Latvja

Repubblika tal-Latvja
*Latvijas Republika*
Repubblika tal-Latvja Latvijas Republika
	Innu nazzjonali: "Dievs, svētī Latviju!" Stampa:Latvian National Anthem (instrumental).ogg;
	Lokazzjoni tal-Latvja (aħdar skur)
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Riga; 57°00′N 25°00′E / 57°N 25°E
Lingwi uffiċjali	Latvjan
Gvern	Repubblika parlamentari
Indipendenza; mir-Russja
Sħubija fl-UE	1 ta' Mejju, 2004
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2012
IŻU (2013)	▲0.814 (għoli ħafna) (44)
Valuta	Ewro (EUR)
Żona tal-ħin	UTC (UTC+2)
Kodiċi telefoniku	+371
TLD tal-internet	.lv

Il-Latvja (Latvjan:Latvija), uffiċjalment ir-Repubblika tal-Latvja (Latvjan:Latvijas Republika), hi pajjiż fir-Reġjun Baltiku fl-Ewropa ta' Fuq. Hija mdawra mill-Estonja fit-tramuntana (tul tal-fruntiera 343 km), il-Litwanja fin-nofsinhar (588 km), ir-Russja lejn il-lvant (276 km), u l-Bjelorussja fil-lbiċ (141 km), u magħhom taqsam il-fruntiera marittima lejn il-punent tal-Iżvezja. B'numru ta' 2,070,371 abitant^[2] u territorju ta' 64,589 km² (24,938 mi kw)^[3] hija wieħed mill-anqas pajjiżi popolati u bl-inqas densità ta' popolazzjoni tal-Unjoni Ewropea. Il-belt kapitali tal-Latvja hija Riga. Il-lingwa uffiċjali hija l-Latvjan u l-munita hija msejħa Ewro (EUR). l-pajjiż għandu klima moderata staġjonali.

Il-Latvjani huma nies Baltiċi, kulturalment relatati mal-Litwani. Flimkien mal-Finlandiżi Livs (jew Livonjani), il-Latvjani huma l-persuni indiġeni tal-Latvja. Il-Latvjan hija lingwa Indo-Ewropeja u flimkien mal-Litwan l-uniċi żewġ membri superstiti tal-fergħa Baltika. Lingwi minoritarji indiġeni huma l-Latgaljan u l-lingwa Finlandiża Livonjana li hija kważi estinta. Minkejja suġġettazzjoni għar-regola barranija mis-seklu 13 sas-seklu 20, in-nazzjon Latvjan żammet l-identità tagħha matul il-ġenerazzjonijiet, l-aktar il-lingwa, il-kultura, u tradizzjonijiet mużikali sinjuri. Il-Latvja u l-Estonja jaqsmu storja komuni twila. Iż-żewġ pajjiżi huma dar għal numru kbir ta' Russi etniċi (26.9% fil-Latvja^[4] u 25.5% fl-Estonja^[5]) li uħud minnhom huma non-ċittadini. Il-Latvja hija storikament fil-biċċa tal-Protestant, ħlief għar-reġjun Latgalja fil-lbiċ, li storikament kienet aktar Kattolika Rumana.

Il-Latvja hija repubblika parlamentari unitarja u hija maqsuma f'118-il diviżjonijiet amministrattivi fejn 109 minnhom huma muniċipalitajiet u 9 huma bliet. Hemm ukoll ħames reġjuni ta' ippjanar: Courland (Kurzeme), Latgalja (Latgale), Riga (Rīga), Vidzeme u Zemgale. Ir-Repubblika tal-Latvja kienet ibbażata fit-18 ta' Novembru, 1918. Hi kienet okkupata u annessa mill-Unjoni Sovjetika bejn l-1940–1941 u l-1945–1991 u mill-Ġermanja Nażista bejn l-1941–1945. Il-paċifika "Rivoluzzjoni tal-Kant" bejn l-1987 u l-1991 u l-"Mixja Baltika" ġew murija fit-23 ta' Awwissu, 1989 li waslet għall-indipendenza tal-Istati Baltiċi. Il-Latvja ddikjarat ir-restawr tal-indipendenza tagħha de facto fil-21 ta' Awwissu, 1991. Wara staġnar ekonomiku fil-bidu tad-1990ijiet, il-Latvja stazzjonat il-PGD tal-Ewropa li waslet għall-figuri tat-tkabbir matul is-snin 1998–2006. Fil-kriżi finanzjarja globali tal-2008–2010, il-Latvja kienet l-aktar milquta mill-Istati Membri Ewropej, bi tnaqqis ta' 26.54% tal-PGD f'dak il-perjodu.^[6]^[7] Il-kummentaturi nnutaw sinjali ta' stabbilizzazzjoni fl-ekonomija Latvjana sa mill-2010, u l-istat tal-ekonomija kompla jitjieb, kif il-Latvja għal darb'oħra saret waħda mill-ekonomiji li qed jikbru malajr tal-UE fl-2011.^[8]^[9]

Fruntieri tal-Latvja total: 1,370 km, pajjiżi tal-fruntiera (4): Belarus 161 km; Estonja 333 km; Il-Litwanja 544 km; Russja 332 km.

Etimoloġija

L-isem Latvja huwa derivat mill-isem tal-Latgalians tal-qedem, wieħed mill-erba’ tribujiet Baltiċi Indo-Ewropej (flimkien mal-Kuruni, Selonians u Semigallians), li ffurmaw il-qalba etnika tal-Latvjani moderni flimkien mal-Livonjani Finlandiżi. Henry tal-Latvja ħoloq il-Latinizzazzjoni tal-isem tal-pajjiż, "Lettigallia" u "Lethia", it-tnejn derivati mill-Latgalians. It-termini ispiraw varjazzjonijiet tal-isem tal-pajjiż fil-lingwi Rumanzi tal-"Letonia" u f'diversi lingwi Ġermaniċi ta '"Lettland".

Storja

Madwar is-sena 3000 QK, l-antenati proto-Baltiċi tal-poplu Latvjan stabbilixxew fuq il-kosta tal-Lvant tal-Baħar Baltiku. Il-Balti stabbilixxew rotot kummerċjali ma 'Ruma u Biżanzju, u skambjaw l-ambra lokali għal metalli prezzjużi. Madwar is-sena 900 QK., erba' tribujiet Baltiċi distinti abitaw il-Latvja: il-Kuruni, il-Latgali, is-Selonjani, is-Semigalljani (Latvjan: kurši, latgaļi, sēļi u zemgaļi), kif ukoll it-tribù Finlandiż tal-Livonjani (lībieši) li tkellem lingwa Finlandiża. .

Fis-seklu 12, fit-territorju tal-Latvja kien hemm artijiet bil-ħakkiema tagħhom: Vanema, Ventava, Bandava, Piemare, Duvzare, Sēlija, Koknese, Jersika, Tālava u Adzele.

Perjodu medjevali

Għalkemm il-popolazzjoni lokali kellha kuntatt mad-dinja ta' barra għal sekli sħaħ, fis-seklu 12 saret integrata aktar bis-sħiħ fis-sistema soċjo-politika Ewropea. L-ewwel missjunarji, mibgħuta mill-Papa, baħħru fix-Xmara Daugava fl-aħħar tas-seklu 12 fit-tfittxija ta' konvertiti. Madankollu, il-popolazzjoni lokali ma kkonvertitx għall-Kristjaneżmu faċilment daqs kemm kienet ittamat il-Knisja.

Kruċjati Ġermaniżi ntbagħtu, jew aktar probabbli ddeċidew li jmorru waħedhom kif kienu magħrufa li jagħmlu. San Meinhard ta' Segeberg wasal f'Ikšķile, fl-1184, ivvjaġġa man-negozjanti lejn Livonia, fuq missjoni Kattolika biex jikkonverti lill-popolazzjoni mit-twemmin pagan oriġinali tagħhom. Il-Papa Ċelestin III kien sejjaħ għal kruċjata kontra l-pagani fit-Tramuntana tal-Ewropa fl-1193. Meta mezzi paċifiċi ta' konverżjoni naqsu milli jipproduċu r-riżultati, Meinhard ippjana li jikkonvertu l-Livonjani bil-forza tal-armi.

Fil-bidu tat-13-il seklu, il-Ġermaniżi ħakmu partijiet kbar minn dik li llum hija Latvja. L-influss tal-kruċjati Ġermaniżi fit-territorju tal-Latvjan tal-lum żdied speċjalment fit-tieni nofs tas-seklu 13 wara t-tnaqqis u l-waqgħa tal-istati Kruċjati fil-Lvant Nofsani. Flimkien man-Nofsinhar tal-Estonja, dawn iż-żoni maħkuma ffurmaw l-istat Kruċjat li kien se jsir magħruf bħala Terra Mariana (Latin Medjevali, "L-Art ta' Marija") jew Livonia. Fl-1282, Riga, u aktar tard il-bliet ta' Cēsis, Limbaži, Koknese u Valmiera, saru parti mill-Lega Anseatika. Riga saret punt kummerċjali ewlieni bejn il-Lvant u l-Punent u ffurmat rabtiet kulturali mill-qrib mal-Ewropa tal-Punent. L-ewwel settlers Ġermaniżi kienu rġulija tal-Ġermanja tat-Tramuntana u ċittadini tal-bliet tal-Ġermanja tat-Tramuntana li ġabu l-lingwa Ġermaniża Baxxa tagħhom fir-reġjun, li ffurmaw ħafna kliem misluf mil-lingwa Latvjana.

Perjodu ta' riforma u ħakma Pollakka u Svediża u Russa

Wara l-Gwerra Livonjana (1558-1583), Livonia (Tramuntana tal-Latvja u Nofsinhar tal-Estonja) waqgħet taħt il-ħakma Pollakka u Litwana. Il-parti tan-Nofsinhar tal-Estonja u l-parti tat-Tramuntana tal-Latvja ġew ċeduti lill-Gran Dukat tal-Litwanja u ffurmaw id-Dukat tal-Livonia (Ducatus Livoniae Ultradunensis). Gotthard Kettler, l-aħħar kaptan tal-Ordni Livonjan, ifforma d-Dukat ta’ Kurlandja u Semigalia. Għalkemm id-dukat kien stat vassalli tal-Gran Dukat tal-Litwanja u aktar tard tal-Commonwealth tal-Polonja u l-Litwanja, żamm grad konsiderevoli ta' awtonomija u esperjenza età tad-deheb fis-seklu 16. Il-Latvja, l-aktar reġjun tal-Lvant tal-Latvja, saret parti mill-Voivodeship tal-Inflanty tal-Commonwealth Pollakk-Litwan.

Fis-seklu 17 u fil-bidu tat-18, il-Commonwealth Pollakk-Litwan, l-Isvezja, u t-Tsardom tar-Russja ġġieldu għas-supremazija fil-Lvant tal-Baltiku. Wara l-Gwerra Pollakka-Svediż, it-Tramuntana ta’ Livonia (inkluż Vidzeme) daħlet taħt il-ħakma Żvediża. Riga saret il-kapitali tal-Livonia Svediża u l-akbar belt fl-Imperu Svediż kollu. Il-ġlied kompla sporadiku bejn l-Iżvezja u l-Polonja sat-Tregwa ta' Altmark fl-1629. Fil-Latvja, il-perjodu Żvediż huwa ġeneralment imfakkar bħala pożittiv: is-serf ġiet iffaċilitata, ġie stabbilit netwerk ta 'skejjel għall-bdiewa, u l-poter tal-baruni naqas .

Matul dan iż-żmien seħħew diversi bidliet kulturali importanti. Taħt il-ħakma Svediża u l-biċċa l-kbira Ġermaniża, il-Latvja tal-Punent adottat il-Luteraniżmu bħala r-reliġjon ewlenija tagħha. It-tribujiet tal-qedem tal-Curonians, Semigallians, Selonians, Livos u Latgalians tat-Tramuntana assimilaw biex jiffurmaw il-poplu Latvjan, li tkellem lingwa Latvjana waħda. Madankollu, matul is-sekli kollha, l-ebda stat Latvjan reali ma kien ġie stabbilit, għalhekk il-fruntieri u d-definizzjonijiet ta 'min kien eżattament fi ħdan dak il-grupp huma fil-biċċa l-kbira suġġettivi. Sadanittant, iżolati fil-biċċa l-kbira mill-bqija tal-Latvja, il-Latgali tan-Nofsinhar adottaw il-Kattoliċiżmu taħt l-influwenza Pollakka/Ġiżwiti. Id-djalett indiġenu baqa’ distint, għalkemm kiseb ħafna kliem b'self Pollakk.

Matul il-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana (1700-1721), sa 40 fil-mija tal-Latvjani mietu bil-ġuħ u l-pesta. Nofs ir-residenti ta' Riga mietu mill-pesta fl-1710-1711. Il-kapitulazzjoni tal-Estonja u l-Livonia fl-1710 u t-Trattat ta' Nystad, li temm il-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana fl-1721, taw lil Vidzeme lill-Imperu russu (saret parti mill-Governarat ta' Riga). Ir-reġjun ta' Latgale baqa' parti mill-Commonwealth Pollakk-Litwan bħala Voivodeship ta' Inflanty sal-1772, meta ġie inkorporat fl-Imperu Russu. Id-Dukat ta' Kurlandja u Semigalia, stat vassalli tal-Commonwealth Pollakk-Litwan, ġie anness mir-Russja fl-1795 fit-Tielet Qasam tal-Polonja, u b'hekk dak li llum huwa Latvja kollu jagħmel parti mill-Imperu Russu. It-tliet provinċji Baltiċi żammew il-liġijiet lokali tagħhom, il-Ġermaniż bħala l-lingwa uffiċjali lokali, u l-parlament tagħhom stess, il-Landtag.

L-emanċipazzjoni tal-qaddejja seħħet f'Kurland fl-1817 u f'Vidzeme fl-1819. Fil-prattika, madankollu, l-emanċipazzjoni kienet fil-fatt vantaġġuża għas-sidien tal-art u n-nobbli, peress li neħħiet lill-bdiewa mill-art tagħhom mingħajr kumpens, u ġiegħelhom jirritornaw lejn jaħdmu fl-irziezet "bil-rieda tagħhom stess."

Matul dawn iż-żewġ sekli Latvja esperjenzat boom ekonomiku u tal-kostruzzjoni: il-portijiet ġew estiżi (Riga saret l-akbar port fl-Imperu Russu), inbnew ferroviji, twaqqfu fabbriki ġodda, banek u università, inbnew bosta bini residenzjali, pubbliku (. teatri u mużewijiet) u skejjel, ġew iffurmati parks ġodda, eċċ. Il-boulevards ta' Riga u xi toroq barra l-belt il-qadima jmorru minn dan il-perjodu.

Il-livell tal-aritmetika kien ogħla wkoll fil-partijiet Livonjani u Kurlandi tal-Imperu Russu, li setgħu ġew influwenzati mir-reliġjon Protestanti tal-abitanti.

Qawmien nazzjonali

Matul is-seklu 19, l-istruttura soċjali nbidlet drastikament. Ġiet stabbilita klassi ta' bdiewa indipendenti wara li r-riformi ppermettew lill-bdiewa jixtru lura l-art tagħhom, iżda baqgħu ħafna bdiewa bla art, ħafna Latvjani telqu għall-ibliet u fittxew edukazzjoni, impjiegi industrijali. Żviluppaw ukoll proletarjat urban li qed jikber u bourgeoisie Latvjana dejjem aktar influwenti. Il-moviment Żgħażagħ Latvjan (Latvjan: Jaunlatvieši) poġġa l-pedamenti għan-nazzjonaliżmu minn nofs is-seklu, ħafna mill-mexxejja tiegħu jfittxu appoġġ minn Slavofili kontra l-ordni soċjali dominanti ddominat mill-Ġermaniżi. Iż-żieda fl-użu tal-lingwa Latvjana fil-letteratura u s-soċjetà saret magħrufa bħala l-Ewwel Qawmien Nazzjonali. Ir-russifikazzjoni bdiet f’Latgale wara li l-Pollakki mexxew ir-Rewwixta ta' Jannar fl-1863: din infirxet mal-bqija ta' dik li llum hi l-Latvja fl-1880s skuntentizza Popolari faqqgħet fir-Rivoluzzjoni Russa tal-1905, li ħadet nazzjonalista fil-provinċji Baltiċi.

Dikjarazzjoni ta' indipendenza u perjodu ta' bejn il-gwerer

L-Ewwel Gwerra Dinjija qerdet it-territorju ta' dak li sar l-istat tal-Latvja u partijiet oħra tal-punent tal-Imperu Russu. It-talbiet għall-awtodeterminazzjoni kienu inizjalment limitati għall-awtonomija, sakemm inħoloq vakwu ta' poter bir-Rivoluzzjoni Russa fl-1917, segwit mit-Trattat ta' Brest-Litovsk bejn ir-Russja u l-Ġermanja f'Marzu 1918, imbagħad l-armistizju Alleat mal-Ġermanja fil-11 ta' Novembru, 1918. Fit-18 ta' Novembru 1918, f'Riga, il-Kunsill Popolari tal-Latvja pproklama l-indipendenza tal-pajjiż il-ġdid u fda lilu nnifsu Kārlis Ulmanis il-formazzjoni ta' gvern u ħa f'idejh bħala Prim Ministru.

Fis-26 ta' Novembru, ir-Rappreżentant Ġenerali tal-Ġermanja, August Winnig, ta' uffiċjalment il-poter politiku lill-Gvern Proviżorju Latvjan. Fit-18 ta' Novembru, il-Kunsill Popolari tal-Latvjan fdah biex joħloq il-Gvern. Mit-18 ta' Novembru sad-19 ta' Diċembru serva bħala Ministru tal-Agrikoltura u mid-19 ta' Novembru sat-13 ta' Lulju, 1919 serva bħala Prim Ministru.

Il-gwerra ta' indipendenza li segwiet kienet parti minn perjodu kaotiku ġenerali ta’ gwerer ċivili u gwerer ġodda tal-fruntieri fl-Ewropa tal-Lvant. Fir-rebbiegħa tal-1919, fil-fatt kien hemm tliet gvernijiet: il-gvern proviżorju mmexxi minn Kārlis Ulmanis, appoġġjat mit-Tautas padome u l-Kummissjoni ta' Kontroll Inter-Alleata; il-gvern pupazz Sovjetiku Latvjan immexxi minn Pēteris Stučka, appoġġjat mill-Armata l-Ħamra; u l-gvern proviżorju mmexxi minn Andrievs Niedra, appoġġjat mill-forzi Baltiku-Ġermaniżi komposti mill-Baltische Landeswehr ("Forza tad-Difiża Baltika") u l-formazzjoni tad-Diviżjoni tal-Freikorps Eiserne ("Diviżjoni tal-Ħadid").

Il-forzi Estonjani u Latvjani għelbu lill-Ġermaniżi fil-Battalja ta' Wenden f'Ġunju 1919, u attakk massiv minn forza predominantement Ġermaniża, l-Armata tal-Voluntiera Russa tal-Punent, taħt Pavel Bermondt-Avalov, ġie mkeċċi f'Novembru. Il-Latvja tal-Lvant tneħħiet il-forzi tal-Armata l-Ħamra mit-truppi Latvjani u Pollakki kmieni fl-1920 (mill-perspettiva Pollakka, il-Battalja ta' Daugavpils kienet parti mill-Gwerra Pollakka-Sovjetika).

Assemblea kostitwenti eletta liberament iltaqgħet fl-1 ta' Mejju 1920 u adottat kostituzzjoni liberali, is-Satversme, fi Frar 1922. Il-kostituzzjoni ġiet parzjalment sospiża minn Kārlis Ulmanis wara l-kolp ta' stat tiegħu fl-1934, iżda affermata mill-ġdid fl-1990. Minn Allura, ġiet emendata u għadu fis-seħħ fil-Latvja llum. Bil-biċċa l-kbira tal-bażi industrijali tal-Latvja evakwata lejn l-intern tar-Russja fl-1915, ir-riforma radikali tal-art kienet il-kwistjoni politika ċentrali għall-istat żagħżugħ. Fl-1897, 61.2% tal-popolazzjoni rurali kienet bla art; sal-1936, dak il-perċentwal kien niżel għal 18%.

Fl-1923, il-firxa ta 'art ikkultivata qabeż il-livell ta' qabel il-gwerra. L-innovazzjoni u ż-żieda fil-produttività wasslu għal tkabbir mgħaġġel tal-ekonomija, iżda dalwaqt sofriet l-effetti tad-Depressjoni l-Kbira. Il-Latvja wriet sinjali ta' rkupru ekonomiku u l-elettorat kien mexa b'mod kostanti lejn iċ-ċentru matul il-perjodu parlamentari. Fil-15 ta' Mejju, 1934, Ulmanis organizza kolp ta' stat bla demm, li stabbilixxa dittatorjat nazzjonalista li dam għaddej sal-1940. Wara l-1934, Ulmanis stabbilixxa korporazzjonijiet tal-gvern biex jixtru kumpaniji privati bil-għan li l-ekonomija tkun “Latvianizing”.

Il-Latvja fit-Tieni Gwerra Dinjija

Kmieni filgħodu tal-24 ta' Awwissu, 1939, l-Unjoni Sovjetika u l-Ġermanja Nażista ffirmaw patt ta' mhux aggressjoni ta' 10 snin, imsejjaħ il-Patt Molotov-Ribbentrop. Il-patt kien fih protokoll sigriet, żvelat biss wara t-telfa tal-Ġermanja fl-1945, li skontu l-istati tal-Ewropa tat-Tramuntana u tal-Lvant kienu maqsuma fi "sferi ta 'influwenza" Ġermaniżi u Sovjetiċi. Fit-tramuntana, il-Latvja, il-Finlandja u l-Estonja ġew assenjati għall-isfera Sovjetika. Ġimgħa wara, fl-1 ta' Settembru, 1939, il-Ġermanja invadiet il-Polonja; Fis-17 ta' Settembru, l-Unjoni Sovjetika invadiet il-Polonja wkoll.

Wara l-konklużjoni tal-Patt Molotov-Ribbentrop, il-maġġoranza tal-Ġermaniżi Baltiċi telqu mill-Latvja bi ftehim bejn il-gvern ta' Ulmanis u l-Ġermanja Nażista taħt il-programm Heim ins Reich. B’kollox telqu 50,000 Ġermaniż Baltiku qabel l-iskadenza ta' Diċembru 1939, li minnhom 1,600 baqgħu biex jagħlqu n-negozji u 13,000 iddeċidew li joqogħdu fil-Latvja. Ħafna minn dawk li baqgħu telqu lejn il-Ġermanja fis-sajf tal-1940, meta ġie miftiehem it-tieni pjan ta’ risistemazzjoni. Dawk approvati razzjalment ġew risistemati prinċipalment fil-Polonja, fejn ingħataw art u negozji bi skambju għall-flus li kienu rċevew mill-bejgħ tal-assi preċedenti tagħhom.

Fil-5 ta' Ottubru, 1939, il-Latvja kienet imġiegħla taċċetta patt ta' “assistenza reċiproka” mal-Unjoni Sovjetika, li ta' lis-Sovjetiċi d-dritt li jistazzjonaw bejn 25,000 u 30,000 suldat fit-territorju Latvjan. Amministraturi tal-istat inqatlu u ġew sostitwiti minn pupazzi Sovjetiċi. Saru l-elezzjonijiet b'kandidat wieħed biss pro-Sovjetiku fil-lista għal ħafna karigi. L-assemblea popolari li rriżultat mill-ewwel talbet l-ammissjoni fl-USSR, li l-Unjoni Sovjetika tat. Il-Latvja, dak iż-żmien gvern pupazzi, kienet immexxija minn Augusts Kirhenšteins. L-Unjoni Sovjetika inkorporat lill-Latvja fil-5 ta' Awwissu, 1940, bħala r-Repubblika Soċjalista Sovjetika tal-Latvja.

Is-Sovjetiċi ttrattaw lill-avversarji tagħhom bl-aħrax: qabel l-Operazzjoni Barbarossa, f’inqas minn sena, mill-inqas 34,250 Latvjan ġew deportati jew maqtula. Ħafna kienu deportati lejn is-Siberja, fejn l-imwiet kienu stmati li kienu 40 fil-mija.

Fit-22 ta' Ġunju, 1941, it-truppi Ġermaniżi attakkaw lill-forzi Sovjetiċi fl-Operazzjoni Barbarossa. Kien hemm xi rewwixti spontanji mil-Latvjani kontra l-Armata l-Ħamra li għenu lill-Ġermaniżi. Riga intlaħqet fid-29 ta’ Ġunju, u bit-truppi Sovjetiċi mejta, maqbuda, jew irtiraw, il-Latvja ġiet taħt il-kontroll tal-forzi Ġermaniżi kmieni f’Lulju. L-okkupazzjoni kienet immedjatament segwita mit-truppi tal-SS Einsatzgruppen, li kellhom jaġixxu skont il-Pjan Ġenerali Nażista Ost li sejjaħ biex il-popolazzjoni tal-Latvja titnaqqas b'50 fil-mija.

Taħt l-okkupazzjoni Ġermaniża, il-Latvja kienet amministrata bħala parti mir-Reichskommissariat Ostland. Il-Pulizija Awżiljarja Latvjana u l-unitajiet paramilitari stabbiliti mill-awtorità tal-okkupazzjoni pparteċipaw fl-Olokawst u atroċitajiet oħra. 30,000 Lhudi ġew sparati fil-Latvja fil-ħarifa tal-1941. 30,000 Lhudi oħra mill-ghetto ta' Riga ġew maqtula fil-Foresti ta' Rumbula f’Novembru u Diċembru 1941, biex titnaqqas il-popolazzjoni żejda fil-ghetto u jsir spazju biex jinġiebu aktar Lhud mill-Ġermanja u l- Punent. Kien hemm waqfa fil-ġlied, apparti l-attività partiġġjana, sakemm l-assedju ta' Leningrad intemm f'Jannar 1944, u t-truppi Sovjetiċi avvanzaw, daħlu fil-Latvja f’Lulju u fl-aħħar qabdu Riga fit-13 ta' Ottubru 1944.

Aktar minn 200,000 ċittadin Latvjan mietu matul it-Tieni Gwerra Dinjija, inklużi madwar 75,000 Lhudi Latvjan maqtula matul l-okkupazzjoni Nażista. Is-suldati Latvjani ġġieldu fuq iż-żewġ naħat tal-kunflitt, prinċipalment fuq in-naħa Ġermaniża, b'140,000 raġel fil-Latvjan Waffen-SS Legion, It-308 Latvian Rifle Division ġiet iffurmata mill-Armata l-Ħamra fl-1944. Xi drabi, speċjalment fl-1944, topponi l-Latvjan. truppi ltaqgħu fil-battalja.

Fil-blokk 23 taċ-ċimiterju ta' Vorverker, inbena monument wara t-Tieni Gwerra Dinjija b'tifkira tal-Latvjani li mietu f’Lübeck bejn l-1945 u l-1950.

Okkupazzjoni Sovjetika

Fl-1944, hekk kif l-avvanzi militari Sovjetiċi waslu fil-Latvja, fil-Latvja seħħ ġlied qawwi bejn truppi Ġermaniżi u Sovjetiċi, li spiċċa f'telfa oħra Ġermaniża. Matul il-gwerra, iż-żewġ forzi okkupanti rreklutaw Latvjani fl-armati tagħhom, u b'hekk żiedu t-telf tar-"riżorsi ħajjin" tan-nazzjon. Fl-1944, parti mit-territorju Latvjan reġgħet lura għall-kontroll Sovjetiku. Is-Sovjetiċi immedjatament bdew jirrestawraw is-sistema Sovjetika. Wara l-konsenja Ġermaniża, deher ċar li l-forzi Sovjetiċi ma kinux se jirtiraw, u l-partiġjani Latvjani, malajr magħquda minn xi wħud li kienu kkollaboraw mal-Ġermaniżi, bdew jiġġieldu l-okkupant il-ġdid.

Bejn 120,000 u 300,000 Latvjani ħadu kenn mill-armata Sovjetika billi ħarbu lejn il-Ġermanja u l-Isvezja. Il-biċċa l-kbira tas-sorsi jgħoddu bejn 200,000 u 250,000 refuġjat li telqu mill-Latvja, li minnhom forsi 80,000 sa 100,000 ġew maqbuda mill-ġdid mis-Sovjetiċi jew, matul il-ftit xhur immedjatament wara t-tmiem tal-gwerra, irritornati mill-Punent. Is-Sovjetiċi reġgħu okkupaw il-pajjiż fl-1944-1945, u seħħew aktar deportazzjonijiet hekk kif il-pajjiż ġie kollettivizzat u Sovjetiku.

Fil-25 ta' Marzu, 1949, 43,000 resident rurali (“kulaks”) u nazzjonalisti Latvjani ġew deportati lejn is-Siberja f'Operazzjoni Priboi wiesgħa fit-tliet stati Baltiċi, li kienet ippjanata u approvata bir-reqqa f'Moska sa mid-29 ta' Jannar, 1949. Din l-operazzjoni kellha l-effett mixtieq li tnaqqas l-attività partiġġjana anti-Sovjetika. Bejn 136,000 u 190,000 Latvjani, skond is-sorsi, ġew ħabs jew deportati lejn kampijiet ta' konċentrament Sovjetiċi (il-Gulag) fis-snin ta' wara l-gwerra mill-1945 sal-1952.

Fil-perjodu ta 'wara l-gwerra, il-Latvja kienet sfurzata tadotta metodi agrikoli Sovjetiċi. Iż-żoni rurali kienu sfurzati jiġbru flimkien. Inbeda programm estensiv biex jiġi infurzat il-bilingwiżmu fil-Latvja, li jillimita l-użu tal-lingwa Latvjana f'użi uffiċjali favur l-użu tar-Russu bħala l-lingwa primarja. L-iskejjel kollha tal-minoranzi (Lhud, Pollakki, Belarussi, Estonjan, Litwan) ingħalqu, u ħallew biss żewġ mezzi ta' tagħlim fl-iskejjel: il-Latvjan u r-Russu. Beda influss ta' settlers ġodda, inklużi ħaddiema, amministraturi, persunal militari u d-dipendenti tagħhom mir-Russja u repubbliki Sovjetiċi oħra. Sal-1959 waslu madwar 400,000 settler Russu u l-popolazzjoni etnika Latvjana kienet niżlet għal 62%.

Lejn l-aħħar tal-2018, l-Arkivji Nazzjonali tal-Latvja ppubblikaw indiċi alfabetiku sħiħ ta' madwar 10,000 persuna reklutati bħala aġenti jew informaturi mill-KGB Sovjetiku. “Il-pubblikazzjoni, li segwiet għoxrin sena ta' dibattitu pubbliku u l-passaġġ ta' liġi speċjali, kixfet l-ismijiet, l-ismijiet tal-kodiċi, il-postijiet tat-twelid u informazzjoni oħra dwar aġenti attwali u preċedenti tal-KGB fl-1991, is-sena li fiha dik il-Latvja reġgħet kisbet l-indipendenza tagħha. mill-Unjoni Sovjetika.”

Ir-restawr tal-indipendenza fl-1991

Fit-tieni nofs tas-snin tmenin, il-mexxej Sovjetiku Mikhail Gorbachev beda jintroduċi riformi politiċi u ekonomiċi fl-Unjoni Sovjetika li kienu jissejħu glasnost u perestroika. Fis-sajf tal-1987, saru l-ewwel dimostrazzjonijiet kbar f’Riga fil-Monument tal-Ħelsien, simbolu tal-indipendenza. Fis-sajf tal-1988, moviment nazzjonali, li ngħaqad fil-Front Popolari Latvjan, iltaqa' ma' oppożizzjoni mill-Interfront. Ir-Repubblika Soċjalista Sovjetika tal-Latvja, flimkien mar-repubbliki Baltiċi l-oħra, ingħatat awtonomija akbar u, fl-1988, il-bandiera l-antika ta’ qabel il-gwerra tal-Latvja reġgħet ittajret, li ssostitwiet il-bandiera Sovjetika tal-Latvja bħala l-bandiera uffiċjali fl-1990.

Fl-1989, is-Sovjet Suprem tal-USSR adotta riżoluzzjoni dwar l-okkupazzjoni tal-Istati Baltiċi, li fiha ddikjara li l-okkupazzjoni kienet "mhux skond il-liġi" u mhux mar-"rieda tal-poplu Sovjetiku". Il-kandidati għall-indipendenza tal-Front Popolari Latvjan kisbu maġġoranza ta' żewġ terzi fil-Kunsill Suprem fl-elezzjonijiet demokratiċi ta' Marzu 1990. Fl-4 ta' Mejju, 1990, il-Kunsill Suprem adotta d-Dikjarazzjoni dwar ir-Restawr ta' l-Indipendenza tar-Repubblika tal-Latvja, u r-Repubblika Soċjalista Sovjetika tal-Latvja ngħatat l-isem ta' Repubblika tal-Latvja.

Madankollu, fl-1990 u l-1991 il-poter ċentrali f'Moska kompliet iqis il-Latvja bħala repubblika Sovjetika. F'Jannar 1991, il-forzi politiċi u militari Sovjetiċi ppruvaw bla suċċess iwaqqgħu l-awtoritajiet tar-Repubblika tal-Latvja billi jokkupaw id-dar tal-pubblikazzjoni ċentrali f'Riga u stabbilixxew Kumitat tas-Salvazzjoni Nazzjonali biex javżaw il-funzjonijiet tal-gvern. Matul il-perjodu ta' tranżizzjoni, Moska żammet ħafna awtoritajiet statali Sovjetiċi ċentrali fil-Latvja.

Il-Front Popolari Latvjan sostna biex ir-residenti permanenti kollha jkunu eliġibbli għaċ-ċittadinanza Latvjana, madankollu, iċ-ċittadinanza universali għar-residenti permanenti kollha ma ġietx adottata. Minflok, iċ-ċittadinanza ngħatat lil nies li kienu ċittadini tal-Latvja fil-jum tat-telf tal-indipendenza fl-1940, kif ukoll lid-dixxendenti tagħhom. Bħala konsegwenza, il-biċċa l-kbira tal-Latvjani etniċi mhux Latvjani ma rċevewx iċ-ċittadinanza Latvjana, peress li la huma u lanqas il-ġenituri tagħhom ma kienu ċittadini tal-Latvja, u saru mhux ċittadini jew ċittadini ta' repubbliki oħra Sovjetiċi ta' qabel. Sal-2011, aktar minn nofs dawk li ma kinux ċittadini kienu ħadu eżamijiet ta’ naturalizzazzjoni u rċevew iċ-ċittadinanza Latvjana, iżda fl-2015 kien għad hemm 290,660 mhux ċittadini fil-Latvja, li jirrappreżentaw 14.1% tal-popolazzjoni. M'għandhom ċittadinanza ta' ebda pajjiż u ma jistgħux jipparteċipaw fl-elezzjonijiet parlamentari. Tfal imwielda minn persuni li mhumiex ċittadini wara r-restawr tal-indipendenza huma awtomatikament intitolati għaċ-ċittadinanza.

Ir-Repubblika tal-Latvja ddikjarat it-tmiem tal-perjodu ta' tranżizzjoni u reġgħet stabbilixxiet l-indipendenza sħiħa tagħha fil-21 ta' Awwissu, 1991, wara l-attentat fallut ta' kolp ta' stat Sovjetiku. Il-Latvja reġgħet bdiet ir-relazzjonijiet diplomatiċi mal-istati tal-Punent, inkluża l-Isvezja, is-Saeima, il-parlament tal-Latvja, reġgħet ġiet elett fl-1993. Ir-Russja temmet il-preżenza militari tagħha billi tlestiet l-irtirar tat-truppi tagħha fl-1994 u għalqet l-istazzjon tar-radar Skrunda 1.

Minn meta ssieħbet fl-UE fl-2004

L-għanijiet ewlenin tal-Latvja fis-snin 90, li ssieħbu man-NATO u l-Unjoni Ewropea, intlaħqu fl-2004. Is-Summit tan-NATO tal-2006 sar f'Riga. Vaira Vīķe-Freiberga kienet president tal-Latvja mill-1999 sal-2007. Kienet l-ewwel kap ta' stat mara fl-istat tal-blokk Sovjetiku ta' qabel u kienet involuta b'mod attiv fl-adeżjoni tal-Latvja man-NATO u l-Unjoni Ewropea fl-2004. Il-Latvja ffirmat il-ftehim ta' Schengen f'April. 16, 2003 u l-implimentazzjoni tagħha bdiet fil-21 ta' Diċembru, 2007.

Madwar 72% taċ-ċittadini Latvjani huma Latvjani, filwaqt li 20% huma Russi. Il-gvern denazzjonalizza l-proprjetà privata kkonfiskata mis-Sovjetiċi, rritornaha jew ikkumpensa s-sidien għaliha, u pprivatizza l-biċċa l-kbira tal-industriji tal-istat, billi reġa' introduċa l-munita ta' qabel il-gwerra. Minkejja li esperjenzat tranżizzjoni diffiċli għal ekonomija liberali u l-orjentazzjoni mill-ġdid tagħha lejn l-Ewropa tal-Punent, il-Latvja hija waħda mill-ekonomiji li qed jikbru b'rata mgħaġġla fl-Unjoni Ewropea. F'Novembru 2013, is-saqaf ta' ċentru tax-xiri f'Riga waqa', u kkawża l-agħar diżastru tal-Latvja wara l-indipendenza bl-imwiet ta' 54 xerrej u persunal tas-salvataġġ f'siegħa rush.

Fl-2014, Riga kienet il-Kapitali Ewropea tal-Kultura, il-Latvja ssieħbet fiż-żona tal-euro u adottat l-ewro bħala l-munita unika tal-UE bħala l-munita tal-pajjiż, u l-Latvja Valdis Dombrovskis inħatar viċi-president tal-Kummissjoni Ewropea. Fl-2015 il-Latvja kellha l-presidenza tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea. Saru avvenimenti Ewropej ewlenin f'Riga, bħall-Eurovision Song Contest 2003 u l-European Film Awards 2014. Fl-1 ta' Lulju, 2016, il-Latvja saret membru tal-OECD. F'Mejju 2023, il-parlament eleġġa lil Edgars Rinkēvičs bħala l-president il-ġdid tal-Latvja, u b'hekk sar l-ewwel kap ta' stat omosesswali miftuħ fl-Unjoni Ewropea. Wara snin ta' dibattiti, il-Latvja rratifikat il-Konvenzjoni tal-UE dwar il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-vjolenza fuq in-nisa u l-vjolenza domestika, magħrufa wkoll bħala l-Konvenzjoni ta' Istanbul, f’Novembru 2023.

Ġeografija

[[Stampa: Mappa li tista' titkabbar tar-Repubblika tal-Latvja|thumb|Mappa li tista' titkabbar tar-Repubblika tal-Latvja]]

Il-Latvja tinsab fit-Tramuntana tal-Ewropa, fuq il-kosta tal-Lvant tal-Baħar Baltiku u fil-parti tal-majjistral tal-Kraton tal-Ewropa tal-Lvant (KEE), bejn latitudnijiet 55° u 58° N (żona żgħira hija fit-tramuntana ta' 58°), u lonġitudnijiet 21° u 29° E (żona żgħira hija fil-punent ta' 21°). Il-Latvja għandha erja totali ta' 64,559 km² (24,926 sq mi) li minnhom 62,157 km² (23,999 sq mi) hija art, 18,159 km² (7,011 sq mi) hija art agrikola, 34,964 km² (13,50 sq mi) hija art foresta km² (927 mil kwadru) huma ilmijiet kontinentali.

It-tul totali tal-fruntiera tal-Latvja huwa 1,866 km (1,159 mi). It-tul totali tal-fruntiera tal-art tagħha huwa 1,368 km (850 mi), li minnhom 343 km (213 mi) huma kondiviżi mal-Estonja fit-Tramuntana, 276 km (171 mi) mal-Russja fil-Lvant, 161 km (100 mi) ) ) mal-Belarus fix-Xlokk u 588 km (365 mi) mal-Litwanja fin-nofsinhar. It-tul totali tal-fruntiera marittima tagħha huwa 498 km (309 mi), li huwa maqsum mal-Estonja, l-Isvezja u l-Litwanja. L-estensjoni mit-tramuntana għan-nofsinhar hija 210 km (130 mi) u mill-punent għal-lvant 450 km (280 mi).

Stampa:Lubāns-See (Lettlandia).jpg

Il-Lag Lubāns huwa l-akbar lag fil-Latvja (Latvjan: Lubāns, Lubānas ezers jew Lubāna ezers).

Ħafna mit-territorju tal-Latvja jinsab inqas minn 100 m (330 pied) 'l fuq mil-livell tal-baħar. L-akbar lag tiegħu, Lubāns, għandu erja tal-wiċċ ta' 80.7 km² (31.2 sq mi), l-aktar lag fonda tiegħu, Drīdzis, huwa fond ta' 65.1 m (214 pied). L-itwal xmara fit-territorju Latvjan hija l-Gauja, 452 km (281 mi) fit-tul. L-itwal xmara li tgħaddi mit-territorju Latvjan hija Daugava, li għandha tul totali ta' 1,005 km (624 mi), li minnhom 352 km (219 mi) jinsabu fit-territorju Latvjan. L-ogħla punt fil-Latvja huwa Gaiziņkalns, 311.6 m (1,022 pied). It-tul tal-kosta Baltika tal-Latvja huwa 494 km (307 mi). Il-Golf ta' Riga, daħla baxxa tal-Baħar Baltiku, jinsab fil-majjistral tal-pajjiż.

Klima

Il-Latvja għandha klima moderata li ġiet deskritta f'diversi sorsi bħala kontinentali umda (Köppen Dfb) jew oċeanika/marittima (Köppen Cfb).

Ir-reġjuni kostali, speċjalment il-kosta tal-punent tal-Peniżola Kuronja, għandhom klima aktar marittima bi sjuf aktar friski u xtiewi aktar ħfief, filwaqt li l-partijiet tal-Lvant juru klima aktar kontinentali bi sjuf aktar sħan u xtiewi aktar ħorox. Madankollu, il-varjazzjonijiet fit-temperatura huma żgħar peress li t-territorju tal-Latvja huwa relattivament żgħir. Barra minn hekk, it-terren tal-Latvja huwa partikolarment ċatt (mhux aktar minn 350 metru għoli), għalhekk il-klima Latvjana mhijiex differenzjata mill-altitudni.

Il-Latvja għandha erba' staġuni distinti ħafna ta' tul kważi ugwali. Ix-xitwa tibda f’nofs Diċembru u ddum sa nofs Marzu. Ix-xtiewi għandhom temperaturi medji ta' -6°C (21°F) u huma kkaratterizzati minn kopertura stabbli tas-silġ, xemx qawwi u ġranet qosra. Perjodi ta' temp tax-xitwa sever b'riħ kesħin, temperaturi estremi madwar -30°C (-22°F) u borra qawwija huma komuni. Is-sajf jibda f'Ġunju u jdum sa Awwissu. Is-sjuf huma ġeneralment sħun u xemxi, b'wara nofsinhar u ljieli friski. Is-sjuf għandhom temperaturi medji ta' madwar 19 °C (66 °F), b'temperaturi estremi ta' 35 °C (95 °F). Ir-rebbiegħa u l-ħarifa jġibu temp pjuttost ħafif.

L-2019 kienet l-aktar sena sħuna fl-istorja tal-osservazzjoni meteoroloġika fil-Latvja, b'temperatura medja +8.1 °C ogħla.

Atmosfera

Ħafna mill-pajjiż huwa magħmul minn pjanuri fertili u għoljiet moderati. F'pajsaġġ tipiku Latvjan, mużajk ta' foresti vasti jalterna ma' għelieqi, irziezet u mergħat. L-art li tinħarat hija mimlija foresti tal-betula u imsaġar, li jipprovdu ħabitat għal bosta pjanti u annimali. Il-Latvja għandha mijiet ta' kilometri ta' kosta mhux żviluppata, imdawwar minn foresti tal-arżnu, duni u bajjiet kontinwi tar-ramel abjad.

Il-Latvja tikklassifika l-ħames fil-proporzjon tal-art koperta mill-foresti fl-Unjoni Ewropea, wara l-Isvezja, il-Finlandja, l-Estonja u s-Slovenja. Il-foresti jirrappreżentaw 3,497,000 ettaru (8,640,000 acres) jew 56% tal-erja totali tal-pajjiż.

Il-Latvja għandha aktar minn 12,500 xmara, li jiġġebbed għal 38,000 km (24,000 mi). Xmajjar ewlenin jinkludu x-Xmara Daugava, Lielupe, Gauja, Venta u Salaca, l-akbar żona fejn tbid is-salamun fl-istati Baltiċi tal-Lvant. Hemm 2,256 lag li huma akbar minn 1 ettaru (2.5 acres), b'erja kollettiva ta '1,000 km2 (390 sq mi). L-artijiet tal-pit jokkupaw 9.9% tat-territorju tal-Latvja. Minn dawn, 42% huma mdawwra tal-pit; 49% huma swamps; u 9% huma artijiet tal-pit tat-tranżizzjoni. 70% fil-mija tal-artijiet tal-pit mhumiex mittiefsa miċ-ċivilizzazzjoni, u huma kenn għal ħafna speċi rari ta' pjanti u annimali.

Iż-żoni agrikoli jirrappreżentaw 1,815,900 ettaru (4,487,000 acres) jew 29% tal-erja totali tal-pajjiż. Biż-żarmar tal-farms kollettivi, iż-żona ddedikata għall-agrikoltura naqset drastikament: issa l-irziezet huma fil-biċċa l-kbira żgħar. Madwar 200 farm, li jokkupaw 2,750 ettaru (6,800 acres), huma ddedikati għall-agrikoltura ekoloġikament pura (mingħajr ma jużaw fertilizzanti artifiċjali jew pestiċidi).

Il-parks nazzjonali tal-Latvja huma l-Park Nazzjonali ta' Gauja f'Vidzeme (mill-1973), Ķemeri Park f'Zemgale (1997), il-Park Nazzjonali ta' Slītere f'Kurzeme (1999) u l-Park Nazzjonali ta' Rāzna f'Latgale (2007).

Il-Latvja għandha tradizzjoni twila ta' konservazzjoni. L-ewwel liġijiet u regolamenti ġew promulgati fis-sekli 16 u 17. Fil-Latvja hemm 706 żona naturali protetta fil-livell statali: erba’ parks nazzjonali, riserva waħda tal-bijosfera, 42 park naturali, disa' żoni protetti tal-pajsaġġ, 260 riżervi naturali, erba’ riżervi naturali stretti, 355 monumenti naturali, seba’ żoni tal-baħar protetti u 24 mikroriżervi. . Żoni protetti nazzjonalment jirrappreżentaw 12,790 km2 (4,940 sq mi) jew madwar 20% taż-żona totali tal-Latvja. Il-Ktieb l-Aħmar tal-Latvja (Lista Latvjana ta' Speċijiet fil-Periklu), li ġie stabbilit fl-1977, fih 112-il speċi ta' pjanti u 119-il speċi ta' annimali. Il-Latvja rratifikat il-konvenzjonijiet internazzjonali ta' Washington, Berne u Ramsare.

L-Indiċi tal-Prestazzjoni Ambjentali tal-2012 jikklassifika lill-Latvja fit-tieni post wara l-Isvizzera f'termini tal-prestazzjoni ambjentali tal-politiki tal-pajjiż.

L-aċċess għall-bijokapaċità fil-Latvja huwa ħafna ogħla mill-medja dinjija. Fl-2016, il-Latvja kellha 8.5 ettari globali ta' bijokapaċità għal kull persuna fit-territorju tagħha, ħafna aktar mill-medja dinjija ta' 1.6 ettari globali għal kull persuna. Fl-2016, il-Latvja użat 6.4 ettari globali ta' bijokapaċità għal kull persuna, jiġifieri l-impronta ekoloġika tal-konsum tagħha. Dan ifisser li juża inqas bijokapaċità milli għandha l-Latvja. B'riżultat ta' dan, il-Latvja qed tamministra riżerva ta' bijokapaċità.

Bijodiversità

Il-wagtail abjad huwa l-għasfur nazzjonali tal-Latvja.

Madwar 30,000 speċi ta' flora u fawna ġew irreġistrati fil-Latvja. L-akbar annimali selvaġġi mammiferi tal-Latvja jinkludi ċriev, ħanżir selvaġġ, elk, linċi, ors, volpi, kastur u lupu. Molluski mhux tal-baħar tal-Latvja jinkludu 170 speċi.

Speċijiet li huma fil-periklu f'pajjiżi Ewropej oħra iżda li huma komuni fil-Latvja jinkludu: ċikonja sewda (Ciconia nigra), corncrake (Crex crex), ajkla spotted (Aquila pomarina), woodpecker abjad (Picoides leucotos), krejn Eurasian (Grus grus). ), kastur Eurasian (Castor fiber), lontra Eurasian (Lutra lutra), lupu Ewropew ( Canis lupus) u l-linċi Ewropea (Felis lynx).

Fitoġeografikament, il-Latvja hija maqsuma bejn il-provinċji tal-Ewropa Ċentrali u tal-Ewropa tat-Tramuntana tar-Reġjun Ċirkumboreal fi ħdan ir-Renju Boreali. Skont il-WWF, it-territorju tal-Latvja jappartjeni għall-ekoreġjun tal-foresti mħallta Sartic. 56 fil-mija tat-territorju tal-Latvja huwa kopert minn foresti, prinċipalment arżnu Skoċċiż, betula u spruce tan-Norveġja. Huwa kiseb punteġġ medju tal-Indiċi tal-Integrità tal-Pajsaġġ tal-Foresti tal-2019 ta' 2.09/10, u kklassifikah fil-159 post globalment minn 172 pajjiż.

Diversi speċi ta' flora u fawna huma kkunsidrati simboli nazzjonali. Il-ballut (Quercus robur, bil-Latvjan: ozols) u t-linden (Tilia cordata, bil-Latvjan: liepa) huma s-siġar nazzjonali tal-Latvja u d-daisy (Leucanthemum vulgare, bil-Latvjan: pīpene) il-fjura nazzjonali tagħha. Il-wagtail abjad (Motacilla alba, bil-Latvjan: baltā cielava) huwa l-għasfur nazzjonali tal-Latvja. L-insett nazzjonali tiegħu huwa l-ladybug b’żewġ tikek (Adalia bipunctata, bil-Latvjan: divpunktu mārīte). L-ambra, reżina tas-siġar fossilizzata, hija waħda mis-simboli kulturali l-aktar importanti tal-Latvja. Fi żminijiet antiki, l-ambra misjuba tul il-kosta tal-Baħar Baltiku kienet imfittxija mill-Vikingi, kif ukoll minn negozjanti mill-Eġittu, il-Greċja u l-Imperu Ruman. Dan wassal għall-iżvilupp tar-Rotta Amber.

Diversi riservi naturali jipproteġu pajsaġġi verġni b'varjetà wiesgħa ta' annimali kbar. Fir-Riżerva Naturali ta' Pape, fejn reġgħu ġew introdotti bison Ewropej, żwiemel selvaġġi u uru, issa hemm megafawna tal-Oloċen kważi kompluta li tinkludi wkoll l-elk, iċ-ċriev u l-ilpup.

Gvern u politika

Il-politika fil-Latvja topera skont qafas stabbilit fil-Kostituzzjoni tal-Latvja.

Gvern

Il-Parlament Latvjan huwa unikamerali u jismu Saeima. Huwa l-korp leġiżlattiv tar-Repubblika tal-Latvja u japprova liġijiet li japplikaw fil-pajjiż. Is-Saeima hija wkoll responsabbli għall-adozzjoni tal-baġits tal-istat, l-approvazzjoni tal-kontijiet tal-istat, il-ħatra u l-eżerċizzju tal-kontroll tal-Gvern, u l-parteċipazzjoni fil-kooperazzjoni internazzjonali. L-abbozzi jistgħu jiġu introdotti mill-Gvern jew minn membri tal-Parlament.

Il-Latvja hija demokrazija rappreżentattiva b'vot universali. Il-kompożizzjoni tas-Saeima hija bbażata fuq ir-rappreżentanza proporzjonali tal-partiti politiċi, b'limitu elettorali ta' 5%. Il-Latvja teleġġi 100 membru tas-Saeima. L-elezzjonijiet parlamentari jsiru mill-inqas kull erba’ snin, iżda l-prim ministru għandu s-setgħa li jitlob lill-president isejjaħ elezzjonijiet qabel tmiem il-mandat tiegħu. F'każ ta' mozzjoni ta' sfiduċja, is-Saeima tista' ġġiegħel ministru wieħed jew gvern sħiħ jirriżenja.

Il-Gvern tal-Latvja jiffunzjona bħala gvern tal-kabinett, fejn l-awtorità eżekuttiva hija eżerċitata mill-prim ministru u ministri oħra tal-kabinett, li jmexxu l-ministeri. Bħala l-fergħa eżekuttiva, il-Kabinett huwa responsabbli biex jipproponi kontijiet u baġit, jesegwixxi liġijiet, u jiggwida l-politiki barranin u domestiċi tal-Latvja. Il-pożizzjoni ta' prim ministru tappartjeni lill-persuna li x'aktarx ikollha l-fiduċja ta' maġġoranza fis-Saeima; dan normalment ikun il-kap attwali tal-akbar partit politiku jew, b'mod aktar effettiv, permezz ta' koalizzjoni ta' partiti. Partit wieħed ġeneralment m’għandux biżżejjed poter politiku f'termini ta' numru ta' siġġijiet biex jifforma kabinett waħdu; Saeima ta' spiss kienet iggvernata minn gvernijiet ta' koalizzjoni, huma stess normalment gvernijiet ta' minoranza dipendenti fuq partiti mhux governattivi.

Il-president jiġi elett mis-Saeima f'elezzjoni separata, li ssir ukoll kull erba' snin. Il-president jaħtar Prim Ministru li, flimkien mal-kabinett tiegħu, jifforma l-fergħa eżekuttiva tal-gvern, li trid tirċievi l-vot ta’ fiduċja mis-Saeima. Din is-sistema kienet teżisti wkoll qabel it-Tieni Gwerra Dinjija. L-ogħla uffiċjali pubbliċi huma t-tlettax-il Segretarju tal-Istat.

Wara l-elezzjoni parlamentari Latvjana ta' Ottubru 2022, il-Prim Ministru Krišjānis Kariņš ifforma t-tieni kabinett Kariņš f'Diċembru 2022, koalizzjoni ta' Unità Ġdida, Alleanza Nazzjonali u Lista Magħquda. Fl-14 ta' Awwissu 2023, Kariņš irriżenja, u kkwota l-oppożizzjoni tal-Alleanza Nazzjonali biex tespandi l-koalizzjoni biex tinkludi Il-Progressivi u l-Unjoni tal-Ħodor u l-Bdiewa. Il-kabinett ta' Siliņa, magħmul minn New Unity, Union of Greens and Peasants u The Progressives, ħa l-ġurament fil-15 ta' Settembru, 2023.

Diviżjonijiet amministrattivi

Il-Latvja hija stat unitarju, bħalissa maqsum fi 43 unità tal-gvern lokali li jikkonsistu minn 36 muniċipalità (Latvjan: novadi) u 7 bliet statali (Latvjan: valstspilsētas) bil-kunsill tal-belt u l-amministrazzjoni tagħhom stess: Daugavpils, Jelgava, Jūrmala, Liepāja, Rēzekne, Rēzekne u Ventspils. Hemm erba' reġjuni storiċi u kulturali fil-Latvja: Courland, Latgale, Vidzeme u Zemgale, li huma rikonoxxuti fil-Kostituzzjoni tal-Latvja. Selonia, parti minn Zemgale, kultant titqies bħala reġjun kulturalment distint, iżda mhix parti minn xi diviżjoni formali. Il-konfini tar-reġjuni storiċi u kulturali ġeneralment mhumiex definiti b'mod espliċitu u f'diversi sorsi jistgħu jvarjaw. F'diviżjonijiet formali, ir-reġjun ta 'Riga, li jinkludi l-kapital u partijiet ta' reġjuni oħra li għandhom relazzjoni qawwija mal-kapital, huwa wkoll ta 'spiss inkluż fid-diviżjonijiet reġjonali; Pereżempju, fil-Latvja hemm ħames reġjuni ta' ppjanar (Latvjan: plānošanas reģioni), li nħolqu fl-2009 biex jippromwovu żvilupp bilanċjat tar-reġjuni kollha. Taħt din id-diviżjoni, ir-reġjun ta' Riga jinkludi partijiet kbar ta' dawk li huma tradizzjonalment meqjusa bħala Vidzeme, Courland u Zemgale. Ir-reġjuni statistiċi tal-Latvja, stabbiliti skont in-Nomenklatura tal-UE tal-Unitajiet tal-Istatistika Territorjali, jidduplikaw din id-diviżjoni.

L-akbar belt fil-Latvja hija Riga, it-tieni l-akbar belt hija Daugavpils u t-tielet l-akbar belt hija Liepaja.

Kultura politika

Fl-elezzjonijiet parlamentari tal-2010, il-koalizzjoni taċ-ċentru-lemin fil-gvern kisbet 63 minn 100 siġġu parlamentari. F’Novembru tal-2013, il-Prim Ministru Latvjan Valdis Dombrovskis, fil-kariga mill-2009, irriżenja wara li mill-inqas 54 persuna nqatlu u għexieren ndarbu f’kollass ta’ supermarket f’Riga.

Fl-2014, il-koalizzjoni fil-gvern taċ-ċentru lemin tal-Partit Unità, l-Alleanza Nazzjonali u l-Unjoni tal-Ħodor u l-Bdiewa reġgħu rebħu l-elezzjonijiet parlamentari, b’61 siġġu, filwaqt li Harmony rebħet 24. F’Diċembru 2015, Laimdota irriżenjat lil Straujuma, l-ewwel mara. biex iservi bħala Prim Ministru fil-pajjiż, fil-kariga minn Jannar 2014. Fi Frar 2016, il-Prim Ministru l-ġdid Maris Kucinskis ifforma koalizzjoni li tikkonsisti mill-Unjoni tal-Ħodor u l-Bdiewa, l-Unità u l-Alleanza Nazzjonali.

Fil-15 ta' Settembru 2023, Evika Siliņa saret il-Prim Ministru l-ġdid tal-Latvja, wara r-riżenja tal-eks Prim Ministru Krišjānis Kariņš ix-xahar ta' qabel. Il-gvern ta' Siliņa huwa koalizzjoni ta' tliet partiti bejn il-partit tiegħu stess Unità Ġdida (JV), l-Unjoni tal-Ħodor u l-Bdiewa (ZZS) u l-Progressivi Soċjali Demokratiċi (PRO), b'total ta' 52 mill-100 siġġu fil-parlament.

Relazzjonijiet barranin

Il-Latvja hija membru tan-Nazzjonijiet Uniti, l-Unjoni Ewropea, il-Kunsill tal-Ewropa, in-NATO, l-OECD, l-OSKE, l-IMF u d-WTO. Huwa wkoll membru tal-Kunsill tal-Istati tal-Baħar Baltiku u l-Bank Nordiku tal-Investiment. Kien membru tal-Lega tan-Nazzjonijiet (1921-1946). Il-Latvja hija parti miż-Żona Schengen u ngħaqdet maż-Żona Ewro fl-1 ta' Jannar, 2014.

Il-Latvja stabbiliet relazzjonijiet diplomatiċi ma' 158 pajjiż. Għandha 44 missjoni diplomatika u konsulari u żżomm 34 ambaxxata u 9 rappreżentanza permanenti barra l-pajjiż. Hemm 37 ambaxxata barranija u 11-il organizzazzjoni internazzjonali fil-kapitali tal-Latvja Riga. Il-Latvja hija d-dar ta' istituzzjoni tal-Unjoni Ewropea, il-Korp tar-Regolaturi Ewropej għall-Komunikazzjonijiet Elettroniċi (BEREC).

Il-prijoritajiet tal-politika barranija tal-Latvja jinkludu kooperazzjoni fir-reġjun tal-Baħar Baltiku, integrazzjoni Ewropea, parteċipazzjoni attiva f'organizzazzjonijiet internazzjonali, kontribut għal strutturi ta' sigurtà u difiża Ewropej u transatlantiċi, parteċipazzjoni f'operazzjonijiet ta' manutenzjoni internazzjonali paċi ċivili u militari, u kooperazzjoni għall-iżvilupp, b'mod partikolari t-tisħiħ tal-istabbiltà u demokrazija fil-pajjiżi tas-Sħubija tal-Lvant tal-UE.

Sa mill-bidu tad-disgħinijiet, il-Latvja pparteċipat fil-kooperazzjoni trilaterali attiva tal-istati Baltiċi mal-ġirien tagħha l-Estonja u l-Litwanja, u fil-kooperazzjoni Nordiku-Baltika mal-pajjiżi Nordiċi. Il-Latvja hija membru tal-Assemblea Baltika interparlamentari, il-Kunsill intergovernattiv tal-Ministri Baltiku u l-Kunsill tal-Istati tal-Baħar Baltiku. It-Tmienja Nordika-Baltika (NB-8) hija l-kooperazzjoni konġunta tal-gvernijiet tad-Danimarka, l-Estonja, il-Finlandja, l-Iżlanda, il-Latvja, il-Litwanja, in-Norveġja u l-Isvezja. Is-Sitta Nordiku-Baltiku (NB-6), li jinkludi l-pajjiżi Nordiċi-Baltiċi li huma stati membri tal-Unjoni Ewropea, huwa qafas għal laqgħat dwar kwistjonijiet relatati mal-UE. Il-kooperazzjoni interparlamentari bejn l-Assemblea Baltika u l-Kunsill Nordiku ġiet iffirmata fl-1992 u mill-2006 saru laqgħat annwali, kif ukoll laqgħat regolari f'livelli oħra. Inizjattivi ta' kooperazzjoni konġunta bejn il-pajjiżi Nordiċi u Baltiċi jinkludu l-programm edukattiv NordPlus u programmi ta' mobilità għall-amministrazzjoni pubblika, in-negozju u l-industrija u l-kultura. Il-Kunsill Nordiku tal-Ministri għandu uffiċċju f'Riga.

Il-Latvja tipparteċipa fil-Programm tad-Dimensjoni tat-Tramuntana u tar-Reġjun tal-Baħar Baltiku, inizjattivi tal-Unjoni Ewropea biex titrawwem il-kooperazzjoni transkonfinali fir-reġjun tal-Baħar Baltiku u fit-Tramuntana tal-Ewropa. Is-segretarjat tas-Sħubija tad-Dimensjoni tat-Tramuntana għall-Kultura (NDPC) se jkun jinsab f'Riga. Fl-2013, Riga ospitat il-Forum tal-Futur tat-Tramuntana, laqgħa informali ta' jumejn tal-prim ministri tal-pajjiżi Nordiċi u Baltiċi u r-Renju Unit. Is-Sħubija Msaħħa fl-Ewropa ta' Fuq jew e-Pine hija l-qafas diplomatiku tad-Dipartiment tal-Istat tal-Istati Uniti għall-kooperazzjoni mal-pajjiżi Nordiċi u Baltiċi.

Il-Latvja ospitat is-Summit tan-NATO tal-2006 u minn dak iż-żmien 'l hawn il-Konferenza annwali ta' Riga saret forum importanti tal-politika barranija u ta' sigurtà fit-Tramuntana tal-Ewropa. Il-Latvja kellha l-Presidenza tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea fl-ewwel nofs tal-2015.

Minn Frar 2022, ir-relazzjonijiet diġà fqar tal-Latvja mar-Russja ddeterjoraw tant li l-Latvja rtirat lill-ambaxxatur tagħha mir-Russja u keċċiet lill-ambaxxatur tar-Russja fil-Latvja f'Jannar 2023 u pprojbit lir-Russi milli jidħlu fil-Latvja.

Militari

Il-Forzi Armati Nazzjonali (Latvjan: Nacionālie bruņotie spēki (NAF)) tal-Latvja jikkonsistu mill-Forzi tal-Art, Forzi Navali, Forza tal-Ajru, Gwardja Nazzjonali, Unità ta' Task Speċjali, Pulizija Militari, Battaljun Statali NAF Maġġur, Kmand tat-Taħriġ u Duttrina u Kmand tal-Loġistika . Il-kunċett tad-difiża tal-Latvja huwa bbażat fuq il-mudell Svediż-Finlandiż ta' forza ta' rispons rapidu magħmul minn bażi ta' mobilizzazzjoni u grupp żgħir ta' professjonisti tal-karriera. Mill-1 ta' Jannar 2007, il-Latvja saret armata professjonali kompletament ibbażata fuq kuntratt.

Il-Latvja tipparteċipa f'operazzjonijiet internazzjonali taż-żamma tal-paċi u s-sigurtà. Il-forzi armati Latvjani kkontribwew għall-operazzjonijiet militari tan-NATO u tal-UE fil-Bosnja u Ħerzegovina (1996-2009), l-Albanija (1999), il-Kosovo (2000-2009), il-Maċedonja (2003), l-Iraq (2005-2006), l-Afganistan (mill-2003). ), is-Somalja (mill-2011) u l-Mali (mill-2013). Il-Latvja pparteċipat ukoll fl-operazzjoni tal-Forza Multinazzjonali mmexxija mill-Istati Uniti fl-Iraq (2003-2008) u f'missjonijiet tal-OSKE fil-Ġeorġja, il-Kosovo u l-Maċedonja. Il-forzi armati Latvjani kkontribwew għal grupp battalja mmexxi mir-Renju Unit fl-2013 u l-grupp battalja Nordiku fl-2015 taħt il-Politika ta' Sigurtà u Difiża Komuni (PSDK) tal-Unjoni Ewropea.

Il-Latvja taġixxi bħala n-nazzjon ewlieni li jikkoordina n-Netwerk tad-Distribuzzjoni tat-Tramuntana għat-trasport tal-merkanzija mhux letali tal-ISAF bl-ajru u bil-ferrovija lejn l-Afganistan. Hija parti mill-Unità ta' Appoġġ għat-Tranżizzjoni Nordika (NTSU), li tipprovdi kontribuzzjonijiet ta' forza konġunta b'appoġġ għall-istrutturi tas-sigurtà Afgani qabel l-irtirar tal-forzi Nordiċi u Baltiċi tal-ISAF fl-2014. Mill-1996, aktar minn 3,600 suldat ipparteċipaw f'operazzjonijiet internazzjonali, li minnhom tilfu 7 suldati. Per capita, il-Latvja hija waħda mill-akbar kontributuri għall-operazzjonijiet militari internazzjonali.

Esperti ċivili Latvjani kkontribwew għal missjonijiet ċivili tal-UE: missjoni ta' assistenza fil-fruntiera għall-Moldova u l-Ukrajna (2005-2009), missjonijiet tal-istat tad-dritt fl-Iraq (2006 u 2007) u l-Kosovo (mill-2008), missjoni tal-pulizija fl-Afganistan (mill-2007) u missjoni ta' osservazzjoni fil-Ġeorġja (mill-2008).

Minn Marzu 2004, meta l-Istati Baltiċi ssieħbu fin-NATO, inġenji tal-ajru tal-ġlied mill-membri tan-NATO ġew skjerati fuq bażi ta' rotazzjoni fl-ajruport ta' Šiauliai (il-Litwanja) għall-missjoni ta' sorveljanza tal-ajru Baltiku sabiex jiġi protett l-ispazju tal-ajru Baltiku. Il-Latvja tipparteċipa f'diversi Ċentri ta' Eċċellenza tan-NATO: Kooperazzjoni Ċivili-Militari fl-Olanda, Difiża Ċibernetika Kooperattiva fl-Estonja u Sigurtà tal-Enerġija fil-Litwanja. Jippjana li jistabbilixxi ċ-Ċentru ta' Eċċellenza tal-Komunikazzjoni Strateġika tan-NATO f'Riga.

Il-Latvja tikkoopera mal-Estonja u l-Litwanja f'diversi inizjattivi ta' kooperazzjoni tad-difiża trilaterali fil-Baltiku:

Baltic Battalion (BALTBAT) – battaljun tal-infanterija biex jipparteċipa f'operazzjonijiet internazzjonali ta' appoġġ għall-paċi, ibbażat qrib Riga, il-Latvja;
Baltic Naval Squadron (BALTRON) – forza navali b'kapaċitajiet ta' kontromiżuri għall-mini, kwartjieri ġenerali qrib Tallinn, l-Estonja;
Netwerk tas-Sorveljanza tal-Ajru Baltiku (BALTNET) – sistema ta' informazzjoni dwar is-sorveljanza tal-ajru, ibbażata qrib Kaunas, il-Litwanja;
Istituzzjonijiet edukattivi militari konġunti: Baltic Defense Higher School f'Tartu (Estonja), Baltic Diving Training Centre f'Liepāja (Latvja) u Baltic Naval Communications Training Centre f'Tallinn (l-Estonja).

Il-kooperazzjoni futura se tinkludi l-iskambju ta' infrastruttura nazzjonali għal skopijiet ta' taħriġ u l-ispeċjalizzazzjoni ta' żoni ta' taħriġ (BALTTRAIN) u l-formazzjoni kollettiva ta' kontinġenti daqs battaljun għall-użu fil-forza ta' rispons rapidu tan-NATO. F'Jannar 2011, l-istati Baltiċi ġew mistiedna jingħaqdu mal-Kooperazzjoni tad-Difiża Nordika, il-qafas tad-difiża tal-pajjiżi Nordiċi. F'Novembru 2012, it-tliet pajjiżi qablu li joħolqu persunal militari konġunt fl-2013.

Fil-21 ta' April, 2022, is-Saeima tal-Latvja approva l-emendi żviluppati mill-Ministeru tad-Difiża għall-proġett leġiżlattiv Emendi għal-Liġi dwar il-Finanzjament tad-Difiża Nazzjonali, li jipprovdu għal żieda gradwali fil-baġit tad-difiża sa 2.5% tal-PGD tal-pajjiż matul it-tliet snin li ġejjin.

Drittijiet tal-bniedem

Skont rapporti minn Freedom House u mid-Dipartiment tal-Istat tal-Istati Uniti, il-gvern fil-Latvja ġeneralment jirrispetta d-drittijiet tal-bniedem: Il-Latvja tikklassifika 'l fuq mill-medja fost l-istati sovrani tad-dinja fid-demokrazija, il-libertà tal-istampa, il-privatezza u l-iżvilupp tal-bniedem.

Fil-Latvja, aktar minn 56 % tal-pożizzjonijiet maniġerjali huma miżmuma minn nisa, u dan ipoġġiha l-ewwel fl-Ewropa; Il-Latvja tinsab fl-ewwel post fid-dinja għad-drittijiet tan-nisa, u taqsam il-pożizzjoni ma' ħames pajjiżi Ewropej oħra skont il-Bank Dinji.

Is-sistema politika

Il-Latvja hija repubblika parlamentari b'kap tal-gvern - il-prim ministru - li jagħżel il-kunsill tal-ministri u kap tal-istat - il-president - li għandu l-aktar rwol ċerimonjali u jinnomina lill-prim ministru. Il-gvern jibqa’ soġġett għall-approvazzjoni tal-Parlament matul kull mandat. Il-pajjiż huwa subdiviż f’110 muniċipalitajiet b’livell wieħed u 9 ibliet. Dawn għandhom il-kunsilli lokali u l-amministrazzjonijiet muniċipali tagħhom stess.^[10]

Il-Latvja fl-UE

Hemm 8 membri fil-Parlament Ewropew mil-Latvja. ^[10]

Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentantiFittex it-traduzzjonijiet disponibbli tal-link preċedentiEN••• tal-gvern Latvjan, skont il-qasam tal-politika li jkun qed jiġi indirizzat.^[10]

Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.^[10]

Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta' dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f'kull qasam ta' politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma' istituzzjonijiet oħra tal-UE. Dati tal-presidenzi Latvjani: Jan-Ġun 2015^[10]

Il-Kummissarju nominat mil-Latvja għall-Kummissjoni Ewropea huwa Valdis Dombrovskis, il-Viċi President Eżekuttiv għal Ekonomija għas-servizz tan-Nies.^[10]

Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f’kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.^[10]

Il-Latvja għandha 7 rappreżentanti fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.^[10]

Il-Latvja għandha 7 rappreżentanti fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.^[10]

Il-Latvja tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tal-Latvja, il-kompitu ewlieni tagħha hu li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b’mod effettiv kemm jista’ jkun fl-UE.^[10]

L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali. ^[10]

Ċifri tal-2018 għal-Latvja:^[10] Nefqa totali tal-UE fil-Latvja – € 1.212-il biljun (ekwivalenti għal 4.14% tal-ekonomija Latvjana) Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 0.234 biljun (ekwivalenti għal 0.80% tal-ekonomija Latvjana)

Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mil-Latvja jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta’ toroq, is-sussidjar ta’ riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.^[10]

Ekonomija

Il-Latvja hija parti mis-suq uniku Ewropew (blu ċar), iż-żona tal-euro (blu skur) u ż-żona Schengen (mhux murija).

Il-Latvja hija membru tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (1999) u tal-Unjoni Ewropea (2004). Fl-1 ta' Jannar 2014, l-ewro saret il-munita tal-pajjiż, u ħa post il-lats. Skont statistika fl-aħħar tal-2013, 45% tal-popolazzjoni appoġġjaw l-introduzzjoni tal-euro, filwaqt li 52% opponewha. Wara l-introduzzjoni tal-euro, l-istħarriġ tal-Ewrobarometru f'Jannar 2014 wera li l-appoġġ għall-ewro kien ta' madwar 53 %, qrib il-medja Ewropea.

Mill-2000 'l hawn, il-Latvja kellha waħda mill-ogħla rati ta' tkabbir tal-PGD fl-Ewropa. Madankollu, it-tkabbir immexxi prinċipalment mill-konsum fil-Latvja rriżulta fil-kollass tal-PDG Latvjan lejn l-aħħar tal-2008 u l-bidu tal-2009, aggravat mill-kriżi ekonomika globali, in-nuqqas ta' kreditu u r-riżorsi monetarji enormi użati għall-salvataġġ tal-Bank. L-ekonomija Latvjana naqset bi 18% fl-ewwel tliet xhur tal-2009, l-akbar waqgħa fl-Unjoni Ewropea.

Il-kriżi ekonomika tal-2009 wriet li l-ekonomija li qed tikber bt'rata mgħaġġla kienet sejra lejn l-implożjoni ta' bużżieqa ekonomika, peress li kienet immexxija primarjament minn tkabbir fil-konsum domestiku, iffinanzjat minn żieda sinifikanti fid-dejn privat, kif ukoll minn bilanċ negattiv tal-kummerċ barrani. Il-prezzijiet tal-proprjetà immobbli, li żdiedu b'150% bejn l-2004 u l-2006, ikkontribwew b'mod sinifikanti għall-ekonomija tal-bużżieqa.

Fil-Latvja, il-privatizzazzjoni hija prattikament kompluta. Prattikament l-intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju kollha li qabel kienu proprjetà tal-istat ġew privatizzati, u ħallew biss numru żgħir ta’ intrapriżi tal-istat kbar, politikament sensittivi. Is-settur privat kien jirrappreżenta 70% tal-PGD tal-pajjiż fl-2006.

L-investiment barrani fil-Latvja għadu modest meta mqabbel mal-livelli fl-Ewropa ċentrali u tat-Tramuntana. Fl-1997, għaddiet liġi li tespandi l-ambitu tal-bejgħ tal-art, inkluż lill-barranin. Kumpaniji Amerikani, li jammontaw għal 10.2% tal-investiment barrani dirett totali tal-Latvja, investew $127 miljun fl-1999. F'dik l-istess sena, l-Istati Uniti tal-Amerika esportaw $58.2 miljun f'oġġetti u servizzi lejn il-Latvja u importaw 87.9 miljun. Ħerqana li tingħaqad ma' istituzzjonijiet ekonomiċi tal-Punent bħall-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, l-OECD u l-Unjoni Ewropea, il-Latvja ffirmat Ftehim Ewropew mal-UE fl-1995, b'perjodu ta' tranżizzjoni ta' erba' snin. Il-Latvja u l-Istati Uniti ffirmaw trattati dwar l-investiment, il-kummerċ u l-protezzjoni tal-proprjetà intellettwali u biex tiġi evitata t-tassazzjoni doppja.

Fl-2010, il-Latvja nediet programm ta' residenza b'investiment (Golden Visa) sabiex tattira investituri barranin u tagħmel l-ekonomija lokali tibbenefika minnu. Dan il-programm jippermetti lill-investituri jiksbu permess ta' residenza fil-Latvja billi jinvestu mill-inqas €250,000 fi proprjetà jew f’kumpanija b’mill-inqas 50 impjegat u fatturat annwali ta' mill-inqas €10 miljun.

Fl-2010, l-analisti nnutaw sinjali ta' stabbilizzazzjoni fl-ekonomija Latvjana. L-aġenzija tal-klassifikazzjoni Standard & Poor's żiedet il-prospettiva tagħha dwar id-dejn tal-Latvja minn negattiv għal stabbli. Il-kont kurrenti tal-Latvja, li kien f'defiċit b'27% fl-aħħar tal-2006, kien f'bilanċ favorevoli fi Frar 2010. Kenneth Orchard, analista anzjan ta' Moody's Investors Service, qal:

It-tisħiħ tal-ekonomija reġjonali qed jappoġġa l-produzzjoni u l-esportazzjonijiet Latvjani, filwaqt li t-tibdil qawwi fil-bilanċ tal-kont kurrenti jissuġġerixxi li l-"iżvalutar intern" tal-pajjiż qed jaħdem.

F'Lulju 2012, l-IMF ikkonkluda l-ewwel taħditiet ta' segwitu ta' wara l-programm mar-Repubblika tal-Latvja u ħabbar li l-ekonomija tal-pajjiż ilha tirkupra b'mod qawwi mill-2010, wara r-riċessjoni profonda tal-2008-2009. It-tkabbir reali tal-PGD ta' 5.5% fl-2011 kien appoġġjat minn tkabbir fl-esportazzjoni u rkupru fid-domanda domestika. Il-momentum tat-tkabbir inżamm fl-2012 u l-2013 minkejja l-kundizzjonijiet esterni li qed jiddeterjoraw, u l-ekonomija hija mistennija tespandi b'4.1% fl-2014. Ir-rata tal-qgħad irtira mill-ogħla livell tagħha ta' aktar minn 20% fl-2010 għal madwar 9.3% fl-2014.

Il-PGD bi prezzijiet kurrenti żdied minn €23.7 biljun fl-2014 għal €30.5 biljun fl-2019. Ir-rata tal-impjiegi żdiedet fl-istess perjodu minn 59.1% għal 65%, filwaqt li l-qgħad naqas minn 10.8% għal 6.5%.

Il-kummerċ u l-ekonomija

L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tal-Latvja fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (25.4%), l-industrija (16.1%) u l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta' xogħol soċjali (15.8%).^[10]

Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 67% tal-esportazzjonijiet tal-Latvja (il-Litwanja 15%, l-Estonja 11% u l-Ġermanja u l-Iżvezja 7%), filwaqt li barra mill-UE 14% jmorru fir-Russja u 4% fl-Istati Uniti.^[10]

F’termini ta’ importazzjonijiet, 75% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Litwanja 17%, il-Ġermanja 11% u l-Polonja 9%), filwaqt li barra mill-UE 8% jiġu mir-Russja u 4% mill-Kanada.^[10]

Infrastruttura

Trasport

Is-settur tat-trasport jirrappreżenta madwar 14% tal-PGD.

L-akbar erba' portijiet tal-Latvja jinsabu f'Riga, Ventspils, Liepāja u Skulte. Il-biċċa l-kbira tat-traffiku ta' tranżitu juża dawn il-portijiet u nofs il-merkanzija hija żejt mhux raffinat u prodotti taż-żejt. Ventspils Freeport huwa wieħed mill-aktar portijiet traffikużi fl-istati Baltiċi. Minbarra l-konnessjonijiet tat-toroq u tal-ferroviji, Ventspils huwa konness ukoll mal-oqsma tal-estrazzjoni taż-żejt.

L-Ajruport Internazzjonali ta' Riga huwa l-iktar ajruport traffikuż fl-istati Baltiċi, u jservi 7.8 miljun passiġġier fl-2019. Għandu titjiriet diretti lejn aktar minn 80 destinazzjoni fi 30 pajjiż. L-uniku ajruport ieħor li jimmaniġġja titjiriet kummerċjali skedati huwa l-Ajruport Internazzjonali ta' Liepāja. airBaltic hija t-trasportatur tal-bandiera tal-Latvja u linja tal-ajru bi prezz baxx b'ċentri fit-tliet stati Baltiċi, iżda l-bażi ewlenija tagħha f'Riga, il-Latvja.

In-netwerk ewlieni tal-Ferroviji Latvjani jikkonsisti f'1,860 km, li minnhom 1,826 km huma ta' 1,520 mm ta' qies tal-binarji Russi, li minnhom 251 km huma elettrifikati, li jagħmilha l-itwal netwerk ferrovjarju fl-Istati Baltiċi. In-netwerk ferrovjarju tal-Latvja bħalissa huwa inkompatibbli mal-linji tal-qies standard Ewropej. Madankollu, il-ferrovija Rail Baltica, li tgħaqqad Ħelsinki-Tallinn-Riga-Kaunas-Varsavja, qed tinbena u hija skedata li titlesta fl-2026.

In-netwerk tat-toroq nazzjonali tal-Latvja għandu 1,675 km ta' toroq prinċipali, 5,473 km ta' toroq reġjonali u 13,064 km ta' toroq lokali. It-toroq muniċipali fil-Latvja jammontaw għal 30,439 km ta' toroq u 8,039 km ta' toroq L-aktar toroq magħrufa huma A1 (rotta Ewropea E67), li tgħaqqad Varsavja u Tallinn, kif ukoll ir-rotta Ewropea E22, li tgħaqqad Ventspils u Terehova. Fl-2017 kien hemm total ta' 803,546 vettura rreġistrata fil-Latvja.

Enerġija

Il-Latvja għandha tliet impjanti idroelettriċi kbar: Pļaviņu HES (908 MW), Rīgas HES (402 MW) u Ķeguma HES-2 (248 MW). F'dawn l-aħħar snin, inbnew ftit tużżana farms tar-riħ, kif ukoll impjanti tal-enerġija tal-bijogass jew tal-bijomassa ta' skali differenti, fil-Latvja. Fl-2022, il-Prim Ministru Latvjan ħabbar investimenti ppjanati ta' €1 biljun f'parks tar-riħ ġodda u l-proġett lest mistenni jipprovdi 800 MW addizzjonali ta' kapaċità.

Il-Latvja għandha d-depożitu ta' gass taħt l-art ta' Inčukalns, wieħed mill-akbar depożiti ta' gass taħt l-art fl-Ewropa u l-uniku wieħed fil-Baltiċi. Il-kundizzjonijiet ġeoloġiċi uniċi ta 'Inčukalns u postijiet oħra fil-Latvja huma speċjalment adattati għall-ħażna tal-gass taħt l-art.

Demografija

Riga, il-kapitali u l-akbar belt tal-Latvja

Ir-rata ta' fertilità totali (TFR) fl-2018 kienet stmata għal 1.61 tifel u tifla mwielda għal kull mara, li hija taħt ir-rata ta' sostituzzjoni ta' 2.1. Fl-2012, 45.0% tat-twelid kienu nisa waħedhom. L-istennija tal-ħajja fl-2013 kienet stmata għal 73.2 snin (68.1 snin għall-irġiel, 78.5 snin għan-nisa). Mill-2015, il-Latvja hija stmata li għandha l-inqas proporzjon ta' irġiel għal mara fid-dinja, b'0.85 irġiel għal kull mara. Fl-2017, kien hemm 1,054,433 mara u 895,683 raġel jgħixu fit-territorju Latvjan. Kull sena jitwieldu aktar subien milli bniet. Sal-età ta' 39 sena, hemm aktar irġiel milli nisa. Mill-età ta’ 70 sena, hemm 2.3 darbiet aktar nisa mill-irġiel.

Fl-2023, il-Latvjani kienu jiffurmaw madwar 62.7% tal-popolazzjoni, filwaqt li 2,2% kienu Ukraini, 2,0% kienu Pollakki u 1,1% kienu Litwani.

Fl-2023, il-Latvjani kienu jiffurmaw madwar 62.4% tal-popolazzjoni, filwaqt li 3% kienu Ukraini, 2% kienu Pollakki u 1% kienu Litwani.

Lingwa

L-unika lingwa uffiċjali tal-Latvja hija l-Latvjana, li tappartjeni għas-sottogrupp tal-lingwi Baltiċi tal-fergħa Balto-Slavica tal-familja lingwistika Indo-Ewropea. Lingwa oħra notevoli tal-Latvja hija l-lingwa Livonjana kważi estinta tal-fergħa Finlandiża tal-familja tal-lingwa Uralika, li tgawdi protezzjoni mil-liġi; Il-Latvjan, bħala djalett tal-Latvjan, huwa wkoll protett mil-liġi Latvjana, iżda bħala varjazzjoni storika tal-lingwa Latvjana

Filwaqt li l-istudenti kollha tal-iskola issa huma meħtieġa jitgħallmu l-Latvjan, l-iskejjel jinkludu wkoll l-Ingliż, il-Ġermaniż u l-Franċiż fil-kurrikuli tagħhom. L-Ingliż huwa wkoll aċċettat ħafna fil-Latvja fin-negozju u t-turiżmu.

Reliġjon

Il-maġġoranza tar-reliġjon fil-Latvja hija l-Kristjaneżmu (79%). L-akbar gruppi fl-2011 kienu:

Knisja Evanġelika Luterana tal-Latvja – 708,773
Kattoliċi Rumani – 500,000
Insara Ortodossi - 370,000

Ir-Reliġjon fil-Latvja (2011)

Luteraniżmu 34.2%
Kattoliċiżmu 24.1%
Nisrani Ortodoss 17.8%
Temmin Qadim 1.6%
Insara oħra 1.2%
Oħrajn jew xejn 21.1%

Fl-istħarriġ tal-Ewrobarometru tal-2010, 38% taċ-ċittadini Latvjani wieġbu li "jemmnu li hemm Alla", filwaqt li 48% wieġbu li "jemmnu li hemm xi tip ta' spirtu jew forza tal-ħajja" u 11% stqarrew li "ma jemminx li hemm hija kwalunkwe tip ta' spirtu, Alla jew forza tal-ħajja.”

Il-Luteraniżmu kien l-aktar prominenti qabel l-okkupazzjoni Sovjetika, meta kien professat minn madwar 60% tal-popolazzjoni, riflessjoni tar-rabtiet storiċi qawwija tal-pajjiż mal-pajjiżi Nordiċi u l-influwenza tal-Anseatiżmu b'mod partikolari u l-Ġermanja b'mod ġenerali. Minn dakinhar il-Luteraniżmu naqas sa grad kemxejn akbar mill-Kattoliċiżmu Ruman fit-tliet stati Baltiċi. Il-Knisja Evanġelika Luterana, b’madwar 600,000 membru fl-1956, kienet l-aktar milquta. Dokument intern mit-18 ta' Marzu, 1987, qrib it-tmiem tal-ħakma komunista, tkellem li s-sħubija attiva naqset għal 25,000 biss fil-Latvja, iżda minn dak iż-żmien il-fidi esperjenzat qawmien mill-ġdid.

Fl-2011, kien hemm 416-il Lhudi reliġjuż fil-Latvja u 319-il Musulman fil-Latvja. Fl-2004, kien hemm aktar minn 600 neopagan Latvjan, Dievturi (Il-Gwardjani tal-Allat), li r-reliġjon tagħhom hija bbażata fuq il-mitoloġija Latvjana. Madwar 21% tal-popolazzjoni totali mhix affiljata ma 'reliġjon speċifika.

Il-Latvja ilha għal diversi snin tipprova tissepara l-Knisja Ortodossa Latvjana minn Moska, u sostniet li r-rabtiet fit-tul mar-Russja jqajmu "tħassib dwar is-sigurtà nazzjonali." Dan inkiseb f'Settembru 2022 b'liġi li tneħħi kull influwenza jew poter fuq il-Knisja Ortodossa minn persuni mhux Latvjani, li tkun tinkludi lill-Patrijarka ta' Moska.

Edukazzjoni u xjenza

L-Università tal-Latvja u l-Università Teknika ta 'Riga huma żewġ universitajiet ewlenin fil-pajjiż, it-tnejn suċċessuri tal-Istitut Politekniku ta' Riga, u jinsabu f'Riga. Universitajiet ewlenin oħra, li ġew stabbiliti fuq il-bażi tal-Università tal-Istat tal-Latvja, jinkludu l-Università Latvjana tax-Xjenzi u t-Teknoloġiji tal-Ħajja (stabbilita fl-1939 fuq il-bażi tal-Fakultà tal-Agrikoltura) u l-Università ta' Stradiņš ta' Riga (stabbilita fl-1950 fuq il- bażi tal-Fakultà tal-Mediċina). It-tnejn illum ikopru varjetà ta' oqsma differenti. L-Università Daugavpils hija ċentru edukattiv importanti ieħor.

L-għan fit-tul tal-politika tax-xjenza u t-teknoloġija tal-Latvja hija t-tranżizzjoni minn ekonomija bbażata fuq il-konsum tax-xogħol għal ekonomija bbażata fuq l-għarfien. Sal-2020, il-gvern għandu l-għan li jonfoq 1.5% tal-PGD fuq ir-riċerka u l-iżvilupp, b’nofs l-investimenti jiġu mis-settur privat. Il-Latvja tippjana li tibbaża l-iżvilupp tal-potenzjal xjentifiku tagħha fuq tradizzjonijiet xjentifiċi eżistenti, b'mod partikolari fil-kimika organika, il-kimika mediċinali, l-inġinerija ġenetika, il-fiżika, ix-xjenza tal-materjali u t-teknoloġiji tal-informazzjoni. L-akbar numru ta' privattivi, kemm domestikament kif ukoll barra mill-pajjiż, huma fil-kimika mediċinali. Il-Latvja kklassifikat fit-42 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2024.

Fil-Latvja, l-edukazzjoni primarja u sekondarja hija b'xejn u obbligatorja.

Universitajiet

Fil-Latvja hemm madwar 60 istituzzjoni ta' edukazzjoni għolja. Ħafna universitajiet u programmi professjonali jinsabu f'ċentri urbani akbar.

L-universitajiet dehru huma:

Università tal-Latvja: L-eqdem u l-akbar università fil-pajjiż, toffri firxa wiesgħa ta 'programmi f'diversi dixxiplini.

Università Teknika ta' Riga: Mexxej fl-edukazzjoni teknika u teknoloġika, bi tradizzjoni twila u reputazzjoni internazzjonali soda.

Università ta' Stradiņš ta' Riga: Waħda mill-universitajiet mediċi ewlenin fl-Ewropa, rikonoxxuta għall-programmi tagħha ta' mediċina u xjenzi tas-saħħa.

Minbarra dawn, hemm ħafna universitajiet oħra fil-Latvja li jispeċjalizzaw f'oqsma bħal:

Negozju u Ekonomija: Riga Business School, Stokkolma School of Economics f'Riga
Arti u Umanistiċi: Akkademja tal-Arti tal-Latvja, Akkademja tal-Kultura tal-Latvja
Xjenzi Applikati: Università ta' Liepāja, Università tax-Xjenzi Applikati ta' Ventspils

Saħħa

Is-sistema tal-kura tas-saħħa tal-Latvja hija programm universali, ffinanzjat fil-biċċa l-kbira mit-taxxi tal-gvern. Hija waħda mis-sistemi tal-kura tas-saħħa l-aktar baxxi fl-Ewropa, minħabba żminijiet ta' stennija eċċessivi għat-trattament, aċċess insuffiċjenti għall-aħħar mediċini u fatturi oħra. Fl-2009 kien hemm 59 sptar fil-Latvja.

Kultura

Il-folklor tradizzjonali Latvjan, partikolarment iż-żfin tal-kanzunetti folkloristiċi, imur lura għal aktar minn elf sena. Ġew identifikati aktar minn 1.2 miljun test u 30,000 melodija ta' kanzunetti popolari.

Fis-seklu 19, ħarġu movimenti nazzjonalisti Latvjani li ppromwovew il-kultura Latvjana u ħeġġew lil-Latvjani biex jipparteċipaw f'attivitajiet kulturali. Is-seklu 19 u l-bidu tal-20 ħafna drabi huma kkunsidrati mil-Latvjani bħala era klassika tal-kultura Latvjana. Il-posters juru l-influwenza ta’ kulturi oħra Ewropej, pereżempju x-xogħlijiet ta’ artisti bħall-artist Baltiku-Ġermaniż Bernhard Borchert u l-Franċiż Raoul Dufy. Mal-bidu tat-Tieni Gwerra Dinjija, ħafna artisti Latvjani u membri oħra tal-elite kulturali ħarbu mill-pajjiż, iżda komplew jipproduċu x-xogħol tagħhom, l-aktar għal udjenza ta' emigranti Latvjani.

Il-Festival tal-Kanzunetta u ż-Żfin tal-Latvja huwa avveniment importanti fil-kultura u l-ħajja soċjali Latvjana. Ġie ċċelebrat mill-1873, normalment kull ħames snin. B'kollox, madwar 30,000 interpretu jipparteċipaw fl-avveniment. Jikkantaw kanzunetti popolari u kanzunetti korali klassiċi, b'enfasi fuq il-kant a cappella, għalkemm dan l-aħħar ġew inkorporati wkoll kanzunetti popolari moderni fir-repertorju.

Wara l-inkorporazzjoni fl-Unjoni Sovjetika, l-artisti u l-kittieba Latvjani kienu mġiegħla jsegwu l-istil artistiku tar-realiżmu soċjalista. Matul l-era Sovjetika, il-mużika saret dejjem aktar popolari, bl-aktar popolari kienu l-kanzunetti tas-snin tmenin. Dan qanqal protesti popolari kontra l-USSR u wassal ukoll għal popolarità dejjem tikber tal-poeżija. Mill-indipendenza, it-teatru, id-disinn tal-palk, il-mużika korali u l-mużika klassika saru l-aktar fergħat notevoli tal-kultura Latvjana.

F'Lulju 2014, Riga ospitat it-tmien Logħob Korali Dinji, li fih ipparteċipaw aktar minn 27,000 korista li jirrappreżentaw aktar minn 450 kor u aktar minn 70 pajjiż. Il-festival huwa l-akbar tat-tip tiegħu fid-dinja u jsir kull sentejn f'belt ospitanti differenti.

Fl-2019, il-Latvja tospita l-ewwel Festival tal-Mużika ta' Riga-Jurmala, festival ġdid li fih orkestri u diretturi ta' fama dinjija jtellgħu fuq erba' tmiem il-ġimgħa matul is-sajf. Il-festival isir fl-Opra Nazzjonali tal-Latvja, il-Grand Guildhall, u s-Swali Kbar u Żgħar tas-Sala tal-Kunċerti Dzintari. Din is-sena qed jieħdu sehem l-Orkestra Sinfonika tar-Radju tal-Bavarja, l-Orkestra Filarmonika ta' Iżrael u l-Orkestra Sinfonika ta’ Londra.

Kċina

Il-kċina Latvjana hija magħmula prinċipalment minn prodotti agrikoli, u l-laħam huwa l-protagonist tal-biċċa l-kbira tal-platti ewlenin. Il-ħut huwa ikel ikkunsmat ħafna minħabba l-post tal-Latvja fuq il-Baħar Baltiku. Il-kċina Latvjana rċeviet influwenzi minn pajjiżi ġirien. Ingredjenti komuni fir-riċetti Latvjani jinstabu lokalment, bħal patata, qamħ, xgħir, kaboċċi, basal, bajd u majjal. L-ikel Latvjan huwa ġeneralment pjuttost xaħmi u juża ftit ħwawar.

Il-piżelli griżi bil-bacon ġeneralment jitqiesu bħala ikel bażiku tal-Latvjani. Is-soppa tas-sorrel (skābeņu zupa) tiġi kkunsmata wkoll mil-Latvjani. Il-ħobż tas-segala huwa meqjus bħala l-ikel bażiku nazzjonali.

Sport

Il-hockey fuq is-silġ huwa spiss meqjus bħala l-aktar sport popolari fil-Latvja. Il-Latvja kellha ħafna stilel famużi tal-hockey bħal Helmuts Balderis, Artūrs Irbe, Kārlis Skrastiņš u Sandis Ozoliņš u aktar reċentement Zemgus Girgensons, li l-poplu Latvjan appoġġa bis-sħiħ fil-logħob internazzjonali u NHL, espress permezz tad-dedikazzjoni tal-votazzjoni tal-NHL All Star. biex imbotta lil Zemgus fin-numru wie[ed fil-votazzjoni. Dinamo Riga huwa l-iktar klabb b'saħħtu tal-hockey fil-pajjiż, li jilgħab fil-Latvian Higher Hockey League. It-tournament nazzjonali huwa l-Latvian Higher Hockey League, li ilu jinżamm mill-1931. Il-Kampjonat Dinji tal-IIHF tal-2006 sar f'Riga.

It-tieni l-aktar sport popolari huwa l-basketball. Il-Latvja għandha tradizzjoni twila f'dan l-isport, hekk kif it-tim nazzjonali tagħha rebaħ l-ewwel EuroBasket fl-1935 u l-midalja tal-fidda fl-1939, wara li tilef il-finali kontra l-Litwanja b’punt wieħed. Il-Latvja kellha ħafna stilel tal-basketball Ewropej bħal Jānis Krūmiņš, Maigonis Valdmanis, Valdis Muižnieks, Valdis Valters, Igors Miglinieks, kif ukoll l-ewwel plejer tal-NBA Latvjan, Gundars Vētra. Andris Biedriņš huwa wieħed mill-iktar plejers tal-basketball Latvjani magħrufa, li lagħab fl-NBA mal-Golden State Warriors u l-Utah Jazz. Il-plejers attwali tal-NBA jinkludu Kristaps Porziņģis, li jilgħab mal-Boston Celtics, Dāvis Bertāns, li jilgħab mal-Oklahoma City Thunder, u Rodions Kurucs, li l-aħħar lagħab mal-Milwaukee Bucks. L-eks klabb tal-basketball Latvjan Rīgas ASK rebaħ it-tournament tal-Euroleague tliet darbiet konsekuttivi qabel sparixxa. Bħalissa, VEF Rīga, li qed jikkompeti fl-EuroCup, huwa l-iktar klabb tal-basketball professjonali b'saħħtu fil-Latvja. BK Ventspils, li jipparteċipa fl-EuroChallenge, huwa t-tieni l-iktar klabb b'saħħtu tal-basketball fil-Latvja, li qabel rebaħ l-LBL tmien darbiet u l-BBL fl-2013. Il-Latvja kienet waħda mill-ospiti tal-EuroBasket 2015 u se terġa' tkun waħda mill-ospiti fl-2025.

Sports popolari oħrajn jinkludu futbol, floorball, tennis, volleyball, ċikliżmu, bobsleigh u skeleton. L-unika parteċipazzjoni ewlenija tat-tim nazzjonali tal-futbol tal-Latvja f'tournament tal-FIFA kien il-Kampjonat Ewropew tal-UEFA tal-2004.

Il-Latvja pparteċipat b'suċċess fil-Logħob Olimpiku tax-Xitwa u tas-Sajf. L-aktar Olimpiku ta' suċċess fl-istorja tal-Latvja indipendenti kien Māris Štrombergs, li sar darbtejn champion Olimpiku fl-2008 u l-2012 fil-BMX tal-irġiel.

Fil-boxing, Mairis Briedis hija l-ewwel u l-uniku Latvjan sal-lum li rebaħ titlu dinji tal-boxing, wara li kellu t-titlu cruiserweight WBC mill-2017 sal-2018, it-titlu cruiserweight WBO fl-2019 u l-cruiserweight tar-rivista IBF/The Ring fl-2020.

Fl-2017, it-tennista Latvjana Jeļena Ostapenko rebħet it-titlu tas-singles tan-nisa tal-Open Franċiż tal-2017, l-ewwel plejer mhux seeded li għamel dan fl-era miftuħa.

Fil-futsal, il-Latvja se tospita l-UEFA Futsal Euro 2026 flimkien mal-Litwanja u t-tim nazzjonali tagħha se jagħmel id-debutt tiegħu bħala ko-ospitant.

Referenzi

^ "Population number, its changes and density". csb.gov.lv (bl-Ingliż). Central Statistical Bureau. Miġbur 2016-07-15.
^ "Population Census 2011 – Key Indicators" (bl-Ingliż). Central Statistical Bureau of Latvia. 2012-04-02. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2012-06-10. Miġbur 2012-06-02.
^ "Latvia in Brief" (PDF) (bl-Ingliż). Latvijas Institūts. 2008. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2012-11-08.
^ "Etniskais sastāvs un mazākumtautību kultūras identitātes veicināšana". mfa.gov.lv (bil-Latvjan). Latvijas Republikas Ārlietu Ministrija. 2011-05-30. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-07-12.
^ "Estonia at a glance". Estonia.eu (bl-Ingliż). 2011. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-07-20. Miġbur 2011-11-05.
^ Peach, Gary (2010-03-11). "2009 worst year on record for Latvia, Estonia". BusinessWeek (bl-Ingliż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-05-16. Miġbur 2010-06-06.
^ "Report for Selected Countries and Subjects". imf.org (bl-Ingliż). International Monetary Fund. 2009. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-05-04. Miġbur 2010-06-06.
^ "Baltic thaw, Aegean freeze" (bl-Ingliż). The Economist. 2010-02-25. Miġbur 2011-11-05.
^ "Euro area and EU27 GDP down by 0.3" (PDF). Eurostat (bl-Ingliż). 2012. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2012-02-16. Miġbur 2012-02-15.
^ ^a ^b ^ċ ^d ^e ^f ^ġ ^g ^għ ^h ^ħ ⁱ ^ie ^j ^k ^l "Il-Latvija". europa.eu (bil-Malti). Miġbur 2021-04-24.

[1] "Population number, its changes and density". csb.gov.lv (bl-Ingliż). Central Statistical Bureau. Miġbur 2016-07-15.

[Total_population_-_2011-2] "Population Census 2011 – Key Indicators" (bl-Ingliż). Central Statistical Bureau of Latvia. 2012-04-02. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2012-06-10. Miġbur 2012-06-02.

[Latvia_in_Brief-3] "Latvia in Brief" (PDF) (bl-Ingliż). Latvijas Institūts. 2008. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2012-11-08.

[mfa.gov.lv-4] "Etniskais sastāvs un mazākumtautību kultūras identitātes veicināšana". mfa.gov.lv (bil-Latvjan). Latvijas Republikas Ārlietu Ministrija. 2011-05-30. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-07-12.

[5] "Estonia at a glance". Estonia.eu (bl-Ingliż). 2011. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-07-20. Miġbur 2011-11-05.

[6] Peach, Gary (2010-03-11). "2009 worst year on record for Latvia, Estonia". BusinessWeek (bl-Ingliż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-05-16. Miġbur 2010-06-06.

[7] "Report for Selected Countries and Subjects". imf.org (bl-Ingliż). International Monetary Fund. 2009. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-05-04. Miġbur 2010-06-06.

[8] "Baltic thaw, Aegean freeze" (bl-Ingliż). The Economist. 2010-02-25. Miġbur 2011-11-05.

[9] "Euro area and EU27 GDP down by 0.3" (PDF). Eurostat (bl-Ingliż). 2012. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2012-02-16. Miġbur 2012-02-15.

[EU-10] ċ ^d ^e ^f ^ġ ^g ^għ ^h ^ħ ⁱ ^ie ^j ^k ^l "Il-Latvija". europa.eu (bil-Malti). Miġbur 2021-04-24.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

a • d • m Pajjiżi fl-Ewropa
Stati sovrani	Albanija · Andorra · Armenja · Awstrija · Ażerbajġan · Belġju · Belarussja · Bożnija-Ħerzegovina · Bulgarija · Ċekja · Ċipru · Danimarka · Estonja · Finlandja · Franza · Georgia · Ġermanja · Greċja · Irlanda · Italja · Iżlanda · Każakistan · Kroazja · Latvja · Liechtenstein · Litwanja · Lussemburgu · Maċedonja ta' Fuq · Malta · Moldova · Monaco · Montenegro · Norveġja · Pajjiżi l-Baxxi · Polonja · Portugall · Renju Unit · Rumanija · Russja · San Marino · Serbja · Slovakkja · Slovenja · Spanja · Turkija · Ukrajna · Ungerija · Vatikan · Żvezja · Żvizzera
Stati b'rikonoxximent limitat	Abkażja · Kosovo · Nagorno-Karabakh · Ossezja t'Isfel · Repubblika Torka tat-Tramuntana ta' Ċipru · Transnistrija