nazzjonali Albaniża.Riformi introdotti miż-Żgħażagħ Torok qanqlu r-rewwixta Albaniża tal-1912 li damet minn Jannar sa Awwissu 1912. F'Jannar 1912, Hasan Prishtina, Albaniż deputat fil-parlament Ottoman, wissa pubblikament lill-membri tal-parlament li l-politika tal-gvern Young Turk kienet se twassal għal rivoluzzjoni fl-Albanija. Ir-rewwixta Albaniża kienet suċċess u sa Awwissu 1912 ir-ribelli rnexxielhom jiksbu l-kontroll tal-Valiato kollu tal-Kosovo (inkluż Novi Pazar , Sjenica, Pristina u anke Skopje), parti mill-Valiato ta' Scutari (inklużi Elbasan, Përmet u Leskovik), Konitsa fil-Valiato ta' Janina. u Debar fil-Valiato ta Monastir.Il-gvern Ottoman temm ir-rewwixta Albaniża fl-4 ta Settembru 1912 billi qabel mat-talbiet kollha relatati mat-twaqqif ta' sistema awtonoma unifikata ta amministrazzjoni u ġustizzja għall-Albaniżi fi ħdan Valiato: il-Valiato Albaniż.

Valiato ta' Sanjakate (Shkodër) (1867-1913)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Valiato ta' Scutari, Shkodër jew Shkodra (Turk: İşkodra Vilayeti jew Vilayet-i İşkodra; Albaniż: Vilajeti i Shkodrës) kienet diviżjoni amministrattiva tal-ewwel livell (valiato) tal-Imperu Ottoman li kienet teżisti mill-1867 sal-1913, li tinsab f'partijiet ta' dak li llum hu l-Montenegro u l-Albanija. Fl-aħħar tas-seklu 19, huwa rrappurtat li kellu erja ta '5,310 mil kwadru (13,752.9 km²).

L-Elvaliato Scutari ġie stabbilit fl-1867. Il-Sanjak Scutari ġie stabbilit meta l-Imperu Ottoman akkwista Shkodra wara l-assedju ta 'Shkodra fl-1478-1478. Parti kbira tal-Prinċipat ta’ Zeta ġiet miżjuda mat-territorju tas-sanjak ta’ Scutari fl-1499. Fl-1514, dan it-territorju ġie separat mis-sanjak ta’ Scutari u stabbilit bħala sanjak separat tal-Montenegro, taħt il-ħakma ta’ Skenderbeg Crnojević. Meta miet fl-1528, is-sanjakado tal-Montenegro ngħaqad ma' dak ta' Scutari, bħala unità amministrattiva waħda b'ċertu grad ta' awtonomija.

Fl-1867, is-Skutari sanjak ingħaqad mas-Skopje sanjak u sar l-Scutari Valiat. Is-sanjacados tiegħu kienu minn Scutari, Prizren u Dibra. Fl-1877, Prizren għadda għall-valur tal-Kosovo u Debar għal dak ta 'Monastir, filwaqt li l-muniċipalità ta' Durrës (Dıraç) saret sanjakate. Wara l-Gwerra Russo-Torka (1877-1878), il-muniċipalitajiet ta' Bar, Podgorica, İşpozi u Zabyak ġew ċeduti lill-Montenegro fl-1878. Ülgün ġie ċedut ukoll lill-Montenegro fl-1881.

Fl-aħħar tal-perjodu Ottoman, b'differenza f'żoni oħra tal-imperu, l-Albaniżi Kattoliċi fl-Scutari Valiat kellhom aċċess għall-edukazzjoni tal-lingwa Albaniża emerġenti sussidjata mill-Awstrija-Ungerija.Kleru Kattoliku lokali kien involut ukoll fl-iżvilupp tal-letteratura prinċipalment reliġjuża Albaniża, immirata fil-preservazzjoni u t-tisħiħ tal-fidi Kattolika fir-reġjun. Parzjalment minħabba l-post li kien qrib il-fruntiera mal-Montenegro, l-istat eżenta lill-abitanti ta' İşkodra mis-servizz militari regolari, u b'differenza għal residenti urbani oħra fi ħdan l-imperu, huma ħallsu inqas taxxa.

Il-kontroll Ottoman kien jeżisti prinċipalment fil-ftit ċentri urbani u widien tal-valiato u kien minimu għal kważi ineżistenti fil-muntanji, fejn il-malisors (għoljiet Albaniżi) għexu eżistenza awtonoma taħt il-kanun (liġi tribali) ta 'Lek Dukagjini. It-tilwim kien se jiġi solvut permezz tal-liġi tribali fil-qafas tal-vendetta jew gjakmarrja (fewds tad-demm) u l-attività saret mifruxa fost il-malisors, filwaqt li uffiċjali Ottomani ċaħdu bil-qawwa l-prattika.Dsatax fil-mija tal-imwiet tal-irġiel fis-Scutari valiate kienu kkawżati minn qtil. minħabba vendetta u fdalijiet tad-demm matul il-perjodu tard Ottoman. Il-Malisors raw lill-uffiċjali Ottomani bħala theddida għall-istil tal-ħajja tribali tagħhom u ħallew lill-bajraktars (kapijiet) tagħhom biex jittrattaw is-sistema politika Ottomana.

Malisors (għolja) għexu fi tliet reġjuni ġeografiċi fi ħdan l-İşkodra sanjakado. Malesia e Madhe (artijiet għolja l-kbar) bil-ħames tribujiet Kattoliċi-Musulmani kbar tagħha (Hoti, Kelmendi, Shkreli, Kastrati u Gruda) u seba’ tribujiet żgħar; Malesia e Vogel (artijiet għoljiet żgħar) b'seba' tribujiet Kattoliċi bħal Shala, Shoshi, Toplana, Nikaj; u Mirdita, li kienet ukoll tribù kbira u qawwija li setgħet timmobilizza 5,000 suldat irregolari. Il-gvern stmat li s-saħħa militari tal-Malisors fl-İşkodra sanjakado tammonta għal aktar minn 30,000 tribu, u uffiċjali Ottomani kienu tal-opinjoni li l-għoljiet jistgħu jegħlbu lill-Montenegro waħedhom b'assistenza statali limitata.

Dıraç kien fih il-pjanura fertili ta' Zadrima bejn Mirdita u x-Xmara Drin. Il-ħajja politika fis-sanjakado kienet iddominata minn ftit sidien Albaniżi qawwija, bħall-familja Toptani, li kkontrollaw iż-żona madwar Kruja u Tirana bħala feud personali b'azjendi tal-familja li jammontaw għal xi 123,000 acres. Biex jipproteġu l-interessi ekonomiċi, iż-żoni żbarkati żammew armati privati żgħar ta' bejn 200 u 500 raġel li servew ukoll bħala gwardjani tal-ġisem waqt il-vjaġġi.Fis-snin tmenin, mil-lat Albaniż, l-İşkodra u d-Dıraç, flimkien mal-vilayet kollu tal-İşkodra, kien jappartjeni lir-reġjun ta' Gegënia.

Fl-1912 u kmieni fl-1913 kienet okkupata minn membri tal-Lega Balkani matul l-Ewwel Gwerra Balkani. Fl-1914, it-territorju tal-Valiato ta' Scutari sar parti mill-Prinċipat tal-Albanija, stabbilit fuq il-bażi ta' kuntratt ta' paċi ffirmat waqt il-Konferenza ta' Londra fl-1913.

Diviżjonijiet amministrattivi (Sanjakates tal-valiato):
Scutari Sanjakate (Shkodër, Lezhë, Orosh, Pukë) (1)
Diraç Sanjakate (Durrës, Tirana, Krujë, Kavajë) (2)

Kapitali: Scutari; Entità: Valiato tal-Imperu Ottoman; Żona: 13,800 km²; Popolazzjoni: 349,455 abitant, Densità 25.32 abitant/km².

Prinċipat tal-Albanija (1368-1392)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Prinċipat tal-Albanija (Albaniż: Principata e Arbërisë) kien prinċipat Albaniż imwaqqaf wara ż-żarmar tar-Renju tal-Albanija (medjevali) minn Carlos Topia. Il-prinċipat bidel l-idejn bejn id-dinastija Topia u d-dinastija Balšić, sal-1392, meta Durrës ġiet annessa mir-Repubblika ta' Venezja.

Kapitali: Durres; Lingwa Uffiċjali: Albaniż; Reliġjon: Kattoliċiżmu, Kristjaneżmu Ortodoss; Perjodu Storiku: Medju Evu; Forma ta' Gvern: Monarkija; Prinċep: Carlos Topia (1358-1382), Balša II (1382-1385), Carlos Topia (1385-1388), Jorge Topia (1388-1392).

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Wieħed mill-ewwel ħakkiema notevoli tal-familja Topia kien Tanusio Topia, li huwa msemmi fl-1329 bħala Konti tal-Albanija.1 F'att ta' Robert I ta' Napli, datat 15 ta' April, 1338,3 huwa msemmi bħala konti ta’ Matia ( conte di Matia).4 Dan jikkonferma r-relazzjoni tat-Topia mal-Anġini sa minn żmien Filippu I.

Fl-1343, ir-re Serb Stephen Dušan kien rebaħ il-biċċa l-kbira tal-Albanija, ħlief Durazzo, li kien iddefendut minn Tanusio.Wara l-mewt tar-re Serb, il-familja Topia reġgħet kisbet id-dominji tagħhom, u ħakmet iċ-ċentru tal-Albanija. Fl-1358, Karlu rribella kontra l-ħakma tal-Anjou u rnexxielu jkeċċihom mill-Epiru u l-Albanija lejn Durrës, fejn l-Anġevini żammew ruħhom għal xi żmien. Bejn l-1358 u l-1368 ħakem fuq partijiet imbiegħda taċ-ċentru tal-Albanija u sejjaħ lilu nnifsu Princeps Albaniae. Fl-1368 rebaħ Durrés, u temm ir-Renju tal-Albanija.

Balša II għamel tentattiv biex jirbaħ Durrës, ċentru kummerċjali u strateġiku mmexxi mir-rivali tiegħu, Charles Topia, u għelibh fl-1385. Karlu sejjaħ għall-għajnuna tiegħu lis-Sultan Murad I, li temm il-familja Balša fil-prinċipat ta' Zeta. fl-istess sena. Fl-1392, Durazzo waqa’ f’idejn ir-Repubblika ta' Venezja, fejn baqgħu sal-konkwista tagħhom mill-Imperu Ottoman fl-1415.

Renju tal-Albanija (1272-1368)[immodifika | immodifika s-sors]

Renju tal-Albanija kien renju medjevali maħluq minn Karlu ta' Anjou bit-territorji Biżantini maqbuda mid-Despotat tal-Epiru fl-1271, u suċċessivament magħqudin mar-renju tiegħu ta' Sqallija.1 L-aħħar territorju tar-Renju tal-Albanija, li jinsab madwar Durazzo (preżenti). -jum Durrës), ingħatat lir-Repubblika ta' Venezja fl-1392.

Tarka
Ir-Renju tal-Albanija fl-eqqel tiegħu, meta kien dipendenza jew protettorat tar-Renju ta' Sqallija ta' Karlu ta' Anjou.
L-aħħar territorju tar-Renju tal-Albanija madwar Durazzo, mogħti lir-Repubblika ta' Venezja fl-1392 (bl-aħdar).
Karlu ta' Anjou (Palazzo Reale di Napoli - Carlo I d'Angiò.jpg).

Kapitali: Durres; Entità: Renju; Lingwa Uffiċjali Albaniż Qadim, Latin; Reliġjon, Kattoliċiżmu, Kristjaneżmu Ortodoss; Forma ta' Gvern: Monarkija; Re: Karlu ta' Anjou (1272-1285), Louis ta' Evreux (1366-1368).

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Renju tal-Albanija, jew Regnum Albaniae, twaqqfet minn Karlu ta' Anjou fuq territorju Albaniż li rebaħ mid-Despotat tal-Epiru fl-1271. Uffiċjalment kien speċi ta' Protettorat tar-Renju ta' Sqallija. Karlu ta' Anjou ħa t-titlu ta' “Re ta' l-Albanija” fi Frar 1272. Ir-renju kien jiġġebbed mir-reġjun ta' Durazzo (dak iż-żmien magħruf bħala Dyrrhachium) fin-nofsinhar tul il-kosta sa Butrint u sa ġewwa l-Lag ta'Ohrid. Prattikament territorju pjuttost simili għal dak tal-Albanija moderna tal-lum.

Tentattiv importanti biex ikompli avvanza fid-direzzjoni ta’ Kostantinopli falla fl-assedju ta’ Berat (1280–1281). Malajr inqalgħet kontro-offensiva Biżantina, li wasslet lura lill-Anġevini lejn l-1281.

Fl-1283, Carlos de Anjou ħatar lil Guillermo de Berardi "Vicirey of Albania", ibbażat f'Durazzo.

L-Għasar Sqalli kompla dgħajjef il-pożizzjoni ta’ Karlu, u r-renju tnaqqset malajr mill-Epiroti għal żona żgħira madwar Durres. L-Anġevini baqgħu hemm, madankollu, sal-1368, meta l-belt inqabdet minn Karl Topia. Topia kien il-kreatur tal-Prinċipat żgħir tal-Albanija (iżda Durazzo uffiċjalment baqa’ taħt il-ħakma Anġina).

Fl-1392 iben Karl Topia ta l-belt u d-dominji tagħha lir-Repubblika ta’ Venezja, li kkontrollathom għal seklu ieħor sal-invażjonijiet Torok.

Sa tmiem is-seklu 15, l-Albanija kollha kienet taħt il-ħakma Ottomana.

Karatteristiċi[immodifika | immodifika s-sors]

Storikament ir-Renju tal-Albanija nħoloq fuq xi possedimenti fl-Albanija (bħal Korfù) li kienu jappartjenu lin-Normanni tan-Nofsinhar tal-Italja minn żmien Ruggeru II. Karlu ta' Anjou ingħata xi territorji fit-Tramuntana tad-Despotat tal-Epiru fl-1259, li ma setax jokkupa għax kien qed jiġġieled biex jieħu l-poter fir-Renju ta' Sqallija. L-ambizzjoni ta' Carlos de Anjou wasslitu biex jiġġieled għall-konkwista ta' Kostantinopli u għal dan serva bħala “bażi” għar-Renju tiegħu tal-Albanija, maħkuma fl-1271, biex tittratta din il-konkwista sponsorjata mill-Papa Girgor X innifsu.

Fi kliem ieħor, dan ir-Renju tal-Albanija kien it-tieni “espansjoni” tar-Renju ta' Sqallija, wara l-ħolqien tal-Protettorat Norman fir-Renju tal-Afrika fl-1135.

Ir-Renju tal-Albanija kien renju Kristjan, li jippromwovi l-Kattoliċiżmu li għadu jgħix fit-Tramuntana tal-Albanija (madwar ir-reġjun ta' Scutari).

Il-lingwa uffiċjali kienet il-Latin, filwaqt li l-popolazzjonijiet ta' ġewwa kienu jitkellmu bl-Albaniż (iżda f'Durazzo u l-kosta tal-madwar kienu mitkellma n-Naplitan tal-eluf ta' settlers li kienu ġew min-naħa t'isfel tal-Italja mill-invażjonijiet Normanni u d-Dalmatian tas-superstiti Illirji Romanizzati. belt).

Storiċi bħal Jacques Edwin jistmaw li l-kapitali Durazzo kellha madwar 25,000 abitant fl-1350, li minnhom terz biss kienu jitkellmu bl-Albanija. Probabbilment ir-Renju tal-Albanija fl-eqqel tiegħu fl-1272 kellu kważi mitt elf abitant, l-aktar iddedikati għall-agrikoltura u pastoriżmu.

Prinċipat ta' Arbanon (1190-1255)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Prinċipat ta' Arbanon kien prinċipat awtonomu mmexxi mill-familja Progon bejn is-sekli 12 u 13. Huwa l-eqdem stat etniku Albaniż li jkun irreġistrat. U huwa, min-naħa tiegħu, dak li stabbilixxa l-pedamenti għall-oriġini tal-Albanija attwali.

Dan il-prinċipat ġie stabbilit fl-1190 mill-archon indiġeni Progon fl-inħawi tar-reġjun ta’ Kruja lejn il-lvant u l-grigal tar-Repubblika ta' Venezja. Progon l-ewwel ġie warajh uliedu Gjin, u aktar tard minn Demetrius, li rnexxielu jżomm awtonomija konsiderevoli fi ħdan l-Imperu Biżantin. Fl-1204, Arbanon kiseb indipendenza politika sħiħa, għalkemm temporanjament, ħa vantaġġ mid-dgħjufija ta' Kostantinopli wara t-tieni assedju tiegħu fl-1204 waqt ir-Raba' Kruċjata. Madankollu, Arbanon tilef l-awtonomija kbira tiegħu wara l-mewt ta’ Demetriju madwar l-1216, u aktar tard kien ikkontrollat mid-Despotat tal-Epiru, l-Imperu Bulgaru u, mill-1235, mill-Imperu Niċejan.

Matul dan il-perjodu, iż-żona kienet immexxija min-nobbli Greko-Albaniż Gregorio Kamonas, il-konjuġi l-ġdid tal-ex-mara Serba ta 'Demetrio Komnena Nemanjić, u minn Golem (Gulam), magnat li kien iżżewweġ lil Gregorio u bint Komnena. . Id-data eżatta tax-xoljiment tal-Prinċipat ta’ Arbanon mhix magħrufa, għalkemm ċertament seħħet waqt il-kunflitt bejn Epiru u Niċea fix-xitwa tal-1256-1257, meta l-istatista Biżantin George Acropolitan annessa t-territorju. Golem sparixxa minn sorsi storiċi ftit tal-ħin wara.

Kapitali: Krujë; Lingwa Uffiċjali: Albaniż Qadim; Reliġjon: Kattoliċiżmu, Kristjaneżmu Ortodoss; Perjodu Storiku: Medju Evu; Forma ta' Gvern: Prinċipat; Archon: Progon ta' Kruja (1190-1198), Gjin Progoni (1198-1208), Dhimitër Progoni (1208-1216), Gregory Kamonas (1216-1253), Golem ta' Kruja (1253-1256).

Etimoloġija[immodifika | immodifika s-sors]

Il-prinċipat kien magħruf bħala Árbanon bil-Grieg medjevali, Albanon bil-Latin medjevali, u bħala Raban fid-dokument Serb tal-bidu tas-seklu 13 The Life of Stefan Nemanja.

Stat[immodifika | immodifika s-sors]

L-esperti jindikaw li l-Prinċipat ta' Arbanon kien l-ewwel stat jew proto-stat Albaniż li ħareġ fil-Medju Evu. Pipa u Repishti jikkonkludu li kien l-ewwel abbozz ta’ stat Albaniż, u li żamm stat semi-awtonomu bħala t-tarf tal-punent ta’ Imperu: taħt id-Drucas ta’ Epirus u l-Lascaris ta' Niċea.

Bejn l-1190 u l-1204, Arbanon kien principat tal-Imperu Biżantin u kellu grad konsiderevoli ta' awtonomija, għalkemm it-titli ta' archon (taħt Progon) u panhypersebastos (taħt Demetriju) huma evidenza ċara ta' dipendenza Biżantina. Fil-kuntest tad-dgħjufija tal-poter Biżantin u wara t-tkeċċija ta' Kostantinopli fl-1204, Arbanon gawda minn awtonomija sħiħa taħt id-Despotat ta' Epiru għal 12-il sena sal-mewt ta' Demetriju fl-1216.

L-iskrizzjoni ta' Gëziq issemmi lill-familja Progon bħala mħallfin, filwaqt li tinnota d-dipendenza tagħhom fuq Vladin u Dorde Nemanjić (1208-1216), il-prinċpijiet ta' Zeta. Il-ħakkiema kienu marbuta mad-dinastija Nemanjić permezz ta' żwieġ u alleanzi. Fl-1252, Golem issottometta lill-Imperu ta' Niċej.

Sfond u storja bikrija[immodifika | immodifika s-sors]

Fis-seklu ħdax wara Kristu. C., l-isem Arbanon beda jintuża biex jiddeskrivi reġjun fiż-żona muntanjuża fil-punent tal-Lag Ohrid u l-wied ta' fuq tax-Xmara Shkumbim. Ftit sorsi jeżistu fuq Arbanon. Fl-1166, qabel Arbanensis Andrea u episcopi Arbanensis Lazarus ipparteċipaw f'ċerimonja li saret f'Kotor (dak iż-żmien taħt il-Gran Prinċipat tas-Serbja). Sena wara, fl-1167, il-Papa Alessandru III, f’ittra indirizzata lil Lazzru, feraħlu li rritorna l-isqof tiegħu għall-fidi Kattolika u stiednu jirrikonoxxi lill-Arċisqof ta' Ragusa bħala s-superjur tiegħu. Wara xi reżistenza mill-uffiċjali lokali, l-isqof ta' Arbanon ġie taħt dipendenza diretta fuq il-Papa, kif dokumentat f’ittra datata 1188.

Ftit hu magħruf dwar l-Arkon Progon, li kien l-ewwel ħakkiem ta' Kruja u l-inħawi tagħha bejn l-1190 u l-1198. Warajh, wliedu Gjin u Dhimitër. Il-Gran Prinċep Serb Stefan Nemanja (r. 1166-1196) rebaħ lil Pilot mill-"arbanas" matul il-kampanja tiegħu fin-nofsinhar wara li ħataf il-poter f'Zeta.

Reign ta' Dhimitër Progoni[immodifika | immodifika s-sors]

Demetriju kien it-tielet u l-aħħar nobbli tal-familja Progon, ħadem mill-1208 sal-1216. Huwa ħa post lil ħuh Gjin u ġab lill-Prinċipat sal-qofol tiegħu. Demetrius sejjaħ lilu nnifsu panhypersevatos u megas archon (Dei gratia Panhypersevatos et magnus archonte), u żamm relazzjonijiet internazzjonali mar-Repubblika ta' Ragusa, ir-Repubblika ta' Venezja, u l-Gran Prinċipat tas-Serbja. Huwa pprovda benefiċċji kummerċjali fit-territorju tiegħu lil Raguso (minn fejn huma magħrufa t-titli tiegħu).

Fl-1208, Demetriju żżewweġ lil Komnena Nemanjić, bint il-Gran Prinċep, u wara r-Re tas-Serbja, Stiefnu I Nemanjić (r. 1196-1228). Ġiet stabbilita alleanza qasira bejn iż-żewġ pajjiżi f'nofs kunflitti mar-Repubblika ta' Venezja. Iż-żwieġ bejn Demetrius u Komnena ma eskludix ir-riskju ta' espansjoni Serba f'dominji Albaniżi. Madankollu, l-aktar theddida serja ġiet mid-Dukat ta' Dyrrhachium, entità Latina ffurmata matul ir-Raba' Kruċjat fit-territorji ta' qabel tal-Imperu Biżantin. Waqt li kien qed ifittex alleati, Demetriju ffirma trattat mar-Repubblika ta' Ragusa fl-1209 u beda negozjati mal-Papa Innoċenz III biex jikkonverti lilu nnifsu u s-sudditi tiegħu għall-Kattoliċiżmu. Din hija meqjusa bħala mossa diskreta li Demetriju intrabat biex jagħmel rabtiet mal-Ewropa tal-Punent kontra Venezja, iżda l-ħbiberija ma' Innoċenz III ma dametx ħafna u malajr saret idea ħażina.

Reign ta' Girgor Kamonas u Golem[immodifika | immodifika s-sors]

Wara l-mewt ta Demetriju ca. 1216, il-poter għadda lil martu, Komnena. Dalwaqt kienet se tiżżewweġ lin-nobbli Greko-Albaniż Gregorio Kamonas, li qabel kien iżżewweġ lit-tifla ta' Gjin. Kamonas saħħaħ ir-relazzjonijiet mas-Serbja, li kienet ġiet imdgħajfa wara l-attakk Slavi fuq Scutari wara l-kollass tad-Durazzo Venezjan. Skont Kristo Frashëri, ġie magħżul Kamonas.

Demetriju ma kellux iben biex jirnexxielu. Komnena kellha tifla ma' Gregorio, li żżewweġ lil magnat lokali jismu Golem. Matul il-kunflitti bejn Mikiel II Komnenos Ducas ta' Epiru u l-Imperatur ta' Niċea Ġwanni III Dukas Vatatzes, Golem u Theodore Petraliphas, li inizjalment kien alleat ta 'Mikiel, finalment iddefetta lil Ġwanni III fl-1252. Sal-1256, Vatatzes ħatar lil Constantine Kavaron gvernatur ta' Arbanon.

Golem jissemma l-aħħar f'rekords storiċi fost notevoli Arbanon oħrajn, f'laqgħa ma' George Acroplolita f'Durrës fix-xitwa tal-1256-1257. Acropolitan annessa l-Prinċipat ta’ Arbanon u installa amministrazzjoni ċivili, militari u fiskali Biżantina. Madankollu, il-konkwista inizjali ta' Niċeja damet qasira, hekk kif ir-reġjun faqqa’ f’rewwixta favur l-Epiru fl-1259.

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

^ "File:Ligji 8926 22.07.2002.pdf — Wikimedia Commons" (PDF). Commons.wikimedia.org. Miġbur 2013-03-25.
^ ^a ^b ^ċ ^d "Albanija". The World Bank. Miġbur 2013-04-17.
^ "Human Development Report 2010" (PDF). Ġnus Magħquda. 2010. Miġbur 2010-11-05.
^ "Population and Housing Census in Albania" (PDF) (bl-Ingliż). Institute of Statistics of Albania. 2011.
^ Rapporti: Tnaqqis ta' Faqar fl-Albanija wara snin ta' tkabbir Dow Jones Newswires, 201-938-5500 201-938-5500 201-938-5500.Nasdaq.com
^ L-Albanija ppjanat li tibni tliet impjanti tal-idroenerġija . People's Daily
^ Tkabbir qawwi tal-PGD jnaqqas il-faqar fl-Albanija. Reuters.Forbes.com
^ "Lonely Planet's top 10 countries for 2011 – travel tips and articles – Lonely Planet". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2010-11-04. Miġbur 2010-11-02.

Albanija, Kunsill tal-Unjoni Ewropea

Ħoloq esterni[immodifika | immodifika s-sors]

Koordinati: 41°N 20°E / 41°N 20°E / 41; 20

[1] "File:Ligji 8926 22.07.2002.pdf — Wikimedia Commons" (PDF). Commons.wikimedia.org. Miġbur 2013-03-25.

[imf2-2] ċ ^d "Albanija". The World Bank. Miġbur 2013-04-17.

[HDI-3] "Human Development Report 2010" (PDF). Ġnus Magħquda. 2010. Miġbur 2010-11-05.

[4] "Population and Housing Census in Albania" (PDF) (bl-Ingliż). Institute of Statistics of Albania. 2011.

[5] Rapporti: Tnaqqis ta' Faqar fl-Albanija wara snin ta' tkabbir Dow Jones Newswires, 201-938-5500 201-938-5500 201-938-5500.Nasdaq.com

[6] L-Albanija ppjanat li tibni tliet impjanti tal-idroenerġija . People's Daily

[7] Tkabbir qawwi tal-PGD jnaqqas il-faqar fl-Albanija. Reuters.Forbes.com

[8] "Lonely Planet's top 10 countries for 2011 – travel tips and articles – Lonely Planet". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2010-11-04. Miġbur 2010-11-02.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

a • d • m Pajjiżi fl-Ewropa
Stati sovrani	Albanija · Andorra · Armenja · Awstrija · Ażerbajġan · Belġju · Belarussja · Bożnija-Ħerzegovina · Bulgarija · Ċekja · Ċipru · Danimarka · Estonja · Finlandja · Franza · Georgia · Ġermanja · Greċja · Irlanda · Italja · Iżlanda · Każakistan · Kroazja · Latvja · Liechtenstein · Litwanja · Lussemburgu · Maċedonja ta' Fuq · Malta · Moldova · Monaco · Montenegro · Norveġja · Pajjiżi l-Baxxi · Polonja · Portugall · Renju Unit · Rumanija · Russja · San Marino · Serbja · Slovakkja · Slovenja · Spanja · Turkija · Ukrajna · Ungerija · Vatikan · Żvezja · Żvizzera
Stati b'rikonoxximent limitat	Abkażja · Kosovo · Nagorno-Karabakh · Ossezja t'Isfel · Repubblika Torka tat-Tramuntana ta' Ċipru · Transnistrija