Awstrija

Repubblika tal-Awstrija
*Republik Österreich*
Repubblika tal-Awstrija Republik Österreich
	Innu nazzjonali: ; Land der Berge, Land am Strome (Ġermaniż) ; Art tal-Muntanji, Art fuq ix-Xmara;
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Vjenna; 48°12′N 16°21′E / 48.2°N 16.35°E
Lingwi uffiċjali	Ġermaniż
Gvern	Repubblika semi-presidenzjali federali
Indipendenza
Sħubija fl-UE	1 ta' Jannar 1995
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2012
IŻU (2011)	▲ 0.895 (għoli ħafna) (18)
Valuta	Ewro (€) (EUR)
Żona tal-ħin	CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku	+43
TLD tal-internet	.at

L-Awstrija (Ġermaniż:Österreich), uffiċjalment ir-Repubblika tal-Awstrija (bil-Ġermaniż: Republik Österreich (għajnuna·info)), hi repubblika federali u pajjiż interkjuż ta' madwar 8.86 miljun ruħ^[1] fl-Ewropa Ċentrali tal-Lvant. Il-pajjiż jaqsam fruntiera maċ-Ċekja u l-Ġermanja lejn it-Tramuntana, l-Ungerija u s-Slovakkja lejn il-Lvant, is-Slovenja u l-Italja fin-Nofsinhar, u l-Iżvizzera u l-Liechtenstein lejn il-Punent. It-territorju tal-Awstrija jkopri 83,879 kilometru kwadru (32,386 mi kw) u għandu klima moderata u alpina. It-territorju tal-Awstrija huwa ferm muntanjuż minħabba l-preżenza tal-Alpi; 32 % biss tal-pajjiż huwa b'għoli inqas minn 500 metru (1,640 ft), u l-ogħla punt huwa 3,798 metru (12,461 ft).^[4] Il-maġġoranza tal-popolazzjoni lokali titkellem bid-djaletti Bavarjani tal-Ġermaniż bħala l-lingwa nattiva tagħha,^[5] u l-Ġermaniż fil-forma standard tiegħu huwa l-lingwa uffiċjali tal-pajjiż.^[6] Lingwi uffiċjali lokali oħra huma l-Ungeriż, il-Kroat Burgenland, u s-Sloven.^[4]

Is-sistema politika[immodifika | immodifika s-sors]

L-Awstrija hija repubblika parlamentari federali b’kap tal-gvern - il-Kanċillier - u kap tal-istat - il-President. Il-pajjiż hu magħmul minn disa' stati (Bundesländer). Il-gvernijiet reġjonali u federali t-tnejn li huma jeżerċitaw setgħa eżekuttiva. Il-Parlament Federali jikkonsisti minn żewġt ikmamar: il-Kamra Inferjuri (Nationalrat) - eletta direttament - u l-Kamra Superjuri (Bundesrat) - eletta mill-parlamenti reġjonali.^[7]

Diviżjoni amministrattiva[immodifika | immodifika s-sors]

L-Awstrija hi maqsuma f'disa' stati federali (bil-Ġermaniż: Bundesland, plural: Bundesländer) li mbagħad huma maqsumin f'84 distrett (Bezirk plural Bezirke) u 15-il Belt għandhom Statut Awtonomu (Statutarstadt, plural Statutarstädte). L-84 distrett huma maqsumin f'2,381 Komun (Gemeinde, plural Gemeinden).

Stat	Kapitali	Erja (Kilometru kwadru)	Populazzjoni (1 ta' Jan 2017)	Densità per km2	PDG (ewro) (2012 Eurostat)	PDG per capita
1. Burgenland	Eisenstadt	3,965	291,942	73.6	7.311 bn	25,600
2. Kärnten	Klagenfurt	9,536	561,077	58.8	17.62 bn	31,700
3. L-Awstrija l-Baxxa	Sankt Pölten	19,178	1,665,753	86.9	49.75 bn	30,800
4. L-Awstrija l-Għolja	Linz	11,982	1,465,045	122.3	53.863 bn	38,000
5. Salzburg	Salzburg	7,154	549,263	76.8	23.585 bn	44,500
6. Steiermark	Graz	16,401	1,237,298	75.4	40.696 bn	33,600
7. Tirol	Innsbruck	12,648	746,153	59.0	28.052 bn	39,400
8. Vorarlberg	Bregenz	2,601	388,752	149.5	14.463 bn	38,900
9. Vjenna		415	1,867,582	4,500	81.772 bn	47,300

Il-kummerċ u l-ekonomija[immodifika | immodifika s-sors]

L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tal-Awstrija fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (22.9 %), l-industrija (22 %) u l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta' xogħol soċjali (17.3 %).^[7]

Il-kummerċ fl-UE jammonta għal 71 % tal-esportazzjonijiet tal-Awstrija (il-Ġermanja 30 %, l-Italja 6 % u s-Slovakkja 5 %), filwaqt li barra mill-UE 6 % jmorru fl-Istati Uniti u 5 % fl-Iżvizzera.^[7]

F’termini ta’ importazzjonijiet, 78 % jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Ġermanja 41 %, l-Italja 6 % u ċ-Ċekja u n-Netherlands 4 %), filwaqt li barra mill-UE 4 % jiġu mill-Iżvizzera u 3 % miċ-Ċina.^[7]

L-Awstrija fl-UE[immodifika | immodifika s-sors]

Hemm 18-il membru tal-Parlament Ewropew mill-Awstrija.^[7]

Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentanti mill-gvern Awstrijak, skont il-qasam ta' politika li jkun qed jiġi indirizzat.^[7]

Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala President (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.^[7]

Matul dawn is-sitt xhur, il-ministri mill-gvern ta’ dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f’kull qasam ta’ politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma’ istituzzjonijiet oħra tal-UE.^[7]

Dati tal-Presidenzi Awstrijaċi:

Lul-Diċ 1998 | Jan-Ġun 2006 | Lul-Diċ 2018

Il-Kummissarju nominat mill-Awstrija għall-Kummissjoni Ewropea huwa Johannes Hahn, li hu responsabbli għall-Baġit u l-Amministrazzjoni.^[7]

Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f’kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.^[7]

L-Awstrija għandha 12-il rappreżentant fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv - li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess - huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.^[7]

L-Awstrija għandha 12-il rappreżentant fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.^[7]

L-Awstrija tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tal-Awstrija, il-kompitu ewlieni tagħha huwa li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b’mod effettiv kemm jista’ jkun fl-UE.^[7]

L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali. ^[7]

Ċifri tal-2018 għall-Awstrija ^[7]

Nefqa totali tal-UE fl-Awstrija – €1.953 biljun (ekwivalenti għal 0.51 % tal-ekonomija Awstrijaka)
Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – €3.277 biljun (ekwivalenti għal 0.85 % tal-ekonomija Awstrijaka)

Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mill-Awstrija jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE - bħall-bini ta’ toroq, is-sussidjar ta’ riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.^[7]

Wien/Viena/Vienna
El/The Schlingerhof en/in/ta' Floridsdorf Distrito/Distrit 31) Wien/Viena/Vienna
Opra tal-Istat ta' Vjenna/Viena State Opera/Ópera Estatal de Viena
Wien/Viena/Vienna
Eisenstadt/Kismarton/Željezni grad, Željezno/Železno
Eisenstadt/Kismarton/Željezni grad, Željezno/Železno
Klagenfurt/Celovec
Sankt Pölten
Sankt Pölten
Linz
Salzburg/Salzburgo
Graz
Innsbruck
Bregenz
Lag Costanza lake
Dornbirn
Bludenz
Hohenems
Feldkirch
Rankweil
Waidhofen an der Thaya
Itter
Kitzbühel/Kitzbuhel
Alpi/Alpes Kitzbühel/Kitzbuhel Alps (Kitzbüheler Alpen o Kitzbühler Alpen)
Kreuzjoch Peak/Pico/Pic
Torhelm Peak/Pico/Pic
Alpi/Alpes Zillertal Alps (Alpi Aurine/Zillertaler Alpen)
Alpi/Alpes Tux Alps (Alpi Tux/Tux Alpen)
Alto/High/Hohe/Għoli Tauern/Alti Taur
Grossglockner Mount
Ötztal/Otzal Val/Valle/Valley
Oetz
Timmelsjoch/Passo del Rombo
Passeier/Passeiertal/Passiria Val/Valle/Valley
paso del Brennero/Brennerpass
paso del Reschen/Reschenpass
Gries am Brenner
Alpi/Alpes Otzal Alps (Alpi Otzal Alpen)
Alpi tan-Nofsinhar tal-Ġebla tal-Ġebla tal-Ġebla tal-Ġebla
Ziller (Xmara/river/río/rivieré)
Presa de Zillergründl Dam
Uderns
Alpi ta' Zillertal: Olperer South Face
Olperer u Fußstein
Olperer
Glaciar/Glacier Hintertux
Glaciar/Glacier Hintertux (Vista/View/Ħarsa lejn Hintertux, li tagħti ħarsa lejn ir-rotta tal-iskijjar Lärmstange)
Paso Gerlós/Gerlospass
Zell am Ziller
Strass en Zillertal (Knisja (Katholische Pfarrkirche Sankt Jakob) ta' Strass im Zillertal)
Mayrhofen
Hopfgarten en Brixental
Wörgl/Worgl
Hopfgarten en Brixental
Krimml
Krimml Waterfall
Mittersill/Mittasü
Zell am See
Tauferer Ahrntal/Aurino
Tauferer Ahrntal/Aurino
Krimmler Ache Xmara/river/río/riveré
Wald im Pinzgau
Dreiherrnspitze Mountain
Dreiherrnspitze Mountain
Gerlos/Gerlós
Zillertal Arena (Veduta ta' l-istazzjon ta' fuq ħdejn il-Rosenalm)
Zillertal Arena (Il-ħruġ tal-punent tal-Krimml Express)
Zillertal Arena (Iż-Zillertal Arena, ftit fit-tramuntana tal-Krimmlalm)
Zillertal Arena (Tiġrija (Ziehweg) fin-naħa t'isfel taż-Zillertal Arena)
Obervellach/Zgornja Bela (pjazza/plaza/square/platz)
Obervellach/Zgornja Bela (Valle/Valley/Wied Möll b'Obervellach (xellug) u linja tal-ferrovija Tauern)
Obervellach/Zgornja Bela (Valle/Valley/Wied Möll b'Obervellach)
Obervellach/Zgornja Bela (Valle/Valley/Wied Möll b'Heiligenblut)
Naßfeld/Nassfeld/Mokrine/Passo di Pramollo
Naßfeld/Nassfeld/Mokrine/Passo di Pramollo
Heidentor (Bieb tal-Pagani)
Heidentor (Bieb tal-Pagani)
Möll/Moll Xmara/river/río/rivière

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

^ ^a ^b "Bevölkerung Österreichs wuchs 2018 um 0,41% auf 8,86 Millionen am 1. Jänner 2019" (bil-Ġermaniż). Statistik Austria. 2019-05-21. Miġbur 2019-12-14.
^ ^a ^b ^ċ ^d "Awstrija" (bl-Ingliż). Fond Monetarju Internazzjonali.
^ "Human Development Report 2011" (PDF) (bl-Ingliż). Ġnus Magħquda. 2011. Miġbur 2011-11-08.
^ ^a ^b "Austria". Ktieb tal-Fatti tad-Dinja (bl-Ingliż). Aġenzija tal-Intelliġenza Ċentrali. 2009-05-14. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-06-10. Miġbur 2009-05-31.
^ "Die Bevölkerung nach Umgangssprache, Staatsangehörigkeit und Geburtsland" (PDF) (bil-Ġermaniż). Statistik Austria. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2010-11-13. Miġbur 2010-11-17.
^ "Austria" (bl-Ingliż). Encyclopædia Britannica. 2009-05-31. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-04-19. Miġbur 2009-05-31.
^ ^a ^b ^ċ ^d ^e ^f ^ġ ^g ^għ ^h ^ħ ⁱ ^ie ^j ^k ^l Awstrija, europa.eu

Ħoloq esterni[immodifika | immodifika s-sors]

L-Awstrija fuq il-Ktieb tal-Fatti tad-Dinja (EN)
L-Awstrija fuq l-Encyclopædia Britannica (EN)

[Population-1] "Bevölkerung Österreichs wuchs 2018 um 0,41% auf 8,86 Millionen am 1. Jänner 2019" (bil-Ġermaniż). Statistik Austria. 2019-05-21. Miġbur 2019-12-14.

[imf2-2] ċ ^d "Awstrija" (bl-Ingliż). Fond Monetarju Internazzjonali.

[HDI-3] "Human Development Report 2011" (PDF) (bl-Ingliż). Ġnus Magħquda. 2011. Miġbur 2011-11-08.

[CIA-4] "Austria". Ktieb tal-Fatti tad-Dinja (bl-Ingliż). Aġenzija tal-Intelliġenza Ċentrali. 2009-05-14. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-06-10. Miġbur 2009-05-31.

[Language-5] "Die Bevölkerung nach Umgangssprache, Staatsangehörigkeit und Geburtsland" (PDF) (bil-Ġermaniż). Statistik Austria. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2010-11-13. Miġbur 2010-11-17.

[Britannica-6] "Austria" (bl-Ingliż). Encyclopædia Britannica. 2009-05-31. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-04-19. Miġbur 2009-05-31.

[EU-7] ċ ^d ^e ^f ^ġ ^g ^għ ^h ^ħ ⁱ ^ie ^j ^k ^l Awstrija, europa.eu

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

a • d • m Pajjiżi fl-Ewropa
Stati sovrani	Albanija · Andorra · Armenja · Awstrija · Ażerbajġan · Belġju · Belarussja · Bożnija-Ħerzegovina · Bulgarija · Ċekja · Ċipru · Danimarka · Estonja · Finlandja · Franza · Georgia · Ġermanja · Greċja · Irlanda · Italja · Iżlanda · Każakistan · Kroazja · Latvja · Liechtenstein · Litwanja · Lussemburgu · Maċedonja ta' Fuq · Malta · Moldova · Monaco · Montenegro · Norveġja · Pajjiżi l-Baxxi · Polonja · Portugall · Renju Unit · Rumanija · Russja · San Marino · Serbja · Slovakkja · Slovenja · Spanja · Turkija · Ukrajna · Ungerija · Vatikan · Żvezja · Żvizzera
Stati b'rikonoxximent limitat	Abkażja · Kosovo · Nagorno-Karabakh · Ossezja t'Isfel · Repubblika Torka tat-Tramuntana ta' Ċipru · Transnistrija