Awstrija
Repubblika tal-Awstrija Republik Österreich |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Innu nazzjonali: Land der Berge, Land am Strome (Ġermaniż) Art tal-Muntanji, Art fuq ix-Xmara |
||||||
![]() |
||||||
Belt kapitali (u l-ikbar belt) | Vjenna 48°12′N 16°21′E / 48.2°N 16.35°E
| |||||
Lingwi uffiċjali | Ġermaniż | |||||
Gvern | Repubblika semi-presidenzjali federali | |||||
- | President | Alexander Van der Bellen | ||||
- | Kanċillier | Karl Nehammer | ||||
Indipendenza | ||||||
- | Dukat | 1156 | ||||
- | Arkdukat | 1453 | ||||
- | Imperu | 1804 | ||||
- | L-Ewwel Repubblika | 1918–1934 | ||||
- | Stat Federali | 1934–1938 | ||||
- | Anschluss | 1938–1945 | ||||
- | It-Tieni Repubblika | mill-1945 | ||||
- | Trattat tal-Istat fl-effett | 27 ta' Lulju 1955 | ||||
Sħubija fl-UE | 1 ta' Jannar 1995 | |||||
Erja | ||||||
- | Total | 83,878.99 km2 (113) 32,385.86 mil kwadru |
||||
- | Ilma (%) | 1.7 | ||||
Popolazzjoni | ||||||
- | ċensiment tal-2019 | 8,858,775[1] | ||||
- | Densità | 106/km2 (107) 274/mili kwadri |
||||
PGD (PSX) | stima tal-2012 | |||||
- | Total | $359.021 biljun[2] | ||||
- | Per capita | $42,408[2] | ||||
PGD (nominali) | stima tal-2012 | |||||
- | Total | $398.594 biljun[2] | ||||
- | Per capita | $47,083[2] | ||||
IŻU (2011) | ▲ 0.895[3] (għoli ħafna) (18) | |||||
Valuta | Ewro (€) (EUR ) |
|||||
Żona tal-ħin | CET (UTC+1) | |||||
Kodiċi telefoniku | +43 | |||||
TLD tal-internet | .at |

L-Awstrija (Ġermaniż:Österreich), uffiċjalment ir-Repubblika tal-Awstrija (bil-Ġermaniż: Republik Österreich (għajnuna·info)), hi repubblika federali u pajjiż interkjuż ta' madwar 8.86 miljun ruħ[1] fl-Ewropa Ċentrali tal-Lvant. Il-pajjiż jaqsam fruntiera maċ-Ċekja u l-Ġermanja lejn it-Tramuntana, l-Ungerija u s-Slovakkja lejn il-Lvant, is-Slovenja u l-Italja fin-Nofsinhar, u l-Iżvizzera u l-Liechtenstein lejn il-Punent. It-territorju tal-Awstrija jkopri 83,879 kilometru kwadru (32,386 mi kw) u għandu klima moderata u alpina. It-territorju tal-Awstrija huwa ferm muntanjuż minħabba l-preżenza tal-Alpi; 32 % biss tal-pajjiż huwa b'għoli inqas minn 500 metru (1,640 ft), u l-ogħla punt huwa 3,798 metru (12,461 ft).[4] Il-maġġoranza tal-popolazzjoni lokali titkellem bid-djaletti Bavarjani tal-Ġermaniż bħala l-lingwa nattiva tagħha,[5] u l-Ġermaniż fil-forma standard tiegħu huwa l-lingwa uffiċjali tal-pajjiż.[6] Lingwi uffiċjali lokali oħra huma l-Ungeriż, il-Kroat Burgenland, u s-Sloven.[4]
Is-sistema politika[immodifika | immodifika s-sors]
L-Awstrija hija repubblika parlamentari federali b’kap tal-gvern - il-Kanċillier - u kap tal-istat - il-President. Il-pajjiż hu magħmul minn disa' stati (Bundesländer). Il-gvernijiet reġjonali u federali t-tnejn li huma jeżerċitaw setgħa eżekuttiva. Il-Parlament Federali jikkonsisti minn żewġt ikmamar: il-Kamra Inferjuri (Nationalrat) - eletta direttament - u l-Kamra Superjuri (Bundesrat) - eletta mill-parlamenti reġjonali.[7]
Diviżjoni amministrattiva[immodifika | immodifika s-sors]
L-Awstrija hi maqsuma f'disa' stati federali (bil-Ġermaniż: Bundesland, plural: Bundesländer) li mbagħad huma maqsumin f'84 distrett (Bezirk plural Bezirke) u 15-il Belt għandhom Statut Awtonomu (Statutarstadt, plural Statutarstädte). L-84 distrett huma maqsumin f'2,381 Komun (Gemeinde, plural Gemeinden).

Stat | Kapitali | Erja (Kilometru kwadru) |
Populazzjoni (1 ta' Jan 2017) |
Densità per km2 |
PDG (ewro) (2012 Eurostat) |
PDG per capita |
---|---|---|---|---|---|---|
1. Burgenland | Eisenstadt | 3,965 | 291,942 | 73.6 | 7.311 bn | 25,600 |
2. Kärnten | Klagenfurt | 9,536 | 561,077 | 58.8 | 17.62 bn | 31,700 |
3. L-Awstrija l-Baxxa | Sankt Pölten | 19,178 | 1,665,753 | 86.9 | 49.75 bn | 30,800 |
4. L-Awstrija l-Għolja | Linz | 11,982 | 1,465,045 | 122.3 | 53.863 bn | 38,000 |
5. Salzburg | Salzburg | 7,154 | 549,263 | 76.8 | 23.585 bn | 44,500 |
6. Steiermark | Graz | 16,401 | 1,237,298 | 75.4 | 40.696 bn | 33,600 |
7. Tirol | Innsbruck | 12,648 | 746,153 | 59.0 | 28.052 bn | 39,400 |
8. Vorarlberg | Bregenz | 2,601 | 388,752 | 149.5 | 14.463 bn | 38,900 |
9. Vjenna | 415 | 1,867,582 | 4,500 | 81.772 bn | 47,300 |
Il-kummerċ u l-ekonomija[immodifika | immodifika s-sors]
L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tal-Awstrija fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (22.9 %), l-industrija (22 %) u l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta' xogħol soċjali (17.3 %).[7]
Il-kummerċ fl-UE jammonta għal 71 % tal-esportazzjonijiet tal-Awstrija (il-Ġermanja 30 %, l-Italja 6 % u s-Slovakkja 5 %), filwaqt li barra mill-UE 6 % jmorru fl-Istati Uniti u 5 % fl-Iżvizzera.[7]
F’termini ta’ importazzjonijiet, 78 % jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Ġermanja 41 %, l-Italja 6 % u ċ-Ċekja u n-Netherlands 4 %), filwaqt li barra mill-UE 4 % jiġu mill-Iżvizzera u 3 % miċ-Ċina.[7]
L-Awstrija fl-UE[immodifika | immodifika s-sors]
Hemm 18-il membru tal-Parlament Ewropew mill-Awstrija.[7]
Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentanti mill-gvern Awstrijak, skont il-qasam ta' politika li jkun qed jiġi indirizzat.[7]
Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala President (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.[7]
Matul dawn is-sitt xhur, il-ministri mill-gvern ta’ dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f’kull qasam ta’ politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma’ istituzzjonijiet oħra tal-UE.[7]
Dati tal-Presidenzi Awstrijaċi:
Lul-Diċ 1998 | Jan-Ġun 2006 | Lul-Diċ 2018
Il-Kummissarju nominat mill-Awstrija għall-Kummissjoni Ewropea huwa Johannes Hahn, li hu responsabbli għall-Baġit u l-Amministrazzjoni.[7]
Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f’kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.[7]
L-Awstrija għandha 12-il rappreżentant fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv - li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess - huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.[7]
L-Awstrija għandha 12-il rappreżentant fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.[7]
L-Awstrija tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tal-Awstrija, il-kompitu ewlieni tagħha huwa li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b’mod effettiv kemm jista’ jkun fl-UE.[7]
L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali. [7]
Ċifri tal-2018 għall-Awstrija [7]
- Nefqa totali tal-UE fl-Awstrija – €1.953 biljun (ekwivalenti għal 0.51 % tal-ekonomija Awstrijaka)
- Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – €3.277 biljun (ekwivalenti għal 0.85 % tal-ekonomija Awstrijaka)
Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mill-Awstrija jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE - bħall-bini ta’ toroq, is-sussidjar ta’ riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.[7]
-
Wien/Viena/Vienna
-
El/The Schlingerhof en/in/ta' Floridsdorf Distrito/Distrit 31) Wien/Viena/Vienna
-
Opra tal-Istat ta' Vjenna/Viena State Opera/Ópera Estatal de Viena
-
Wien/Viena/Vienna
-
Eisenstadt/Kismarton/Željezni grad, Željezno/Železno
-
Eisenstadt/Kismarton/Željezni grad, Željezno/Železno
-
Klagenfurt/Celovec
-
Sankt Pölten
-
Sankt Pölten
-
Linz
-
Salzburg/Salzburgo
-
Graz
-
Innsbruck
-
Bregenz
-
Lag Costanza lake
-
Dornbirn
-
Bludenz
-
Hohenems
-
Feldkirch
-
Rankweil
-
Waidhofen an der Thaya
-
Itter
-
Kitzbühel/Kitzbuhel
-
Alpi/Alpes Kitzbühel/Kitzbuhel Alps (Kitzbüheler Alpen o Kitzbühler Alpen)
-
Kreuzjoch Peak/Pico/Pic
-
Torhelm Peak/Pico/Pic
-
Alpi/Alpes Zillertal Alps (Alpi Aurine/Zillertaler Alpen)
-
Alpi/Alpes Tux Alps (Alpi Tux/Tux Alpen)
-
Alto/High/Hohe/Għoli Tauern/Alti Taur
-
Grossglockner Mount
-
Ötztal/Otzal Val/Valle/Valley
-
Oetz
-
Timmelsjoch/Passo del Rombo
-
Passeier/Passeiertal/Passiria Val/Valle/Valley
-
paso del Brennero/Brennerpass
-
paso del Reschen/Reschenpass
-
Gries am Brenner
-
Alpi/Alpes Otzal Alps (Alpi Otzal Alpen)
-
Alpi tan-Nofsinhar tal-Ġebla tal-Ġebla tal-Ġebla tal-Ġebla
-
Ziller (Xmara/river/río/rivieré)
-
Presa de Zillergründl Dam
-
Uderns
-
Alpi ta' Zillertal: Olperer South Face
-
Olperer u Fußstein
-
Olperer
-
Glaciar/Glacier Hintertux
-
Glaciar/Glacier Hintertux (Vista/View/Ħarsa lejn Hintertux, li tagħti ħarsa lejn ir-rotta tal-iskijjar Lärmstange)
-
Paso Gerlós/Gerlospass
-
Zell am Ziller
-
Strass en Zillertal (Knisja (Katholische Pfarrkirche Sankt Jakob) ta' Strass im Zillertal)
-
Mayrhofen
-
Hopfgarten en Brixental
-
Wörgl/Worgl
-
Hopfgarten en Brixental
-
Krimml
-
Krimml Waterfall
-
Mittersill/Mittasü
-
Zell am See
-
Tauferer Ahrntal/Aurino
-
Tauferer Ahrntal/Aurino
-
Krimmler Ache Xmara/river/río/riveré
-
Wald im Pinzgau
-
Dreiherrnspitze Mountain
-
Dreiherrnspitze Mountain
-
Gerlos/Gerlós
-
Zillertal Arena (Veduta ta' l-istazzjon ta' fuq ħdejn il-Rosenalm)
-
Zillertal Arena (Il-ħruġ tal-punent tal-Krimml Express)
-
Zillertal Arena (Iż-Zillertal Arena, ftit fit-tramuntana tal-Krimmlalm)
-
Zillertal Arena (Tiġrija (Ziehweg) fin-naħa t'isfel taż-Zillertal Arena)
-
Obervellach/Zgornja Bela (pjazza/plaza/square/platz)
-
Obervellach/Zgornja Bela (Valle/Valley/Wied Möll b'Obervellach (xellug) u linja tal-ferrovija Tauern)
-
Obervellach/Zgornja Bela (Valle/Valley/Wied Möll b'Obervellach)
-
Obervellach/Zgornja Bela (Valle/Valley/Wied Möll b'Heiligenblut)
-
Naßfeld/Nassfeld/Mokrine/Passo di Pramollo
-
Naßfeld/Nassfeld/Mokrine/Passo di Pramollo
-
Heidentor (Bieb tal-Pagani)
-
Heidentor (Bieb tal-Pagani)
-
Möll/Moll Xmara/river/río/rivière
Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]
- ^ a b "Bevölkerung Österreichs wuchs 2018 um 0,41% auf 8,86 Millionen am 1. Jänner 2019" (bil-Ġermaniż). Statistik Austria. 2019-05-21. Miġbur 2019-12-14.
- ^ a b ċ d "Awstrija" (bl-Ingliż). Fond Monetarju Internazzjonali.
- ^ "Human Development Report 2011" (PDF) (bl-Ingliż). Ġnus Magħquda. 2011. Miġbur 2011-11-08.
- ^ a b "Austria". Ktieb tal-Fatti tad-Dinja (bl-Ingliż). Aġenzija tal-Intelliġenza Ċentrali. 2009-05-14. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-06-10. Miġbur 2009-05-31.
- ^ "Die Bevölkerung nach Umgangssprache, Staatsangehörigkeit und Geburtsland" (PDF) (bil-Ġermaniż). Statistik Austria. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2010-11-13. Miġbur 2010-11-17.
- ^ "Austria" (bl-Ingliż). Encyclopædia Britannica. 2009-05-31. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-04-19. Miġbur 2009-05-31.
- ^ a b ċ d e f ġ g għ h ħ i ie j k l Awstrija, europa.eu
Ħoloq esterni[immodifika | immodifika s-sors]
- L-Awstrija fuq il-Ktieb tal-Fatti tad-Dinja (EN)
- L-Awstrija fuq l-Encyclopædia Britannica (EN)