Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Amerka t'Isfel
L-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Edukazzjoni, ix-Xjenza u l-Kultura (UNESCO) iddeżinjat 82 Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-Amerka t'Isfel, li hawnhekk tirreferi għal ħdax-il pajjiż/stat membru: l-Arġentina, il-Brażil, il-Bolivja, iċ-Ċilì, il-Kolombja, l-Ekwador, il-Perù, il-Paragwaj, is-Suriname, il-Venezwela u l-Urugwaj.
Il-lista separata ta' Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-Amerka Ċentrali tkopri ż-żoni kontinentali iktar lejn it-Tramuntana. Il-Brażil għandu l-ikbar ammont ta' Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, b'24 sit, filwaqt li l-Paragwaj għandu l-inqas ammont ta' Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fir-reġjun, b'sit wieħed biss.
Kull sena, il-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO jista' jiddeżinja siti ġodda fil-lista, jew ineħħi s-siti li ma jissodisfawx iktar il-kriterji tal-għażla tal-UNESCO. L-UNESCO tiddeżinja s-siti abbażi ta' għaxar kriterji tal-għażla; kull sit irid jissodisfa mill-inqas wieħed mill-għaxar kriterji. Il-kriterji (i) sa (vi) huma kulturali, filwaqt li l-kriterji (vii) sa (x) huma naturali. Is-siti "mħallta" huma siti li jissodisfaw kriterji bħala sit kulturali u bħala sit naturali.[1][2]
Il-Kumitat tal-Wirt Dinji jista' jispeċifika wkoll li sit jinsab fil-periklu, u jikkwota "kundizzjonijiet li jheddu l-istess karatteristiċi tal-għażla tal-UNESCO li wasslu biex is-sit jitniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO".[3]
Siti ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]NB: * Siti transnazzjonali (bl-asterisk)
Sit | Stampa | Post | Kriterji tal-Għażla | Erja f'ettari (akri) | Sena tad-deżinjazzjoni | Deskrizzjoni |
---|---|---|---|---|---|---|
Riżervi tal-Foresti Atlantiċi tax-Xlokk | Paraná u São Paulo, il-Brażil | naturali:
(vii), (ix), (x) |
468,193 (1,156,930) | 1999 | Dan is-sit jinkludi wħud mill-aħħar Foresti Atlantiċi li għad fadal u fih bijodiversità kbira b'bosta speċijiet rari u endemiċi. B'hekk huwa ta' interess kbir għax-xjenzati u għall-konservazzjoni.[4] | |
Brasília | Distrett Federali, il-Brażil | kulturali:
(i), (iv) |
— | 1987 | Ippjanata u żviluppata minn Lúcio Costa u Oscar Niemeyer fl-1956, Brasília inħolqot ex nihilo sabiex il-belt kapitali tiġi ttrasferita minn Rio de Janeiro għal pożizzjoni iktar ċentrali. Flimkien ma' Chandigarh fl-Indja hija l-unika post fejn il-prinċipji tad-disinn urban ta' Le Corbusier ġew applikati fuq skala kbira.[5] | |
Gżejjer Atlantiċi Brażiljani: Riżervi ta' Fernando de Noronha u Atol das Rocas | Pernambuco u Rio Grande do Norte, il-Brażil | naturali:
(vii), (ix), (x) |
42,270 (104,500) | 2001 | Bħala wieħed mill-ftit ħabitats fin-Nofsinhar tal-Atlantiku, is-sit huwa essenzjali bħala post tan-nutrizzjoni u tar-riproduzzjoni għall-organiżmi tal-baħar, inkluż speċijiet fil-periklu ta' estinzjoni u mhedda, l-iktar il-fekruna tal-baħar Eretmochelys imbricata.[6] | |
Kumpless ta' Konservazzjoni tal-Amazzonja Ċentrali | Amazonas, il-Brażil | naturali:
(ix), (x) |
5,323,018 (13,153,460) | 2000 | Bħala l-ikbar żona protetta fil-baċir tax-xmara tal-Amazzonja, is-sit huwa notevoli għall-bijodiversità kbira tiegħu, għall-firxa ta' ħabitats bħall-foresti várzea u igapó u għadd ta' speċijiet fil-periklu ta' estinzjoni. Ir-reġjun ġie rikonoxxut minn diversi aġenziji tal-konservazzjoni bħala wieħed ta' prijorità għolja.[7] | |
Żoni Protetti ta' Cerrado: Parks Nazzjonali ta' Chapada dos Veadeiros u ta' Emas | Goiás, il-Brażil | naturali:
(ix), (x) |
367,356 (907,760) | 2001 | Iż-żewġ parks huma karatteristiċi taż-żona ta' Cerrado, waħda mill-eqdem ekosistemi tropikali fid-dinja u refuġju importanti għall-ispeċijiet fi żminijiet ta' tibdil fil-klima.[8] | |
Riżervi tal-Foresti Atlantiċi tal-Kosta tal-Iskoperti | Bahia u Espírito Santo, il-Brażil | naturali:
(ix), (x) |
111,930 (276,600) | 1999 | Is-sit jinkludi wħud mill-aħħar Foresti Atlantiċi li għad fadal u fih bijo diversità kbira b'bosta speċijiet rari u endemiċi. B'hekk huwa ta' interess kbir għax-xjenzati u għall-konservazzjoni.[9] | |
Ċentru Storiku ta' Salvador de Bahia | Bahia, il-Brażil | kulturali:
(iv), (vi) |
— | 1985 | Ir-raħal kolonjali antik tal-ewwel belt kapitali tal-Brażil u l-ewwel raħal tas-suq tal-iskjavi fid-Dinja l-Ġdida, ippreserva bosta djar Rinaxximentali b'kuluri jgħajtu u mżejna bl-istukko tas-sekli 16 sa 18.[10] | |
Ċentru Storiku ta' São Luís | Maranhão, il-Brażil | kulturali:
(iii), (iv), (v) |
67 (170) | 1997 | São Luís ippreserva l-pjanta rettangolari sħiħa tar-raħal u bosta binjiet storiċi. B'hekk huwa eżempju mill-aqwa ta' raħal kolonjali Portugiż.[11] | |
Ċentru Storiku tar-Raħal ta' Diamantina | Minas Gerais, il-Brażil | kulturali:
(ii), (iv) |
29 (72) | 1999 | Dan ir-raħal kolonjali tas-seklu 18 huwa eżempju ppreservat sew ta' arkitettura Barokka. Ġie stabbilit f'ambjent ostili ta' muntanji tal-blat u sar ċentru tal-estrazzjoni tad-djamanti fis-sekli 18 u 19.[12] | |
Ċentru Storiku tar-Raħal ta' Goiás | Goiás, il-Brażil | kulturali:
(ii), (iv) |
40 (99) | 2001 | Stabbilit fl-1727 mill-esploratur Bartolomeu Bueno da Silva, Goiás ippreserva l-biċċa l-kbira tal-wirt kolonjali tiegħu u huwa eżempju ta' insedjament Ewropew fin-naħa ta' ġewwa tal-Amerka t'Isfel.[13] | |
Ċentru Storiku tar-Raħal ta' Olinda | Pernambuco, il-Brażil | kulturali:
(ii), (iv) |
120 (300) | 1982 | Ir-raħal ġie stabbilit fl-1537 u stagħna bħala ċentru tal-produzzjoni tal-kannamiela. Wara li nsterqulu r-rikkezzi tiegħu mill-Olandiżi fis-seklu 17, iċ-ċentru storiku jmur lura l-iktar għas-seklu 18 b'taħlita armonjuża ta' binjiet, ġonna, knejjes, kunventi u kappelli.[14] | |
Raħal Storiku ta' Ouro Preto | Minas Gerais, il-Brażil | kulturali:
(i), (iii) |
— | 1980 | Il-prosperità tar-raħal bħala ċ-ċentru tal-kilba għad-deheb fil-Brażil fis-seklu 18 hija riflessa fil-bosta knejjes, pontijiet u funtani ppreservati tagħha ddisinjati mill-iskultur Barokk Aleijadinho.[15] | |
Park Nazzjonali ta' Iguaçu | Paraná, il-Brażil | naturali:
(vii), (x) |
170,086 (420,290) | 1986 | Flimkien mal-Park Nazzjonali ta' Iguazú fl-Arġentina, il-park Brażiljan jipproteġi l-Kaskati ta' Iguazu, waħda mill-ikbar kaskati fid-dinja, fejn jgħixu bosta speċijiet rari u fil-periklu ta' estinzjoni bħall-wikkiel ġgantesk tan-nemel jew il-lontra ġganteska. Is-sit tqiegħed fil-lista tas-siti fil-periklu fl-1999-2001 minħabba li kienet infetħet triq illegalment minn ġol-park, kienu nbnew digi max-xmara Iguazu u bdew jiġu organizzati titjiriet bil-ħelikopter.[16] | |
Missjonijiet tal-Ġiżwiti għand il-Guarani: San Ignacio Mini, Santa Ana, Nuestra Señora de Loreto u Santa Maria Mayor (l-Arġentina), il-Fdalijiet ta' Sao Miguel das Missoes (il-Brażil)* | Rio Grande do Sul, il-Brażil
u Misiones, l-Arġentina 28°32′36″S 54°15′57″W / 28.54333°S 54.26583°W |
kulturali:
(iv) |
— | 1984 | Fis-sekli 17 u 18, il-Ġiżwiti bnew diversi missjonijiet għand il-poplu Guaraní. Il-fdalijiet ta' ħames missjonijiet huma komponenti ta' Sit ta' Wirt Dinji wieħed. Fl-1983 żdiedet il-missjoni fil-Brażil u fl-1984 is-sit sar transnazzjonali għaliex żdiedu l-erba' missjonijiet fl-Arġentina. Il-missjonijiet għandhom konfigurazzjonijiet differenti u l-istat ta' konservazzjoni tagħhom ivarja minn missjoni għal oħra. Tipikament jinkludu l-fdalijiet ta' knejjes u ta' kunventi, pjantaġġuni, u l-pedamenti ta' abitazzjonijiet tal-indiġeni. Fl-istampa tidher il-Missjoni ta' San Ignacio Miní.[17] | |
Kumpless Modern ta' Pampulha | Minas Gerais, il-Brażil | kulturali:
(i), (ii), (iv) |
154 (380) | 2016 | Dan is-sit jikkonsisti minn proġett urban li nħoloq fl-1940 f'Belo Horizonte, Minas Gerais. Ġie ddisinjat madwar lag artifiċjali, il-Lag ta' Pampulha, u jinkludi każinò, sala tal-ballu, il-Golf Yacht Club u l-Knisja ta' San Franġisk t'Assisi. Il-binjiet ġew iddisinjati mill-arkitett Oscar Niemeyer, b'kollaborazzjoni mal-arkitett pajsaġġistiku Roberto Burle Marx u artisti Brażiljani tal-Moderniżm.[18] | |
Żona ta' Konservazzjoni ta' Pantanal | Mato Grosso u Mato Grosso do Sul, il-Brażil | naturali:
(vii), (ix), (x) |
187,818 (464,110) | 2000 | Is-sit jinkludi erba' żoni protetti, li jinkludu waħda mill-ikbar ekosistemi tal-artijiet mistagħdra u tal-ilma ħelu fid-dinja, fejn jgħixu għadd abbundanti u firxa wiesgħa ta' speċijiet.[19] | |
Paraty u Ilha Grande, Kultura u Bijodiversità | Rio de Janeiro, il-Brażil | imħallat:
(v), (x) |
204,634 (505,660) | 2019 | Dan il-pajsaġġ kulturali, li jinsab bejn il-katina muntanjuża ta' Serra da Bocaina u l-Oċean Atlantiku, jinkludi ċ-ċentru storiku ta' Paraty, wieħed mill-iżjed irħula kostali ppreservati sew tal-Brażil, kif ukoll erba' żoni naturali protetti tal-Foresta Atlantika Brażiljana, wieħed mill-ħames siti ewlenin ta' bijodiversità fid-dinja. F'Paraty hemm diversità impressjonanti ta' speċijiet, uħud minnhom mhedda, bħall-ġagwar (Panthera onca), il-ħanżir tax-xofftejn bojod (Tayassu pecari) u diversi speċijiet ta' primati, inkluż ix-xadina sufija (Brachyteles arachnoides), li hija speċi emblematika tas-sit. Fl-aħħar tas-seklu 17, Paraty kien l-aħħar punt tal-Caminho do Ouro (Rotta tad-Deheb), li minnha kien jiġi ttrasportat id-deheb lejn l-Ewropa. Il-port tiegħu serva bħala punt ta' dħul għall-għodod u għall-iskjavi Afrikani, li kienu jintbagħtu jaħdmu fil-minjieri. Inbniet sistema ta' difiża biex tipproteġi l-ġid tal-port u tar-raħal. Iċ-ċentru storiku ta' Paraty ikkonserva l-pjanta tiegħu tas-seklu 18 u l-biċċa l-kbira tal-arkitettura kolonjali tiegħu tas-seklu 18 u tal-bidu tas-seklu 19.[20] | |
Rio de Janeiro: Pajsaġġi Carioca bejn il-Muntanji u l-Baħar | Rio de Janeiro, il-Brażil | kulturali:
(v), (vi) |
7,249 (17,910) | 2012 | Is-sit jikkonsisti minn ambjent urban eċċezzjonali iktar milli wirt mibni. Iħaddan l-elementi naturali ewlenin li sawru u ispiraw l-iżvilupp tal-belt: mill-ogħla punt tal-muntanji tal-Park Nazzjonali ta' Tijuca sal-baħar. Dawn jinkludu wkoll il-Ġonna Botaniċi li ġew stabbiliti fl-1808, il-Muntanja ta' Corcovado bl-istatwa famuża ta' Kristu Redentur u l-għoljiet madwar il-Bajja ta' Guanabara, inkluż il-pajsaġġ estensiv tul il-Bajja ta' Copacabana li kkontribwixxa għall-kultura tal-għajxien fil-beraħ ta' din il-belt spettakolari. Rio de Janeiro hija magħrufa wkoll għall-ispirazzjoni artistika li pprovdiet lill-mużiċisti, lill-pajsaġġisti u lill-urbanisti.[21] | |
Santwarju ta' Bom Jesus de Matosinhos | Minas Gerais, il-Brażil | kulturali:
(i), (iv) |
— | 1985 | Is-sit inbena fis-seklu 18 u jinkludi knisja, taraġ fil-beraħ u seba' kappelli, imżejna bi statwi magħmula minn Aleijadinho.[22] | |
Pjazza ta' San Franġisk fir-Raħal ta' São Cristóvão | Sergipe, il-Brażil | kulturali:
(ii), (iv) |
3 (7.4) | 2010 | Il-pjazza hija mdawra b'żewġ knejjes, palazz u binjiet oħra ta' perjodi storiċi differenti, li joħorġu fid-dieher l-arkitettura Franġiskana fil-Grigal tal-Brażil.[23] | |
Park Nazzjonali ta' Serra da Capivara | Piauí, il-Brażil | kulturali:
(iii) |
— | 1991 | Is-sit jinkludi waħda mill-eqdem komunitajiet umani fl-Amerka t'Isfel, u fih għadd kbir ta' tpittir fl-għerien. Uħud minnhom imorru lura saħansitra sa 25,000 sena ilu.[24] | |
Sit Arkeoloġiku tal-Maħżen ta' Valongo | Rio de Janeiro, il-Brażil | kulturali:
(vi) |
0.3895 (0.962) | 2017 | Il-maħżen antik tal-ġebel jinsab fl-eks żona tal-port ta' Rio de Janeiro u nbena għall-iżbark tal-iskjavi Afrikani li waslu fil-kontinent tal-Amerka t'Isfel mill-1811 'il quddiem. Huwa stmat li 900,000 Afrikan waslu fl-Amerka t'Isfel f'Valongo.[25] | |
Sítio Roberto Burle Marx | Rio de Janeiro, il-Brażil | kulturali:
(ii), (iv) |
40.53 (100.2) | 2021 | Dan is-sit huwa proprjetà f'Barra de Guaratiba tal-arkitett pajsaġġistiku Roberto Burle Marx. Huwa ħoloq ġnien hemmhekk b'madwar 3,500 speċi ta' pjanti.[26] | |
Park Nazzjonali ta' Los Glaciares | Santa Cruz, l-Arġentina | naturali: (vii), (viii) | — | 1981 | Il-formazzjonijiet tal-art tal-park nazzjonali joħorġu fid-dieher kif l-avvanzar u l-irtirar kontinwi tal-glaċjazzjoni fil-perjodu Kwaternarju qed isawru l-pajsaġġ. L-ikbar għata polari tas-silġ fl-Amerka t'Isfel fiha l-ikbar glaċieri konnessi ma' lagi glaċjali. L-iżjed glaċier magħruf huwa dak ta' Perito Moreno (fl-istampa) li minnu jitqaċċtu icebergs fil-Lag ta' Argentino.[27] | |
Park Nazzjonali ta' Iguazú | Misiones, l-Arġentina | naturali: (vii), (x) | — | 1984 | Il-park nazzjonali huwa ċċentrat madwar il-Kaskati spettakolari ta' Iguazu (fl-istampa), li nħolqu bil-fluss tax-xmara Iguazu River nieżel fuq kaskati tal-bażalt li jimmarkaw il-fruntiera bejn l-Arġentina u l-Brażil. L-inħawi tal-madwar jinkludu l-foresta subtropikali ta' Paranese, li hija parti mill-Foresta Atlantika. Il-foresta għandha bijodiversità kbira, b'iktar minn 2,000 speċi ta' pjanti vaskulari u annimali kbar bħat-tapir, il-wikkiel ġgantesk tan-nemel, ix-xadina tal-ispeċi Alouatta, il-leopard tal-Amerka t'Isfel, il-ġagwar u l-kajman. Fuq in-naħa Brażiljana, il-Park Nazzjonali ta' Iguaçu tniżżel bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO separat fl-1986.[28] | |
Cueva de las Manos, Río Pinturas | Santa Cruz, l-Arġentina | kulturali: (iii) | — | 1999 | Il-Cueva de las Manos, litteralment "l-għar tal-idejn", f'Río Pinturas fih ġabra eċċezzjonali ta' arti preistorika fl-fl-għerien maħluqa mill-komunitajiet ta' kaċċaturi u ġemmiegħa. Minbarra l-ħafna tpittir tal-kontorn ta' idejn ta' bnedmin, hemm ukoll tpittir ta' nies, pjanti, xeni tal-kaċċa u annimali, b'mod partikolari tal-gwanako li għadhom preżenti fir-reġjun. L-eqdem arti fl-għar tmur lura għall-għaxar millenju Q.K., filwaqt li l-iżjed traċċi reċenti ta' abitanti fis-sit imorru lura għall-ħabta tas-700 W.K.[29] | |
Peniżola Valdés | Chubut, l-Arġentina | naturali: (x) | — | 1999 | Il-peniżola, estiża mill-Patagonja lejn l-Oċean Atlantiku, hija kkaratterizzata minn irdumijiet tal-blat, laguni, bajjiet baxxi, għaram, artijiet imtajna tal-marea, gżejriet, u artijiet mistagħdra, li wħud minnhom huma protetti mill-Konvenzjoni tar-Ramsar. Iż-żona hija importanti għall-konservazzjoni tal-mammiferi tal-baħar. Hija l-post tat-tnissil tal-balieni tan-Nofsinhar u bis-saħħa tal-isforzi ta' konservazzjoni din l-ispeċi li qabel kienet tiġi kkaċċjata ferm issa qed tirkupra. Hemm ukoll kolonji ta' foki iljunfanti tan-Nofsinhar u iljun tal-baħar tal-Amerka t'Isfel (fl-istampa).[30] | |
Parks Naturali ta' Ischigualasto / Talampaya | San Juan, La Rioja, l-Arġentina | naturali: (viii) | — | 2000 | Iż-żewġ parks fihom sitt formazzjonijiet ġeoloġiċi li jkopru l-perjodu Triassiku kollu (245-208 miljun sena ilu). Il-ġabra ta' fossili jiddokumentaw is-sekwenza kompluta ta' annimali u ta' pjanti li għexu tul madwar 50 miljun sena. Fost il-fossili nstabu d-dinosawri bikrin, bħall-Eoraptor, rettili, anfibji, l-antenati tal-mammiferi, u ħut. Mill-inqas 100 speċi ta' pjanti ġew identifikati wkoll. Dan joffri ħjiel uniku rigward il-ħajja fit-Triassiku.[31] | |
Kumpless u l-Estancias tal-Ġiżwiti ta' Córdoba | Córdoba, l-Arġentina | kulturali: (ii), (iv) | — | 2000 | Għal madwar 150 sena fis-sekli 17 u 18, il-Ġiżwiti kienu jieħdu ħsieb sensiela ta' insedjamenti b'enfasi fuq xogħol missjunarju u edukattiv. Il-Kumpless tal-Ġiżwiti fil-belt ta' Córdoba, l-eks belt kapitali tal-provinċja tal-Ġiżwiti, fih il-knisja, il-binjiet residenzjali, u l-binjiet tal-Università Nazzjonali ta' Córdoba. Kull waħda mill-ħames estancias (ranches) fir-reġjun kellhom knisja, binjiet residenzjali, żoni għax-xogħol, impjanti tal-immaniġġjar tal-ilma, irziezet, u art għar-ragħa tal-bhejjem. Dawn joħorġu fid-dieher il-fużjoni tal-istil Barokk u Manjerist mal-kulturi tal-popli indiġeni u l-iskjavi Afrikani. Fl-istampa tidher Alta Gracia.[32] | |
Quebrada de Humahuaca | Jujuy, l-Arġentina | kulturali: (ii), (iv), (v) | — | 2003 | Quebrada de Humahuaca huwa fondoq maħluq mix-xmara Rio Grande. Jibda fuq il-promontorju tad-deżert biered fl-Andes Għoljin u jintemm madwar 150 kilometru (93 mil) lejn in-Nofsinhar, fil-pjanuri. Matul l-aħħar għaxar millenji, il-wied intuża bħala rotta kummerċjali minn popli differenti, bħala l-iżjed kollegament importanti bejn il-muntanji u l-pjanuri. Fdalijiet ta' materjali wrew li l-wied kien jintuża mill-komunitajiet ta' kaċċaturi u ta' ġemmiegħa u mill-bdiewa bikrin, u kien hemm ukoll irħula u villaġġi ta' qabel l-Inka, insedjamenti tal-Imperu Inka (is-sekli 15 u 16), kif ukoll insedjamenti Spanjoli u repubblikani.[33] | |
Qhapaq Ñan, Sistema tat-Toroq tal-Inka* | il-Perù il-Bolivja l-Arġentina iċ-Ċili | kulturali: (ii), (iii), (iv), (vi) | — | 2014 | Dan is-sit huwa network estensiv ta' toroq tal-Inka għall-komunikazzjoni, għall-kummerċ u għad-difiża, li jkopri 30,000 kilometru. Dan in-network straordinarju nbena mill-Inka matul diversi sekli u huwa parzjalment ibbażat fuq infrastruttura ta' qabel l-Inka. In-network jgħaddi minn wieħed mit-territorji ġeografiċi l-iktar imħarbta tad-dinja u jikkollega l-qċaċet miksijin bil-borra tal-Andes – f'altitudni ta' iktar minn 6,000 metru – mal-kosta. Jgħaddi minn foresti tropikali sħan, widien għammiela u deżerti. In-network laħaq l-espansjoni massima fis-seklu 15, meta nfirex fit-tul u fil-wisa' tal-Andes. Is-sit fih 273 komponent mifruxa fuq iktar minn 6,000 kilometru li ntgħażlu biex jiġu enfasizzati l-kisbiet soċjali, politiċi, arkitettoniċi u tal-inġinerija tan-network, flimkien mal-infrastruttura assoċjata miegħu għall-kummerċ, għall-akkomodazzjoni u għall-ħżin, kif ukoll is-siti ta' importanza reliġjuża.[34] | |
Ix-Xogħol Arkitettoniku ta' Le Corbusier, Kontribut Straordinarju għall-Moviment Modernist* | Buenos Aires, l-Arġentina | kulturali: (i), (ii), (vi) | — | 2016 | Dan is-sit transnazzjonali (kondiviż ma' Franza, mal-Belġju, mal-Iżvizzera, mal-Ġermanja, mal-Indja, u mal-Ġappun) jinkludi 17-il binja tal-arkitett Franċiż-Żvizzeru Le Corbusier. Le Corbusier kien rappreżentant importanti tal-moviment tal-Moderniżmu, li introduċa tekniki arkitettoniċi ġodda sabiex jissodisfaw il-ħtiġijiet tas-soċjetà li kienet qed tinbidel. Id-Dar ta' Curutchet (fl-istampa) tinsab fl-Arġentina.[35] | |
Park Nazzjonali ta' Los Alerces | Chubut, l-Arġentina | naturali: (vii), (x) | — | 2017 | Il-park nazzjonali jipproteġi sezzjonijiet kontinwi kważi mhux mimsusa tal-Foresta tal-Patagonja. Din hija waħda mill-ħames tipi ta' foresti miti fid-dinja u hija influwenzata mill-foresti Valdivjani miti. Il-park issemma għas-siġra ta' Alerce, li hija siġra konifera endemika tal-Amerka t'Isfel li tibqa' tgħix fit-tul. Il-park huwa magħruf ukoll għas-sbuħija naturali tiegħu, b'mod partikolari madwar il-Lag ta' Menéndez.[36] | |
Park Nazzjonali ta' Chiribiquete– "Il-Maloca tal-Ġagwar" | Dipartimenti ta' Caquetá u ta' Guaviare, il-Kolombja | imħallat:
(iii), (ix), (x) |
2,782,354 (6,875,350) | 2018 | [37] | |
Pajsaġġ Kulturali tal-Kafè tal-Kolombja | Dipartimenti ta' Caldas, ta' Quindío u ta' Risaralda, il-Kolombja | kulturali:
(v), (vi) |
141,120 (348,700) | 2011 | [38] | |
Ċentru Storiku ta' Santa Cruz de Mompox | Dipartiment ta' Bolívar, il-Kolombja | kulturali:
(iv), (v) |
0 | 1995 | [39] | |
Park Nazzjonali ta' Los Katíos | Dipartimenti ta' Antioquia u ta' Chocó, il-Kolombja | naturali:
(ix), (x) |
141,120 (348,700) | 1994 | [40] | |
Santwarju tal-Fawna u tal-Flora ta' Malpelo | Dipartiment ta' Valle del Cauca, il-Kolombja | naturali:
(vii), (ix) |
857,500 (2,119,000) | 2006 | [41] | |
Park Arkeoloġiku Nazzjonali ta' Tierradentro | Dipartiment ta' Cauca, il-Kolombja | kulturali:
(iii) |
0 | 1995 | [42] | |
Port, Fortizzi u Grupp ta' Monumenti ta' Cartagena | Dipartiment ta' Bolívar, il-Kolombja | kulturali:
(iii) |
0 | 1984 | [43] | |
Park Arkeoloġiku ta' San Agustín | Dipartiment ta' Huila, il-Kolombja | kulturali:
(iii) |
0 | 1995 | [44] | |
Park Nazzjonali ta' Rapa Nui | Reġjun ta' Valparaíso, Rapa Nui, iċ-Ċili27°05′S 109°16′W / 27.09°S 109.27°W | kulturali: (i), (iii), (v) | — | 1995 | Rapa Nui, l-isem indiġenu tal-Gżira tal-Għid (bl-Ingliż: Easter Island; bl-Ispanjol: Isla de Pascua), hija xhieda ta' fenomenu kulturali uniku. Soċjetà ta' oriġini Polineżjana li insedjat il-gżira għall-ħabta tat-300 W.K stabbilew tradizzjoni qawwija, immaġinattiva u oriġinali ta' skultura u arkitettura monumentali, ħielsa minn kwalunkwe influwenza esterna. Mis-seklu 10 sas-seklu 16, din is-soċjetà bniet santwarji u figuri enormi tal-ġebel magħrufa bħala moai, li ħolqu pajsaġġ kulturali uniku li għadu jsaħħar lin-nies minn madwar id-dinja kollha.[45] | |
Knejjes ta' Chiloé | Reġjun ta' Los Lagos, Provinċja ta' Chiloé, iċ-Ċili | kulturali: (ii), (iii) | — | 2000 | Il-Knejjes ta' Chiloé jirrappreżentaw eżempju uniku fl-Amerka Latina ta' forma straordinarja ta' arkitettura ekkleżjastika bl-injam. Jirrappreżentaw tradizzjoni li nbdiet mill-Missjoni Peripatetika tal-Ġiżwiti fis-sekli 17 u 18, li tkompliet u ġiet imsaħħa mill-Franġiskani matul is-seklu 19, u li għadha prevalenti sal-lum il-ġurnata. Dawn il-knejjes jirrappreżentaw ir-rikkezza intanġibbli tal-Arċipelagu ta' Chiloé, u joħorġu fid-dieher il-fużjoni ta' suċċess tal-kultura indiġena u tal-kultura Ewropea, l-integrazzjoni sħiħa tal-arkitettura tiegħu fl-ambjent u fil-pajsaġġ, kif ukoll il-valuri spiritwali tal-komunitajiet.[46] | |
Kwartier Storiku tal-Belt Portwali ta' Valparaíso | Reġjun ta' Valparaíso, Provinċja ta' Valparaíso, iċ-Ċili | kulturali: (iii) | — | 2003 | Il-belt kolonjali ta' Valparaíso hija eżempju eċċellenti tal-iżvilupp urban u arkitettoniku tal-aħħar tas-seklu 19 fl-Amerka Latina. Fl-ambjent tagħha qisu ta' anfiteatru naturali, il-belt hija kkaratterizzata minn nisġa urbana vernakolari adattata għax-xaqlibiet tal-għoljiet li huma miżgħuda b'varjetà kbira ta' kampnari tal-knejjes. Toħloq kuntrast mal-konfigurazzjoni ġeometrika fil-pjanura. Il-belt ippreservat sew l-infrastruttura industrijali bikrija tagħha, pereżempju l-bosta "liftijiet" max-xaqlibiet weqfin tal-għoljiet.[47] | |
Impjanti tan-Nitrat tal-Potassju ta' Humberstone u ta' Santa Laura | Reġjun ta' Tarapaca, Provinċja ta' Tamarugal, iċ-Ċili | kulturali: (ii), (iii), (iv) | — | 2005 | L-impjanti ta' Humberstone u ta' Santa Laura jinkludu iktar minn 200 eks impjant tan-nitrat tal-potassju fejn ħaddiema miċ-Ċilì, mill-Perù u mill-Bolivja ħadmu u għexu f'irħula tax-xogħol u sawru kultura komunali distintiva tal-pampinos. Dik il-kultura hija preżenti fil-lingwa, fil-kreattività, fis-solidarjetà, u fuq kollox fir-rwol ta' pijuniera li kellhom biex tħabtu għall-ġustizzja soċjali, li kellha impatt kbir fuq l-istorja soċjali. L-impjanti jinsabu fil-Pampas remot, wieħed mill-iżjed deżerti nexfin fid-Dinja, u minkejja l-ambjent ostili, il-pampinos għexu u ħadmu hemmhekk għal iktar minn 60 sena, mill-1880, sabiex jipproċessaw l-ikbar depożitu ta' nitrat tal-potassju fid-dinja, u pproduċew il-fertilizzant tan-nitrat tas-sodju li ttrasforma l-artijiet agrikoli fl-Amerka t'Isfel, fl-Amerka ta' Fuq u fl-Ewropa, u pproduċa ġid kbir għaċ-Ċilì. Minħabba l-vulnerabbiltà tal-istrutturi u l-impatt ta' terremot reċenti, is-sit tqiegħed ukoll fil-lista tas-siti fil-periklu sabiex jiġu mmobilizzati r-riżorsi għall-konservazzjoni. Fl-2019, is-sit tneħħa mil-lista tas-siti fil-periklu.[48] | |
Raħal tal-Estrazzjoni ta' Sewell | Reġjun ta' O'Higgins, Provinċja ta' Cachapoal, iċ-Ċili | kulturali: (ii) | — | 2006 | Ir-Raħal tal-Estrazzjoni ta' Sewell jinsab f'għoli ta' 2,000 metru fl-Andes, 60 kilometru fil-Lvant ta' Rancagua, f'ambjent immarkat minn klima estrema. Ir-raħal inbena mill-kumpanija tar-ram ta' Braden fl-1905 sabiex jilqa' l-ħaddiema f'dik li mbagħad saret l-ikbar minjiera tar-ram taħt l-art fid-dinja, il-minjiera ta' El Teniente. Ir-raħal huwa eżempju straordinarju tal-irħula tax-xogħol li mbagħad nibtu f'bosta partijiet remoti tad-dinja permezz tal-fużjoni tal-forza tax-xogħol lokali u r-riżorsi minn nazzjon industrijalizzat, għall-estrazzjoni u għall-ipproċessar ta' riżorsi naturali b'valur għoli. Ir-raħal inbena fuq art wieqfa wisq għall-vetturi bir-roti, u madwar taraġ ċentrali li jibda minn stazzjon ferrovjarju. Tul ir-rotta, pjazez formali b'għamliet irregolari u b'siġar u bi pjanti ornamentali kienu jikkostitwixxu l-ispazji pubbliċi prinċipali tar-raħal. Il-binjiet fit-toroq huma tal-injam u spiss kienu jinżebgħu b'aħdar, isfar, aħmar u blu jgħajtu. Fl-aqwa tiegħu, Sewell kellu 15,000 abitant, iżda ġie abbandunat għalkollox fis-snin 70 tas-seklu 20.[49] | |
Siti Arkeoloġiċi tal-Kultura ta' Chinchorro | 18°17′S 70°11′W / 18.28°S 70.19°W | kulturali: (iii), (v) | — | 2021 | Għall-ħabta tas-sena 7000 Q.K., fit-Tramuntana nett taċ-Ċilì, xi gruppi ta' kaċċaturi mill-Andes bdew joqorbu lejn il-kosta u jużaw ir-riżorsi tal-Oċean Paċifiku, x'aktarx immotivati mit-tibdil fil-klima wara l-aħħar glaċjazzjonijiet. F'dan il-perjodu, imsejjaħ Arkajku, il-kaċċaturi bdew jisfruttaw l-ambjenti kostali u gradwalment bdew jadattaw l-għodod tagħhom. B'hekk, twieldu l-ewwel soċjetajiet ta' sajjieda, li kienu jużaw teknoloġija tas-sajd ibbażata fuq ganċ magħmul bil-qxur tal-frott tal-baħar tat-tip choro zapato. Il-kuluri tiegħu kienu jattiraw l-attenzjoni tal-ħut mistada dak iż-żmien. Dawn il-gruppi popolaw pampa qisha deżert bejn is-6000 u l-2000 Q.K. Dan it-territorju kien estiż sal-baħar u kien ikopri min-Nofsinhar tal-Perù sar-reġjun ta' Antofagasta fiċ-Ċilì. L-aqwa evidenza ta' dan l-iżvilupp instab fil-bokka tax-xmara Camarones. Il-gruppi tal-kultura ta' Chinchorro baqgħu jikkaċċjaw fil-postijiet fil-qrib u baqgħu jisfruttaw ir-riżorsi, iżda peress li l-ikel prinċipali tagħhom kien jiġi mill-baħar, huma insedjaw il-kosta, u kienu jgħixu fi djar mibnija fuq spazji tondi mħaffra fil-ħamrija u magħhom kienu jitwaħħlu lqugħ għall-kenn mir-riħ. Qrib id-djar tagħhom, huma ddepożitaw l-iskart tagħhom, speċjalment qxur tal-frott tal-baħar, u difnu ħafna mill-mejtin tagħhom, li xtaqu jippreservawlhom il-katavri tagħhom. Għaldaqstant, 3,000 sena qabel l-Eġittu, dawn in-nies żviluppaw teknika ta' mummifikazzjoni, u ħolqu tradizzjoni li damet madwar 4,000 sena, magħrufa bħala l-kultura ta' Chinchorro.[50] | |
Belt ta' Cuzco | Cuzco, il-Perù | kulturali: (iii), (iv) | — | 1983 | Cuzco ġiet żviluppata mir-re tal-Inka Pachacutec, li rrenja fir-Renju ta' Cuzco meta kiber u sar l-Imperu tal-Inka fis-seklu 15. Saret l-iżjed belt importanti tal-Imperu tal-Inka, maqsuma f'żoni distinti għall-użu reliġjuż u amministrattiv, u mdawra b'sistema organizzata ta' użi agrikoli, artiġjanali u industrijali. L-Ispanjoli ħakmu l-imperu fis-seklu 16. Huma bnew knejjes u binjiet Barokki fuq il-fdalijiet tal-Inka. Cuzco hija waħda mill-ogħla bliet fid-dinja.[51] | |
Santwarju Storiku ta' Machu Picchu | Cuzco, il-Perù | imħallat: (i), (iii), (vii), (ix) | — | 1983 | Is-sit ta' Machu Picchu, f'għoli ta' 2,340 metru (7,680 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar, inbena fuq territorju muntanjuż estiż għall-ħabta ta' nofs is-seklu 15, u ġie abbandunat madwar 100 sena wara. Jinkludi ħitan, raba' mtarraġ, u binjiet mibnija minn blat reżistenti għat-terremoti. Il-belt kellha popolazzjoni ta' madwar 1,200 ruħ, l-iktar patrijiet, nisa, u tfal. Ġie abbandunat qabel il-wasla tal-Ispanjoli f'Cuzco x'aktarx minħabba tifqigħa ta' ġidri.[52] | |
Sit Arkeoloġiku ta' Chavín | Ancash, il-Perù | kulturali: (iii) | — | 1985 | Il-kultura ta' Chavín żviluppat fl-artijiet għoljin tal-Andes bejn l-1500 u t-300 Q.K. Is-sit issa huwa magħruf bħala Chavín de Huantar, li serva bħal ċ-ċentru. Is-sit jikkonsisti minn kumpless ta' raba' mtarraġ u rqajja' kwadri mħaffra fil-blat. Huwa maħsub li l-kultura ta' Chavín primarjament kienet soċjetà bbażata fuq ir-reliġjon, iktar milli fuq it-tkabbir aggressiv.[53] | |
Park Nazzjonali ta' Huascarán | Ancash, il-Perù | naturali: (vii), (viii) | — | 1985 | Il-Park Nazzjonali ta' Huascarán jinsab fil-katina muntanjuża tal-Cordillera Blanca tal-Andes. Jinsab madwar Huascarán, l-ogħla quċċata fil-Perù. L-ambjent fiżiku jinkludi glaċieri, irdumijiet u lagi, filwaqt li fil-park jgħixu diversi speċijiet ta' annimali reġjonali. Il-park nazzjonali mhux abitat, għalkemm għadd ta' llama u alpaka jirgħu fl-artijiet baxxi.[54] | |
Żona Arkeoloġika ta' Chan Chan | La Libertad, il-Perù | kulturali: (i), (iii) | — | 1986 | Il-belt ta' Chan Chan kienet il-belt kapitali tal-kultura ta' Chimú. Ir-Renju ta' Chimú żviluppa tul il-kosta tat-Tramuntana tal-Perù. Chan Chan hija maqsuma f'disa' unitajiet imdawra bil-ħitan li jindikaw diviżjoni politika u soċjali. Il-poplu Chimú nħakem mill-Inka Fl-1470. Is-sit tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu malli tniżżel bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, peress li l-kostruzzjonijiet tat-tajn u tal-brikks iġarrbu ħsarat faċilment bix-xita qliel u bl-erożjoni.[55] | |
Park Nazzjonali ta' Manú | Cuzco, il-Perù | naturali: (ix), (x) | — | 1987 | Il-park huwa mifrux fuq 1,500,000 ettaru (5,800 mil kwadru) u fuq għoli minn 150 metru (490 pied) sa 4,200 metru (13,800 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar. Fil-Park Nazzjonali ta' Manú jgħixu 1,000 speċi ta' għasafar, iktar minn 200 speċi ta' mammiferu (100 minnhom huma friefet il-lejl), u iktar minn 15,000 speċi ta' pjanti li jarmu l-fjuri. Madwar il-park nazzjonali kollu ntlemħu l-ġagwari. Il-lontra u l-armadillo ġganteski huma biss uħud mill-ispeċijiet rari preżenti fil-park nazzjonali. Qabel ma ġie rikonoxxut bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1987, il-park ġie ddeżinjat bħala riżerva ta' bijosfera fl-1977.[56] | |
Ċentru Storiku ta' Lima | Provinċja ta' Lima, il-Perù | kulturali: (iv) | — | 1988 | Lima ġiet stabbilita minn Francisco Pizarro fl-1535 bħala La Ciudad de los Reyes (il-Belt tar-Rejiet). Sa nofs is-seklu 18, kienet l-iżjed belt importanti fl-Amerka t'Isfel Spanjola. L-arkitettura u t-tiżjin jabbinaw l-istil kemm tal-popolazzjoni loali kif ukoll tal-Ewropa, pereżempju fil-Monasteru ta' San Franġisk. Inbnew ukoll sptarijiet, skejjel u universitajiet. L-Università ta' San Marcos inbniet fl-1551. Il-ħajja soċjali u kulturali tal-belt ġiet organizzata fi ħdan dawn il-postijiet, u b'hekk Lima kellha bixra ta' kunvent li kkaratterizzat il-profil urban tagħha sa nofs is-seklu 20.[57] | |
Park Nazzjonali ta' Rio Abiseo | San Martín, il-Perù | imħallat: (iii), (vii), (ix), (x) | — | 1990 | Il-park inħoloq fl-1983 sabiex jiġi protett il-ħabitat tal-foresti tropikali tar-reġjun. Fil-park jgħixu ħafna speċijiet endemiċi bħax-xadini sufija ta' denbhom isfar, li kienu maħsuba li kienu estinti. Is-sit tniżżel ukoll abbażi ta' kriterji kulturali, peress li ġew skoperti iktar minn 30 sit Pre-Kolombjan mill-1985.[58] | |
Linji u Ġeoglifċi ta' Nazca u ta' Pampas de Jumana | Ica, il-Perù | kulturali: (i), (iii), (iv) | — | 1994 | Huwa maħsub li d-disinni l-kbar fid-Deżert ta' Nazca nħolqu mill-kultura ta' Nazca bejn l-400 u s-650 W.K. Inħolqu billi ngirfu linji fuq wiċċ l-art. Fost id-disinni hemm annimali bħal xadina u kolibrì, pjanti, u għamliet ġeometriċi fuq skala kbira. Huwa maħsub li dawn kellhom skop ritwali.[59] | |
Ċentru Storiku tal-Belt ta' Arequipa | Arequipa, il-Perù | kulturali: (i), (iv) | — | 2000 | Arequipa nbniet primarjament fuq il-blat tat-tip sillar, blat vulkaniku abjad, il-prodott tal-vulkan El Misti fil-qrib. L-arkitettura tal-belt hija magħrufa għat-taħlita ta' stili indiġeni tradizzjonali mat-tekniki ġodda tal-insedjaturi kolonjali Ewropej.[60] | |
Belt Sagra ta' Caral-Supe | Lima, il-Perù | kulturali: (ii), (iii), (iv) | — | 2009 | Is-sit arkeoloġiku kien proprjetà taċ-ċivilizzazzjoni Chico tat-Tramuntana li abitat l-inħawi matul il-perjodu Arkajku Aħħari. Caral huwa wieħed minn 18-il insedjament urban kumpless fir-reġjun u fih bosta monumenti u piramidi. Caral huwa l-iżjed insedjament Amerikan bikri magħruf. Quipu rkuprat mis-sit juri l-influwenza tas-sit fuq il-kulturi tal-Andes li ġew wara.[61] | |
Kumpless Arkeoastronomiku ta' Chankillo | Ancash, il-Perù | kulturali: (i), (iv) | — | 2021 | Il-Kumpless Arkeoastronomiku ta' Chankillo huwa sit preistoriku (250-200 Q.K.) li jinsab fil-Wied ta' Casma, u jinkludi sett ta' kostruzzjonijiet li kienu jiffunzjonaw bħala strument kalendarju. Possibbilment iddedikat lil setta li kienet tadura lix-xemx, is-sit kien jintuża biex jiġu ddefiniti d-dati matul is-sena bl-użu tax-xemx. Il-kumpless kapaċi jimmarka s-solstizji, l-ekwinozji, u d-dati kollha tas-sena bi preċiżjoni ta' jum-jumejn żmerċ.[62] | |
Belt ta' Potosí | Potosí, Dipartiment ta' Potosí, | kulturali:
(ii), (iv), (vi) |
130 (320) | 1987 | Wara l-iskoperta tal-ikbar riżervi tal-fidda tad-Dinja l-Ġdida f'nofs is-seklu 16, Potosí bdiet titqies bħala l-ikbar kumpless industrijali fid-dinja ta' dak iż-żmien. Is-sit jinkludi l-faċilitajiet industrijali ta' Cerro Rico, flimkien ma' arkitettura pubblika u residenzjali kolonjali.[63] | |
Fuerte de Samaipata | Large rock with symbols cut into it and foundations of buildings. | Provinċja ta' Florida, Dipartiment ta' Santa Cruz, | kulturali:
(ii), (iii) |
— | 1998 | Il-Forti ta' Samaipata jikkonsisti mill-fdalijiet ta' raħal, u b'mod iktar prominenti blata kbira skolpita (tas-sekli 14 sa 16) li hija maħsuba li kienet iċ-ċentru ċerimonjali ta' kultura pre-Ispanika.[64] |
Belt Storika ta' Sucre | Provinċja ta' Oropeza, Dipartiment ta' Chuquisaca, | kulturali:
(iv) |
114 (280) | 1991 | Founded by the Spanish in 1538, Sucre has retained many of its 16th century religious buildings showing the fusion of local and European architectural styles.[65] | |
Missjonijiet tal-Ġiżwiti ta' Chiquitos | Dipartiment ta' Santa Cruz, | kulturali:
(iv), (v) |
— | 1990 | Sitt insedjamenti f'Chiquitania ġew ippreservati bħala wirt ħaj tal-imgħoddi bħala missjonijiet tal-Ġiżwiti tas-sekli 17 u 18. Il-knejjes tagħhom ġew rinnovati sew fl-aħħar tas-seklu 20 u huma fużjoni ta' tradizzjonijiet arkitettoniċi indiġeni u Ewropej.[66] | |
Tiwanaku: Ċentru Spiritwali u Politiku tal-Kultura ta' Tiwanaku | Provinċja ta' Ingavi, Dipartiment ta' La Paz, | kulturali:
(iii), (iv) |
— | 2000 | [67] | |
Park Nazzjonali ta' Noel Kempff Mercado | Dipartiment ta' Santa Cruz, | naturali:
(ix), (x) |
1,523,446 (3,764,520) | 2000 | [68] | |
Belt ta' Quito | Quito, Kanton ta' Quito, Provinċja ta' Pichincha, | kulturali:
(ii), (iv) |
320 (790) | 1978 | Mibnija bi stil kolonjali Spanjol, il-belt kapitali attwali kienet l-eks belt kapitali tal-Audiencia Rjali ta' Quito. Iċ-Ċentru Storiku ta' Quito huwa l-iżjed ċentru storiku oriġinali u ppreservat sew ta' dan it-tip fl-Amerka Latina.[69] | |
Ċentru Storiku ta' Santa Ana de los Ríos de Cuenca | Provinċja ta' Azuay, | kulturali:
(ii), (iv), (v) |
200 (490) | 1999 | Stabbilita fl-1557 bi pjanta ortogonali, il-belt ta' Cuenca hija espressjoni tal-fużjoni ta' soċjetajiet differenti u toħroġ fid-dieher id-disinn urban Rinaxximentali tal-Amerka Latina.[70] | |
Park Nazzjonali ta' Sangay | Morona Santiago, Provinċji ta' Chimborazo u ta' Tungurahua, | naturali:
(vii), (viii), (ix), (x) |
271,925 (671,940) | 1983 | Is-sit tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu bejn l-1992 u l-2005.[71] | |
Gżejjer Galápagos | Provinċja ta'Galápagos, l-Ekwador | naturali:
(vii), (viii), (ix), (x) |
14,066,514 (34,759,110) | 1978 | Dan l-arċipelagu remot ta' gżejjer vulkaniċi huwa magħruf għal livell għoli ta' endemiżmu u huwa assoċjat ma' Charles Darwin. L-osservazzjonijiet ta' Darwin hawnhekk taw kontribut għat-tfassil tat-teorija tal-evoluzzjoni ta' Darwin permezz tas-selezzjoni naturali. Is-sit kien tniżżel fil-lista tas-siti fil-periklu għal diversi raġunijiet bejn l-2007 u l-2010.[72] | |
Missjonijiet tal-Ġiżwiti ta' La Santísima Trinidad de Paraná u Jesús de Tavarangue | il-Paragwaj | kulturali:
(iv) |
— | 1993 | Il-fdalijiet ta' dawn il-missjonijiet tal-Ġiżwiti huma xhieda tal-attivitajiet missjunarji, soċjali u ekonomiċi tal-Giżwiti fil-Baċir ta' Rio de la Plata fis-sekli 17 u 18.[73] | |
Ċentru Storiku ta' Paramaribo | Distrett ta' Paramaribo, | kulturali:
(ii), (iv) |
30 (74) | 2002 | Stabbilita bħala raħal kolonjali Olandiż fis-seklu 17, Paramaribo ppreservat il-pjanta unika tat-toroq tagħha b'binjiet li juru l-influwenza gradwali tat-tradizzjonijiet arkitettoniċi Olandiżi.[74] | |
Riżerva Naturali tas-Suriname Ċentrali | Distrett ta' Sipaliwini, | naturali:
(ix), (x) |
1,600,000 (4,000,000) | 2000 | Is-sit jinkludi medda kbira mhux mimsusa ta' foresti tropikali b'bijodiversità kbira u bosta speċijiet endemiċi u mhedda. Minħabba t-topografija u l-firxa ta' kundizzjonijiet differenti tal-ħamrija, fis-sit hemm diversi ekoreġjuni.[75] | |
Sit Arkeoloġiku ta' Jodensavanne: l-Insedjament ta' Jodensavanne u ċ-Ċimiterju tal-Qala ta' Cassipora | is-Suriname | kulturali: (iii) | — | 2023 | [76] | |
Pajsaġġ Kulturali-Industrijali ta' Fray Bentos | Dipartiment ta' Río Negro, | kulturali:
(ii), (iv) |
274 (680) | 2015 | [77] | |
Kwartier Storiku tal-Belt ta' Colonia del Sacramento | Dipartiment ta' Colonia, | kulturali:
(iv) |
16 (40) | 1995 | Stabbilit fl-1680 mill-Portugiżi, ir-raħal għadda minn taħt ir-riedni tal-Ispanjoli u tal-Portugiżi bosta drabi matul is-sekli 17 u 18 u finalment spiċċa għand l-Ispanjoli. Il-pajsaġġ ippreservat sew tiegħu huwa xhieda tal-fużjoni tal-istili kolonjali Spanjoli u Portugiżi.[78] | |
Ix-Xogħol tal-Inġinier Eladio Dieste: il-Knisja ta' Atlántida | l-Urugwaj | kulturali: (iv) | — | 2021 | [79] | |
Belt Universitarja ta' Caracas | Muniċipalità ta' Libertador, Caracas,
il-Venezwela 10°29′27″N 66°53′26″W / 10.49083°N 66.89056°W |
kulturali:
(i), (iv) |
— | 2000 | Iddisinjat minn Carlos Raúl Villanueva, il-kampus tal-università jitqies bħala kapulavur tal-arkitettura u tal-ippjanar urban tal-bidu tas-seklu 20. Jispira ruħu mit-tradizzjonijiet kolonjali, u jipprovdi soluzzjoni tajba għaċ-ċirkolazzjoni tal-arja li hija adattata sew għall-klima tropikali.[80] | |
Coro u l-Port tiegħu | Falcón, il-Venezwela | kulturali:
(iv), (v) |
107 (260) | 1993 | Stabbilit fl-1527, Coro kien wieħed mill-iżjed irħula kolonjali bikrin fl-Amerki. Il-kostruzzjonijiet tal-brikks tiegħu huma l-unika eżempju eżistenti ta' fużjoni bejn l-arkitettura tal-Karibew u l-arkitettura Olandiża u Mudéjar Spanjola. Is-sit tqiegħed fil-lista tas-siti fil-periklu mill-2005 wara l-ħsara mġarrba mix-xita qliel u l-kostruzzjoni ta' diversi strutturi fiż-żona ta' lqugħ.[81] | |
Park Nazzjonali ta' Canaima | Bolívar,
il-Venezwela |
naturali:
(vii), (viii), (ix), (x) |
3,000,000 (7,400,000) | 1994 | Il-park huwa kkaratterizzat minn muntanji bi qċaċet ċatti (tepui) li jkopru 65 % tal-park u huma ta' interess ġeoloġiku u bijoloġiku. Fihom jgħixu għadd kbir ta' speċijiet endemiċi. Il-Kaskati tal-Anġli, l-ogħla kaskati fid-dinja, jinsabu f'dan il-park.[82] | |
Mużew u s-Sit tal-Memorja tal-ESMA – l-Eks Ċentru Klandestin ta' Detenzjoni, Tortura u Sterminju | Buenos Aires, l-Arġentina | kulturali:
(vi) |
— | 2023 | Matul id-dittatura militar bejn l-1976 u l-1983, il-binja tal-Iskola Navali tal-Mekkanika (ESMA) intużat bħala Ċentru Klandestin tad-Detenzjoni, tat-Tortura u tal-Isterminju. Iktar minn 5,000 raġel u mara ntefgħu l-ħabs, ġew ittorturati u nqatlu mill-Forza Navali. In-nisa tqal kienu jinżammu ħajjin sa ma jwelldu u t-trabi tagħhom kienu jinsterqulhom. Fil-2015, il-binja reġgħet infetħet bħala mużew. L-isforz biex jinstabu t-trabi li kienu nsterqu kkontribwixxa għall-iżvilupp tal-ittestjar ġenetiku biex jiġu identifikati n-nanniet.[83] | |
Park Nazzjonali ta' Lençóis Maranhenses | Maranhão | naturali: (vii), (viii) | 156,562 | 2024 | Dan il-park nazzjonali nħoloq fl-1981 u huwa kkaratterizzat mill-ikbar medda ta' għaram tar-ramel fl-Amerka t'Isfel. 90,000 ettaru mis-sit jikkonsistu minn għaram mobbli u laguni ffurmati minn dawn l-għaram. Is-sit jinsab mal-kosta tal-Lvant tal-istat ta' Maranhão u huwa żona federali protetta.[84] |
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "UNESCO World Heritage Centre - The Criteria for Selection". web.archive.org. 2016-06-12. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-06-12. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "World Heritage List Nominations. UNESCO". web.archive.org (bl-Ingliż). Arkivjat mill-oriġinal fl-2010-06-27.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage in Danger". web.archive.org. 2021-01-13. Arkivjat mill-oriġinal fl-2021-01-13. Miġbur 2023-08-28.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Atlantic Forest South-East Reserves". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Brasilia". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Brazilian Atlantic Islands: Fernando de Noronha and Atol das Rocas Reserves". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Central Amazon Conservation Complex". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Cerrado Protected Areas: Chapada dos Veadeiros and Emas National Parks". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Discovery Coast Atlantic Forest Reserves". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Salvador de Bahia". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of São Luís". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of the Town of Diamantina". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of the Town of Goiás". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of the Town of Olinda". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Town of Ouro Preto". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Iguaçu National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Jesuit Missions of the Guaranis: San Ignacio Mini, Santa Ana, Nuestra Señora de Loreto and Santa Maria Mayor (Argentina), Ruins of Sao Miguel das Missoes (Brazil)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Pampulha Modern Ensemble". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Pantanal Conservation Area". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Paraty and Ilha Grande – Culture and Biodiversity". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Rio de Janeiro: Carioca Landscapes between the Mountain and the Sea". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sanctuary of Bom Jesus do Congonhas". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "São Francisco Square in the Town of São Cristóvão". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Serra da Capivara National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Valongo Wharf Archaeological Site". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sítio Roberto Burle Marx". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Los Glaciares National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Iguazu National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Cueva de las Manos, Río Pinturas". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Península Valdés". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ischigualasto / Talampaya Natural Parks". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Jesuit Block and Estancias of Córdoba". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Quebrada de Humahuaca". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Qhapaq Ñan, Andean Road System". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-19.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "The Architectural Work of Le Corbusier, an Outstanding Contribution to the Modern Movement". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-18.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Los Alerces National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Chiribiquete National Park – “The Maloca of the Jaguar”". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Coffee Cultural Landscape of Colombia". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Santa Cruz de Mompox". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Los Katíos National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Malpelo Fauna and Flora Sanctuary". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "National Archeological Park of Tierradentro". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Port, Fortresses and Group of Monuments, Cartagena". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "San Agustín Archaeological Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Rapa Nui National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-19.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Churches of Chiloé". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-19.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Quarter of the Seaport City of Valparaíso". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-19.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Humberstone and Santa Laura Saltpeter Works". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-19.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sewell Mining Town". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-19.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Settlement and Artificial Mummification of the Chinchorro Culture in the Arica and Parinacota Region". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-19.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "City of Cuzco". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Sanctuary of Machu Picchu". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Chavin (Archaeological Site)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Huascarán National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Chan Chan Archaeological Zone". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Manú National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Lima". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Río Abiseo National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Lines and Geoglyphs of Nasca and Palpa". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historical Centre of the City of Arequipa". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sacred City of Caral-Supe". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Chankillo Archaeoastronomical Complex". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-22.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "City of Potosí". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Fuerte de Samaipata". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic City of Sucre". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Jesuit Missions of the Chiquitos". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Tiwanaku: Spiritual and Political Centre of the Tiwanaku Culture". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Noel Kempff Mercado National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "City of Quito". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Santa Ana de los Ríos de Cuenca". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sangay National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Galápagos Islands". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Jesuit Missions of La Santísima Trinidad de Paraná and Jesús de Tavarangue". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Inner City of Paramaribo". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Central Suriname Nature Reserve". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Jodensavanne Archaeological Site: Jodensavanne Settlement and Cassipora Creek Cemetery". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Fray Bentos Industrial Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Quarter of the City of Colonia del Sacramento". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "The work of engineer Eladio Dieste: Church of Atlántida". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ciudad Universitaria de Caracas". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Coro and its Port". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Canaima National Park". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "ESMA Museum and Site of Memory – Former Clandestine Center of Detention, Torture and Extermination". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ "Lençóis Maranhenses National Park". whc.unesco.org. Miġbur 2024-07-29.