Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Italja
Is-Siti ta' Wirt Dinji tal-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Edukazzjoni, ix-Xjenza u l-Kultura (UNESCO) huma postijiet b'importanza kulturali jew naturali, kif deskritt fil-Konvenzjoni tal-Wirt Dinji tal-UNESCO, li ġiet stabbilita fl-1972.[1] Il-wirt kulturali jikkonsisti minn monumenti (bħal xogħlijiet arkitettoniċi, skulturi monumentali, jew inċiżjonijiet), gruppi ta' binjiet, u siti (fosthom siti arkeoloġiċi). Il-wirt naturali jinkludi karatteristiċi naturali (li jikkonsistu minn formazzjonijiet fiżiċi u bijoloġiċi), ġeoloġiċi u fiżjografiċi (inkluż il-ħabitats ta' speċijiet mhedda ta' annimali u pjanti), u siti naturali li huma importanti mill-puntdivista tax-xjenza, tal-konservazzjoni jew tas-sbuħija naturali.[2] L-Italja rratifikat l-Konvenzjoni fit-23 ta' Ġunju 1978.[3]
B'kollox, l-Italja għandha total ta' 59 Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, u b'hekk hija l-pajjiż membru bl-ikbar ammont ta' Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, eżatt qabel iċ-Ċina li għandha 57 sit.[4] L-ewwel sit fl-Italja, l-Inċiżjonijiet fuq il-Blat f'Valcamonica, tniżżel fit-tielet sessjoni tal-Kumitat tal-Wirt Dinji, li saret fil-Kajr u f'Luxor, l-Eġittu, fl-1979.[5] Total ta' 25 Sit ta' Wirt Dinji fl-Italja żdiedu matul is-snin 90 tas-seklu 20, b'saħansitra 10 siti li żdiedu fil-21 sessjoni f'Napli fl-1997. L-Italja kienet membru tal-Kumitat tal-Wirt Dinji erba' darbiet, speċifikament fl-1978-1985 (tmien snin), fl-1987-1993 (seba' snin), fl-1993-1999 (seba' snin), u fl-1999-2001 (tliet snin).[6]
Mis-60 Sit ta' Wirt Dinji tal-Italja, 54 huma kulturali u sitta huma naturali. Seba' siti huma transnazzjonali, jiġifieri huma kondiviżi ma' pajjiżi oħra.[3]
Siti ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]L-UNESCO tiddeżinja s-siti abbażi ta' għaxar kriterji tal-għażla; kull sit irid jissodisfa mill-inqas wieħed mill-għaxar kriterji. Il-kriterji (i) sa (vi) huma kulturali, filwaqt li l-kriterji (vii) sa (x) huma naturali.[7]
NB: * Siti transnazzjonali (bl-ikħal)
Sit | Stampa | Post (provinċja) | Sena tad-deżinjazzjoni | Kriterji tal-Għażla | Deskrizzjoni |
---|---|---|---|---|---|
Inċiżjonijiet fuq il-Blat f’Valcamonica | Brescia | 1979 | iii, vi (kulturali) | F'Valcamonica hemm waħda mill-ikbar kollezzjonijiet ta' inċiżjonijiet fuq il-blat fid-dinja. Saru iktar minn 300,000 inċiżjoni fil-wied fuq perjodu ta' 8,000 sena mill-Epipaleolitiku sal-Medju Evu. Juru xeni mill-agrikoltura, min-navigazzjoni, mill-gwerer u mill-maġija.[8][9] | |
Ċentru Storiku ta' Ruma, il-Proprjetajiet tal-Vatikan f'Dik il-Belt li Jgawdu Drittijiet Ekstraterritorjali u l-Knisja ta' San Pawl Foris Portas* | Belt Metropolitana ta' Ruma Kapitali | 1980 | i, ii, iii, iv, vi (kulturali) | Il-belt ta' Ruma kienet iċ-ċentru tal-Imperu Ruman u iktar 'il quddiem tad-dinja Kristjana. Fiha bosta monumenti ewlenin tal-antikità, inkluż il-Kolossew (fl-istampa), il-Panteon, u l-Forum Ruman, kif ukoll binjiet Rinaxximentali u Barokki. Oriġinarjament is-sit ġie ddeżinjat bħala ċ-"Ċentru Storiku ta' Ruma", iżda mbagħad tkabbar fl-1990 u ngħata l-isem attwali. Modifika oħra fil-konfini seħħet fl-2015. Is-sit huwa kondiviż mal-Vatikan.[10] | |
Knisja u Kunvent Dumnikan ta' Santa Marija tal-Grazzji b'"L-Aħħar Ċena" ta' Leonardo da Vinci | Belt Metropolitana ta' Milan | 1980 | i, ii (kulturali) | Il-kumpless tal-Kunvent Dumnikan f'Milan inbena fit-tieni nofs tas-seklu 15, u ġie parzjalment attribwit lil Bramante. Il-ħajt tat-Tramuntana tar-refettorju tal-kunvent fih l-affresk ta' L-Aħħar Ċena ta' Leonardo da Vinci, kapulavur tal-arti Rinaxximentali Aħħarija.[11] | |
Ċentru Storiku ta' Firenze | Belt Metropolitana ta' Firenze | 1982 | i, ii, iii, iv, vi (kulturali) | Il-belt ta' Firenze hija s-simbolu tar-Rinaxximent u kienet ċentru importanti tal-umaniżmu Rinaxximentali. Kellha influwenza kbira fuq l-arkitettura u l-arti tal-Italja u tal-Ewropa, u tiġi assoċjata ma' artisti bħal Giotto, Brunelleschi, Botticelli, u Michelangelo. Il-monumenti fil-belt jinkludu l-Katidral ta' Firenze, il-Bażilika ta' Santa Croce, l-Uffizi, u Palazzo Pitti. Fl-2015 u fl-2021 saru modifiki minuri fil-konfini tas-sit.[12] | |
Venezja u l-Laguna tagħha | Belt Metropolitana ta' Venezja | 1987 | i, ii, iii, iv, v, vi (kulturali) | Il-belt ta' Venezja ġiet stabbilita fis-seklu 5 u żviluppat f'setgħa marittima ewlenija, ir-Repubblika ta' Venezja, fis-seklu 10. Inbniet fuq iktar minn 100 gżira fil-laguna u fiha monumenti bħall-Bażilika ta' San Mark, il-Palazz tad-Doge, u bosta knejjes u pontijiet. Anke wara d-deklin tagħha bħala poter politiku, Venezja baqgħet influwenti fil-qasam tal-arti, bl-innovazzjonijiet ta' pitturi bħal Bellini, Giorgione, Tiziano, Tintoretto, Veronese, u Tiepolo. Venezja hija assoċjata wkoll mal-esploratur tas-seklu 13 Marco Polo.[13] | |
Pjazza tal-Mirakli, Pisa | Pisa | 1987 | i, ii, iv, vi (kulturali) | Il-Pjazza tal-Mirakli hija wieħed mill-ifjen kumplessi arkitettoniċi Medjevali fid-dinja. Tħaddan erba' kapulavuri tas-sekli 11-14: il-katidral, il-battisterju, iċ-ċimiterju, u t-torri mmejjel. L-arkitettura Rumaneska ta' Pisa li żviluppat hawnhekk kienet influwenti fi bliet oħra tat-Toskana. Il-kumpless huwa assoċjat ukoll ma' Galileo Galilei li kien iwettaq l-esperimenti tiegħu f'Pisa. Modifika minuri fil-konfini tas-sit seħħet fl-2007.[14][15] | |
Ċentru Storiku ta' San Gimignano | Siena | 1990 | i, iii, iv (kulturali) | Ir-raħal ta' San Gimignano kien waqfa importanti għall-pellegrini tal-Via Francigena fil-Medju Evu. Ir-raħal ippreserva l-karattru Medjevali tiegħu, u l-iktar karatteristika prominenti tiegħu huma t-torrijiet għoljin, li nbnew bejn is-sekli 11 u 13 mill-familji nobbli u mill-merkanti tal-klassi medja superjuri. Erbatax minn dawn it-torrijiet waslu sa żminijietna. Il-knejjes u l-palazzi tar-raħal fiho diversi kapulavuri ta' artisti mis-sekli 14 u 15.[16] | |
Is-Sassi u l-Park tal-Knejjes Rupestri ta' Matera | Matera | 1993 | iii, iv, v (kulturali) | Dan is-sit jinkludi żewġ distretti ta' Matera, b'"għerien" li ilhom abitati mill-Paleolitiku. Fil-qedem in-nies bdew jgħixu fl-għerien naturali tal-promontorju karstiku ta' Murgia u mbagħad bdew iħaffru u jibnu strutturi iktar elaborati, inkluż knejjes, monasteri, u eremitaġġi. Il-Katidral Rumanesk ta' Matera jmur lura għas-seklu 13.[17] | |
Belt ta' Vicenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto | Padova, Rovigo, Treviso, il-Belt Metropolitana ta' Venezja, Verona, Vicenza | 1994 | i, ii (kulturali) | Fis-seklu 16, taħt ir-Repubblika ta' Venezja, inbnew diversi vilel fil-belt ta' Vicenza u fir-reġjun ta' Veneto mill-arkitett Andrea Palladio (1508-1580). Id-disinni tiegħu kellhom influwenza kbira fuq l-arkitettura u ispira l-istil Palladjan. Oriġinarjament is-sit tniżżel fl-1994 bħala "Vicenza, il-Belt ta' Palladio", iżda fl-1996 tkabbar biex jiġu inklużi diversi vilel fir-reġjun.[18][19] | |
Ċentru Storiku ta' Siena | Siena | 1995 | i, ii, iv (kulturali) | Il-belt ta' Siena ppreservat il-karattru Gotiku Medjevali tagħha mis-sekli 12 sa 15. Il-belt inbniet madwar Piazza del Campo. Diversi pitturi Rinaxximentali importanti ħadmu u twieldu fi Siena, inkluż Duccio, Ambrogio Lorenzetti, u Simone Martini.[20] | |
Ċentru Storiku ta' Napli | Belt Metropolitana ta' Napli | 1995 | ii, iv (kulturali) | Napli, stabbilita fl-470 Q.K. mill-kolonjalisti Griegi, kienet waħda mill-iżjed bliet importanti tal-Magna Graecia, tar-Repubblika Rumana, u l-belt kapitali tar-Renju ta' Napli taħt diversi familji rjali. Kienet influwenti ferm fl-oqsma tal-arti u tal-arkitettura fl-Ewropa. Uħud mill-monumenti importanti jinkludu l-Knisja ta' Santa Kjara tas-seklu 14, Castel Nuovo tas-seklu 13 (fl-istampa), u l-Palazz Irjali tas-seklu 17. Fl-2011 saret modifika minuri fil-konfini tas-sit.[21] | |
Crespi d'Adda | Bergamo | 1995 | iv, v (kulturali) | Crespi d'Adda huwa raħal ippreservat sew u li għadu jintuża parzjalment bħala raħal madwar kumpanija. Inbena fis-sekli 19 u 20 għall-forza tax-xogħol tal-manifattur tat-tessuti Cristoforo Crespi. Ir-raħal jinkludi kemm binjiet residenzjali kif ukoll servizzi pubbliċi komuni bħal klinika, skola, teatru u ċentru sportiv.[22] | |
Ferrara, Belt tar-Rinaxximent, u d-Delta tal-Po tagħha | Ferrara | 1995 | ii, iii, iv, v, vi (kulturali) | Ferrara, is-sede tal-familja d'Este, kienet ċentru intellettwali u artistiku matul ir-Rinaxximent Taljan tas-sekli 15 u 16. Attirat l-artisti li żejnu diversi vilel u palazzi (fosthom il-Kastell tal-Familja d'Este fl-istampa), filwaqt li l-iskola arkitettonika influwenzat l-istili fl-Italja u fl-Ewropa. Oriġinarjament tniżżel bħala "Ferrara, belt tar-Rinaxximent", iżda fl-1999 is-sit tkabbar biex jinkludi l-pajsaġġ kulturali tad-Delta tal-Po.[23][24] | |
Castel del Monte | Barletta-Andria-Trani | 1996 | i, ii, iii (kulturali) | Il-kastell ottagonali nbena mill-Imperatur Federiku II fis-seklu 13. Fih taħlita ta' elementi arkitettoniċi Musulmani, Gotiċi, Ċisterċensi, u tat-Tramuntana tal-Ewropa, kif ukoll elementi mill-antikità klassika, f'disinn perfettament simetriku.[25] | |
It-Trulli ta' Alberobello | Bari | 1996 | iii, iv, v (kulturali) | It-trulli huma għorfiet tradizzjonali tal-ġebla tal-ġir, tipiċi tar-reġjun ta' Puglia. Bdew jinbnew mill-inqas minn nofs is-seklu 14 b'teknika preistorika mingħajr tkaħħil, u s-soltu jkollhom soqfa koniċi, piramidali jew b'għamla ta' koppla magħmula minn ġebel imdaħħal f'xulxin mingħajr tkaħħil. Is-Sit ta' Wirt Dinji jinkludi t-trulli f'Alberobello, b'iżjed minn 1,500 struttura ppreservata.[26] | |
Monumenti Kristjani Bikrin ta' Ravenna | Ravenna | 1996 | i, ii, iii, iv (kulturali) | Dan is-sit huwa magħmul minn tmien monumenti fil-belt ta' Ravenna, li kienet is-sede tal-Imperu Ruman fis-seklu 5. Il-knejjes u l-mawżolej huma mżejna b'mużajk ta' kwalità artistika b'taħlita ta' motivi mill-arti tal-Punent u Biżantina.[27] | |
Ċentru Storiku tal-Belt ta' Pienza | Siena | 1996 | i, ii, iv (kulturali) | Fl-1459, il-Papa Piju II ddeċieda li jittrasforma raħal twelidu skont l-ideat Umanisti Rinaxximentali tad-disinn urban. Il-proġett ħa ħsiebu l-arkitett Bernardo Rossellino li bena pjazez, knejjes u palazzi ġodda. Pienza iktar 'il quddiem saret mudell għall-iżvilupp urban fi bliet Taljani u Ewropejj oħra.[28] | |
Palazz Irjali ta' Caserta tas-seklu 18, bil-Park, l-Akkwedott ta' Vanvitelli u l-Kumpless ta' San Leucio | Caserta u Benevento | 1997 | i, ii, iii, iv (kulturali) | Il-kumpless fuq skala kbira tal-palazz ġie kkummissjonat mir-Re ta' Napli Karlu III f'nofs is-seklu 18. Ġie ddisinjat mill-arkitett Luigi Vanvitelli u ġie ispirat mill-palazzi f'Versailles u f'Madrid. Ispirat mill-ideat tal-Illuminazzjoni, il-kumpless huwa integrat sew fil-pajsaġġ. Is-sit jinkludi akkwedott u l-kumpless industrijali ta' San Leucio fejn kien jiġi prodott il-ħarir.[29] | |
Residenzi tal-Familja Rjali tas-Savoia | Belt Metropolitana ta' Torino, Cuneo | 1997 | i, ii, iv, v (kulturali) | Dan is-sit jinkludi 22 palazz u villa li nbnew bħala turija tal-poter li kellha l-monarkija renjanti wara t-trasferiment tal-belt kapitali tal-familja tas-Savoia lejn Torino minn Emmanuele Filiberto fl-1562. Il-binjiet, il-biċċa l-kbir bi stil Barokk, huma rappreżentattivi tal-arkitettura monumentali Ewropea tas-sekli 17 u 18. Fl-2010 saret modifika minuri fil-konfini tas-sit.[30][31] | |
Ġnien Botaniku ta' Padova | Padova | 1997 | ii, iii (kulturali) | Il-Ġnien Botaniku ta' Padova ġie stabbilit fl-1545 bħala l-ewwel ġnien botaniku universitarju tad-dinja. Ilu ċentru tar-riċerka xjentifika għal sekli sħaħ, kif ukoll mudell għal ġonna oħra. Ġie rinnovat fis-seklu 18 iżda għad għandu l-konfigurazzjoni oriġinali.[32] | |
Portovenere, Cinque Terre, u l-Gżejjer (Palmaria, Tino u Tinetto) | La Spezia | 1997 | ii, iv, v (kulturali) | Il-pajsaġġ kulturali tul il-kosta tal-Liguria ssawret mill-bniedem f'dan l-aħħar millenju. Hemm bosta rħula żgħar xeniċi li nbnew mal-irdumijiet weqfin, u l-art ġiet ikkonvertita f'raba' mtarraġ. Hemm ukoll tliet gżejjer lil hinn mill-kosta bi fdalijiet ta' binjiet monastiċi bikrin. Fl-2021 saret modifika minuri fil-konfini tas-sit.[33] | |
Katidral, Torri Ċiviku u Piazza Grande, Modena | Modena | 1997 | i, ii, iii, iv (kulturali) | Il-kumpless tas-seklu 12 magħmul mill-katidral, it-torri u l-pjazza, huwa eżempju eċċellenti ta' arti Rumaneska bikrija, b'influwenza qawwija fuq l-iżvilupp tal-istil. Il-katidral ġie ddisinjat mill-arkitett Lanfranco u ġie mżejjen mill-iskultur Wiligelmo.[34] | |
Żoni Arkeoloġiċi ta' Pompej, Ercolano u Torre Annunziata | Belt Metropolitana ta' Napli | 1997 | 829; iii, iv, v (kulturali) | Dan is-sit huwa magħmul minn tliet siti li ndifnu taħt l-irmied vulkaniku meta żbroffa l-Vesuvju fid-79 W.K. L-irħula ta' Pompej Ercolano huma żewġ irħula Rumani li ġew ippreservati għalkollox u li jagħtu ħjiel kif kienet il-ħajja fis-seklu 1 W.K., filwaqt li ż-żewġ vilel f'Torre Annunziata fihom affreski ppreservati tajjeb ħafna. Is-siti progressivament ġew skavati minn nofs is-seklu 18.[35] | |
Kosta ta' Amalfi (Costiera Amalfitana) | Salerno | 1997 | ii, iv, v (kulturali) | Il-pajsaġġ kulturali Mediterranju tal-Kosta ta' Amalfi ssawret b'mod prominenti fiż-żmien id-Dukat Medjevali ta' Amalfi (mis-sekli 9 sa 11) b'taħlita ta' influwenzi tal-Punent u Biżantini. Il-kosta tinkludi l-irħula ta' Amalfi u Ravello, kif ukoll il-vinji, l-għelieqi bis-siġar tal-frott, u l-mergħat, fejn il-muntanji jmissu mal-baħar.[36] | |
Żona Arkeoloġika ta' Agrigento | Agrigento | 1997 | i, ii, iii, iv (kulturali) | Agrigento, kolonja Griega li ġiet stabbilita fis-seklu 6 Q.K., żviluppat f'waħda mill-bliet ewlenin tal-Magna Graecia u tal-Mediterran. Diversi tempji Doriċi ġew ippreservati, u jirrappreżentaw wieħed mill-iżjed siti notevoli tal-arti u tal-kultura Griega.[37] | |
Villa Romana del Casale | Enna | 1997 | i, ii, iii (kulturali) | Il-villa f'Piazza Armerina hija waħda mill-iktar vilel Rumani lussużi li nbnew fis-seklu 4, u hija eżempju rappreżentattiv tal-ekonomija u tal-istruttura soċjali ta' dak il-perjodu. Hija mżejna b'mużajk rikk ta' kwalità eċċezzjonali.[38] | |
Su Nuraxi ta' Barumini | Nofsinhar ta' Sardenja | 1997 | i, iii, iv (kulturali) | Su Nuraxi huwa l-ifjen u l-iktar eżempju komplut ta' nuraghe (qisha girna), struttura megalitika difensiva ta' ċiviltà ta' Żmien il-Bronż tat-tieni millenju Q.K. Su Nuraxi oriġinarjament kien għoli iktar minn 18.5-il metru. Is-sit ġie abbandunat fis-seklu 6 Q.K. u l-biċċa l-kbira tan-nuragi ma baqgħux jintużaw wara l-kolonizzazzjoni Rumana fis-seklu 2 Q.K.[39] | |
Żona Arkeoloġika u l-Bażilika Patriarkali ta' Aquileia | Udine | 1998 | iii, iv, vi (kulturali) | Aquileia kienet waħda mill-iktar bliet għonja tal-Imperu Ruman Bikri. Fl-452, ir-rikkezzi tagħha nsterqu mill-Unni taħt Attila; il-biċċa l-kbira tal-belt antika baqgħet ippreservata u għadha ma ġietx skavata. Il-Bażilika Patriarkali, bl-art bil-mużajk tagħha, tmur lura għas-seklu 4. Ġiet rikostruwita bejn is-sekli 11 u 14. Kellha rwol ewlieni fit-tifrix tal-Kristjaneżmu fil-Medju Evu Bikri. Fl-2017 u fl-2018 saru modifiki minuri fil-konfini tas-sit.[40] | |
Ċentru Storiku ta' Urbino | Pesaro u Urbino | 1998 | ii, iv (kulturali) | Fis-seklu 15, Urbino iffjorixxiet taħt it-tmexxija ta' Federico da Montefeltro, umanista li attira wħud mill-iżjed artisti u xjenzati prominenti lejn il-belt. Il-biċċa l-kbira tal-arkitettura Rinaxximentali tal-belt ġiet ippreservata minkejja li Urbino daħlet f'perjodu ta' staġnar kulturali u ekonomiku mis-seklu 16 'il quddiem.[41] | |
Park Nazzjonali ta' Cilento u Vallo di Diano bis-Siti Arkeoloġiċi ta' Paestum u Velia, u l-Monasteru ta' Padula | Salerno | 1998 | iii, iv (kulturali) | Il-pajsaġġ kulturali ssawwar minn soċjetajiet differenti matul is-sekli, fosthom l-Etruski, il-Lukanji, il-kolonjalisti Griegi, u iktar 'il quddiem ir-Rumani. Is-sit jinkludi l-fdalijiet ta' Paestum u Velia, żewġ irħula ewlenin taż-żmien klassiku. Il-monasteru Kartużjan ta' Padula jmur lura għall-1306, għalkemm il-biċċa l-kbira ta' dak li hemm illum huwa tas-sekli 17-18 bi stil Barokk.[42] | |
Villa ta' Adrijanu, Tivoli | Belt Metropolitana ta' Ruma Kapitali | 1999 | i, ii, iii (kulturali) | Il-Villa ta' Adrijanu jew "Villa Adriana" f'Tivoli, barra Ruma, inbniet fis-seklu 2 W.K. bħala post ta' rtir għall-Imperatur Adrijanu. Tgħaqqad flimkien elementi arkitettoniċi mill-Greċja, mill-Eġittu u minn Ruma. Il-kumpless jinkludi binjiet rikreattivi u residenzjali, ġonna u pixxini. L-iskoperta tagħha mill-ġdid f'nofs is-seklu 15 influwenzat l-arkitetti tal-perjodi Rinaxximentali u Barokki.[43] | |
Verona | Verona | 2000 | ii, iv (kulturali) | Verona, stabbilita bħala raħal Ruman fis-seklu 1 Q.K., ilha tiżviluppa bla interruzzjoni għal iktar minn 2,000 sena u tippreserva strutturi urbani u monumenti minn epoki differenti. Dawn jinkludu l-anfiteatru Ruman u daħla Rumana, l-Oqbra Gotiċi tal-familja Della Scala (fl-istampa), kif ukoll diversi pjazez u palazzi storiċi.[44] | |
Gżejjer Eolji | Messina | 2000 | viii (naturali) | Dan l-arċipelagu lil hinn mill-kosta ta' Sqallija ġie studjat b'mod estensiv mill-ġeologi mill-inqas mis-seklu 18. Il-gżejjer fihom diversi karatteristiċi klassiċi ta' formazzjonijiet vulkaniċi, li kienu importanti fl-iżvilupp tal-vulkanoloġija bħala dixxiplina xjentifika. Żewġ tipi ta' żbroffar vulkaniku ngħataw isem xi gżira tal-arċipelago, it-tip ta' Stromboli u t-tip ta' Vulcano.[45] | |
Assisi, il-Bażilika ta' San Franġisk u Siti Franġiskani Oħra | Perugia | 2000 | i, ii, iii, iv, vi (kulturali) | Assisi kienet raħal twelid San Franġisk, il-fundatur tal-Ordni Franġiskana. Il-Bażilika nbniet fis-seklu 13. Fiha pitturi ta' Cimabue, Pietro Lorenzetti, Simone Martini, u Giotto, u ntużat bħala referenza għall-arti Taljana u tal-Punent.[46] | |
Villa d'Este, Tivoli | Belt Metropolitana ta' Ruma Kapitali | 2001 | i, ii, iii, iv, vi (kulturali) | Il-ġonna tas-seklu 16 ta' Villa d'Este huma wieħed mill-ewwel u l-aqwa eżempji ta' ġonna Rinaxximantali Taljani. Il-ġonna għandhom konfigurazzjoni ġeometrika f'konformità mal-estetika Rinaxximentali u huma mżejna b'vaski u b'funtani, iddisinjati minn Pirro Ligorio. Kellhom influwenza kbira fuq id-disinn tal-ġonna Ewropej.[47] | |
Irħula tal-Barokk Aħħari ta' Val di Noto (ix-Xlokk ta' Sqallija) | Catania, Ragusa, Siracusa | 2002 | i, ii, iv, v (kulturali) | Fl-1693, terremot qawwi heżżeż lil Sqallija, u qered diversi rħula u bliet. Wara dan l-avveniment, l-irħula ta' Caltagirone, Militello Val di Catania, Catania, Modica, Noto, Palazzolo, Ragusa, u Scicli ġew rikostruwiti f'konformità max-xejriet tal-ippjanar urban Barokk. Jirrappreżentaw il-quċċata tal-Barokk Aħħari fl-Ewropa.[48] | |
Għoljiet Sagri ta' Piemonte u ta' Lombardia | disa' siti differenti | 2003 | ii, iv (kulturali) | Il-fenomenu tas-Sacri Monti (Għoljiet Sagri) beda fl-aħħar tas-seklu 15 bl-għan li jinħolqu siti alternattivi tal-pellegrinaġġi u tat-talb minħabba li l-Art Imqaddsa kienet inaċċessibbli. Is-sit jinkludi disa' kumplessi fi Piemonte u fil-Lombardia li nbnew fl-aħħar tas-seklu 16 u fis-seklu 17. Fihom bosta opri tal-arti u huma integrati sew fil-pajsaġġ.[49] | |
Val d'Orcia | Siena | 2004 | iv, vi (kulturali) | Il-pajsaġġ kultural ta' Val d'Orcia fil-periferiji ta' Siena ġie ddisinjat mill-ġdid b'reqqa kbira matul is-sekli 14 u 15 f'konformità mal-ideali estetiċi Rinaxximentali. Il-pajsaġġ jikkonsisti minn villaġġi żgħar-irħula, għelieqi, mergħat, imraġ u rziezet żgħar. Dehret b'mod prominenti fil-pitturi tal-Iskola ta' Siena.[50] | |
Nekropoli Etruski ta' Cerveteri u ta' Tarquinia | Viterbo, Belt Metropolitana ta' Ruma Kapitali | 2004 | i, iii, iv (kulturali) | Cerveteri u Tarquinia huma żewġ ċimiterji Etruski mis-sekli 9 sa 1 Q.K. Diversi oqbra, li kienu ddisinjati bħala repliki tad-djar Etruski, huma mżejna b'affreski straordinarji b'xeni tal-ħajja ta' kuljum ta' dak iż-żmien.[51] | |
Siracusa u n-Nekropoli ta' Pantalica | Siracusa | 2005 | ii, iii, iv, vi (kulturali) | Siracusa ġiet stabbilita fis-seklu 8 Q.K. mill-Korinzji u saret waħda mill-iżjed bliet importanti tal-Magna Graecia. Monument importanti ta' dak iż-żmien huwa t-Tempju Doriku ta' Apollo. In-Nekropoli ta' Pantalica (fl-istampa) fiha iktar minn 5,000 qabar, il-biċċa l-kbira minnhom imorru lura għas-sekli 13 sa 7 Q.K., u fdalijiet ta' strutturi ta' żmien il-Biżantini.[52] | |
Genova: It-Toroq Ġodda u s-Sistema tal-Palazzi tal-Listi | Belt Metropolitana ta' Genova | 2006 | ii, iv (kulturali) | Is-sit jinkludi żewġ żviluppi urbani f'Genova mis-sekli 16 u 17, meta r-Repubblika ta' Genova laħqet il-quċċata tal-poter. Is-Strade Nuove (Toroq Ġodda) huma grupp ta' toroq (inkluż Via Giuseppe Garibaldi) li nbnew mill-aristokrazjija ta' Genova. Il-Palazzi dei Rolli (Palazzi tal-Listi) huma grupp ta' palazzi Rinaxximentali u Barokki li kienu assoċjati ma' sistema partikolari ta' abitazzjonijiet pubbliċi f'residenzi privati, u b'hekk il-mistednin notevoli fuq xi żjara Statali kienu jiġu ospitati f'wieħed minn dawn il-palazzi f'isem l-Istat.[53] | |
Il-Linji tal-Kumpanija Ferrovjarja Retika fil-Pajsaġġi ta' Albula / Bernina* | Sondrio | 2008 | ii, iv (kulturali) | Il-linji tal-Kumpanija Ferrovjarja Retika fil-pajsaġġi ta' Albula u Bernina huma żewġ linji ferrovjarji storiċi li jaqsmu l-Alpi Żvizzeri. Inbnew fil-bidu tas-seklu 20 biex jipprovdu rottat rapida u faċli lejn bosta insedjamenti Alpini li qabel kienu iżolati. Sabiex il-linji ferrovjarji nbnew, kellhom jingħelbu sfidi tekniċi permezz ta' pontijiet, galleriji u mini. Is-sit huwa kondiviż mal-Iżvizzera.[54] | |
Mantova u Sabbioneta | Mantova | 2008 | ii, iii (kulturali) | Dawn iż-żewġ irħula jirrappreżentaw żewġ approċċi tal-ippjanar tal-irħula fir-Rinaxximent. Mantova (fl-istampa), li oriġinat fi żmien ir-Rumani u li ppreservat strutturi mis-seklu 11, ġiet rinnovata fis-sekli 15 u 16. Min-naħa l-oħra, Sabbioneta ġiet stabbilita fit-tieni nofs tas-seklu 16 minn Vespasjanu I Gonzaga u nbniet bi pjanta b'għamla ta' grilja, f'konformità mal-viżjoni ta' belt ideali ta' dak iż-żmien.[55] | |
Id-Dolomiti | disa' żoni differenti | 2009 | vii, viii (naturali) | Dan is-sit huwa magħmula minn disa' żoni tad-Dolomiti, katina muntanjuża fit-Tramuntana tal-Alpi Taljani. Hemm 18-il quċċata ta' iktar minn 3,000 metru, b'xenarju muntanjuż li jinkludi rdumijiet tal-blat, ħitan vertikali, u widien twal u dojoq. Mill-perspettiva ġeoloġika, il-blat fih fossili ta' ħlejqiet tal-baħar tat-Triassiku.[56] | |
Monte San Giorgio* | Varese | 2010 | viii (naturali) | Monte San Giorgio, li jħares fuq il-Lag ta' Lugano, jitqies bħala l-aqwa ġabra ta' fossili ta' ħlejqiet tal-baħar mit-Triassiku (245-230 miljun sena ilu). F'dak iż-żmien, iż-żona kienet laguna tropikali mimlija rettili, ħut, bivalvi, sponoż, ekinodermi, u krustaċji. Ġew ippreservati wkoll fossili ta' annimali terrestri, peress li l-laguna kienet qrib l-art. Il-parti tas-sit fl-Iżvizzera tniżżlet fl-2003 u l-parti Taljana żdiedet fl-2010.[57] | |
Longobardi fl-Italja: Postijiet tal-Poter (568-774 W.K.) | seba' siti differenti | 2011 | ii, iii, vi (kulturali) | Dan is-sit huwa magħmul minn seba' gruppi ta' monasteri, knejjes u fortizzi assoċjati mal-Longobardi li kienu jmexxu fl-Italja mis-seklu 6 sa 8. L-arti u l-arkitettura jirriflettu s-sinteżi ta' influwenzi Rumani, Kristjani u Ġermaniċi. Il-monumenti inklużi jinsabu f'Brescia, f'Cividale del Friuli (il-katidral fl-istampa), Castelseprio, Spoleto, Campello sul Clitunno, Benevento u Monte Sant'Angelo. L-arkitettura tas-sit tiġbor fiha sinteżi ta' diversi stili u t-tranżizzjoni lejn il-Medju Evu.[58] | |
Siti Preistoriċi bil-Puntali madwar l-Alpi* | 111-il sit differenti | 2011 | iv, v (kulturali) | Dan is-sit transnazzjonali (kondiviż mal-Awstrija, ma' Franza, mal-Ġermanja, mas-Slovenja u mal-Iżvizzera) fih 111-il sit individwali bil-fdalijiet ta' abitazzjonijiet preistoriċi bil-puntali ta' insedjamenti preistoriċi madwar l-Alpi, li nbnew mill-5000 sal-500 Q.K. f'xifer il-lagi, ix-xmajjar jew l-artijiet mistagħdra. Fihom minjiera ta' informazzjoni dwar il-ħajja u l-kummerċ fil-kulturi agrarji Neolitiċi u ta' Żmien il-Bronż fl-Ewropa Alpina. Hemm 19-il sit fl-Italja, u fl-istampa tintwera rikostruzzjoni ta' abitazzjoni f'Ledro.[59] | |
Vilel u Ġonna tal-Familja Medici fit-Toskana | diversi siti | 2013 | ii, iv, vi (kulturali) | Dan is-sit huwa magħmul minn tnax-il villa u żewġ ġonna li nbnew taħt il-patrunaġġ tal-familja Medici fis-sekli 15 sa 17 fit-Toskana. Jirrappreżentaw tip ġdid ta' residenzi aristokratiċi, li jitbiegħdu mill-kastelli militari jew irziezet lussużi. Il-vilel u l-ġonna kienu postijiet ta' divertiment, arti u għarfien, u ġew iddisenjati f'konformità mal-prinċipji tal-umaniżmu Rinaxximentali.[60] | |
Etna | Catania | 2013 | viii (naturali) | L-Etna hija l-iżjed stratovulkan attiv fid-dinja, kif ukoll wieħed mill-vulkani l-iktar studjati, bi storja ddokumentata ta' mill-inqas 2,700 sena. Tħaddan diversi fenomeni vulkaniċi tipiċi, fosthom koni tal-ġmamar, flussi tal-lava, u għerien tal-lava. Il-muntanja ssostni wkoll ekosistema partikolari ta' flora u fawna endemiċi.[61] | |
Pajsaġġ tal-Vinji ta' Piemonte: Langhe-Roero u Monferrato | Alessandria, Asti, Cuneo | 2014 | iii, v (kulturali) | It-tkabbir u l-ipproċessar tad-dwieli għall-produzzjoni tal-inbid ta' Piemonte diġà seħħ mill-inqas fis-seklu 5 Q.K. Il-pajsaġġ kulturali fih vinji, villaġġi, kantini, azjendi agrikoli u knejjes Rumaneski. Is-sit jinkludi ħames żoni tal-produzzjoni tal-inbid u l-Kastell ta' Grinzane Cavour.[62] | |
Palermo Għarbija-Normanna u l-Katidrali ta' Cefalù u Monreale | Belt Metropolitana ta' Palermo | 2015 | ii, iv (kulturali) | Dan is-sit jinkludi disa' binjiet, li nbnew fi żmien ir-Renju Normann ta' Sqallija (1130-1194), bi stil li jinkorpora karatteristiċi tal-arti Għarbija, Biżantina u tal-Punent. Żewġ palazzi, tliet knejjes, tliet katidrali (fl-istampa jidher il-Katidral ta' Palermo), u l-Pont tal-Ammirall tniżżlu bħala sit wieħed.[63] | |
Foresti Antiki u Primordjali tal-Fagu tal-Karpazji u ta' Reġjuni Oħra tal-Ewropa* | diversi siti | 2017 | ix (naturali) | Il-Foresti Primordjali tal-Fagu tal-Karpazji jintużaw biex jiġi studjat it-tifrix tas-siġar tal-fagu (Fagus sylvatica) fl-Emisferu tat-Tramuntana f'varjetà ta' ambjenti u l-ambjent fil-foresti. Is-sit tniżżel għall-ewwel darba fl-2007 b'komponenti mis-Slovakkja u mill-Ukrajna. Ġie estiż fl-2011, fl-2017, u fl-2021 biex jiġu inklużi l-foresti f'total ta' 18-il pajjiż. Fl-Italja hemm 13-il foresta li tniżżlu fl-2017 u fl-2021.[64] | |
Opri Venezjani tad-Difiża bejn is-sekli 15 u 17: Stato da Terra – Stato da Mar tal-Punent* | Bergamo, Udine, Verona | 2017 | iii, iv (kulturali) | Dan is-sit huwa magħmul minn sitt komponenti ta' opri tad-difiża fl-Italja, fil-Kroazja u fil-Montenegro, tul iktar minn 1,000 kilometru bejn ir-reġjun tal-Lombardia fl-Italja u l-Lvant tal-Kosta Adrijatika. Id-disinn tal-fortifikazzjonijiet (imlaqqmin alla moderna) ħabat mal-introduzzjoni tal-porvli fil-gwerer, li wasslet għal bidliet sinifikanti fit-tekniki u fl-arkitettura militari. Fl-Italja hemm tliet siti: il-fortizza b'għamla ta' stilla ta' Palmanova (fl-istampa) u l-fortifikazzjonijiet ta' Bergamo u ta' Peschiera del Garda.[65] | |
Ivrea, Belt Industrijali tas-Seklu 20 | Belt Metropolitana ta' Torino | 2018 | iv (kulturali) | Il-Belt Industrijali ta' Ivrea ġiet stabbilita fl-1908 minn Camillo Olivetti, il-kap tal-kumpanija Olivetti S.p.A. li kienet tipproduċi t-typewriters, il-kalkolaturi mekkaniċi, u l-kompjuters. Fil-biċċa l-kbira bejn is-snin 30 u 60 tas-seklu 20, il-belt ġiet iddisinjata f'konformità mal-ideat politiċi tal-Moviment Komunità. Il-kumpless jinkludi binjiet industrijali, residenzjali u pubbliċi, u jesprimi viżjoni moderna tar-relazzjoni bejn il-produzzjoni industrijali u l-arkitettura. Fl-2021 saret modifika minuri fil-konfini tas-sit.[66] | |
Għoljiet tal-Prosecco ta' Conegliano u Valdobbiadene | Treviso | 2019 | v (kulturali) | Il-pajsaġġ kulturali ta' Conegliano u ta' Valdobbiadene huwa kkaratterizzat minn għoljiet partikolari (magħrufa bħala ciglioni) li ġew imtarrġin u kkonvertiti għal vinji mis-seklu 17. Ir-reġjun jipproduċi l-inbid spumanti Prosecco. Il-pajsaġġ jinkludi wkoll foresti, sisien tax-xitel, irziezet u villaġġi.[67] | |
Irħula Kbar bi Spa fl-Ewropa* | Pistoia | 2021 | ii, iii (kulturali) | L-Irħula Kbar bi Spa fl-Ewropa huwa sit magħmul minn 11-il raħal bi spa f'seba' pajjiżi Ewropej fejn l-ilmijiet minerali kienu jintużaw għal skopijiet ta' fejqan u terapewtiċi qabel l-iżvilupp tal-mediċina industrijali fis-seklu 19. Fl-Italja tniżżel ir-raħal ta' Montecatini Terme.[68] | |
Ċikli ta' affreski tas-seklu 14 ta' Padova | Padova | 2021 | ii (kulturali) | Is-sit huwa magħmul minn tmien binjiet, kemm reliġjużi kif ukoll lajċi, f'erba' raggruppamenti. Dawn fihom ċikli ta' affreski li ġew impittra bejn l-1302 u l-1397 minn diversi pitturi prominenti: Giotto, Guariento di Arpo, Giusto de' Menabuoi, Altichiero da Zevio, Jacopo d'Avanzi u Jacopo da Verona. L-affreski huma innovattivi fil-mod kif jirrakkontaw ġrajja allegorika u kif jużaw mod ġdid ta' perspettiva.[69] | |
Portiċi ta' Bologna | Belt Metropolitana ta' Bologna | 2021 | iv (kulturali) | Il-portiċi jirrappreżentaw wirt kulturali u arkitettoniku importanti tal-belt ta' Bologna. Għal sekli sħaħ, intużaw bħala mogħdijiet imkennija tal-mixi u bħala postijiet ewlenin għall-attivitajiet tal-merkanti. Inbnew bl-injam, bil-brikks u bil-ġebel, u fis-seklu 20 anke bil-konkrit rinfurzat. Xi kultant jinsabu fuq iż-żewġ naħat tat-toroq. B'kollox tniżżlu 12-il kumpless ta' portiċi.[70] | |
Formazzjonijiet u Għerien Karstiċi Evaporitiċi tar-Reġjun ta' Emilia Romagna | diversi siti | 2023 | viii (naturali) | Dan is-sit huwa magħmul minn erba' żoni b'formazzjonijiet karstiċi evaporitiċi, żewġ żoni b'anidriti Triassiċi, u żewġ żoni bil-ġibs Messinjan (pereżempju tal-Park tal-Ġibs ta' Bologna fl-istampa). Hemm iżjed minn 700 għar b'firxa wiesgħa ta' karatteristiċi karstiċi b'minerali rari. Fihom jgħixu wkoll diversi speċijiet ta' pjanti, bosta minnhom fil-periklu ta' estinzjoni.[71] | |
Via Appia. Regina Viarum | diversi siti minn Ruma sa Brindisi | 2024 | iii, iv, vi (kulturali) | Via Appia kienet waħda mill-ewwel u mill-iżjed toroq Rumani importanti strateġikament. Inbniet fit-312 Q.K., u tikkollega lil Ruma ma' Brindisi. Kienet rivoluzzjonarja fid-disinn tat-toroq, tgħaddi minn għadd ta' rħula, u fiha diversi pontijiet u akkwedotti. Kienet pavimentata b'ċangaturi maħduma tal-bażalt mwaħħlin qrib xulxin, u kienet pubblika u mingħajr nollijiet. Kienet tintuża sal-Medju Evu, u wara għadd ta' rinnovazzjonijiet, kienet tintuża anke f'perjodi li ġew wara. Fl-istampa tidher is-sezzjoni f'Casal Rotondo.[72] |
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "UNESCO World Heritage Centre - The World Heritage Convention". web.archive.org. 2016-08-27. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-08-27. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "UNESCO World Heritage Centre - Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage". web.archive.org. 2021-02-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2021-02-01. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ a b "Italy - UNESCO World Heritage Centre". web.archive.org. 2021-12-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-01-19. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". web.archive.org. 2020-11-02. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-11-02. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "WH Committee: Report of 3rd Session, Cairo 1979". web.archive.org. 2020-07-05. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-07-05. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Italy - UNESCO World Heritage Centre". web.archive.org. 2021-12-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-01-19. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "UNESCO World Heritage Centre - The Criteria for Selection". web.archive.org. 2016-06-12. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-06-12. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Rock Drawings in Valcamonica". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Anati, Emanuele. "Rock Art" (PDF).
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Rome, the Properties of the Holy See in that City Enjoying Extraterritorial Rights and San Paolo Fuori le Mura". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Church and Dominican Convent of Santa Maria delle Grazie with "The Last Supper" by Leonardo da Vinci". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Florence". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Venice and its Lagoon". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Piazza del Duomo, Pisa". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "31 COM 8B.61 - Decision". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of San Gimignano". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "The Sassi and the Park of the Rupestrian Churches of Matera". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "City of Vicenza and the Palladian Villas of the Veneto". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "20 COM VIII.C - Decision". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Siena". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Naples". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Crespi d'Adda". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ferrara, City of the Renaissance, and its Po Delta". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "23 COM VIII.C.2 - Decision". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Castel del Monte". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "The Trulli of Alberobello". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Early Christian Monuments of Ravenna". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of the City of Pienza". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "18th-Century Royal Palace at Caserta with the Park, the Aqueduct of Vanvitelli, and the San Leucio Complex". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Residences of the Royal House of Savoy". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "34 COM 8B.58 - Decision". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Botanical Garden (Orto Botanico), Padua". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Portovenere, Cinque Terre, and the Islands (Palmaria, Tino and Tinetto)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Cathedral, Torre Civica and Piazza Grande, Modena". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological Areas of Pompei, Herculaneum and Torre Annunziata". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Costiera Amalfitana". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological Area of Agrigento". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Villa Romana del Casale". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Su Nuraxi di Barumini". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological Area and the Patriarchal Basilica of Aquileia". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Urbino". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Cilento and Vallo di Diano National Park with the Archeological Sites of Paestum and Velia, and the Certosa di Padula". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Villa Adriana (Tivoli)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "City of Verona". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Isole Eolie (Aeolian Islands)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Assisi, the Basilica of San Francesco and Other Franciscan Sites". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Villa d'Este, Tivoli". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Late Baroque Towns of the Val di Noto (South-Eastern Sicily)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sacri Monti of Piedmont and Lombardy". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Val d'Orcia". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Etruscan Necropolises of Cerveteri and Tarquinia". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Syracuse and the Rocky Necropolis of Pantalica". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi dei Rolli". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Rhaetian Railway in the Albula / Bernina Landscapes". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Mantua and Sabbioneta". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "The Dolomites". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "The Dolomites". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Longobards in Italy. Places of the Power (568-774 A.D.)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Prehistoric Pile Dwellings around the Alps". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Medici Villas and Gardens in Tuscany". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Mount Etna". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Vineyard Landscape of Piedmont: Langhe-Roero and Monferrato". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Arab-Norman Palermo and the Cathedral Churches of Cefalú and Monreale". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Venetian Works of Defence between the 16th and 17th Centuries: Stato da Terra – Western Stato da Mar". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Ivrea, industrial city of the 20th century". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Le Colline del Prosecco di Conegliano e Valdobbiadene". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Le Colline del Prosecco di Conegliano e Valdobbiadene". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Padua's fourteenth-century fresco cycles". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "The Porticoes of Bologna". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-03-17.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Evaporitic Karst and Caves of Northern Apennines". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-23.
- ^ "Via Appia". whc.unesco.org. Miġbur 2024-07-29.