Etjopja

L-Etjopja (Amhariku: ኢትዮጵያ, romanizzat: ītiyop'iya), uffiċjalment ir-Repubblika Demokratika Federali tal-Etjopja (Amhariku: የኢትዮጵያ ፌዴራላዊዴራላዊ ዴወዊ᫐ዴዊ ዪ ብሊክ, romanizzat: ye'ītiyop'iya fēdēralawī dēmokirasīyawī rīpebilīki), li qabel kienet magħrufa bħala l-Abissinia, huwa pajjiż mingħajr baħar li jinsab fil-Qarn tal-Afrika. Stimi demografiċi għall-2021 ipoġġuh bħala t-tieni l-aktar pajjiż popolat fl-Afrika, biss wara n-Niġerja u t-tnax fid-dinja, kif ukoll l-iktar pajjiż popolat fid-dinja.Il-kapitali tiegħu, kif ukoll l-akbar belt u Hija popolata. , Addis Ababa.Tmiss mit-tramuntana mal-Eritrea, lejn il-grigal ma' Ġibuti, lejn il-lvant mas-Somalja, fin-nofsinhar mal-Kenja, u lejn il-punent mas-Sudan u s-Sudan t'Isfel.

Il-bandiera tal-Etjopja
Il-tarka tal-Etjopja
Mappa
Organizzazzjoni territorjali
Adís Abeba
Adís Abeba
Adís Abeba
Adís Abeba (L-era Taljana Ethiopian Electric Power Corporation bini, Addis Ababa)
Afar
Bahir Dar
Amhara/Ämara
Amhara/Ämara
Amhara/Ämara
Zengena Lake
Asosa/Äsosa
Asosa/Äsosa
Dire Dawa
Dire Dawa
Gambela
Harrar/Härär/Hārer
Harrar/Härär/Hārer
Harrar/Härär/Hārer
Harrar/Härär/Hārer
Adama
Oromía/Oromiya
Jijiga
Ogadén
Hawassa/Äwasa
Hawassa/Äwasa
South
Mekele
Tigray/Tegray
Tigray/Tegray
Fdalijiet tat-Tempju Yeha fir-reġjun Tigray/Tegray
Sidama
Lag Afdera, Reġjun Afar
Awash Xmara, ħdejn Asaita, Reġjun Afar
L-obelisk ta' Aksum, imwaqqaf matul ir-Renju ta' Aksum fir-4 seklu wara Kristu. C. Kien l-Italja mill-1937 sal-2005
Residenza tal-Palazz Menelik u uffiċċju tal-Prim Ministru tal-Etjopja
Haile Selassie (Ejersa Goro, 23 ta' Lulju, 1892-Addis Ababa, 27 ta' Awwissu, 1975), Imperatur tal-Etjopja f'żewġ termini mill-1930 sal-1974.
Ambaxxata tal-Olanda fl-Etjopja
Ambaxxata Etjopjana f'Washington D.C, Stati Uniti
Lockheed C-130 Hercules tal-Forza tal-Ajru Etjopjana
L-Imperatur Haile Selassie (Ejersa Goro, 23 ta' Lulju, 1892-Addis Ababa, 27 ta' Awwissu, 1975) bl-uniformi tal-Armata Imperjali Etjopja fl-1955
Il-periferija tal-Ġiġiga li qed tiffaċċja l-Pass tal-Marda fl-1977
Katidral tal-Axumita, Madonna ta' Sijon.
Knisja fil-monasteru ta' Debre Damo fir-reġjun ta' Tigray, l-Etjopja ደብረ ዳሞ
Knisja Axumita miżbugħa f'Debre Damo, Tigray
Obelisk Axumita fl-Abissinja, seklu 18 AD
Iskrittura Ge'ez fl-Evanġelji Garima
Manuskritt imdawwal tal-Qaddisa Omm Marija
Stele tal-axumite, Kollezzjonijiet arkeoloġiċi tal-Mużew Nazzjonali tal-Etjopja, seklu 5 AD
Stele bi ibex u tliet oryxes Għarbi, assoċjati ma 'Astar (ዐስተር), alla Semitiku tal-kwiekeb ta' filgħodu u ta' filgħaxija.
L-Stele tar-Re Ezana, obeliski Aksumita f'Axum, l-Etjopja
L-Obelisk ta' Aksum wara r-ritorn tiegħu lejn l-Etjopja.
Anfora tal-era aksumita minn Asmara, Kollezzjonijiet arkeoloġiċi tal-Mużew Nazzjonali tal-Etjopja
Munita aksumita li turi lir-Re Endubis
Muniti tar-Re Endybis, 227-235 AD Il-munita fuq il-lemin taqra bil-Grieg ΕΝΔΥΒΙC ΒΑCΙΛΕΥC, "King Endybis".
Muniti tad-deheb aksumiti.
Affresco ta' kavallier Grieg Nubjan f'Faras
Sant Elesbaan, Re ta' Axum
Sant Elesbaan jissottomettu lill-Himjariti
Rappreżentazzjoni Iżlamika tas-seklu 14 tal-Ewwel Hijra: L-Axumites jirrifjutaw it-talba tal-Qurayshi biex jgħaddu r-refuġjati Musulmani.
Aksum, nofs is-seklu 8 AD
Fdalijiet Axumite
Il-fdalijiet ta' Dungur, Trigray, bil-għalqa tal-stele ta' Gudit immedjatament lil hinn
Menhir Axumite f'Balaw Kalaw (Metera) ħdejn Senafe
Rikostruzzjoni ta' Dungur
L-akbar stele Aksumite, miksura fejn waqgħet.
Mudell tal-palazz Ta'akha Maryam.
Ġettijiet ta' l-ilma aksumite fil-forma ta' kapijiet ta' ljuni.
Vażett aksumite b'żennuna dehret.
Oqbra taħt il-għalqa ta' stelae.
Dħul għall-Qabar tal-Bieb Falz.
Il-Park ta' Steles f'Aksum.
Steli żgħar fl-għalqa stele Gudit
Għalqa oħra ta' stele f'Aksum.
Monasteru Istifanos f'Hayk.
Stele u fdalijiet ta' Aksum
Aksum stelle fid-deżert

L-Etjopja, fejn il-Kristjaneżmu ġie introdott kmieni, huwa l-uniku każ fost il-pajjiżi Afrikani li qatt ma kien ikkolonizzat, u żammet l-indipendenza tagħha matul il-Għaqda għall-Afrika, ħlief għal perjodu ta 'ħames snin (1936-1941), meta kienet taħt okkupazzjoni. Taljan.Bl-indipendenza tal-Eritrea fl-1993 l-Etjopja tilfet l-aċċess għall-baħar.

L-Etjopja kienet membru tal-Lega tan-Nazzjonijiet, iffirmat id-Dikjarazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti fl-1942, waqqaf il-kwartieri ġenerali tan-NU fl-Afrika, kienet waħda mill-51 membru oriġinali ta’ dik l-organizzazzjoni, u hija waħda mill-membri fundaturi tal-ex Organizzazzjoni għall-Unità Afrikana u l-Unjoni Afrikana attwali, waqt il-gvern tan-negus Haile Selassie I.

Ismijiet tal-postijiet[immodifika | immodifika s-sors]

L-isem "Etjopja" ġej mill-Grieg Αἰθιοπία Æthiopia, li min-naħa tiegħu ġej minn Αἰθίοψ Æthiops, 'Etjopja', li bil-Grieg ikun ifisser 'wiċċ maħruq' (αιθ- maħruq, ὄψ jaffermaw wiċċ Ethiopian). li l-isem ġej minn "'Ityopp'is" (li kien iben il-Cush Bibliku, ħu Nimrod, neputi ta' Mizraim, Fut, u Canaan, u bużneputi ta' Noè), fundatur leġġendarju tal-belt ta' Axum.

Etnonimu[immodifika | immodifika s-sors]

Abyssinians huwa l-isem ġeneriku mogħti lill-abitanti tal-Etjopja, speċjalment lill-abitanti tar-reġjuni ta' Tigre, Amhara u l-provinċja ta' qabel ta 'Shoa. It-terminu ġej mir-renju tal-qedem ta 'Abyssinia jew imperu Etjopjan li bejn wieħed u ieħor okkupa t-territorji attwali tal-Eritrea u l-Etjopja. L-etnonimu kien qed iċedi għal raġunijiet storiċi u ideoloġiċi għat-terminu Etjopjan.

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Is-sultan mitiku tal-Etjopjani, poplu msemmi minn Omeru u li jinsab fil-perjodu arkajku tal-Afrika, fin-Nofsinhar tal-Eġittu, nota 1 huwa Memnon (bil-Grieg antik Μέμνων / Memnôn, "dak li jżomm sod") li kien jgħix madwar l-1250. B.K. C.28 Min-naħa tagħha, il-leġġenda nazzjonali Etjopjana tindika li l-ewwel sultan tagħha kien Menelik, iben ir-reġina ta’ Saba u r-Re Salamun, li jirrakkonta t-Testment il-Qadim (Kings, I, 10).29 Leġġenda mniżżla fis-seklu 14 f’ kunvent Etjopjan u datat għas-seklu 8.30

Il-port ta' Adulis se jiġi biex jikkontrolla l-kummerċ tal-Baħar l-Aħmar mit-3 seklu QK. C. b’deċiżjoni ta’ Ptolemy Evergete. Fatt meqjus bħala l-embrijun tal-Etjopja futura. L-enklavi marittima ppermettiet l-arrikkiment ta' klassi lokali ta' negozjanti u uffiċjali kif ukoll l-iżvilupp ta’ kultura Sabeo-Etjopja b’saħħitha li kienet se tevolvi biex tikkonsolida renji b’saħħithom.31 L-ewwel waħda minn dawn se tkun dik ta' Axum, fl-aħħar tas-sena. 1 seklu AD. C. Dan l-istat il-;did se jmexxi l-kummer/ kollu bejn il-Mediterran, il-Ba[ar l-A[mar u l-Asja.32 Il-Kristjaneżmu ;ie introdott fir-raba’ seklu.33 Is-saltna qawwija bdiet tonqos wara t-telfa ta’ Mekka (570) kontra l-G[arab.31 Fl-1270. twaqqfet id-dinastija Solomonika, li tat lok għall-Imperu Etjopjan.34 Bejn is-seklu ħmistax u s-sittax, it-territorju reġa’ nkiseb. Fis-sekli 17 u 18, il-kapitali tar-renju tmexxiet lejn Gondar.35

L-Etjopja hija t-tieni l-eqdem nazzjon fid-dinja li adotta l-Kristjaneżmu bħala r-reliġjon uffiċjali tagħha (333 AD)36 wara l-Armenja (301 AD).

Fil-21 ta' Jannar, 1872, Kassay the Tiger ssottometta t-territorju kollu ħlief għal Xoa, inkuruna ruħu f'Aksum bħala negus u adotta l-isem Kristjan ta’ Ġwanni IV tal-Etjopja.38 Fl-1884 l-imperatur il-ġdid qabel mal-ammirall Ingliż Newet ftehim li assigura kummerċ ħieles f’Massaua, imma meta t-Taljani okkupaw din il-popolazzjoni, Ġwanni IV wera attitudni ostili lejn il-kolonizzaturi l-ġodda.

L-armata Taljana sofriet xi telf f’Dogali, iżda fid-9 ta’ Marzu 1890 miet f’Metemmet l-Imperatur Ġwanni IV.Minħabba n-nuqqas ta’ muniti fiċ-ċirkolazzjoni matul ir-renju tiegħu, l-użu ta’ muniti barranin kien permess fit-territorju kollu. Biex jiggarantixxu ċ-ċirkolazzjoni tagħhom, dawn il-biċċiet ġew immarkati b’punch ċirkolari li kien fih l-iljun ta’ Ġuda u l-valur tiegħu. B’din il-marka kurjuża huma magħrufa muniti differenti mill-Awstrija, Franza u Spanja.40 In-neputi ta’ Hassai, Mangascha, ġiet imneħħija minn Menelik II, li ffirma patt mat-Taljani li kienu diġà okkupaw Karen u Asmara, territorju li kien rikonoxxut bl-isem ta’ kolonja. tal-Eritrea.41

Matul il-qsim Ewropew tal-Afrika fis-seklu 19, l-Etjopja żammet l-indipendenza tagħha; madankollu, fl-1895 seħħet l-invażjoni Taljana, mill-kolonja tagħha fl-Eritrea.17 Fl-1931 tela’ fuq it-tron l-Imperatur Haile Selassie, li għall-inkurunazzjoni tiegħu attenda Plutarco Elías Calles. Fl-1935, it-truppi Taljani ta’ Benito Mussolini invadew il-pajjiż.42 L-armata Etjopjana, li żammet kavallerija bil-lanez u xi ftit bl-ixkubetti, ma kinitx taqbel mal-armata Taljana.43 Il-President Messikan Lázaro Cárdenas del Río bagħat armi lejn l-Etjopja,44 iżda l- It-Taljani eventwalment rebħu l-Etjopja, u ngħatat l-isem mill-ġdid ta’ Abyssinia. Fl-1936, it-territorju sar uffiċjalment parti mill-Afrika tal-Lvant Taljana (bi ftit rikonoxximent internazzjonali).45 Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, it-telfa Taljana fil-Battalja ta’ Gondar reġgħet tat il-poter lil Haile Selassie I.46 Fl-1952, in-NU approvat il-federazzjoni ta’ L-Etjopja u l-Eritrea, li aktar tard saret pajji] demokratiku.47

Haile Selassie għamel żjarat fil-Ġappun, fejn ġie milqugħ mill-Imperatur Hirohito, u l-Jugoslavja, fejn ġie milqugħ mill-Marixxall Tito. Fl-1966 irċieva lill-President Franċiż Charles de Gaulle, għax Franza kienet appoġġat lill-Etjopja matul il-gwerra.

Sal-1974, ir-reġim ta' Haile Selassie kien qed jiffaċċja skuntentizza pubblika mifruxa, aggravata minn telfiet militari f'idejn il-gwerrilli tal-Eritrea, u minn ġuħ qawwi fil-provinċji ta' Wolo u Tigray ikkawżat min-nixfa. Dawn l-avvenimenti wasslu għal rivoluzzjoni mmexxija minn uffiċjali tal-Armata ta’ grad baxx u promossa minn gruppi politiċi tax-xellug, li spiċċat bit-twaqqigħ tal-imperatur. Ġunta militari magħrufa bħala d-Derg ħadet il-poter.

Fl-1977 ħa l-kontroll tad-Derg Mengistu Haile Mariam, li stabbilixxa gvern soċjalista. Matul dan il-perjodu l-ekonomija hija soċjalizzata, allinjata mal-blokk Sovjetiku. Bejn l-1975 u l-1985, it-tfal irreġistrati fl-edukazzjoni primarja żdiedu minn madwar 957 300 għal madwar 2 450 000. Għalkemm kien għad hemm varjazzjonijiet bejn ir-reġjuni fin-numru ta studenti rreġistrati u kien hemm disparità fir-reġistrazzjoni tas-subien u l-bniet. Madankollu, filwaqt li l-iskrizzjoni tas-subien kienet irdoppja, l-iskrizzjoni tal-bniet kienet aktar milli ttriplika f’dak il-perjodu.50

Sofra ġuħ terribbli fl-1984, minħabba nixfa kbira, komuni ħafna fiż-żona bħal dik tal-1970. Fl-1991 ir-Repubblika Demokratika Popolari tal-Etjopja twaqqfet f’nofs gwerra ċivili.13

F'Mejju 1991, Meles Zenawi fil-kmand tal-Front Demokratiku Rivoluzzjonarju Popolari Etjopjan kiseb rebħa armata fuq Menghistu u ġie pproklamat president, li beda perjodu ta' riformi politiċi u soċjali li wassluh biex jabbanduna r-reġim soċjalista. Il-gwerra l-ġdida mal-Eritrea mill-1997 sal-2000 spiċċat bl-indipendenza tal-Eritrea u, taħt il-patroċinju tan-NU u l-OUA, inkisbet il-paċi finali.

Gvern u politika[immodifika | immodifika s-sors]

L-operat ta' l-istituzzjonijiet Etjopjani huwa regolat mit-test kostituzzjonali ratifikat f'Diċembru 1994 u li daħal fis-seħħ fit-22 ta' Awwissu 1995.

Is-sistema parlamentari stabbilita mbagħad tistrieħ fuq l-Assemblea Parlamentari Federali, magħmula minn żewġ kmamar (bikamerali) li tirrappreżenta s-setgħa leġiżlattiva:52

il-Kamra tar-Rappreżentanti Popolari: magħmula minn 547 deputat eletti b’vot universali dirett kull ħames snin. Għandu setgħat fi kwistjonijiet leġiżlattivi, fiskali u baġitarji. il-Kamra tal-Federazzjoni: magħmula minn 153 membru eletti b'vot universali indirett mir-rappreżentanti tar-reġjuni. Għandu r-rwol ta' kontroll kostituzzjonali essenzjalment. Il-fergħa eżekuttiva għandha aktar setgħat. Huwa maqsum f’żewġ poli fejn ir-rwol huwa inugwali:53

Il-President tar-Repubblika jokkupa l-Kap tal-Istat. Huwa elett b'mod konġunt miż-żewġ kmamar għal perjodu ta' 6 snin. Il-funzjonijiet tiegħu huma ta’ natura onorarja u formali, għalkemm ċerta setgħa ta’ influwenza hija rikonoxxuta. Il-prim ministru jmexxi l-politika tal-pajjiż. Magħżul mill-partit tal-maġġoranza fil-Kamra tad-Deputati, jinħatar għal terminu ta’ ħames snin, li jista’ jiġġedded darba. Is-setgħa ġudizzjarja tistrieħ fuq il-Qorti Suprema Federali, separata mill-kostituzzjoni mis-setgħat leġiżlattivi u eżekuttivi. Il-kostituzzjoni tipprovdi għal ġudikatura indipendenti mis-setgħat l-oħra.Hemm ukoll Qorti Għolja u Qrati ta' Prim'Istanza. Kull stat reġjonali min-naħa tiegħu għandu sistema ġudizzjarja parallela.

L-Etjopja hija waħda mill-pajjiżi Afrikani li fundaw membri tal-Lega tan-Nazzjonijiet, issa n-Nazzjonijiet Uniti, għall-inqas minn tmiem l-era kolonjali fl-1923. Il-kompiti tan-NU fl-Etjopja jiffokaw prinċipalment fuq kwistjonijiet umanitarji u ta 'żvilupp. Pereżempju, it-Tim tal-Pajjiż tan-NU (UNCT) fl-Etjopja jinkludi rappreżentanti minn 28 fond u programm tan-NU u aġenziji speċjalizzati. Xi wħud mill-aġenziji tagħha għandhom mandat reġjonali ta' kollegament mal-Kummissjoni Ekonomika tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Afrika u l-Unjoni Afrikana.

Ġeografija fiżika[immodifika | immodifika s-sors]

L-Etjopja hija pajjiż kbir (1,104,300 km² fiż-żona) b'eżenzjoni u traversal differenti li jistgħu jaqbżu l-4,000 m f'altitudni, jinżlu għal -100 m jew jippreżentaw għoljiet ta 'aktar minn 2,000 m. It-territorju tiegħu jinsab bejn il-Vuċi tan-Nil u s-Somalja u b'aċċess għall-baħar. Hija mdawra bl-Eritrea fit-tramuntana, Jiboti fil-grigal, is-Somalja fil-lvant, il-Kenja fin-nofsinhar, is-Sudan t'Isfel fil-Lbiċ u Sodana l'oest.

Il-kuntrasti topografiċi qawwija tar-riliev Etjopjan huma marbuta mal-ġeoloġija tat-territorju Etjopjan li jinsab fuq l-inklinazzjoni tal-Gran Rift Afrikan. Fil-fatt, il-post huwa post ta 'żieda magma li huwa fl-oriġini tiegħu ta' attività vulkanika importanti, tal-formazzjoni ta 'trinek tectonic importanti ħafna u mogħtija xemx tal-bażi ġeoloġika kollha tar-reġjun. Madankollu, ħafna mill-Etjopja għandha altitudni 'l fuq minn 1,000 m li tiffavorixxi x-xita u tfixkel id-deżertifikazzjoni tagħha. Iċ-ċentru huwa okkupat mill-Vau dau Rift. Huwa reġjun ta’ valangi tekniċi mimli għadajjar u mdawwar fuq naħa u l-oħra b’irdumijiet sinifikanti, oħrajn ta’ aktar minn 4,000 m u bi pjanti li ħafna drabi jaqbżu l-2,000 m. Fit-tramuntana, ir-Rift isir bejn żewġ fergħat u l-landslide ssir aktar importanti, speċjalment fi ħdan id-depressjoni Danakil li għandha altitudni negattiva (-120 m). Lejn il-punent, l-altitudni tar-Rift tal-Punent abbord tonqos gradwalment fid-direzzjoni tal-Vuċi tan-Nil flimkien ma 'ġeneralment tibqa' 'l fuq minn 500 m. Lejn il-lvant, hemm il-pjanura Ogaden, li hija 'l fuq minn 500 m 'il fuq mil-livell tal-baħar u diversi liġijiet tax-xmajjar Chebeli u Juba.

L-idrografija Etjopjana hija mmarkata ħafna minn dan ir-riliev partikolari. Lejn il-punent, hemm ley bacins tan-Nil Blu u diversi tributarji tax-xmajjar il-kbar (Akobo, Baro, Atbara, Tekezé) li joħorġu mill-Blue Nile direttament fin-Nil. Lejn il-lvant jinsabu l-bacins tax-xmajjar Chebeli u Juba li joħorġu fl-Oċean Indjan fis-Somalja. Fil-grigal, ix-Xmara Awash tqattar fil-Vau dau Rift u tagħfas fil-Lag Abbe. Fl-aħħarnett, fil-Lbiċ, Omo jgħods ukoll fil-qiegħ tar-Rift u jinsab fil-Lag Turkana. Dawk ix-xmajjar spiss ikollhom drawwiet medji importanti. Mill-inqas, jistgħu fil-fatt jippreżentaw varjazzjonijiet importanti fis-sena kurrenti minħabba staġuni li jalternaw niexfa u mxarrba (per eżempju, Atbara jmur minn 0.3 m 3 / s f'Marzu għal aktar minn 2,000 m 3 / s f'ast).

Wara l-indipendenza tal-Eritrea, l-Etjopja saret stat bla baħar, u tiddependi ħafna fuq Ġibuti għall-esportazzjonijiet marittimi tagħha.

B'1,104,300 km²,6 l-Etjopja hija s-sebgħa u għoxrin l-akbar pajjiż fid-dinja. Għal skopijiet komparattivi, l-estensjoni tat-territorju tagħha hija simili għal dik tal-Bolivja.

Il-biċċa l-kbira tal-Etjopja tinsab fil-Qarn tal-Afrika, li huwa l-ponta tal-Lvant tal-Afrika. Tmiss mas-Sudan u s-Sudan t'Isfel fil-punent, Ġibuti u l-Eritrea fit-tramuntana, is-Somalja fil-lvant, u l-Kenja fin-nofsinhar. Il-Great Rift Valley jaqsam il-pajjiż mill-grigal għal-lbiċ, u joħloq żona ta 'depressjoni li hija l-baċin ta' diversi lagi.

Fis-sett, jispikkaw il-plateau Etjopjan fil-punent, il-massif Harar fil-lvant u l-plateau Somali fuq in-niżla estrema tal-Lvant. In-netwerk idrografiku tal-Etjopja79 jinkludi x-xmajjar tan-Nil Blu (1,450 km, inklużi 800 fl-Etjopja), Omo (760 km), Awash (1,200 km), Wabi Shabele (1,130 km) u Genale (480 km). L-aktar lag importanti huwa t-Tana, li d-drenaġġ tiegħu jifforma n-Nil Blu.

Majjistral: Sudan Tramuntana: Eritrea Grigal: Ġibuti Punent: South Sudan Wind rose.svg Lvant: Somaliland Lbiċ: Kenja Nofsinhar: Kenja Xlokk: Somalja

Klima[immodifika | immodifika s-sors]

Il-klima tal-Etjopja hija influwenzata prinċipalment mill-pożizzjoni tagħha fiż-żona tropikali, l-eżenzjoni tagħha u l-prossimità tagħha għall-Oċean Indjan. L-eżenzjoni tippermetti liġijiet moderati effetti tat-temperatura u l-Oċean Indjan jiffavorixxi liġijiet preċipitazzjoni ta 'kura. Madankollu, hemm diversità klimatika kbira li hija relattivament diffiċli biex tiġi definita. Tradizzjonalment, sitt żoni ewlenin huma distinti:

•titla' għal aktar minn 3 800 m. L-altitudni hija l-fattur determinanti u l-klima hija kiesħa b'temperatura ġeneralment taħt il-5°C. •sħun subaupenca moderat bejn 1 400 u 3 800 m. It-temperatura medja hija madwar 15°C. Din iż-żona testendi fuq il-Pjan Etjopjan u tippreżenta l-aktar diversità klimatika importanti ta 'pajjiż. Pasmens, minn preġudizzju ġenerali, jista 'jiġi osservat minn aspett wieħed ta' xtiewi niexfa lejn il-lvant mogħtija Rift u sjuf niexfa lejn il-punent u, aspett ieħor, sjuf sħan fit-tramuntana mogħtija Bien u moderata fin-nofsinhar u ċ-ċentru. •tropikali fil-Lbiċ bejn 100 u 1 400 m. It-temperatura medja hija madwar 30°C. •savana tropikali fin-nofsinhar u l-punent bejn 500 u 1 000 m. •semideżert bejn 100 u 800 m. •dipressjonijiet bħal deżert, taħt il-100 m fl-Ogaden. •Xita annwali hija relattivament għolja fir-reġjuni ċentrali u fin-Nofsinhar u l-Lbiċ b'aktar minn 1,000 mm fis-sena f'partijiet ogħla tal-pajjiż. Is-sors ewlieni tax-xita huwa l-istaġun tas-sajf (Ġunju-Settembru) li ġej mil-Lbiċ u jippreċipita f’kuntatt mal-pjani tal-altitudni. Liġi reġjuni tal-punent huma ilmijiet bir. Bi tpattija, il-mosson rari jeżawrixxi għoljiet grad orjentati minħabba Rift fuq xita medja grad hija dgħajfa (50-300 mm).

Demografija[immodifika | immodifika s-sors]

Fl-2014, l-Etjopja kienet pajjiż popolat ħafna li l-popolazzjoni tiegħu, prinċipalment rurali u żagħżugħa, kienet ikkonċentrata fuq il-Pjan Etjopjan. Mill-liġijiet tal-1980, il-popolazzjoni żdiedet b'rata ta 'tkabbir regolari ta' madwar 2.3%/sena. Dan kien jinvolvi żieda fin-numru ta' abitanti minn 39.8 miljun abitant fl-1984 għal 81.8 miljun fl-2011 minkejja l-indipendenza tal-Eritrea u minbarra kriżi serja tal-ikel. Liġi reġjuni oħra, l-aktar il-Pjan Etjopjan, kellhom densitajiet ta 'popolazzjoni aktar importanti minħabba li huma ċ-ċentru storiku ta' pajjiż u għandhom kundizzjonijiet ta 'għajxien aktar favorevoli. Ir-rata ta 'urbanizzazzjoni kienet baxxa (17% fl-2010) u minbarra Addis Abebay, xi bliet storiċi, bliet kbar kienu rari (37 kellhom aktar minn 40,000 abitant fl-2006). L-istennija tal-ħajja kienet baxxa (55.4 snin fl-2014) u l-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni kienet żgħira, b'46% tal-abitanti ta' bejn 0 u 14-il sena.

Il-popolazzjoni Etjopja hija magħmula minn diversi popli differenti (aktar minn 80 għandhom rikonoxximent uffiċjali) li huma ġeneralment identifikati abbażi tal-familja lingwistika tagħhom. Fl-2012, dawn l-ibliet jistgħu jkunu żviluppati fost ħames gruppi ewlenin:

•Ley Amargas (26.9% tal-popolazzjoni) u Ley Tigrinhas (6.1%) jitkellmu lingwi Semitiċi. Huma installati fit-tramuntana u ċ-ċentru ta 'pajjiż u ġeneralment huma Insara. Huma kellhom rwol importanti fil-kurrent ta' l-Istorja ta' l-Imperu Etjopjan. •Leyes Oromos (34.5%) jitkellmu lingwa Coshitic u kienu l-aktar nies numerużi. Poplu nomadiku matul il-Medju Evu, huma emigraw fid-direzzjoni tal-Etjopjani mis-seklu ħmistax u stabbilixxew l-aktar fin-nofsinhar. adotta parzjalment il-kultura tal-popli li diġà għexu f’dawk ir-reġjuni. B’mod partikolari, adottaw liġijiet reliġjużi Kristjani u Musulmani •Il-liġi Somala (6.4%) u l-affarijiet tal-liġi (1.7%) jitkellmu lingwa Coshitic u huma rreġistrati fir-reġjuni tal-Lvant tal-liġi. Ta 'reliġjon Musulmana, għandhom tradizzjoni ta' sewwieqa tal-ġemel u noiriguiers. •liġi Popli tal-Punent jitkellmu lingwi Nilosaharian. Huma ġew integrati fis-sanità tal-Etjopja mal-konkwisti ta 'Menelik II. Normalment huma Musulmani. •Liġi Popli mogħtija n-Nofsinhar jitkellmu diversità kbira ta 'lingwi u huma ta' oriġini differenti. Ley sidamos (4.0%) jitkellmu lingwa Coshitic u huma numerikament l-akbar nies fir-reġjun. Grupp etniku importanti ieħor minħabba n-Nofsinhar, Ley Goragues (2.5%) jitkellmu lingwi Semitiċi u probabbilment joriġinaw minn settlers militari installati fir-reġjun mill-gvern Etjopjan. Fl-aħħarnett, fil-Voice of Omo, hemm blot ta 'popli li jitkellmu lingwi Omotiċi. Ave sanità ta 'dan is-sett, wolaytas liġi (2.4%) kienu l-aktar nies importanti. Ir-reliġjonijiet ewlenin tal-Pueblos tan-Nofsinhar huma l-Kristjaneżmu u l-animiżmu tradizzjonali.

Lingwi[immodifika | immodifika s-sors]

L-Etjopja hija l-lingwa uffiċjali u l-kostituzzjoni tiggarantixxi d-dritt ta’ kull nazzjonalità ta’ pajjiż li tiżviluppa l-lingwa tagħha u li tużaha bħala lingwa ta’ litteriżmu u amministrazzjoni lokali jew reġjonali. Pasmens, fil-fatt, isfar u Ingliż għandhom post preponderanti bħala lingwa amministrattiva nazzjonali u gvern gau għall-ewwel u bħala lingwa ta 'edukazzjoni ogħla għat-tieni. Barra minn hekk, sal-kollass tar-reġim soċjalista, l-isfar kien il-lingwa uffiċjali.

Ilsna Etjopjani huma maqsuma f'erba 'gruppi ewlenin li huma lingwi Semitiċi mitkellma fit-tramuntana tal-pajjiż, lingwi Koshitic mitkellma fir-reġjuni tal-Lvant, ċentrali u ċerti tal-punent, lingwi Omotiċi mitkellma fil-Lbiċ u lingwi Nilosaharjan. mitkellma fil-liġi tar-reġjuni tal-Lvant. Dan jinvolvi l-eżistenza ta’ diversità lingwistika kbira u n-numru ta’ lingwi Ambé b’aktar minn 10,000 kelliem huwa stmat għal madwar 80.

Pasmens, fl-2007, żewġ lingwi huma mitkellma minn frazzjonijiet sinifikanti tal-popolazzjoni u għandhom rwol primarju. Oromo kien l-ewwel lingwa tal-pajjiż (33.8% tal-popolazzjoni) u kien użat fir-reġjuni ċentrali u tan-Nofsinhar. Isfar kien it-tieni lingwa Etjopjana (29.3%) u kien subretot mitkellma fiċ-ċentru. Minbarra dawk il-lingwi, l-Ingliż kellu rwol importanti, speċjalment f’għajnejn l-elite intellettwali u ekonomiċi. Fl-aħħar nett, aktar minn lingwa waħda bħas-Somalja (6.3%), it-Tigrinya (5.9%), Sidamo (4%), Wolaytta (2.2%), Gurage (2%) jew 'do (1.8%) kienet mitkellma minn minoranzi sinifikanti.

Reliġjon[immodifika | immodifika s-sors]

Il-kwistjoni reliġjuża hija relattivament importanti għall-gvern u s-soċjetà Etjopjani minħabba tensjonijiet tal-passat u l-fervur reliġjuż tal-popolazzjoni. Madankollu, il-kostituzzjoni federali tiżgura l-libertà reliġjuża kif ukoll l-eżistenza ta 'partit politiku jew reliġjon statali hija difiża. Dan ma jfixkilx l-eżistenza ta’ tensjonijiet moħbija, speċjalment bejn knejjes Kristjani ta’ liġi differenti u, f’ċerti reġjuni, il-libertà tal-qima mhix totali fil-liġi magħmula. Pasmens, minn preġudizzju ġenerali, it-tradizzjoni twila ta 'koeżistenza bejn liġijiet komunitarji differenti tiffavorixxi tolleranza fit-tul (rikonoxximent ta' konverżjonijiet jew żwieġ imħallat).

Fl-aħħar tas-sena 2010, il-Knisja Ortodossa Etjopjana ġabret bejn 40 u 50% tal-popolazzjoni, l-aktar fit-tramuntana u fir-reġjuni ċentrali tal-liġi. L-Islam kien it-tieni reliġjon ta’ pajjiż (bejn 30 u 45%) u kien subreto impjantat fin-nofs tal-Lvant tal-Etjopja. Fl-aħħarnett, il-Protestantiżmu kien it-tielet reliġjon (bejn 10 u 20%) u l-preżenza tiegħu kienet osservata prinċipalment fil-Lbiċ tul il-fruntiera bejn is-Sudan u n-Nofsinhar.

Barra minn dan, kien hemm tliet reliġjonijiet ewlenin, diversi minoranzi bħall-Kattoliċiżmu (inqas minn 1%) u diversi kurrenti animisti (bejn 2 u 3%). Sas-snin 90, kien hemm minoranza Lhudija fit-tramuntana imsejħa Beta Israel. Iżolati għal sekli sħaħ minn xejriet oħra fil-Ġudaiżmu, żviluppaw ir-riti tagħhom stess u mhumiex meqjusa Lhudija mill-biċċa l-kbira tal-movimenti konservattivi. Pasmens, mill-perjodu soċjalista u wara aktar minn ċaħda waħda, l-Iżrael fl-aħħar aċċetta l-emigrazzjoni tiegħek lejn it-territorju tiegħu. Matul is-snin tmenin u disgħin, il-moviment ħa firxa kbira u, fl-2009, il-liġi Beta Israel iffurmat aktar minn komunità żgħira stmata għal tlett elef individwu.

Organizzazzjoni territorjali[immodifika | immodifika s-sors]

Sal-1995 l-Etjopja kienet maqsuma fi tlettax-il provinċja (erbatax qabel l-indipendenza tal-Eritrea fl-1993). Bħalissa l-Etjopja għandha sistema ta' gvern f'saffi, li tikkonsisti minn gvern federali, stati reġjonali, żoni, distretti (woredas) u kontej (kebele).[ċitazzjoni meħtieġa]

L-Etjopja hija maqsuma f'għaxar stati reġjonali u żewġt ibliet bi status speċjali:3

•Addis Ababa* •Afar •Amhara •Benishangul-Gumuz •Dire Dawa* •Gambela •Harar •Nazzjonijiet u Popli tan-Nofsinhar •Oromija •Sidama •Somali •tigray •*Belt bi status speċjali

Kull wieħed mir-reġjuni għandu l-gvern awtonomu tiegħu, elett mill-popolazzjoni tiegħu, b'setgħat pjuttost estensivi rikonoxxuti mill-Kostituzzjoni nnifisha, minbarra l-Parlament u l-Ġudikatura tiegħu stess.

Motto: የዜግነት ክብር Etjopja Tikdem (Amhariku: "L-Etjopja l-ewwel")2 Innu: ወደፊት ገስግሺ ውድ እናት ኢትዮጵያ Whedefit Gesgeshi Woude Henate Etjopja (Amhariku: "Marċ 'il quddiem, għażiża Omm l-Etjopja")

Kapitali Addis Ababa3 9°01′38″N 38°44′13″E Ara u mmodifika d-dejta fil-Wikidata L-aktar belt popolata Addis Ababa3 Sede tal-Gvern Palazz Nazzjonali Lingwi uffiċjali Amhariku (de facto)4

• Tigrinja mitkellma, Somali, Oromo u Afar 1

Ġentili Etjopjan 2, Etjopjan, Abissin, nia Forma ta' gvern Repubblika federali parlamentari3

• Il-President Sahle-Work Zewde
• Il-Prim Ministru Abiy Ahmed Ali

Korp leġiżlattiv Assemblea Parlamentari Federali Ara u mmodifika d-dejta fil-Wikidata Taħriġ • Da'amat • rno. Aksum • Dyn. zagüe • Imp Etjopjan. • Derg • RDPE • Tranżizzjoni • Repubblika Federali AC. 980 QK c. AC. 100 d. c. 1137 - 1270 1270 - 19745 1974 - 1987 1987 - 1991 1991 - 1995 21 ta’ Awwissu, 1995 Żona 27 post

• Total 1,063,652 km²4
• Ilma (%) 0.7

Fruntieri 5925 km 6 Kosta 0 km 6 L-ogħla punt Mount Ras Ħallihom jaraw u jimmodifikaw id-dejta fil-Wikidata Popolazzjoni totali 11-il post

• Stima (2023) 126,527,064 ab.7
• Densità (est.) 100.74 ab./km²

PGD (PPP) 64 post

• Total (2019) USD 244,526 miljun.8
• USD 2 5569 per capita

PGD (nominali) 68 post

• Total (2019) USD 88,170 miljun.10
• USD 92111 per capita

HDI (2021) L-ebda bidla 0.49812 (175th) – Baxx12 Valuta Birr Etjopjan (ETB). Żona tal-ħin EAT (UTC + 3)

• Fis-sajf ma tapplikax

Kodiċi ISO 231 / ETH / ET Dominju tal-Internet .et Prefiss tat-telefon +251 Prefiss tar-radju 9EA-9FZ, ETA-ETZ Kodiċi IOC ETH Ara u mmodifika d-dejta fil-Wikidata sħubija ↑ Id-djaletti Sudaniż, Sidamo u Somali huma mitkellma wkoll bħala lingwi reġjonali u, bħala lingwi barranin, l-Ingliż, l-Għarbi u, illum qed jonqsu, it-Taljan huma mifruxa, li kollha mhumiex uffiċjali. ↑ Għal maskili u femminili.