Brażil
.svg)
Il-Brażil (Portugiż: Brasil), huwa l-akbar pajjiż fl-Amerika Latina. Huwa l-ħames l-ikbar pajjiż fid-dinja, kemm bħala art kif ukoll bħala popolazzjoni, b'iktar minn 193 miljun ruħ. Bl-Oċean Atlantiku fil-Lvant, il-Brażil għandu kosta twila 7,491 km (4,655 mil). Fit-tramuntana għandu tmiss miegħu il-Veneżwela, il-Gujana, is-Surinam u l-Gujana Franċiża; fil-majjistral il-Kolumbja; fil-punent il-Bolivja u l-Peru; fil-lbiċ l-Arġentina u l-Paragwaj u fin-nofsinhar l-Urugwaj. It-territorji Brażiljan għandu ukoll ħafna arċipelagi, fosthom Fernando de Noronha, Rocas Atoll, Saint Peter and Paul Rocks, u Trindade and Martim Vaz. Il-pajjiżi kollha tal-Amerika t'Isfel, barra l-Ekwador u ċ-Ċili, imissu mal-Brażil.
Il-Brażil kien kolonja tal-Portugall mill-wasla ta' Pedro Álvares Cabral fl-1500, sal-1815, meta saret saltna bħala parti mir-Renju Unit tal-Portugal, Brażil u l-Algarvi. Ir-rabta imperjali infatti kienet diġà nqatgħet fl-1808 meta l-belt l-kapitali ta' dan l-Imperu ġiet trasferita minn Liżbona għal Rio de Janeiro, wara li Napuljun invada l-Portugall. L-indipendenza inkisbet fl-1822 bit-twaqqif tal-Imperu tal-Brażil, stat unitarju b'monarkija u sistema parlamentai. Fl-1889 sar repubblika parlamentari wara kolp ta' stat militari. Fl-1988, il-Brażil sar repubblika federali, iffurmara mid-Distrett Federali, 26 Stat u 5,564 Muniċipalità.
L-ekonomija Brażiljana hija s-seba' l-ikbar fid-dinja kemm fil-Prodott Gross Domestiku nominali u kemm fil-parità tal-poter ta' akkwist. Għandu waħda mill-ekonomiji li qed jikbru bl-iżjed rata mgħaġġla u r-riformi ekonomiċi li saru riċentament il-pajjiż kisbulu rikonoxximent u influwenza internazzjonali ħafna iżjed milli kellu.
Etimoloġija[immodifika | immodifika s-sors]
L-isem "Brażil" ġej mill-pau-brasil (Caesalpinia echinata), siġra li qabel kienet tikber ħafna mal-kosta Brażiljana. Pau bil-Portugiż tfisser "għuda" u brasil jgħidu li ġejja minn brasa, li bil-Portugiż tfisser "ġamra". Billi l-pau-brasil jipproduċi żebgħa ħamra qawwija, dan kien iġib prezz tajjeb fl-industrija tad-drappijiet fl-Ewropa u kien l-ewwel prodott tal-Brażils fruttat kummerċjalment. Matul is-seklu sittax, il-popli indiġeni (l-iktar it-Tupi) kienu jaqtgħu ħafna minn dan l-injam u jbigħuh lin-negozjanti Ewropej (l-aktar Portugiżi, iżda ukoll Franċiżi) u dawn kienu jagħtuhom ħwejjeġ ta' konsum mill-Ewropa.
Fid-dokumenti Portugiżi, l-isem uffiċjali tal-art kien "l-Art tas-Salib Imqaddes" imma l-baħrin u kummerċjanti Ewropej kienu jsibuha bħala "l-Art tal-Brażil" (Terra do Brasil) minħabba n-negozju tal-Pau-Brasil. Xi baħrin tal-bidu kienu jsejħulha ukoll "l-Art tal-Pappagalli" (Terra di Papaga).
Fl-ilsien Guarani, il-Brażil jissejjaħ "Pindorama". Dan kien l-isem li l-popolazzjoni indiġena tat lir-reġjun, u jfisser "l-art tas-siġar tal-palm".
Storja[immodifika | immodifika s-sors]
Storja Pre-kolonjali[immodifika | immodifika s-sors]
L-eqdem fuħħar li nstab fl-Emisfera tal-Punent, għandu 8,000 sena, u ġie skavat fil-baċin tal-Amażonja fil-Brażil, qrib Santarem tal-lum, u hekk intwera li r-reġjun tal-foresta tropikali kellu kultura presitorika kumplessa; fir-reġjun kienu jgħixu mijiet ta' tribujiet nativi, bl-eqdem wieħed imur lura 10,000 sena fl-inħawi muntanjużi ta' Minas Gerais. It-territorju ta' dak li llum huwa l-Brażil kellu daqs 2,000 tribù, ħafna minnhom semi-nomadiċi li kienu jgħixu mill-kaċċa, sajd, ġbir ta' frott u agrikultura staġonali.
Il-popolazzjoni indiġena tal-Brażil kienet maqsum f'nazzjonijiet magħmula minn ħafna gruppi etnċi fosthom it-Tupi, il-Guaranì, il-Gês u l-Arawaki. Qabel ma waslu l-Ewropej, dawn kienu jissieltu ħafna bejniethom, minħabba differenzi kulturali, lingwistiċi u morali. Dawn kienu jispiċċaw fi gwerer kbar fuq l-art u fuq il-baħar, u b'kannibaliżmu ritwali fuq il-priġunieri tal-gwerra.
Meta waslu l-Portugiżi fl-1500 lin-nativi rawhom bħala "slavaġ tajba", u mill-ewwel bdew jitħalltu fiż-żwieġ magħhom. Il-ġlied tribali, il-kannibaliżmu u t-tfittxija għall-brazilwood wasslu lill-Portugiżi biex jikkonvinċu ruħhom li kellhom jiċċivilizzaw il-popolazzjoni indiġena. Iżda l-Portugiżi, bla ma kienu jafu ġabu l-mard magħhom, li kontrieh in-nies indiġeni ma setgħu jagħmlu xejn għax ma kinux immuni minnu. Ħosba, ġidri, tuberkolożi, gonorrea, u influwenza qatlu għaxriet ta' eluf. Dan il-mard infirex mar-rotot kollha kummerċjali tal-indiġeni, u tribujiet sħaħ inqerdu bla ma qatt kienu ġew f'kuntatt dirett mal-Ewropej.
Il-Kolonizzazzjoni Portugiża[immodifika | immodifika s-sors]
L-Imperu Portugiż okkupa l-Brażil fit-22 ta' April 1500, bil-wasla tal-flotta Portugiża mmexxija minn Pedro Álvares Cabral. Il-Portugiżi ltaqgħu ma' popli indiġeni maqsumin f'ħafna tribuijiet. Minkejja li l-ewwel insedjament sar fl-1532, il-kolonizzazzjoni vera bdiet fl-1534, meta r-Re Dom João III tal-Portugal qasam it-territorju fi tnax -il Kolonja Awtonoma. Fl-1549 saret struttura ġdida u nħoloq il-Gvern Ġenerali tal-Brażil, kolonja waħda ċentralizzata. Fl-ewwel żewġ sekli l-indiġeni u l-Ewropej għexu fi ġlied kontinwu u meta kienu jagħmlu alleanza dan kien biex japprofittawhom ruħhom minn xulxin.
Minn nofs is-seklu sittax, iz-zokkor sar l-iktar prodott komuni ta' esportazzjoni, u l-iskjavi suwed Afrikani saru l-ikbar importazzjoni biex jaħdmu fil-pjantaġġuni tal-kannamieli taz-zokkor. Fi tmiem is-seklu sbatax l-esportazzjoni taz-zokkor bdiet tonqos u l-iskopertà tad-deheb mill-bandeirantes saret is-sinsla l-ġdida tal-ekonomija Brażiljana, u wasslet għall-Ġirja għad-Deheb u ġabet eluf ta' abitanti ġodda mill-Portugal u mill-kolonji tagħha. F'din l-era, ħakmiet oħra Ewropej ppruvaw jikkolonizzaw partijiet mill-Brażil, li iżda l-Portugiżi ma ħallewx, fosthom il-Franċiżi f'Rio f'nofs is-seklu sittax, f'Maranhão fil-bidu tas-seklu sbatax, u l-Olandiżi f'Bahia u Pernambuco, fil-Gwerra bejn l-Olandiżi u l-Portugiżi, fi tmiem l-Unjoni Iberika.
Biex il-Portugiżi jibqgħu jżommu l-monopolju fil-Brażil huma għamlu minn kollox biex irażżnu u jeqirdu r-ribelljonijiet u r-reżistenza tal-ilsiera, kif ġara fil-Quilombo dos Palmares fis-seklu sbatax, kif ukoll irażżnu kull moviment għall-awtonomija jew independenza, bħal fil-Kumplott ta' Minas fi tmiem is-seklu tmintax.
Brasilia
São Paulo
Río de Janeiro
Niterói
Boa Vista
Goiânia
Goiânia
Campos dos Goytacazes
Petrópolis
Foz de Iguazú
São Gonçalo (Río de Janeiro)
Volta Redonda
Angra dos Reis
Nova Friburgo
Teresópolis
Vassouras
Vassouras
Arraial do Cabo
Araruama
Paraty
Resende
Barra Mansa
Duque de Caxias
Nova Iguaçu
São João de Meriti
Maricá
Itaboraí
Saquarema
Solid Shelves Engineer Passos
Búzios
Macaé
Anápolis
Rio Verde
Itumbiara
Catalão
Jataí
Niquelândia
Rio Formoso
Río Branco
Cruzeiro do Sul
Tarauacá
Brasileia
Epitaciolândia
Park Nazzjonali ta' Anavilhanas
Manaus/Manaos
Parintins
Itacoatiara
Mt Karupina, Uaçá
Macapá
Santana
Belém (Brażil)
Santarén
Marabá
Altamira
Castanhal
Abaetetuba
Porto Velho
Porto Velho
Ji-Paraná
Cacoal
Rolim de Moura
Vilhena
Park Nazzjonali Pacaás Nuevos
São Luís/San Luis
Imperatriz
Codó
Bacabal
Balsas
Rio Grande do Norte
Maranhão
Palmas
Teresina
Parnaíba
Park Nazzjonali tas-Seba' Ibliet - Piauí
Fortaleza
Juazeiro do Norte
Natal
Mossoró
Parnamirim
Currais Novos
João Pessoa
Campina Grande
Patos
Paraíba
Recife
Costa dos Corais-Tamandaré
Jaboatão dos Guararapes
Olinda
Caruaru
Paulista
Petrolina
Cabo de Santo Agostinho
Vitória de Santo Antão
Maceió
Aracaju
Aracaju
Salvador da Bahía
Feira de Santana
Vitória da Conquista
Juazeiro
Ilhéus
Itabuna
Camaçari
Barreiras
Porto Seguro
Cuiabá
Várzea Grande
Rondonópolis
Campo Grande
Minas Gerais
Curitiba
Florianópolis
Florianópolis
Joinville
Porto Alegre
Pantanal
Senador Guiomard
Capixaba
Plácido de Castro
Bujari
Bonfim
Punta Porá
Santana do Livramento
Oiapoque
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=small}
.jpg)
.jpg)
