Serbja

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Repubblika tas-Serbja
Република Србија
Republika Srbija
Република Србија Republika Srbija – Bandiera Република Србија Republika Srbija – Emblema
Innu nazzjonali: "Боже правде
Bože pravde
"
Alla tal-Ġustizzja
Lokazzjoni tas-Serbja (aħdar) u l-Kosovo (aħdar ċar) fl-Ewropa (griż skur).
Belt kapitali
(u l-ikbar belt)
Belgrad
44°48′N 20°28′E / 44.8°N 20.467°E / 44.8; 20.467

Lingwi uffiċjali Serb
Gvern Repubblika parlamentari
 -  President Tomislav Nikolić
 -  Prim Ministru Ivica Dačić
 -  Kelliem tal-Parlament Nebojša Stefanović
Formazzjoni
 -  L-Ewwel Stat 768 
 -  Renju \ Imperu 1217 \ 1346 
 -  Waqgħa ta' Belgrad 1521 
 -  Monarkija Suzerina 1817 
 -  Rikonoxxuta 1878 
 -  Unifikazzjoni tas-Serbja 1912–1918 
 -  Repubblika indipendenti 2006 
Erja
 -  Total 88,361 km2 (113)
34,116 mil kwadru 
 -  Ilma (%) 0.13 (inkluża l-Kosovo)
Popolazzjoni
 -  ċensiment tal-2013 7,243,007 (eskluża l-Kosovo)[1] 
 -  Densità 91.9/km2 (112)
238/mili kwadri
PGD (PSX) stima tal-2013
 -  Total $96.76 biljun[2] (76)
 -  Per capita $13,004(eskluża l-Kosovo)[2] (82)
PGD (nominali) stima tal-2013
 -  Total $53.1 biljun[2] (79)
 -  Per capita $7,136(eskluża l-Kosovo)[2] (92)
IŻU (2013) Increase 0.769[3] (għoli) (64)
Valuta dinar Serb (RSD)
Żona tal-ħin CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku +381
TLD tal-internet .rs
.срб
Belgrad/Belgrado/Беoград/Beograd
Xmara Sava f'Belgrad, is-Serbja
Stari Ras/Стари Рас (Ras Qadim)
Qabar Ruman fi Brestovik
Brestovik
Park tax-xjenza u t-teknoloġija fil-Belt ta' Niš (Niš Science Park

Is-Serbja, uffiċjalment ir-Repubblika tas-Serbja (Serb Ċirilliku: Република Србија, Latin: Republika Srbija, huwa pajjiż interkjuż fiċ-Ċentru u x-Xlokk tal-Ewropa, li jifforma l-parti l-kbira tal-parti ċentrali tal-peniżola Balkanika u l-parti t’isfel tal-pjanura Pannonika. Il-kapitali hija Belgrad. Imissu mas-Serbja fit-Tramuntana nsibu lill-Ungerija; lir-Rumanija u l-Bulgarija fil-Lvant; lir-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq u l-Albanija fin-nofsinhar; u l-Montenegro, il-Kroazja, u r-Repubblika Srpska (parti mill-Bosnja-Ħerzegovina) fil-Punent.

Wara r-ribelljoni kontra l-madmad Tork, bejn l-1804 u l-1815, is-Serbja ġiet imwaqqfa bħala stat awtonomu li ħadet l-indipendenza tagħha b’mod uffiċjali fl-1878. Bis-saħħa ta’ rebħ fil-gwerer Balkaniċi u fl-Ewwel Gwerra Dinjija, għal kważi seklu, is-Serbja kienet parti minn diversi Stati Slavi tan-nofsinhar, fosthom ir-Renju tas-Serbi, Kroati u Sloveni mill-1918 sal-1941 (imsemmija ir-Renju tal-Jugożlavja fl-1929), ir-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugożlavja mill-1945 sal-1992, ir-Repubblika Federali tal-Jugożlavja mill-1992 sal-2003, u l-Unjoni tas-Serbja u Montenegro mill-2003 sal-2006. Wara li l-Montenegro vvota favur li jħallu l-Unjoni, is-Serbja ddikjarat l-indipendenza tagħha b’mod uffiċjali fil-5 ta’ Ġunju, 2006, bħala l-istat suċċessur tal-Unjoni tas-Serbja u Montenegro.

Ġeografija[immodifika | immodifika s-sors]

Biex tapprofondixxi, ara l-artiklu: Ġeografija tas-Serbja.

Is-Serbja tinsab fil-Balkani (reġjun distint storikament u ġeografikament tax-xlokk tal-Ewropa) u fil-pjanura Pannonika (reġjun tal-Ewropa ċentrali). Għandha fruntieri mal-Albanija, il-Montenegro, il-Bosnja-Ħerzegovina, il-Bulgarija, il-Kroazja, l-Ungerija, ir-Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq u r-Rumanija. Is-Serbja hija mdawwra bl-art, għalkemm ix-xmara tad-Danubju tagħti possibilità ta' tbaħħir fl-Ewropa u fil-Baħar l-Iswed.

L-art tas-Serbja tvarja mill-pjanuri għonja u għammiela fir-reġjun tal-Vojvodina, mergħat u barrieri tal-franka fil-Lvant u fix-xlokk, muntanji u għoljiet antiki. It-tramuntana hija ddominata mix-xmara Danubju. Fergħa tagħha, ix-xmara Morava, tgħaddi mir-reġjuni aktar muntanjużi tan-nofsinhar.

Total tal-fruntieri tas-Serbja: 2,322 km, pajjiżi tal-fruntiera (8): Bosnja u Ħerzegovina 345 km; Bulgarija 344 km; Kroazja 314 km; Ungerija 164 km; Kosovo 366 km; il-Maċedonja ta’ Fuq 101 km; Montenegro 157 km; Rumanija 531 km.

Klima[immodifika | immodifika s-sors]

Il-klima Serba tvarja bejn klima kontinentali fit-tramuntana, bi Xtiewi kesħin, Sjuf sħan u umdi b’ħalbiet ta’ xita regolari u klima aktar Adrijatika fin-nofsinhar b’Sajf u Ħarifa sħan u xotti u bi Xtiewi relattivament kesħin fejn anke taqa' l-borra aktar 'il ġewwa.

L-Ibliet[immodifika | immodifika s-sors]

Biex tapprofondixxi, ara l-artiklu: Bliet Serbi.
Mappa tas-Serbja

Bliet kbar (aktar minn 100,000 abitant) – ċensiment 2002 , għall-Kosovo u Metohija World Gazetteer stimi kurrenti (mhux uffiċjali):

  • Beograd (Belgrad): 1,273,651 (il-parti ta’ ġewwa tal-belt); 1,710,000 (bis-subborgi)
  • Novi Sad: 215,659 (298,139 il-parti metropolitana)
  • Priština: bejn 200,000 (stima tal-2002 ) u 262,686 (stima tal-2006)
  • Niš: 173,724 (250,518 il-parti metropolitana)
  • Kragujevac: 147.473 (180.252 il-parti metropolitana)
  • Prizren: bejn 121,000 (stima tal-2002) u 165,227 (stima tal-2006)
  • Subotica: 99,471 (147,758 il-parti metropolitana)


Ġonna Nazzjonali[immodifika | immodifika s-sors]

Is-Serbja għandha ħames ġonna nazzjonali:

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Biex tapprofondixxi, ara l-artiklu: Storja tas-Serbja.

Is-Serbja Medjevali[immodifika | immodifika s-sors]

Kżar Stefan Dušan il-Kbir tal-Imperu Serb.

L-għeruq tal-istat Serb jmorru lura għas-seklu 7 u l-Familja ta’ Vlastimirović. Renju Serb (madwar Duklja) twaqqaf fis-seklu 11. Dan dam sa-aħħar tas-seklu 12.

L-istat Medjevali Serb reġa' ġie ffurmat fis-seklu 12 fir-reġjun Raška mis-Serb Grand Župan Stefan Nemanja. Fl-1220, taħt Stiefnu l-Ewwel Inkurunat, is-Serbja saret renju, u fl-1346, Stefan Dušan waqqaf l-Imperu Serb. L-Imperu sfaxxa u waqa’ f’idejn it-Torok Ottomani wara l-battalja storika tal-Kosovo fl-1389. It-territorji Serbi tat-tramuntana (id-despotat Serb) kienu mirbuħa għal kollox fl-1459 meta ntrebħet Smederevo. Il-Bożnja ntrebħet ftit snin wara Smederevo u l-Ħerzegovina fl-1482.

Serbja Ottomana[immodifika | immodifika s-sors]

Wara l-waqgħa tal-Imperu Serb fil-Battalja tal-Kosovo, bejn l-1459 u l-1804, is-Serbja kienet taħt il-ħakma tal-Ottomani, għad li kien hemm tliet invażjonijiet Awstrijaċi u għadd kbir ta’ ribelljonijiet (bħar-Ribelljoni tal-Banat). Dak iż-żmien l-Iżlam kien f’perjodu ta’ tkabbir, speċjalment f’Raska, fil-Kosovo u fil-Bożnja. Ħafna Serbi (u Kroati) saru Musulmani; dan eventwalment wassal għat-twaqqif tan-nazzjon Bożnjakk. Il-perjodu Ottoman huwa wieħed ta’ ċerta importanza fl-istorja tal-pajjiż minħabba li l-kultura Slava, Biżantina, Għarbija u Torka tħalltu f’salt. Ħafna minn dak li jagħmel il-kultura Serba dak li hi nistgħu nsibu l-oriġini tiegħu f’dan il-perjodu.

Is-Serbja Moderna[immodifika | immodifika s-sors]

L-ewwel ribelljoni Serba tal-1804-1813, immexxija minn Đorđe Petrović (magħruf ukoll bħala Karađorđe jew "Ġorġ l-Iswed"), u t-Tieni ribelljoni Serba tal-1815 wassal għat-twaqqif tal-Prinċipat tas-Serbja. Minħabba li kienet semindependenti mill-Imperu Ottoman, hija kkunsidrata bħala dik li wasslet għat-twaqqif tas-Serbja moderna.

Mill-1815 sal-1903, l-istat Serb kien immexxi mill-Familja Obrenović, minbarra mill-1842 sal-1858, fejn is-Serbja kienet immexxija mill-Prinċep Aleksandar Karađorđević. Fl-1903, l-Obrenović ġew mibdula mill-Familja Karađorđević, li kienu dixxendenti ta’ Đorđe Petrović.

It-taqbida għal soċjetà moderna, għad-drittijiet tal-bniedem u għal stat nazzjon damet għaddejja xi tliet deċennji u ġiet kompluta bl-adozzjoni tal-Kostituzzjoni tal-15 ta' Frar 1835. Fl-1876, il-Montenegro, is-Serbja, u l-Bożnja ddikjaraw gwerra kontra l-Imperu Ottoman u ddikjaraw l-unifikazzjoni tagħhom. Iżda, it-Trattat ta’ Berlin fl-1878, li kien iffirmat fil-Kungress ta’ Berlin mill-Qawwiet il-Kbar, ta indipendenza sħiħa lis-Serbja u l-Montenegro biss, filwaqt li tal-Bożnja u r-Raška lil Awstrija-Ungerija,li waqqfu l-unifikazzjoni tagħhom sal-Gwerer Balkaniċi fl-1912 u fl-1913 u l-Ewwel Gwerra Dinjija.

Karađorđe Petrović, mexxej tal-Ewwel Ribelljoni Serba fl-1804.

Fit-28 ta’ Ġunju 1914 il-qtil tal-Arċiduka Franz Ferdinand tal-Awstrija f’Sarajevo fl-Awstrija-Ungerija minn Gavrilo Princip, unjonista tas-Slavi tan-Nofsinhar, sudditu Awstrijak u membru tal-Bożnja Żagħżugħa, wassal biex l-Awstrija-Ungerija ddikjarat gwerra kontra s-Serbja. L-Imperu Russu pprepara t-truppi tiegħu għad-difiża tal-alleata tiegħu, s-Serbja. Dan wassal biex l-Imperu Ġermaniż ddikjara gwerra kontra r-Russja b’appoġġ lill-alleata tiegħu l-Awstrija-Ungerija. Iżda tattiċisti militari Ġermaniż, biex jiffrankaw attakk minn żewġ naħat kontra r-Russja u Franza, attakkaw l-ewwel lil Franza. Dan wassal għad-dħul fil-gwerra tal-Qawwiet Kbar Ewropej. L-armata Serba rebħet bosta battalji kontra l-Awstrija-Ungerija fl-Ewwel Gwerra Dinjija, imma fl-aħħar ġiet megħluba mill-forzi magħquda tal-Imperu Ġermaniż, l-Awstrija-Ungerija u l-Bulgarija. Fl-Ewwel Gwerra Dinjija s-Serbja tilfet 1,264,000 persuna — 28% tal- popolozzjoni, u 58% tal-popoluzzjoni maskili.

Perjodu bejn il-gwerer[immodifika | immodifika s-sors]

Wara l-1918, is-Serbja, flimkien mal-Montenegro, kienet waħda mill-membru fundaturi tar-Renju tas-Serbi, Kroati u Sloveni, aktar tard imsemmija r-Renju tal-Jugożlavja. Matul it-Tieni Gwerra Dinijia, is-Serbja kien stat okkupat mill-Ġermaniżi u kien jinkludi l-parti Ċentrali tas-Serbja tal-lum u l-Banat, popolarment imsemmi s-Serbja ta’ Nedić. Imma, parti mit-territorju tas-Serbja tal-lum kien okkupat mill-armati Kroati, Ungeriżi, Bulgari, Albaniżi u Taljani. Il-qawwiet okkupanti wettqu diversi delitti fuq il-popolozzjoni ċivili, speċjalment fuq is-Serbi u l-Lhud.

Wara t-Tieni Gwerra Dinjija[immodifika | immodifika s-sors]

Fl-1945, is-Serbja ġiet imwaqqfa bħala waħda mill-unitajiet federali tat-tieni Jugożlavja, ir-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugożlavja, mmexxija minn Josip Broz Tito sa mewtu fl-1980.

Wara l-waqgħa tat-tieni Jugożlavja fl-1992, sal-2003, is-Serbja, flimkien mal-Montenegro, kienet parti mir-Repubblika Federali tal-Jugożlavja. Minkejja l-fatt li s-Serbja ġġieldet bosta gwerer fuq territorji Kroati u Bożnjakki, hija baqgħet għaddejja fil-paċi internament sa l-1998.

Bejn l-1998 u l-1999, kunflitti kontinwi fil-Kosovo bejn Forzi tas-Sigurtà Serbi u Jugożlavi u l-KLA wasslu għal bumbardament mill-ajru tan-NATO li dam għaddej 78 jum. L-attakki waqfu meta l-President Jugożlav Slobodan Milošević aċċetta li jirtira l-Forzi tas-Sigurtà kollha, inklużi l-militar u l-pulizija u jissostitwixxihom bi grupp ta’ pulizija internazzjonali, bir-riżultat li l-Kosovo tibqa' formalment parti mill-Federazzjoni Jugożlavja(Ara: Gwerra tal-Kosovo).

Mill-2003 sal-2006, is-Serbja kienet parti mill-Unjoni Statali tas-Serbja u Montenegro, l-isem li kien ingħata minflok ir-Repubblika Federali tal-Jugożlavja, biex b’hekk l-isem ‘Jugożlavja’ għeb għal kollox minn fuq il-mappa. Fil-21 ta’ Mejju, 2006, il-Montenegro għamel referendum biex jaraw għandhomx iwaqqfu l-għaqda mas-Serbja. L-għada, riżultati ċċertifikati mill-istat urew li 55.5% tal-votanti kienu favur li jinfirdu minn mas-Serbja, riżultat li kien biss ftit aktar mill-55% meħtieġ biex jgħaddi r-referendum. Fit-3 ta’ Ġunju, l-Parlament Montenegrin ddikjara l-Montenegro indipendenti mill-Unjoni Statali u fil-5 ta’ Ġunju, l-Assemblea Nazzjonali Serba ddikjarat is-Serbja bħala s-suċċessur tal-Unjoni Statali tas-Serbja u Montenegro.

Politika u Gvern[immodifika | immodifika s-sors]

Fl-4 ta' Frar 2003 il-parlament tar-Repubblika Federali tal-Jugożlavja qabel ma' forma aktar flessibbli ta’ kooperazzjoni bejn is-Serbja u l-Montenegro fi ħdan commonwealth msejjaħ Serbja u Montenegro.

Wara t-tneħħija ta' Slobodan Milošević fil-5 ta' Ottubru 2000, il-pajjiż beda jitmexxa mill-Oppożizzjoni Demkratika tas-Serbja. Fi ħdan din il-koalizzjoni kiber it-tensjoni sakemm Partit Demokratiku tas-Serbja (DSS) ħalla l-gvern biex ħalla lill-Partit Demokratiku (DS) f’kontroll assolut. Madankollu, f’Marzu tal-2004 id-DSS ġabar biżżejjed appoġġ biex ifforma l-gvern ġdid tas-Serbja, flimkien mal-G17 Plus u l-koalizzjoni SPO-NS, u bl-appoġġ tal-Partit Soċjalista Serb, li ma jiħdux sehem fil-gvern, imma bil-bdil għall-appoġġ tagħhom, għandhom pożizzjonijiet żgħar fil-gvern u l-ġustizzja u jinfluwenzaw fil-politika. Il-Prim Ministru tas-Serbja huwa Vojislav Koštunica, mexxej tal-Partit Demokratiku tas-Serbja.

Il-president attwali tas-Serbja huwa Boris Tadić, mexxej tal-Partit Demokratiku (DS). Hu ġie elett bi 53% tal-voti fit-tieni ċiklu ta’ l-elezzjonijiet presidenzjali Serbi li saru fis-27 ta' Ġunju 2004, wara ħafna elezzjonjiet bla suċċess sa mill-2002.

Tqassim Amministrattiv[immodifika | immodifika s-sors]

Biex tapprofondixxi, ara l-artiklu: Sottodiviżjonijiet tas-Serbja.
Mappa politika tas-Serbja

Is-Serbja hija maqsuma f’29 distrett (5 minnhom qegħdin fil-Kosovo, li attwalment hi amministrata mill-ĠM) u l-Belt ta’ Belgrad. Id-distretti huma maqsuma f’108 muniċipalitajiet. Is-Serbja għandha żewġ provinċji awtonomi: fin-nofsinhar hemm il-Kosovo u Metoħija bi 30 muniċipalità, u fit-tramuntana hemm Vojvodina b’46 muniċipalità.

Il-parti tas-Serbja li ma tinsabx la fil-Kosovo u lanqas fil-Vojvodina hija msejjħa is-Serbja Ċentrali. Is-Serbja Ċentrali mhijiex taqsima amministrattiva, bħaż-żewġ provinċji awtonomi , u m’għandhiex gvern reġjonali tagħha. Fl-era Jugożlava din il-parti bidet tissejjaħ, bis-Serbo-Kroat "uža Srbija" li tfisser litteralment "Serbja d-dejqa". Din hija biss tifsira ġeografika mingħajr l-ebda implikazzjonijiet politiċi.

Organizzazzjoni territorjali[immodifika | immodifika s-sors]

Hemm 29 distrett fis-Serbja (7 fil-Vojvodina, 8 fis-Šumadija u s-Serbja tal-Punent, 9 fin-Nofsinhar u l-Lvant tas-Serbja u 5 fil-Kosovo. L-unika parti tas-Serbja li mhix parti minn ebda distrett huwa t-territorju li jappartjeni lill-Belt ta’ Belgrad. , li għandha status speċjali simili ħafna għal dak ta’ distrett.

Adeżjoni fl-Unjoni Ewropea[immodifika | immodifika s-sors]

2012 - status ta' kandidat għall-UE

L-applikazzjoni tas-Serbja għas-sħubija fl-UE ġiet ippreżentata fid-19 ta' Diċembru 2009.

Fil-laqgħa tiegħu tal-25 ta' Ottubru 2010, il-Kunsill stieden lill-Kummissjoni biex tippreżenta lill-Kunsill l-opinjoni tagħha dwar l-applikazzjoni tas-Serbja.

Fit-12 ta' Ottubru 2011, il-Kummissjoni Ewropea tat opinjoni pożittiva u rrakkomandat li s-Serbja tingħata l-istatus ta' pajjiż kandidat.

Fid-9 ta' Diċembru 2011, il-Kunsill Ewropew talab lill-Kunsill biex jeżamina u jikkonferma li s-Serbja kienet kompliet turi impenn u tikseb aktar progress f'għadd ta' oqsma. Il-Kunsill imbagħad intalab jieħu deċiżjoni fi Frar 2012 dwar l-għoti ta' status ta' kandidat lis-Serbja, sabiex tiġi kkonfermata mil-laqgħa tal-Kunsill Ewropew ta' Marzu 2012.

Fl-1 ta' Marzu 2012, il-Kunsill Ewropew ta lis-Serbja l-istatus ta' pajjiż kandidat.

Jannar 2014 - bidu tan-negozjati tal-adeżjoni

Fis-27 u t-28 ta' Ġunju 2013, il-Kunsill Ewropew qabel li jibda negozjati tal-adeżjoni mas-Serbja mhux aktar tard minn Jannar 2014.

Fit-22 ta' Lulju 2013, il-Kunsill adotta deċiżjoni tal-Kunsill u tal-Kummissjoni dwar il-konklużjoni tal-Ftehim ta' Stabbilizzazzjoni u Assoċjazzjoni bejn l-UE u l-istati membri tagħha, u r-Repubblika tas-Serbja. Il-ftehim daħal fis-seħħ fl-1 ta' Settembru 2013.

Il-Kunsill qabel dwar qafas għan-negozjati mas-Serbja fis-17 ta' Diċembru 2013.

Laqgħat tal-Konferenza dwar l-Adeżjoni

Fil-21 ta' Jannar 2014, l-ewwel laqgħa tal-Konferenza mas-Serbja dwar l-Adeżjoni fil-livell ministerjali fetħet in-negozjati tal-adeżjoni. Minn dakinhar, saru għaxar laqgħat tal-Konferenza dwar l-Adeżjoni fil-livell ministerjali fi Brussell.

Minn total ta' 35 kapitolu ta' negozjar, issa nfetħu17-il kapitolu għan-negozjati, li minnhom diġà ngħalqu żewġ kapitoli proviżorjament. Ser jiġu ppjanati aktar Konferenzi dwar l-Adeżjoni, kif xieraq, sabiex il-proċess jitmexxa 'l quddiem fit-tieni nofs tal-2019.

Fit-18 ta' Ġunju 2019 il-Kunsill Affarijiet Ġenerali adotta konklużjonijiet dwar it-tkabbir u l-proċess ta' stabbilizzazzjoni u ta' assoċjazzjoni, li jkopru s-Serbja. Fl-20 ta' Ġunju 2019 il-Kunsill Ewropew approva l-konklużjonijiet.

Demografija[immodifika | immodifika s-sors]

Biex tapprofondixxi, ara l-artiklu: Demografija tas-Serbja.
Slovakki fis-Serbja waqt żifna tradizzjonali

Is-Serbja hija mgħammra l-aktar mis-Serbi. Minoranzi jinkludu l-Albaniżi (li huma fil-maġġoranza fil-provinċja tal-Kosovo-Metoħija), l-Ungeriżi, il-Bosnijaċi, r-Roma, l-Kroati, is-Slovakki, l-Bulgari, r-Rumeni, eċċ. Is-Serbja hija magħmula minn tlett territorji: il- provinċja tal-Kosovo-Metoħija, provinċja tal-Vojvodina u s-Serbja Ċentrali (Serb Ċirilliku: Централна Србија, Serb Latin: Centralna Srbija. Iż-żewġ provinċji huma etnikament diversi. Dan ġej mill-fatt li l-pajjiż ġie magħmul minn partijiet li kienu jiffurmaw parti, fin-nofsinhar, mill-Imperu Ottoman Musulman u fit-tramuntana mill-Imperu Asburġiku Kattoliku.

Il-provinċja ta' fuq tal-Vojvodina hija l-aktar parti żviluppata tal-pajjiż f’termini ta’ saħħa ekonomika. Bħall-eks-repubbliki Jugożlavi tas-Slovenja, Kroazja u l-Bosnja-Ħerzegovina, Vojvodina kienet parti mill-amministrazzjoni tal-Awstrija-Ungerija qabel l-Ewwel Gwerra Dinjija. Il-Vojvodina hija waħda mill-aktar territorji etnikament diversi fl-Ewropa b’aktar minn 25 komunità nazzjonali differenti. Skont l-aħħar ċensiment (2002), din il-provinċja għandha popolazzjoni ta’ 2 miljuni, li minnhom: 65% huma Serbi, 14.3% huma Ungeriżi, 2.79% huma Slovakki, 2.78% huma Kroati, 2.71% mhux dikjarati, 2.45% Jugożlavi, 1.75% Montenegrini, 1.50% Rumeni, 1.43% Roma, 0.97% Bunjevci, 0.77% Ruteni, 0.58% Maċedonjani, 0.50% affiljazzjoni reġjonali, 0.23% Ukraini, oħrajn (Albaniżi, Sloveni, Ġermaniżi, Pollakki, Ċiniżi eċċ).


Statistika tal-popolazzjoni tas-Serbja (Mejju 2005)

Il-proġezzjonijiet demografiċi tal-popolazzjoni futura tas-Serbja jbassru li fl-2030, il-popolazzjoni tas-Serbja ħa tkun magħmula minn 7,200,000 Albaniż u 6,300,000 Serb. Il-proġezzjonijiet huma bbażati fuq il-fatt li l-popolazzjoni etnika Albaniża fis-Serbja tirdoppja kull 20 sena (fl-1961 kien hemm 646,000 Albaniż waqt li fl-1981 kien hemm 1,226,000), waqt li l-popolazzjoni etnika Serba tibqa madwar 6,000,000 (6,016,000 Serb fl-1971, 6,352,000 Serb fl-2002). Il-ftit żieda fil-popolazzjoni Serba hija attribwita lid-dħul ta’ rifuġjati Serbi mill-Bosnja-Ħerzegovina u l-Kroazja fl-1990 minħabba l-Gwerer Jugożlavi aktar milli riżultat ta’ xi tkabbir naturali tal-popolazzjoni.

Ekonomija[immodifika | immodifika s-sors]

Biex tapprofondixxi, ara l-artiklu: Ekonomija tas-Serbja.
GDP u tkabbir
Prodott Gross Domestiku
Real GDP (PPP):

$41.15 biljun (2005 est.) (Sors: CIA [1])

$43.46 biljun (2005 est.; għall-eks Serbja u Montenegro) (Sors: IMF [2])

Real GDP per kapita (PPP):

$4,400 (2005 est.) (Sors: CIA [3])

$5,203 (2005 est.; għall-eks Serbja u Montenegro) (Sors: IMF [4])

Real GDP (rata ta' kambju):

$19.19 biljun (2005 est.; mingħajr il-Kosovo) (Sors: CIA [5])

$26.59 biljun (2005 est.; għall-eks Serbja u Montenegro) (Sors: IMF [6])

Real GDP per kapita (rata ta' kambju):

$3183.76 (2005 est.; għall-eks Serbja u Montenegro) (Sors: IMF [7])

Real GDP rata ta’ tkabbir (2005):

5.9% (2005 est.; mingħajr il-Kosovo) (Sors: CIA [8])

Statistika oħra
Rata ta’ tkabbir ta’ produzzjoni Industrijali: 7.1% (2004), 1.3% (2005)
Rata tal-qgħad: 20.0% (2005) (31.6% with Kosovo)
Inflazzjoni: 15.5% (2005)
Dejn Barrani: $15.43 Biljun (2005)
FDI (2005): $1 481 Miljun (Source: NBS [9])

Ħoloq esterni[immodifika | immodifika s-sors]

  • Michael Boro Petrovich, The History of Modern Serbia 1804-1918, 2 vols. I-II, Harcourt Brace Jovanovich, New York 1976.
  • Stevan K. Pavlowitch, (2002). Serbia: the History behind the Name, London: C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 978-1-85065-476-6.
  • Dušan T. Bataković, Histoire du peuple serbe, (sous la direction de) D. T. Bataković, L'Age d'Homme, Lausanne 2005.
  • Dušan T. Bataković, The Kosovo Chronicles, Plato Books, Belgrade 1992.
  • The Serbs and Their National Interest, N. Von Ragenfeld-Feldman & D. T. Bataković (eds.), SUC, San Francisco & Belgrade 1997
  • Kosovo and Metohija. Living in the Enclave, D. T. Bataković (ed.), Institute for Balkan Studies, SASA, Belgrade 2007.
  • Dušan T. Bataković, Kosovo. Un conflit sans fin ?, Lausanne, L`Age d`Homme 2008.
  • Dušan T. Bataković, Serbia’s Kosovo Drama. A Historical Perspective, Čigoja Štampa, Belgrade 2012.

Unjoni Statali tas-Serbja u l-Montenegro (4 ta' Frar, 2003-5 ta' Ġunju 2006)[immodifika | immodifika s-sors]

Is-Serbja u Montenegro (Serbo-Kroat: Србија и Црна Гора/Srbija i Crna Gora), li l-isem uffiċjali tagħha kien l-Unjoni tal-Istat tas-Serbja u l-Montenegro, kien stat Ewropew li jinsab fil-Peniżola Balkani, magħmul mir-repubbliki tas-Serbja u l-Montenegro, li kien jeżisti minn Frar, 4, 20 ta' Ġunju sal-proklamazzjoni ta' Ġunju, 3, 20 ta' Ġunju. Montenegro fl-2006 permezz ta' referendum li sar fit-3 ta' Ġunju. Hija tmiss mal-Albanija, il-Maċedonja ta' Fuq, il-Bulgarija, ir-Rumanija, l-Ungerija, il-Kroazja u l-Bożnja u Ħerzegovina.

Innu: Хеј, Словени (Hej Sloveni) "Ħej, Slavs"; Kapitali: Belgrad; Entità: Stat Federali; Lingwa Uffiċjali: Serb; Lingwi Oħra: Albaniż u Ungeriż; Żona: 102,350 km²; Popolazzjoni: 10,832,545 abitant, Densità 105.8 abitant/km²; Żona (2006): 102,350 km²; Popolazzjoni Stima (2006): 10,832,545 abitant; Munita Serbja: Dinar Serb; Monita mill-Montenegro: Dinar Jugoslav (1992-1999), Deutschmark (1999-2002), Euro (2002-2003); Storja: Ħolqien-4 ta' Frar, 2003, Rikostituzzjoni-21 ta' Mejju, 2006-Referendum, 3 ta' Ġunju, 2006-Indipendenza tal-Montenegro, 5 ta' Ġunju, 2006-Xoljiment; Forma ta' Gvern: Repubblika Parlamentari Konfederali; President: Vojislav Koštunica (2003), Svetozar Marović (2003-2006); Prim Ministru: Dragiša Pešić (2003), Svetozar Marović (2003-2006); Mappa attwali: Serbja, Montenegro, Kosovo; Membru ta': NU, OSKE; Żona tal-Ħin: UTC+01:00.

Separazzjoni[immodifika | immodifika s-sors]

Fl-2002 il-gvernijiet taż-żewġ entitajiet li jiffurmaw il-federazzjoni laħqu ftehim ġdid bil-għan li titjieb il-kooperazzjoni bejn it-tnejn. Fl-4 ta' Frar, 2003, ġiet approvata Karta Kostituzzjonali ġdida, u l-istat ġie ristrutturat, barra minn hekk l-isem inbidel għal Serbja u Montenegro.2 Madankollu, diversi gruppi bdew jagħmlu pressjoni għall-indipendenza tal-Montenegro, li ġiet approvata permezz ta' plebisċit li sar fil-21 ta' Mejju 2006 minn 55.5% tal-votanti ta’ Ġunju 2006. 2 006. L-istat ġie rikonoxxut fil-jiem ta' wara minn diversi stati tad-dinja, inkluż is-Serbja, fil-15 ta' Ġunju, u finalment daħal bħala l-192 membru tan-NU, fit-28 ta' Ġunju.

F'dawn l-aħħar snin, kemm is-Serbja kif ukoll il-Montenegro għamlu kuntatti avvanzati biex jibdew negozjati mal-Unjoni Ewropea, bil-għan li jfittxu d-dħul taż-żewġ stati bħala membri ta' din l-organizzazzjoni kontinental.

Organizzazzjoni politiku-amministrattiva[immodifika | immodifika s-sors]

Diviżjoni politika tas-Serbja u l-Montenegro.

Serbja u l-Montenegro kienu jinkludu erba' unitajiet politiċi ewlenin, li kienu jikkonsistu f'żewġ repubbliki u żewġ provinċji subordinati: • Repubblika tas-Serbja (kapitali: Belgrad) • Vojvodina: provinċja awtonoma fi ħdan is-Serbja (kapitali: Novi Sad). • Kosovo: provinċja awtonoma fi ħdan ir-Repubblika tas-Serbja amministrata min-NU (kapitali: Priština). • Montenegro (kapitali: Podgorica). Il-kapitali politika u amministrattiva tal-pajjiż kienet Belgrad, filwaqt li l-kapitali ġudizzjarja tagħha kienet Podgorica.

Repubblika Federali tal-Jugoslavja (27 ta' April, 1992-4 ta' Frar, 2003)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Repubblika Federali tal-Jugoslavja (Савезна Република Југославија, Savezna Republika Jugoslavija) kien stat Ewropew iffurmat mir-repubbliki federati tal-Montenegro u s-Serbja li kien jeżisti mis-27 ta' April, 1992 sal-4 ta' Frar, 2003, rikostitwit mis-Serbja u r-Repubblika Federali Montenegro rikostitwita u rikostitwita u sponsorjata. tal-Jugoslavja kien is-suċċessur legali tar-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja xolta.

Innu: Хеј, Словени (Hej Sloveni) "Ħej, Slavs"; Kapitali Belgrad; Lingwa Uffiċjali: Serb; Lingwi Oħra: Ungeriż, Albaniż; Żona (2002): 102,350 km²; Popolazzjoni (2002): 10,659,979 abitant, Densità 104.1 abitant/km²; Munita Serbja: dinar Jugoslav, Montenegro: dinar Jugoslav (1992-1999), Deutschmark (1999-2002), Euro (2002-2003); Storja: 27 ta' April, 1992-Kostituzzjoni adottata, 1992-1995-Sanzjonijiet, 1998-1999-Gwerra tal-Kosovo, 29 ta' Settembru-5 ta' Ottubru, 2000-Rivoluzzjoni tal-5 ta' Ottubru, 31 ta' Ottubru, 2000-Dħul fin-NU, 4 ta' Frar tal-2003-Rikostituzzjoni; Forma ta' gvern Repubblika Parlamentari Federali (1992-1993; 2000-2003), Partit Dominanti Repubblika Parlamentari Federali (1993-2000); President: Branko Kostica (1992), Dobrica Ćosić (1992-1993), Miloš Radulovićb (1993), Zoran Lilić (1993-1997), Srđa Božovićc (1997), Slobodan Milošević (1997-2000), Vojislav Koštunica (1993-1997); Prim Ministru: Aleksandar Mitrović (1992), Milan Panić (1992-1993), Radoje Kontić (1993-1998), Momir Bulatović (1998-2000), Zoran Žižić (2000-2001), Dragiša Pešić (2001-2003).

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Mill-1991, erbgħa mir-repubbliki membri tar-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja: is-Slovenja, il-Kroazja, il-Maċedonja u l-Bożnja-Ħerzegovina bdew proċessi ta' indipendenza mill-istat federali Jugoslav. Dan il-fatt wassal għall-bidu ta’ sensiela ta' gwerra krudili, imsejħa l-Gwerer Jugoslavi.

Ir-repubbliki favorevoli għaż-żamma tal-istat l-antik (Is-Serbja u l-Montenegro) imbagħad ġew organizzati bħala r-Repubblika Federali tal-Jugoslavja, u għalkemm ippruvat tkun is-suċċessur legali tal-ex Jugoslavja, iżda l-membri tal-Organizzazzjoni tat-Trattat tal-Atlantiku tat-Tramuntana (NATO), ma għarfuhiex bħala tali.

Il-gwerra ta' seċessjoni li kienet ilha ssir mal-Bosnja mill-bidu tad-deċennju ntemmet fil-Ftehim ta' Dayton tal-1995, iffirmati minn Slobodan Milošević, Franjo Tuđman u Alija Izetbegović.

F'referendum li sar fil-Montenegro fl-1992, 95.66% tal-voti kienu favur iż-żamma tar-rabta tal-unjoni mar-Repubblika tas-Serbja. Il-parteċipazzjoni f'dawn il-voti kienet biss ta’ 66%, ċifra li tindika l-bojkott li sar mill-minoranzi Kattoliċi u Musulmani, kif ukoll minn ċittadini li appoġġjaw l-indipendenza. Dawn is-setturi lmentaw li r-referendum kien ġie organizzat taħt kundizzjonijiet mhux demokratiċi u li l-gvern ċentrali kien inkarigat mill-kontroll tal-kampanja elettorali.

Fl-1996, taħt il-gvern ta' Milo Đukanović, ir-relazzjonijiet bejn iż-żewġ repubbliki marru għall-agħar (minkejja l-bidliet politiċi li qed iseħħu fis-Serbja). Bħala konsegwenza, it-tmexxija politika Montenegrina ħadet id-deċiżjoni li tistabbilixxi l-politika ekonomika tagħha stess, kif ukoll tistabbilixxi l-marka Ġermaniża bħala l-munita uffiċjali (munita li aktar tard tiġi sostitwita bl-euro).

Fl-1999, in-NATO nediet kampanja ta' bumbardamenti fil-provinċja Jugoslava tal-Kosovo ta' dak iż-żmien, li, billi ppruvat tinqala’ mir-Repubblika Jugoslava tas-Serbja, bdiet il-Gwerra tal-Kosovo. Il-persekuzzjoni etnika li sofriet il-popolazzjoni ċivili matul il-gwerra wasslet għall-ħolqien ta' Tribunal Internazzjonali fl-Aja biex jipproċedi għad-delitti tal-gwerra mwettqa. Il-Kosovo tħalla taħt l-amministrazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti (NU), u għalkemm kien formalment parti mis-Serbja u, għalhekk, mill-Jugoslavja, kien mistenni li plebisċit futur jagħtih awtonomija.

Fl-2000, il-Jugoslavja finalment ġiet ammessa lura fin-NU, wara snin ta' sospensjoni. Min-naħa l-oħra, fl-2003 il-gvern iddeċieda li jibdel l-istruttura tal-stat u jiddefen definittivament l-isem tal-Jugoslavja, u sostitwit mis-Serbja u l-Montenegro.

Organizzazzjoni politiku-amministrattiva[immodifika | immodifika s-sors]

Diviżjoni politika tas-Serbja u l-Montenegro.

Serbja u l-Montenegro kienu jinkludu erba' unitajiet politiċi ewlenin, li kienu jikkonsistu f'żewġ repubbliki u żewġ provinċji subordinati: • Repubblika tas-Serbja (kapitali: Belgrad) • Vojvodina: provinċja awtonoma fi ħdan is-Serbja (kapitali: Novi Sad). • Kosovo: provinċja awtonoma fi ħdan ir-Repubblika tas-Serbja amministrata min-NU (kapitali: Priština). • Montenegro (kapitali: Podgorica). Il-kapitali politika u amministrattiva tal-pajjiż kienet Belgrad, filwaqt li l-kapitali ġudizzjarja tagħha kienet Podgorica.

Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja (7 ta' April, 1963-27 ta' April, 1992)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja (Serbo-Kroat: Социјалистичка Федеративна Република Југославијa/Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija), imqassra mill-Istat tal-Gwerra SFRYJugoslavja, kien jeżisti SFRY SFRY Jugoslavja jew il-Jugoslavja. II sa x-xoljiment tagħha fl-1992, matul l-hekk imsejħa "Gwerer Jugoslavi". Kien stat soċjalista magħmul mill-federazzjoni ta' sitt repubbliki minuri: il-Bożnja u Ħerzegovina, il-Kroazja, is-Slovenja, il-Maċedonja, il-Montenegro u s-Serbja.

Minkejja li inizjalment kien allinjat mal-Blokk tal-Lvant, mill-Furma Tito-Stalin tal-1948 il-pajjiż adotta politika ta' newtralità u kien wieħed mill-istati fundaturi tal-Moviment Mhux Allinjat. Sal-1980, il-Jugoslavja kienet iggvernata fil-prattika minn Josip Broz Tito, li żamm distanza mill-pajjiżi tal-Patt ta’ Varsavja u kkritika l-interventi Sovjetiċi fl-Ungerija (1956), iċ-Ċekoslovakkja (1968) u l-Afganistan (1979).

Wara l-mewt ta' Tito fl-1980, iż-żieda ta' movimenti nazzjonalisti fir-repubbliki kostitwenti fl-aħħar tas-snin tmenin wasslet għal nuqqas ta' qbil bejn il-gruppi etniċi multipli, segwita mill-falliment tat-taħditiet bejn ir-repubbliki għat-trasformazzjoni tal-pajjiż u wkoll mir-rikonoxximent tal-indipendenza li sar minn xi stati Ewropej fi żmien aktar ekonomiku u qawwi. kriżi tax-xogħol. Fl-aħħar mill-aħħar, dawn l-avvenimenti kollha kienu jwasslu għal kollass tal-istat Jugoslav, id-diżintegrazzjoni tiegħu u l-waqgħa finali fl-1992, eclipsed dan kollu mal-bidu tal-gwerer Jugoslavi.

Kapitali: Belgrad; Entità: Stat Federali; Lingwa Uffiċjali: Serbo-Kroat, Maċedonjan, Sloven; Lingwi Oħra: Albaniż, Ungeriż (ko-uffiċjali); Żona: 255,804 km²; Popolazzjoni (1989): 23,724,919 abitant, Densità 92.75 abitant/km²; Reliġjon: Ateiżmu tal-Istat; Munita: Dinar Jugoslav; Perjodu Storiku: Gwerra Bierda;7 ta' April, 1963-Twaqqif, 27 ta' April, 1992 Tfixkil; Forma ta' Gvern: repubblika soċjalista federali Titoista ta' partit wieħed (1963-1990), repubblika parlamentari federali (1990-1992); President: Josip Broz Tito (1963-1980), Stjepan Mesić (1991); Prim Ministru: Ante Marković (1989-1991), Membru tan-NU, MPNA, CAME, OSKE.

Gvern u politika[immodifika | immodifika s-sors]

L-istat kien organizzat skont il-Kostituzzjoni tar-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja, li ġiet emendata fl-1963 u l-1974. Il-Partit Komunista tal-Jugoslavja, rebbieħ tal-elezzjonijiet li saru wara t-Tieni Gwerra Dinjija, baqa’ fil-poter matul l-eżistenza tal-istat. Imsejħa wkoll il-Lega tal-Komunisti tal-Jugoslavja, kienet magħmula mill-partiti komunisti ta 'kull repubblika kostitwenti. Josip Broz Tito kien il-mexxej ewlieni tal-SFRY u l-president tagħha mill-ħolqien tagħha sal-mewt tiegħu fl-1980, iżda kien hemm politiċi importanti oħra, speċjalment wara l-mewt ta 'Tito.

Fil-bidu tad-disgħinijiet, wara proċess ta' riforma tal-stat u privatizzazzjoni li sar mill-mewt ta' Tito, saru elezzjonijiet b'diversi partiti fir-repubbliki differenti. Il-partiti komunisti, f’ħafna każijiet frammentati jew rinomati, tilfu l-poter.

Politika barranija[immodifika | immodifika s-sors]

Taħt il-ħakma ta’ Tito, il-Jugoslavja adottat politika ta' newtralità matul il-perjodu tal-Gwerra Bierda. Żviluppaw kemm relazzjoni mill-qrib mal-pajjiżi li qed jiżviluppaw kif ukoll relazzjonijiet kordjali mal-Stati Uniti u l-pajjiżi tal-Ewropa tal-Punent. Anke qabel ma adotta din il-politika, Stalin kien qies lil Tito traditur u kkundannah pubblikament, li wassal għall-qasma Tito-Stalin fl-1948. Fl-1968, wara l-okkupazzjoni taċ-Ċekoslovakkja mill-Unjoni Sovjetika, Tito żied linja difensiva addizzjonali fuq il-fruntieri tal-Jugoslavja mal-pajjiżi tal-Patt ta’ Varsavja. Matul il-perjodu tal-Gwerra Bierda, il-pajjiż mexxa kors indipendenti, waqqaf il-Moviment Mhux Allinjat, b'kollaborazzjoni mal-Eġittu u l-Indja.

Il-Jugoslavja tipprovdi għajnuna sinifikanti lill-movimenti anti-kolonjali fit-Tielet Dinja. Id-delegazzjoni Jugoslava hija l-ewwel waħda li tieħu t-talbiet tal-Front ta' Liberazzjoni Nazzjonali Alġerin lin-Nazzjonijiet Uniti. F'Jannar tal-1958, il-flotta Franċiża waqqfet il-vapur tal-merkanzija Slovenija ‘l barra mill-kosta ta' Oran, li l-istivi tiegħu kienu mimlija armi għar-ribelli. Id-diplomatiku Danilo Milic jispjega li "Tito u l-qalba ewlenija tal-Lega tal-Komunisti tal-Jugoslavja verament raw il-ġlied tal-ħelsien tat-Tielet Dinja bħala replika tal-ġlieda tagħhom stess kontra l-okkupanti faxxisti. Huma vvibraw għar-ritmu tal-avvanzi jew irtir tal-FLN jew il-Vietcong." Eluf ta' ħaddiema tal-għajnuna Jugoslava marru fil-Guinea wara d-dekolonizzazzjoni tagħha u filwaqt li l-gvern Franċiż ipprova jiddestabilizza l-pajjiż. Tito għen ukoll lill-movimenti ta' ħelsien fil-kolonji Portugiżi u kkunsidra l-qtil ta’ Patrice Lumumba fl-1961 “l-akbar reat fl-istorja moderna”. L-akkademji militari tal-pajjiż jilqgħu militanti mis-SWAPO (Namibja) u l-Kungress Pan-Afrikan (Afrika t'Isfel). Minflok, ir-relazzjonijiet tagħha huma aktar imbiegħda mal-Kungress Nazzjonali Afrikan (ANC), eqreb tal-Unjoni Sovjetika.

Fl-1 ta' Jannar, 1967, il-Jugoslavja kienet l-ewwel pajjiż komunista li fetaħ il-fruntieri tagħha għall-viżitaturi barranin kollha u neħħa r-rekwiżiti taż-żjarat.

F'dik l-istess sena Tito kien attiv ħafna fil-promozzjoni ta' riżoluzzjoni paċifika tal-kunflitt Għarbi-Iżraeljan. Fil-pjan tiegħu, huwa pprovda li l-pajjiżi Għarab jirrikonoxxu l-Istat ta 'Iżrael bi skambju li Iżrael jirritorna t-territorji li kien rebaħ. L-istati Għarab irrifjutaw il-proposta tiegħu ta’ “art għall-paċi”. Madankollu, minn dik l-istess sena l-Jugoslavja waqfet tirrikonoxxi lill-Iżrael, bħala riżultat tal-Gwerra tas-Sitt Ijiem. Fl-1968 Tito pprova jimmedja fil-kunflitt fiċ-Ċekoslovakkja, offra appoġġ lill-mexxej Ċekoslovakkja Alexander Dubček quddiem il-pressjoni Sovjetika fuq il-pajjiż.

Il-Jugoslavja kellha relazzjonijiet imħallta mar-reġim ta' Enver Hoxha fl-Albanija. Fil-bidu, ir-relazzjonijiet Albaniż-Jugoslavi kienu mill-qrib, peress li l-Albanija kienet adottat suq komuni flimkien mal-Jugoslavja u kienet teħtieġ l-istudju tas-Serbo-Kroat għall-istudenti lokali. Barra minn hekk, dak iż-żmien kienet qed tiġi diskussa l-possibbiltà li tinħoloq Federazzjoni Balkani bejn il-Jugoslavja, l-Albanija u l-Bulgarija.Iżda mill-1948 ir-relazzjonijiet bejn iż-żewġ pajjiżi marru għall-agħar: wara l-waqfa Tito-Stalin, l-Unjoni Sovjetika appoġġat lill-Albanija kontra l-Jugoslavi. Il-waqfa kien ikkunsmat meta fl-1950 il-gvern Tito irtira lid-diplomatiċi tiegħu minn Tirana.

Fl-1980, is-servizzi sigrieti tal-Afrika t'Isfel u l-Arġentina qed jippjanaw li jħottu 1,500 gwerilliera anti-komunista fil-Jugoslavja. L-operazzjoni kellha twassal għat-twaqqigħ ta' Tito u kienet ippjanata waqt l-Olimpjadi biex is-Sovjetiċi jkunu okkupati wisq biex jirreaġixxu. L-operazzjoni eventwalment ġiet abbandunata minħabba l-mewt ta' Tito u l-forzi armati Jugoslavi għollew il-livell ta' allert tagħhom.

Organizzazzjoni territorjali[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa ġeografika tal-Jugoslavja.
Organizzazzjoni territorjali

Ir-Repubblika Federali Popolari tal-Jugoslavja kienet organizzata f'sitt repubbliki tal-poplu u żewġ provinċji awtonomi: • Repubblika Popolari tas-Serbja • Provinċja Awtonoma Popolari tal-Vojvodina • Provinċja Awtonoma Popolari tal-Kosovo • Repubblika Popolari Kroata • Repubblika Popolari tas-Slovenja • Repubblika Popolari tal-Bosnja u Ħerzegovina • Repubblika Popolari tal-Maċedonja • Repubblika Popolari tal-Montenegro


Repubblika Federali Popolari tal-Jugoslavja (29 ta' Novembru, 1945-7 ta' April, 1963)[immodifika | immodifika s-sors]

Repubblika Federali Popolari tal-Jugoslavja (fis-Serbo-Kroat Federativna Narodna Republika Jugoslavija) kienet l-isem uffiċjali tal-Jugoslavja bejn l-1946 u l-1963, li ħa post dak tal-Jugoslavja Federali Demokratika pproklamata fi tmiem it-Tieni Gwerra Dinjija. Ġie stabbilit wara l-elezzjonijiet parlamentari tal-1945, li wasslu għat-trijonf assolut tal-Partit Komunista tal-Jugoslavja u r-revoka finali tal-monarkija tar-Re Pedro II.

Kien iggvernat mill-Partit Komunista tal-Jugoslavja (KPJ), b'Josip Broz Tito bħala Prim Ministru. Il-KJP tkeċċa mill-International Komunista għall-kritika tiegħu ta' Stalin fl-1948. Matul ir-Repubblika Federali Popolari tal-Jugoslavja, bdew jiġu adottati miżuri ta' deċentralizzazzjoni, li aktar tard kienu se jagħtu lok għal soċjaliżmu ta' awtoġestjoni, sistema ekonomika li hija inkluża fl-esperjenzi tas-soċjaliżmu tas-suq. Fl-1963, wara li implimenta serje ta 'riformi, l-istat biddel il-forma u l-isem tiegħu għar-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja, inkluż it-terminu soċjalista fl-isem uffiċjali tiegħu għall-ewwel darba.

Motto: Bratstvo u Iedinstvo (Bratstvo i jedinstvo); "Fratellanza u Għaqda"; Innu: Хеј, Словени (Hej Sloveni) "Ħej, Slavs"; Kapitali: Belgrad; Entità: Stat satellita tal-Unjoni Sovjetika (1945-1948); Lingwa Uffiċjali: Serbo-Kroat, Maċedonjan, Sloven; Reliġjon: Ateiżmu tal-Istat Sekulari (de facto); Munita: Dinar Jugoslav; Perjodu Storiku: Gwerra Bierda; 29 ta' Novembru, 1945-Proklama, 31 ta' Jannar, 1946-Kostituzzjoni tal-1946, 28 ta' Ġunju, 1948-Tito-Stalin Rupture, 7 ta' April tal-1963-Kostituzzjoni tal-1963; Forma ta' Gvern: Repubblika Soċjalista Federali Marxista-Leninista ta' partit wieħed, (1945-1948) Repubblika Soċjalista Direttorja Federali Titoista ta' Partit Wieħed (1948-1963); President: Ivan Ribar (1945-1953), Josip Broz Tito (1953-1963);Prim Ministru: Josip Broz Tito (1945-1963); Leġiżlatura: Assemblea Federali; Kamra ta’ Fuq: Kamra tar-Repubbliki; Kamra Inferjuri: Kamra Federali.

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Fl-aħħar tat-Tieni Gwerra Dinjija, u hekk kif il-partiġjani kienu qed ikeċċu l-poteri tal-Assi mill-ex renju tal-Jugoslavja, fl-1943 ġie stabbilit stat federali proviżorju ta’ konċentrazzjoni nazzjonali bil-mexxej partiġġjan Josip Broz Tito bħala l-mexxej tiegħu u l-politiku Kroat Ivan Šubašić bħala ministru għall-affarijiet barranin u rappreżentant tar-Re Pedro II.

Il-formazzjoni definittiva tal-istat il-ġdid ta’ wara l-gwerra kellha toħroġ mill-elezzjonijiet parlamentari msejħa għal Novembru 1945. Il-komunisti kienu inkarigati mill-organizzazzjoni tal-elezzjonijiet, li saru fil-11 ta’ Novembru, u li minħabba bojkott mill-oppożizzjoni, li ma kinitx tafda l-ġustizzja tal-proċess, kellha biss il-Front Popolari tal-Jugoslavja ta’ Tito. ving 35 4 siġġijiet fil-parlament il-ġdid Jugoslav.

Fid-29 ta' Novembru, fit-tieni anniversarju tat-Tieni Sessjoni tal-AVNOJ, l-Assemblea Kostitwenti tal-Jugoslavja formalment abolit il-monarkija u ddikjarat l-istat repubblika. L-isem uffiċjali tal-pajjiż sar ir-Repubblika Federali Popolari tal-Jugoslavja, u s-sitt "stati federali" saru "Repubbliki tal-Poplu". Il-Jugoslavja saret stat federalista Marxista-Leninista b'partit wieħed, meqjus fl-ewwel snin tiegħu bħala mudell ta' ortodossija komunista.

Il-gvern Jugoslav alleat mal-Unjoni Sovjetika taħt Joseph Stalin, u kmieni fil-Gwerra Bierda waqqa 'żewġ ajruplani Amerikani li jtajru fl-ispazju tal-ajru Jugoslava fid-9 u d-19 ta' Awwissu, 1946. Dawn kienu l-ewwel rejds tal-ajru fuq ajruplani tal-Punent matul il-Gwerra Bierda u kkawżaw nuqqas ta 'fiduċja profonda f'Tito fl-Stati Uniti, li wasslu għal sejħiet għal intervent militari kontra l-Jugoslavja. li l-proġetti tagħhom kisbu suċċess konsiderevoli. B'mod partikolari, ix-xogħlijiet pubbliċi organizzati mill-gvern ta' dak il-perjodu rnexxielhom jibnu mill-ġdid u saħansitra jtejbu l-infrastruttura Jugoslava (partikolarment is-sistema tal-awtostradi), bi ftit spejjeż għall-stat.

It-tensjonijiet mal-Punent kienu għoljin meta l-Jugoslavja ngħaqdet mal-Cominform, u l-fażi bikrija tal-Gwerra Bierda bdiet bil-Jugoslavja ssegwi politika barranija aggressiva. Wara li ħeles il-biċċa l-kbira tal-Marzu Ġuljan u l-Carinthia, u bi talbiet storiċi għaż-żewġ reġjuni, il-gvern Jugoslava beda manuvri diplomatiċi biex jinkludihom fil-Jugoslavja. Iż-żewġ talbiet ġew miċħuda mill-Punent. L-akbar punt ta’ tilwima kienet il-belt tal-port ta' Trieste. Il-belt u l-hinterland tagħha ġew liberati prinċipalment mill-partiġjani fl-1945, iżda l-pressjoni mill-Alleati tal-Punent ġiegħlithom jirtiraw għall-hekk imsejħa "Morgan Line". It-Territorju Ħieles ta' Trieste ġie stabbilit u separat f'Żona A u Żona B, amministrati mill-Alleati tal-Punent u l-Jugoslavja rispettivament. Fil-bidu, il-Jugoslavja kienet appoġġjata minn Stalin, iżda sal-1947 ir-relazzjonijiet tagħha mal-istat il-ġdid kienu diġà bdew jiksħu. Il-kriżi fl-aħħar xolt meta bdiet il-qasma Tito-Stalin, biż-Żona A tingħata lill-Italja u ż-Żona B lill-Jugoslavja.

Fil-bidu tas-snin sittin, it-tħassib dwar problemi bħall-kostruzzjoni ta' fabbriki "politiċi" ekonomikament irrazzjonali u l-inflazzjoni wasslu grupp fi ħdan it-tmexxija komunista biex jippromwovi aktar deċentralizzazzjoni. Il-liberali kienu opposti minn grupp madwar Aleksandar Ranković Il-liberali deċentralizzanti (immexxija minn Edvard Kardelj tas-Slovenja, Vladimir Bakarić tal-Kroazja u Petar Stambolić tas-Serbja) rebħu l-appoġġ ta' Tito. Fil-laqgħa tal-partit f'Brijuni, Ranković kien iffaċċjat b'fajl ta' akkuża mħejji għal kollox u allegazzjoni minn Tito li kien ifforma front bl-intenzjoni li jaħtaf il-poter. Ranković kien sfurzat jirriżenja mill-karigi kollha tal-partit u xi wħud mill-partitarji tiegħu tkeċċew mill-partit.

Fil-bidu tas-sittinijiet, osservaturi barranin innutaw li l-pajjiż kien qed “jisploda” u li, sadattant, iċ-ċittadini Jugoslavi gawdew libertajiet ferm akbar mill-Unjoni Sovjetika u pajjiżi oħra tal-Blokk tal-Lvant. Il-litteriżmu żdied b'mod esponenzjali u laħaq 91%, il-kura medika kienet b'xejn fil-livelli kollha, u l-istennija tal-ħajja laħqet 72 sena.

Fl-1963, wara li implimenta serje ta 'riformi, l-istat biddel il-forma u l-isem tiegħu għar-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja, inkluż it-terminu soċjalista fl-isem uffiċjali tiegħu għall-ewwel darba.

Organizzazzjoni territorjali[immodifika | immodifika s-sors]

Organizzazzjoni territorjali

Ir-Repubblika Federali Popolari tal-Jugoslavja kienet organizzata f'sitt repubbliki tal-poplu u żewġ provinċji awtonomi: • Repubblika Popolari tas-Serbja • Provinċja Awtonoma Popolari tal-Vojvodina • Provinċja Awtonoma Popolari tal-Kosovo • Repubblika Popolari Kroata • Repubblika Popolari tas-Slovenja • Repubblika Popolari tal-Bosnja u Ħerzegovina • Repubblika Popolari tal-Maċedonja • Repubblika Popolari tal-Montenegro

Repubblika Federali Demokratika tal-Jugoslavja (29 ta' Novembru, 1943-29 ta' Novembru, 1945)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Repubblika Demokratika Federali tal-Jugoslavja1 jew il-Jugoslavja Demokratika Federali kienet stat provviżorju stabbilit matul it-Tieni Gwerra Dinjija fid-29 ta’ Novembru 1943 permezz tat-tieni sessjoni tal-Kunsill Anti-Faxxista tal-Liberazzjoni Nazzjonali tal-Jugoslavja (ANOJ). Il-Kumitat Nazzjonali għal-Liberazzjoni tal-Jugoslavja (NKOJ) kien il-korp eżekuttiv oriġinali tiegħu. Tul l-eżistenza tagħha kienet iggvernata mill-Marixxall Josip Broz Tito bħala Prim Ministru.

Ġie rikonoxxut mill-alleati fil-Konferenza ta' Tehran, flimkien mal-AVNOJ bħala l-korp deliberattiv tiegħu. Il-gvern fl-eżilju Jugoslav tar-Re Pietru II f'Londra, parzjalment minħabba pressjoni mir-Renju Unit, irrikonoxxa lill-gvern AVNOJ permezz tat-Trattat ta' Vis, iffirmat fis-16 ta' Ġunju 1944 bejn il-prim ministru tal-gvern fl-eżilju, Ivan Šubašić, u Tito. Bit-Trattat ta' Vis, il-gvern ftiehem u jingħaqad kemm jista' jkun fi gvern intermedjarju tan-NKOJ. Il-forma tal-gvern il-ġdid kien miftiehem fit-tieni ftehim Šubašić-Tito iffirmat fl-1 ta' Novembru 1944 fil-kapitali Jugoslava ta' Belgrad li nħelset dan l-aħħar. Il-Jugoslavja Federali Demokratika saret waħda mill-membri fundaturi tan-Nazzjonijiet Uniti mal-iffirmar tal-Karta tan-Nazzjonijiet Uniti f'Ottubru 1945.

L-istat ġie ffurmat biex jgħaqqad il-moviment tar-reżistenza Jugoslava mal-okkupazzjoni tal-Jugoslavja mill-poteri tal-Assi. Il-ftehim ħalla miftuħa l-mistoqsija dwar jekk l-istat kienx se jkun monarkija jew repubblika sa wara l-gwerra, għalkemm kien meqjus bħala repubblika de facto, u l-pożizzjoni ta’ kap tal-istat tħalliet vakanti. Wara l-għaqda tal-gvernijiet, Josip Broz Tito sar Prim Ministru u Ivan Šubašić sar Ministru tal-Affarijiet Barranin.

Dan l-istat effimeru ġie sostitwit fl-1945 bl-isem uffiċjali ġdid tar-Repubblika Federali Popolari tal-Jugoslavja.

Kapitali: Belgrad; Lingwa Uffiċjali: Serbo-Kroat, Maċedonjan, Sloven; Żona (1945) 255,804 km²; Munita: (1943-1944): Dinar Serb, Kuna NDH, Lev Bulgaru, Lira Taljana, Reichsmark; (1944-1945): Dinar Jugoslav; Perjodu Storiku: It-Tieni Gwerra Dinjija; 29 ta' Novembru 1943-Twaqqif, 29 ta' Novembru, 1943-It-tieni sessjoni tal-AVNOJ, 16 ta' Ġunju, 1944-Ftehim Tito-Šubašić-7 ta' Marzu, 1945-Ffurmat Gvern Proviżorju, 24 ta' Ottubru, 1945-Dħul fin-NU, 119 ta' Novembru, elezzjoni parlamentari, 1945-Novembru tal-1945-Xoljiment; Forma ta' gvern Gvern Proviżorju Federali (1943-7 ta' Marzu 1945), Monarkija Kostituzzjonali Federali (7 ta' Marzu-29 ta' Novembru, 1945); Re: (1943-1945) Pedro II; Regent: (vakanti) (1943-1945), Srdjan Budisavljević (1945), Ante Mandić (1945), Dušan Sernec (1945); Prim Ministru: Božidar Purić (1943-1944), Ivan Šubašić (1944), Josip Broz Tito (1944-1945); Leġiżlatura: Assemblea Nazzjonali Temporanja.

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Imbagħad l-AVNOJ ħarġet sitt digrieti u l-Presidju tal-AVNOJ, li kompla bil-funzjonijiet tiegħu meta ma kienx f'sessjoni, segwit b'erba' deċiżjonijiet. Flimkien, kienu jinkludu l-kostituzzjoni tal-istat il-ġdid li kien qed jieħu forma fil-Jugoslavja. Fit-30 ta' Novembru, il-Presidju ta lil Josip Broz Tito l-grad ta' Marixxall tal-Jugoslavja, u ħatru bħala Prim Ministru (jew Prim Ministru aġent) u Ministru tad-Difiża Nazzjonali (Ministeru tad-Difiża (Jugoslavja)). Tliet viċi presidenti u tlettax-il ministru ieħor ġew maħtura fin-NKOJ.

L-isem Repubblika Federali Demokratika tal-Jugoslavja ġie adottat uffiċjalment fis-17 ta' Frar, 1944. Fl-istess jum adottaw l-istemma tal-Jugoslavja b'ħames torċi.

Wara d-depożizzjoni ta' Pietru II tal-Jugoslavja, ir-Repubblika Federali tal-Poplu tal-Jugoslavja ġiet ipproklamata fid-29 ta' Novembru, 1945.

Gvern[immodifika | immodifika s-sors]

Il-leġiżlatura tagħha, minn Novembru 1944, kienet l-Assemblea Proviżorja.Il-ftehim Tito-Šubašić tal-1944 iddikjara l-istat bħala demokrazija pluralistika li tiggarantixxi: libertajiet demokratiċi; libertà personali; il-libertà tal-espressjoni, l-assemblea, u r-reliġjon; u stampa ħielsa.Madankollu, sa Jannar 1945, Tito kien tefa' l-enfasi tal-gvern tiegħu 'l bogħod minn enfasi fuq id-demokrazija pluralista, u stqarr li filwaqt li aċċetta d-demokrazija, sostna li ma kien hemm l-ebda "ħtieġa" għal partiti multipli, peress li sostna li partiti multipli kienu bla bżonn diviżivi f'nofs l-isforz tal-Jugoslavja Popolari tal-Jugoslavja kollha, immexxi mill-Partit Komunista ta' Yugosla via u s-segretarju ġenerali tiegħu, il-Marixxall Josip Broz Tito, kien pass importanti fi ħdan il-gvern. Movimenti politiċi oħra li ngħaqdu mal-gvern kienu jinkludu l-moviment "Napred" rappreżentat minn Milivoje Marković.

Il-Jugoslavja federali Demokratika kienet immexxija minn gvern temporanju li kien jikkonsisti l-aktar minn membri tal-Front Unitarju għal-Liberazzjoni Nazzjonali u numru żgħir ta’ partiti politiċi oħra mill-eks-Renju tal-Jugoslavja. Il-President tal-Gvern kien Josip Broz Tito. Il-komunisti kellhom 22 kariga ministerjali, inklużi Finanzi, Affarijiet Interni, Ġustizzja, Trasport u oħrajn. Ivan Šubašić tal-Partit Peasant Kroat u eks Banovina Banovina kien Banu kien Ministru tal-Affarijiet Barranin filwaqt li Milan Grol tal-Partit Demokratiku kien Viċi Prim Ministru. Ħafna membri mhux komunisti tal-gvern irriżenjaw minħabba n-nuqqas ta' qbil tagħhom mal-politika l-ġdida.

żoni amministrattivi[immodifika | immodifika s-sors]

żoni amministrattivi

Ir-Repubblika Federali Demokratika tal-Jugoslavja kienet tikkonsisti minn 6 stati federali u 2 unitajiet awtonomi: • Stat Federat tas-Serbja • Provinċja Awtonoma tal-Vojvodina • Provinċja Awtonoma tal-Kosovo u Metohija • Stat Federat tal-Kroazja • Stat Federat tal-Bosnja u Ħerzegovina • Stat federali tas-Slovenja • Stat Federat tal-Montenegro • Stat Federat tal-Maċedonja

Renju tal-Jugoslavja (3 ta' Ottubru, 1929-2 ta' Diċembru 1945)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Renju tal-Jugoslavja (Serbo-Kroat Ċirilliku: Краљевина Југославија, Serbo-Kroat bil-Latin: Kraljevina Jugoslavija), li ssegwi r-Renju tas-Serbi, Kroati u Sloveni, kien stat li jinsab fil-Peniżola Balkani li kien jeżisti mit-3 ta' Ottubru, 1929 sal-provinċja tas-Slovenja ta' Ottubru, 1921 sal-Provinċja tas-Slovenja, Bosnja u Ħerzegovina, Serbja, Montenegro u Maċedonja, Kroazja u Slavonja.

L-isem il-ġdid tal-Istat kien fil-fatt komuni qabel l-istituzzjoni uffiċjali tiegħu, billi dan kien ftit użat barra l-isfera uffiċjali. Ġie mis-Serbo-Kroat Jug (nofsinhar) u Slavija (territorju Slavi), terminu li bih is-Slavi tan-Nofsinhar kienu nnominati sa mis-seklu 19, għalkemm normalment mingħajr ma nkludew il-Bulgari

L-eżistenza tar-renju hija politikament maqsuma f'erba' fażijiet distinti: id-dittatorjat rjali ta 'Alessandru I tal-Jugoslavja, ir-reġenza tal-kuġinu tiegħu Pablo wara l-qtil tiegħu, il-gvern qasir tal-Ġeneral Dušan Simović, li waqqa' lir-regent, u l-gwerra dinjija, li matulha l-pajjiż ġie żmembrat u r-renju kien jeżisti biss formalment. Il-kwistjoni li ddominat prinċipalment il-politika Jugoslava kienet il-forma tal-istat u t-tentattivi biex jiġu solvuti kunflitti nazzjonalisti bejn il-komunitajiet varji fil-pajjiż, speċjalment skuntentizza Kroata dwar in-nuqqas ta 'awtonomija mill-gvern ċentrali. Matul id-dittatorjat u parti mir-reġenza, il-Gvern ipprova jgħaqqad il-pajjiż bil-forza u jtemm ir-reġjonaliżmu billi impona nazzjonaliżmu Jugoslav li jgħaqqad, mingħajr suċċess. Lejlet biss it-tifqigħa tat-Tieni Gwerra Dinjija kien possibbli li jintlaħaq ftehim riformista bejn ir-reġent Pablo u l-mexxej Kroat Vladko Maček li ma setax jiġi applikat bis-sħiħ u ħalla ħafna skuntentizza.

Fil-politika internazzjonali, il-pajjiż żamm l-alleanzi tiegħu favorevoli għar-rebbieħa tal-Ewwel Gwerra Dinjija (speċjalment ma' Franza), li fosthom kien magħdud, iżda, minn nofs is-snin tletin, gradwalment saħħaħ ir-relazzjonijiet, speċjalment dawk ekonomiċi, mal-poteri faxxisti. Dipendenti ħafna fuq il-kummerċ magħhom u l-provvisti tagħhom, meta faqqgħet il-gwerra hija ddikjarat in-newtralità tagħha. Tħalla mdawra minn nazzjonijiet ostili alleati mal-Italja u l-Ġermanja, li żiedu l-pressjoni tagħhom fuq il-Jugoslavja biex tingħaqad magħhom, li spiċċat tagħmel fin-nuqqas tal-għajnuna tal-Alleati f’Marzu tal-1941, għalkemm b'kundizzjoni. Id-disgust min-naħa tal-Armata u l-popolazzjoni għall-alleanza mat-Taljan-Ġermaniżi wassal għal kolp ta' stat li temm ir-reġenza u preċipita l-invażjoni tal-pajjiż fi ftit jiem, li ma setgħetx tiġi evitata. Il-gvern irjali mar fl-eżilju fil-Gran Brittanja u l-pajjiż kien maqsum mill-invażuri, żamm l-għaqda tiegħu biss formalment u bir-rifjut tal-Alleati li jirrikonoxxu t-tqassim tat-territorju mill-Assi.

Ekonomikament ir-renju beda b'dipressjoni ekonomika severa minħabba l-kriżi agrikola dinjija tal-aħħar tas-snin 20 u l-wasla tad-Depressjoni l-Kbira fil-Jugoslavja. F'nofs id-deċennju ta 'wara kien hemm ċertu rkupru u titjib fis-sitwazzjoni fil-kampanja u fl-iżvilupp tal-industrija, għalkemm ma kienx biżżejjed biex jittejjeb b'mod sinifikanti l-istandard tal-għajxien tal-popolazzjoni, li kien qed jikber malajr. It-tħejjijiet għall-gwerra reġgħu aggravaw il-kundizzjonijiet tal-għajxien tal-popolazzjoni u l-ekonomija nazzjonali, dipendenti ħafna fuq l-Assi.


Motto: "Nazzjon Wieħed, Re Wieħed, Pajjiż Wieħed"; Innu: "Himna Kraljevine Jugoslavije"; Kapitali: Belgrad; Entità: Renju; Lingwa Uffiċjali: Serbo-Kroat, Sloven, Maċedonjan, Albaniż, Tork u Ungeriż; Żona storika (1931​): 247,542 km²; Popolazzjoni storika stmata (1931) 13,934,038 abitant; Munita: Dinar; Storja: 1929-Installazzjoni tal-monarkija assoluta; 6 ta' April, 1941-Invażjoni tal-Jugoslavja, 17 ta' April 1941-Konsenja tal-Armata Rjali Jugoslava; Forma ta' Gvern: Monarkija Assoluta (1929-1931), Monarkija Kostituzzjonali Unitaria (1931-1939), Monarkija Kostituzzjonali Federali (1939-1941); Re: Alessandru I (1929-1934), Pedro II (1934-1941); Reġent: Pablo Karađorđević (1934-1941); Membru ta': Patt Tripartitiku.

Sfond[immodifika | immodifika s-sors]

It-tensjonijiet bejn in-nazzjonaliżmu Serb (imħeġġa min-natura ċentralista tal-istat) u n-nazzjonaliżmu Kroat, imdorri bil-politika ostruzzjonista tal-oppożizzjoni, splodew bil-qtil fil-Parlament tar-renju tal-mexxej tal-Partit Peasant Kroat minn deputat Montenegrin. Is-sistema parlamentari ma setgħetx issolvi l-problemi politiċi tal-pajjiż.L-aħħar gvern demokratiku, koalizzjoni ta’ erba’ partiti mmexxija mis-Sloven Anton Korošec, irriżenja mis-sovran f’Diċembru tal-1928; Korošec stqarr li l-membri tal-koalizzjoni ma raw l-ebda mod kif itemmu l-oppożizzjoni tal-Partit tal-Peasant Croatian (CPC) Biex jabbanduna dan, il-PCC talab riorganizzazzjoni federali tal-istat. Dan wassal lir-re biex jagħlaq il-Parlament u jassumi l-gvern tal-pajjiż b'mod dittatorjali mis-6 ta' Jannar 1929.6 Il-Kostituzzjoni ta' Vidovdan ġiet abolita u l-partiti politiċi ġew ipprojbiti.Madankollu, dan reġa' qabad biss it-tensjonijiet.

Minbarra l-problema politika serja, id-dittatorjat wiret mill-perjodu preċedenti tal-gvern parlamentari problema dejjem tikber ta 'popolazzjoni żejda rurali, minħabba ż-żieda mgħaġġla fil-popolazzjoni u n-nuqqas ta' impjieg barra l-agrikoltura biex jassorbiha. Minn madwar 14-il miljun abitant fl-1931, madwar 9.2 miljun għexu mill-agrikoltura. Kien hemm ħafna sidien żgħar li, minkejja li kellhom art, ma setgħux jgħixu bil-produzzjoni tagħhom. Madwar terz tal-erja tal-wiċċ tal-pajjiż kienet foresti, bl-industrija tal-qtugħ tas-siġar u tad-derivattivi kienet l-industrija ewlenija tal-pajjiż u l-esportazzjoni ewlenija tagħha; din il-wisa' ta' foresti disponibbli għall-kultivazzjoni tal-popolazzjoni kienet limitata. L-ammont ta' territorju ddedikat għall-kultivazzjoni estensiva ma ħalliex l-impjieg għall-bdiewa kollha, l-aktar bdiewa żgħar, u żamm il-livell ta' għajxien tagħhom baxx.

Renju tas-Serbi, Kroati u Sloveni (1 ta' Diċembru tal-1918-3 ta' Ottubru, 1929)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Renju tas-Serbi, Kroati u Sloveni (Serbo-Kroat: Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca / Краљевина Срба, Хрвата и Словенаца; Sloven: Kraljevina Srbov, Hrvatov) kien isem ta' Slove, ex Balkan minn Diċembru 1981. sat-3 ta' Ottubru, 1929, komunement magħrufa bħala Jugoslavja. Bejn wieħed u ieħor kien jinkludi ż-żona tal-provinċji tal-Bożnja-Ħerzegovina, is-Serbja, il-Montenegro, il-Maċedonja ta' Fuq, u l-biċċa l-kbira tat-territorji tal-Kroazja u s-Slovenja.

Fi tmiem l-Ewwel Gwerra Dinjija, ix-xoljiment tal-Imperu Awstro-Ungeriż ippermettiet l-għaqda ta' diversi komunitajiet Slavi fil-Balkani f'pajjiż ġdid, li reġa' għaqqad l-eks monarkiji Serbi u Montenegrini mat-territorji tal-Imperu Awstro-Ungeriż. Ir-renju l-ġdid, ta' diversità kbira ekonomika, soċjali, lingwistika, legali u politika, beda l-eżistenza tiegħu b’mod imqalleb, imdawwar minn nazzjonijiet ostili u bin-nuqqas ta' qbil fundamentali dwar il-forma tal-Istat (ċentralista jew federali) li mmarka l-eżistenza kollha tiegħu. Politikament instabbli u konvulżi, b’sostituzzjoni kontinwa ta' kabinetti ta' ħajja qasira, ma setgħetx tapplika wkoll miżuri ekonomiċi u soċjali li jtejbu sostanzjalment il-faqar li tinsab fih parti kbira mill-popolazzjoni tagħha. Il-kriżi politika u l-istaġnar tar-riformi wasslu għat-twaqqif ta' dittatorjat rjali fl-1929 li ċeda għal perjodu ġdid li fih il-pajjiż biddel ismu, u sar uffiċjalment ir-Renju tal-Jugoslavja.

Motto: Nazzjon Wieħed, Re Wieħed, Pajjiż Wieħed; Innu: Taħlita ta' Bože Pravde, Lijepa nasa domovino u Naprej zastava slave; Kapitali: Belgrad; Entità: Renju; Lingwa Uffiċjali Serbo-Kroat u Sloven; Żona: 247,542 km²; Popolazzjoni (1921): 11,984,911 abitant, Densità 48.42 abitant/km²; Żona storika (1931): 247,542 km²; Popolazzjoni storika stmata (1931): 13,934,038 abitant; Munita: Kuruna (1918-1920), Dinar (1920-1929); Perjodu Storiku: Bejn il-Gwerer: 1 ta' Diċembru tal-1918-Tmiem tal-Ewwel Gwerra Dinjija, 3 ta' Ottubru 1929-Installazzjoni tal-monarkija assoluta; Forma ta' Gvern: Monarkija Kostituzzjonali; Re: Pedro I (1918-1921), Alessandru I (1921-1929); Reġent: Alessandru I (1918-1921); Membru ta': Little Entente.

Sfond[immodifika | immodifika s-sors]

Sa mis-seklu 19, kien jeżisti fost l-intelliġenza tal-komunitajiet Slavi tal-Balkani, speċjalment fost il-Kroati, kurrent favur l-unifikazzjoni tal-membri tagħhom fi stat jew reġjun wieħed fi ħdan nazzjonijiet eżistenti.

Fil-perjodu ta' qabel l-Ewwel Gwerra Dinjija, kien hemm proġetti biex tiġi modifikata l-istruttura doppja tal-Imperu Awstro-Ungeriż biex jiġbor is-Slavi tan-Nofsinhar f'unità amministrattiva imperjali ġdida, iżda qatt ma seħħew, prinċipalment minħabba l-ostilità tal-Magyar li jinfirdu ma' parti mit-territorju tagħhom u n-nuqqas ta 'appoġġ mill-Kuruna għall-inizjattivi.

Matul il-Gwerra Dinjija, seħħew serje kkumplikata ta' manuvri politiċi u ta' propaganda bejn il-gvern Serb, ġeneralment aktar interessat fl-espansjoni territorjali ta' pajjiżu milli fl-unifikazzjoni tas-Slavi tan-Nofsinhar, il-Kumitat Jugoslav, magħmul minn xi politiċi Slavi eżiljati mill-Awstrija-Ungerija, u l-politiċi Slavi li baqgħu fl-Imperu. L-appoġġ tat-Tripla Entente għall-espansjoni tas-Serbja jew il-formazzjoni ta' stat ġdid Jugoslav kien intermittenti u ġeneralment mibdul skont is-sitwazzjoni militari, li jvarja wkoll minn pajjiż għall-ieħor.

Politika internazzjonali[immodifika | immodifika s-sors]

L-Italja żammet attitudni ostili lejn il-pajjiż il-ġdid, billi qiesha rivali ġdid għall-kontroll tal-Adrijatiku u li miegħu kkontestat xi territorji.Tul l-ewwel snin ta' wara l-gwerra, kien hemm tilwima qarsa bejn iż-żewġ pajjiżi dwar il-fruntiera komuni kemm fl-Istrija kif ukoll fid-Dalmazja, speċjalment dwar il-pussess tal-port antik Ungeriż ta' Fiume. Solini ħa l-poter, il-gvern Jugoslav ipprova jtejjeb ir-relazzjonijiet billi jaċċetta l-ħtif tal-belt u jiffirma t-Trattati ta' Ruma f’Jannar 1924. It-tilwima dwar l-Albanija, li l-Jugoslavja rrifjutat li tgħaddi f'idejn Mussolini, żiedet it-tensjoni bejn iż-żewġ nazzjonijiet.Il-politiċi Kroati, fil-gvern mill-1925, opponew ukoll il-konċiljazzjoni mal-Italja fl-Italja u skużaw ħafna lill-Kroatija kontra l-Italja, u skużaw ħafna lill-ministru barrani fl-Italja. għad-dwejjaq tal-Kroati, li ħaduha bħala sinjal ieħor tan-nuqqas ta' interess tas-Serbi fit-talbiet tagħhom.104 Id-differenzi ekonomiċi u legali pendenti ġew solvuti fil-Ftehim ta' Nettuno ta' Lulju 1925, li ma ġewx ratifikati qabel Novembru 1928 minħabba dissensjonijiet Jugoslavi qalbhom.​

Bilanċ tal-perjodu[immodifika | immodifika s-sors]

Maż-żmien intwera li l-amministrazzjoni l-ġdida kienet inferjuri għal dik l-antika tal-Imperu Awstro-Ungeriż, li wassal għal skuntentizza fir-reġjuni li kienu jappartjenu lil dan il-pajjiż. Is-sistemi tat-taxxa lanqas ma kienu unifikati, bir-re;juni li qabel kienu Awstro-Ungeri/i kienu su;;etti g[al taxxi og[la, fejn il-;bir kien ukoll aktar effi/jenti.Madankollu kienu l-aktar re;juni sinjuri u l-inqas meqruda matul il-Gwerra Dinjija. Il-kontroll tal-finanzi mill-gvern ċentrali u l-predominanza f’dan tal-partiti Serbi għamlu l-formazzjonijiet politiċi tar-reġjuni li l-aktar kkontribwew iħossuhom kemm sfruttati kif ukoll mingħajr kontroll tal-kontribuzzjonijiet tagħhom.Il-ġestjoni finanzjarja tal-Gvern, barra minn hekk, kienet dubjuża. L-amministrazzjoni, li baqgħet fil-biċċa l-kbira f'idejn is-Serbi tal-eks-renju ħlief fis-Slovenja, ma setgħetx tikber bir-rata li għamlet il-popolazzjoni tal-istat (3 miljun fis-Serbja fl-1912, 4.5 fl-1913, u 12 wara l-Gwerra Dinjija). , iżda minn lealtajiet politiċi lejn il-partiti tal-Gvern, speċjalment lejn ir-Radikali. Kuntratti tal-Istat u xogħlijiet pubbliċi ngħataw b'mod sproporzjonat lil kumpaniji Serbi mill-ex renju.Lejn tmiem il-perjodu tal-ħakma parlamentari, il-Kroati bilkemm kienu rappreżentati f'pożizzjonijiet pubbliċi bħas-servizz diplomatiku, uffiċjali tal-armata jew impjegati taċ-ċivil tal-istat.

Iċ-ċensiment elettorali li ntuża kien ukoll dak tal-1910, li ma kienx jirrifletti l-popolazzjoni attwali fis-snin 20. Fir-reġjuni tan-Nofsinhar tal-pajjiż qatt ma kien hemm libertà reali tal-vot u fil-Montenegro u l-Maċedonja ċ-ċensiment kien armat biex jiffavorixxi r-Radikali. L-istat kien qed iwettaq kampanja ta' terrur f'dawn ir-reġjuni u parti mill-Bosnja.

Ħames leġiżlazzjonijiet differenti kienu jeżistu matul il-perjodu, li ntirtu mid-diversi oriġini tat-territorji Jugoslavi.

Is-sitwazzjoni ekonomika u soċjali lanqas ma ffavorit lill-pajjiż il-ġdid: il-munita naqset milli tistabbilizza, kien hemm problemi serji ta' djar u l-ispekulazzjoni ekonomika b’ħafna. Il-popolazzjoni żejda agrarja baqgħet tippersisti.

Is-sistema parlamentari falliet bħala strument ta 'għaqda nazzjonali: ma kien hemm l-ebda partiti nazzjonali, apparti s-soċjalisti u komunisti (ftit appoġġ jew dalwaqt ġew illegali), biss dawk reġjonalisti L-idea tan-nazzjon Jugoslav ma laqgħetx: il-komunitajiet żammew l-identitajiet reġjonali tagħhom. Il-parlamentariżmu wera li ma kienx kapaċi jsolvi l-problemi tal-pajjiż u ddeġenera f’tilwima kontinwa bejn il-gruppi politiċi dwar banalitajiet, tqassim tal-poter u ġlied ta’ personalità fost il-ħafna mexxejja tiegħu. Koalizzjonijiet instabbli ta’ partiti bla ba]i bi]]ejjed li jdumu fil-gvern lil hinn minn ftit xhur wara xulxin In-nuqqas ta’ ma;;oranza bi]]ejjed kien je]tie[ koalizzjonijiet kontinwi. Il-formazzjonijiet politiċi kienu distinti aktar mill-personalità tal-mexxejja tagħhom milli mill-prinċipji ideoloġiċi tagħhom.Filwaqt li l-politiċi Kroati żammew it-tattiċi ostruzzjonisti tagħhom li ntirtu mill-era Awstro-Ungeriża, is-Serbi issottovalutaw id-diffikultajiet tal-unjoni u kienu insensittivi għat-talbiet Kroati.

Renju tas-Serbja (23 ta' Marzu, 1882-1 ta' Diċembru 1918)[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Renju tas-Serbja kien stat tal-Balkani li nħoloq mill-Prinċipat tas-Serbja fit-23 ta' Marzu 1882. Wara li ġġieled kontra l-Imperu Ottoman għall-indipendenza, kellu wkoll jiġġieled kontra r-Renju tal-Bulgarija. Ir-renju żgħir kien finalment okkupat mill-Poteri Ċentrali matul l-Ewwel Gwerra Dinjija u, fi tmiem l-Ewwel Gwerra Dinjija, ingħaqad mar-Renju tal-Montenegro u l-Istat tas-Sloveni, Kroati u Serbi biex jiffurmaw ir-Renju ġdid tas-Serbi, Kroati u Sloveni fl-1 ta' Diċembru 1918. Kien jinkludi ż-żona tal-Stati tal-lum tas-Serbja u l-Maċedonja ta' Fuq.

Il-konfront bejn ir-Russja u l-Awstrija-Ungerija fil-Balkani mmarka b’mod sinifikanti l-iżvilupp tal-pajjiż u l-politika tiegħu, kemm interna kif ukoll esterna.1 Il-politiċi kienu jinqasmu f'partitarji ta' wieħed jew l-ieħor. 3, u t-tieni, eqreb tar-Russja, konfrontazzjoni dejjem tikber ma' Vjenna u l-impożizzjoni ta' dinastija ġdida, il-Karađorđević, li żviluppaw il-pajjiż b'mod konsiderevoli iżda wkoll poġġieh f'dejn u, minħabba l-appoġġ tiegħu għan-nazzjonaliżmu irredentist, wassluh għall-Ewwel Gwerra Dinjija. Rebħ f'dan iżda bi prezz għoli, il-pajjiż ingħaqad mar-Renju tal-Montenegro u mat-territorji ta' maġġoranza Slavi tan-Nofsinhar tal-Imperu Awstro-Ungeriż maħlul biex jifforma r-renju ġdid tas-Serbi, Kroati u Sloveni fl-aħħar tal-1918, li għeb bħala nazzjon indipendenti.

Minkejja l-iżvilupp tal-pajjiż, li aċċellerat wara l-bidla mdemmija tad-dinastija fl-1903, il-maġġoranza tal-popolazzjoni żammet l-għeruq tagħha fiż-żoni rurali, u ż-żieda fl-infiq burokratiku u militari żiedet konsiderevolment id-dejn nazzjonali. Il-politika, korrotta, kienet ikkontrollata minn elite żgħira u d-dritt tal-vot kien ristrett ħafna.

Kapitali: Belgrad; Lingwa Uffiċjali: Serb; Lingwi Oħra: Maċedonjan, Bulgaru, Montenegrin, Rumen; Żona: 92,208 km²; Popolazzjoni: 1,901,336 abitant, Densità 21.66 abitant/km²; Wiċċ storiku (1912) 48,303 km². (1913) 87,777 km²; Reliġjon: Knisja Ortodossa (uffiċjali); Munita: Dinar Serb; Storja: 6 ta' Marzu, 1882-Kungress ta' Berlin, 1 ta' Diċembru, 1918-Ewwel Gwerra Dinjija; Forma ta' Gvern: Monarkija Kostituzzjonali Re: Milan I (1882-1889), Alessandru I (1889-1903), Pedro I (1903-1918): korrispondenza territorjali attwali Serbja, Kosovo u Maċedonja ta' Fuq; Membru ta': Alleati u l-protezzjoni Slavi-Ortodossa tal-Imperu Russu; Fruntieri: Awstrija-Ungerija (Commonwealth tal-Bosnja u Vojvodina), Renju tal-Bulgarija, Renju tar-Rumanija, Renju tal-Greċja, Renju tal-Albanija u Renju tal-Montenegro.

Prinċipat tas-Serbja (1815-23 ta' Marzu, 1882)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Prinċipat tas-Serbja (Serb: Kneževina Srbija, miktub bl-alfabet Ċirilliku: Кнежевина Србија) kien stat li kien jeżisti bejn is-snin 1815 u 1882. Twaqqaf wara t-Tieni Rewwixta Serba fl-1817 u kien jeżisti sa meta ġie pproklamat is-Serbja.

Kapitali: Kragujevac, Belgrad; Entità: Stat Vassalli tal-Imperu Ottoman; Lingwa Uffiċjali: Serb; Żona: 37,511 km²; Popolazzjoni (1874): 1,353,000 abitant, Densità 36.07 abitant/km²; Perjodu Storiku: Età Kontemporanja, 1815-Rikonoxxut mill-Porta Sublimi, 1882-Ipproklamata Renju tas-Serbja; Forma ta' Gvern: Monarkija; Knez (prinċep): Miloš Obrenović I (1817-39), Milan Obrenović II (1839), Michael Obrenović III (1839-1842), Alexander Karađorđević (1842-1858), Miloš Obrenović I (1858-1860), Milan Obrenović III (1858-1860), Milan Obrenović IV (1839-1842), (1839-1842), Michael Obrenović IV 868-1882).

Serbja Ottomana[immodifika | immodifika s-sors]

It-territorju ta' dik li llum hija r-Repubblika tas-Serbja kien parti mill-Imperu Ottoman matul l-Età Moderna, speċjalment is-Serbja Ċentrali, b’differenza mill-Vojvodina, li għaddiet taħt il-ħakma tal-Habsburg mill-aħħar tas-seklu 17 (b’diversi qbid tas-Serbja Ċentrali wkoll). Il-kultura Ottomana influwenzat ir-reġjun b'mod sinifikanti, fl-arkitettura, il-kċina, il-lingwa u l-ilbies, speċjalment fl-arti u l-Islam.

Fis-sekli 14 u 15, id-Despotat tas-Serbja ġie mrażżan mill-konkwista Ottomana tal-Balkani. L-Ottomani għelbu lis-Serbi fil-Battalja ta' Maritsa fl-1371, u saru vassalli tal-gvernaturi tan-Nofsinhar. Ftit wara, miet l-Imperatur Serb Stefan Uroš V; peress li ma kellux tfal u n-nobbli ma setgħetx taqbel dwar il-werriet leġittimu, l-Imperu kien sussegwentement immexxi minn sinjuri provinċjali semi-indipendenti, li ħafna drabi kienu f’tilwima ma’ xulxin. L-aktar qawwi minn dawn, Tsar Lazar, duka mis-Serbja ċentrali tal-lum (għadu mhux taħt il-ħakma Ottomana), ffaċċja lill-Ottomani fil-Battalja tal-Kosovo fl-1389. Ir-riżultat kien indeċiż, iżda rriżulta fil-waqgħa sussegwenti tas-Serbja. Stefan Lazarević, iben Lazar, laħaqlu bħala ħakkiem, iżda sal-1394 kien sar vassalli Ottoman. Fl-1402 huwa rriżenja mill-ħakma Ottomana u sar alleat tal-Ungerija, u s-snin ta' wara kienu kkaratterizzati mill-ġlied tal-Ottomani u l-Ungerija fuq it-territorju Serb. Fl-1453 l-Ottomani rebħu Kostantinopli u fl-1458 ittieħdet Ateni. Fl-1459 is-Serbja ġiet annessa, segwita mill-Greċja sena wara.

Saru diversi rewwixti minuri, bla suċċess, u ta' ħajja qasira kontra l-ħakma Ottomana, l-aktar bl-għajnuna tal-Habsburgi; 1594, 1688-1691, 1718-1739, u 1788. Fl-1799, id-dahia (mexxejja tal-ġinizzeri, infanterija ta 'status għoli fil-provinċji) ħadu f'idejhom is-Sanjak ta' Smederevo, ċedew lis-Sultan u imponu taxxi ogħla. Bejn it-23 u d-29 ta’ Jannar, 1804, qatlu l-aktar intellettwali u nobbli notevoli, magħruf bħala l-Massakru tad-Duki. Bi tpattija, is-Serbi ħadu l-armi u fl-1806 qatlu jew keċċew id-dahia kollha, iżda l-ġlied ma waqafx, meta s-Sultan kellu jibgħat lill-Paxa l-ġdid fil-provinċja, is-Serbi qatluh. Ir-rewwixta kompliet, f’dik li kienet se ssir magħrufa bħala l-Ewwel Rewwixta Serba, bis-Serbi taħt Karađorđe jegħlbu lit-Torok f’diversi battalji, u ħelsien ħafna mis-Serbja ċentrali; ġie stabbilit gvern li jaħdem bis-sħiħ. Fl-1813, is-Serbi sofrew telfa kbira, segwiet ribelljoni bla suċċess fl-1814, u fl-1815 bdiet it-Tieni Rewwixta Serba. Fl-1817, is-Serbja kienet de facto indipendenti (bħala l-Prinċipat tas-Serbja).

It-tieni rewwixta Serba (1815-1817)[immodifika | immodifika s-sors]

It-Tieni Rewwixta Serba (1815-1817) kienet it-tieni fażi tar-rivoluzzjoni nazzjonali tas-Serbi kontra l-Imperu Ottoman, li faqqgħet ftit wara l-annessjoni brutali tal-pajjiż ma' Kostantinopli u r-rivolta falluta ta' Hadži Prodan. Il-kunsill rivoluzzjonarju pproklama rewwixta f'Takovo (Gornji Milanovac) fit-23 ta' April, 1815, b'Milos Obrenović elett bħala mexxej (filwaqt li Karađorđe kien għadu fl-eżilju fl-Awstrija). Id-deċiżjoni tal-mexxejja Serbi kienet ibbażata fuq żewġ raġunijiet: l-ewwelnett, beżgħu minn massakru ġenerali ta' knezes; it-tieni, saru jafu li Karađorđe kien qed jippjana li jirritorna mill-eżilju fir-Russja. Il-fazzjoni anti-Karađorđe, inkluż Miloš Obrenović, kienet ħerqana li tfixkel lil Karađorđe u żżommu barra mill-poter.

Il-ġlied reġa' beda fl-Għid fl-1815, u Milos sar il-mexxej suprem tar-rewwixta l-ġdida. Meta l-Ottomani skoprew dan, huma kkundannaw lill-mexxejja kollha tagħhom għall-mewt. Is-Serbi ġġieldu battalji f'Ljubic, Čačak, Palez, Požarevac u Dublje u rnexxielhom jerġgħu jieħdu s-Sanjacado ta' Smederevo. Milos sostna politika ta' trażżin:5 suldati Ottomani maqbuda ma nqatlux u ċ-ċivili ġew rilaxxati. L-għan imħabbra tiegħu ma kienx l-indipendenza, iżda t-tmiem ta' ġestjoni ħażina abbużiva.

Xi avvenimenti Ewropej usa' issa għenu l-kawża Serba. Il-mezzi politiċi u diplomatiċi fin-negozjati bejn il-Prinċep tas-Serbja u l-Porta Sublimi, minflok gwerra ġdida, ikkoinċidew mar-regoli politiċi fi ħdan il-qafas tal-Ewropa ta' Metternich. Il-Prinċep Miloš Obrenović, politiku għaqli u diplomatiku kapaċi, sabiex jikkonferma l-lealtà li qala’ tiegħu lejn il-Porta, fl-1817, ordna l-qtil ta' Karađorđe Petrović. It-telfa finali ta' Napuljun fl-1815 qajmet biżgħat Torok li r-Russja setgħet terġa' tintervjeni fil-Balkani. Biex jipprevjeni dan, is-sultan qabel li jagħmel is-Serbja stat semi-indipendenti nominalment responsabbli lejn il-Porta.

Ir-rewwixta Hadži-Prodan (1814)[immodifika | immodifika s-sors]

Minkejja l-battalja mitlufa, it-tensjonijiet baqgħu jippersistu. Fl-1814, Hadži Prodan Gligorijević, wieħed mill-veterani tal-ewwel rewwixta Serba, nieda rewwixta mingħajr suċċess. Kien jaf li t-Torok kienu se jarrestawh, għalhekk ħaseb li l-aħjar ħaġa li tagħmel kienet li tirreżisti lill-Ottomani; Milos Obrenović, veteran ieħor, ħass li ż-żmien ma kienx tajjeb għal rewwixta u ma pprovda ebda għajnuna.

Ir-rewwixta ta' Hadži Prodan dalwaqt falliet u ħarab lejn l-Awstrija. Wara rewwixta fi proprjetà Torka fl-1814, l-awtoritajiet Torok massakraw lill-popolazzjoni lokali u qasmu pubblikament 200 priġunier f'Belgrad. Sa Marzu 1815, is-Serbi kienu kellhom diversi laqgħat u ddeċidew dwar rewwixta ġdida.

L-ewwel rewwixta Serba (1804-1813)[immodifika | immodifika s-sors]

Matul kważi 10 snin tal-Ewwel Rewwixta Serba (1804-1813), is-Serbja kienet pperċepita bħala stat indipendenti għall-ewwel darba wara 300 sena ta’ okkupazzjonijiet Ottomani u Awstrijaċi ta' ħajja qasira. Imħeġġa mill-Imperu Russu, it-talbiet għall-awtonomija fi ħdan l-Imperu Ottoman fl-1804 eskalaw fi gwerra għall-indipendenza fl-1807. Għaqqad id-demokrazija tal-bdiewa patrijarkali ma 'għanijiet nazzjonali moderni, ir-rivoluzzjoni Serba ġibdet eluf ta' voluntiera fost is-Serbi madwar il-Balkani u l-Ewropa Ċentrali. Ir-rivoluzzjoni Serba eventwalment saret simbolu tal-proċess ta' bini ta' nazzjon fil-Balkani, li qanqlet irvellijiet tal-bdiewa fost l-insara kemm fil-Greċja kif ukoll fil-Bulgarija.Wara assedju b'suċċess ma' 25,000 raġel, fit-8 ta' Jannar 1807, il-mexxej tar-rivolta kariżmatika Karađorđe Petrović ipproklama lil Belgrad bħala l-kapitali tas-Serbja.

Is-Serbi wieġbu għall-brutitajiet Ottomani billi stabbilixxew l-istituzzjonijiet separati tagħhom: il-Kunsill Governattiv (Praviteljstvujušči Sovjet), l-Akkademja l-Kbira (Velika škola), l-Akkademja Teoloġika (Bogoslovija) u korpi amministrattivi oħra. Karađorđe u mexxejja rivoluzzjonarji oħra bagħtu lil uliedhom fl-Akkademja l-Kbira, li kellha wkoll fost l-istudenti tagħha lil Vuk Stefanović Karadžić (1787-1864), ir-riformatur famuż tal-alfabett Serb. Belgrad kienet popolata mill-ġdid minn mexxejja militari lokali, negozjanti u artiġjani, iżda wkoll minn grupp sinifikanti ta' Serbi infurmati mill-Imperu Habsburg li pprovdew qafas kulturali u politiku ġdid għas-soċjetà tal-bdiewa ugwalitarja tas-Serbja. Dositej Obradović, figura prominenti tal-Illuminiżmu tal-Balkani, il-fundatur tal-Akkademja l-Kbira, sar l-ewwel Ministru tal-Edukazzjoni tas-Serbja fl-1811.

Wara l-invażjoni Franċiża fl-1812, l-Imperu Russu irtira l-appoġġ tiegħu għar-ribelli Serbi; mhux lesti jaċċettaw xejn inqas minn indipendenza, ir-rivoluzzjonarji ġġieldu biex jissottomettu wara l-inkursjoni Ottomana fis-Serbja. Kwart tal-popolazzjoni tas-Serbja (f'dan iż-żmien madwar 100,000 ruħ) ġiet eżiljata lejn l-Imperu Habsburg, inkluż il-mexxej tar-Rewwixta, Karađorđe Petrović.5 Inqabdet mill-ġdid mill-Ottomani f'Ottubru 1813, Belgrad saret il-xena ta' vendetta brutali, b'mijiet ta' ċittadini mmassakrati u eluf mibjugħa bħala jasar fl-Asja. Il-ħakma diretta Ottomana kienet tfisser ukoll l-abolizzjoni tal-istituzzjonijiet Serbi kollha u r-ritorn tat-Torok Ottomani fis-Serbja.

1791-1804[immodifika | immodifika s-sors]

L-irtirar tal-Awstrijaċi mis-Serbja fl-1791 immarka t-tmiem tar-ribelljoni Serba ta' Kočina Krajina, li nbdiet mill-Awstrija fl-1788. Madankollu, l-Awstrija kellha bżonn issolvi l-gwerra u tirritorna r-reġjun ta' Belgrad lill-Imperu Ottoman. Minkejja l-assigurazzjonijiet li l-Awstrija kienet insistiet fuqhom, ħafna mill-parteċipanti fir-rewwixta u l-familji tagħhom marru fl-eżilju fl-Awstrija. Ir-riformi li saru mis-Sublime Porte biex ittaffi l-pressjoni fuq is-Serbi kienu biss temporanji; sal-1799 il-korp tal-Ġannizzeri kien irritorna, issospenda l-awtonomija Serba u żied drastikament it-taxxi, billi applika l-liġi marzjali fis-Serbja.

Mexxejja Serbi fuq iż-żewġ naħat tad-Danubju bdew jikkonfoffaw kontra d-dahias. Meta saru jafu, ġabru u qatlu għexieren ta’ nobbli Serbi fil-pjazza ewlenija ta' Valjevo f’avveniment magħruf illum bħala Seča knezova (Il-Qtil tad-Duki fl-1804). Il-massakru rrabja lill-poplu Serb u qanqal rewwixta f'Pashalik ta' Belgrad. Fi ftit jiem, fir-raħal żgħir ta' Šumadija f’Orašac, is-Serbi ltaqgħu biex jipproklamaw ir-rewwixta u eleġġu lil Karađorđe Petrović bħala l-mexxej tagħhom. Dakinhar wara nofsinhar, taverna Torka (caravanserai) f'Orašac inħarqet u r-residenti tagħha ħarbu jew inqatlu, segwiti minn azzjonijiet simili madwar il-pajjiż. Il-bliet ta' Valjevo u Požarevac ma damux ma nħelsu, u beda l-assedju ta' Belgrad.


Fil-bidu qed jiġġieldu biex jerġgħu jistabbilixxu l-privileġġi lokali tagħhom fi ħdan is-sistema Ottomana (sa l-1807), ir-rivoluzzjonarji, appoġġjati mill-komunità għonja Serba tal-Imperu Awstrijak tan-Nofsinhar (il-lum Vojvodina) u l-uffiċjali Serbi tal-fruntiera militari Awstrijaka, offrew li jitqiegħdu taħt il-protezzjoni tal-Habsburg, Russi u Franċiżi li kienu qed jidħlu fl-aspirazzjonijiet tal-Kbir, rispettivament. il-gwerer.Napuljuniċi fl-Ewropa.

Tekelija Goal[immodifika | immodifika s-sors]

Sava Tekelija, nobbli Serb, duttur fil-liġi u patrun tal-arti, kellu rwol importanti fil-ħajja kulturali tas-Serbi fil-Monarkija tal-Habsburg, kif ukoll fil-ħajja politika ġenerali tar-renju. Fil-laqgħa ta' Timișoara fl-1790, għamel diskors famuż li fih kien favur l-inklużjoni legali tal-privileġġi Serbi. Sostna l-opinjoni tiegħu b'analiżi bir-reqqa tal-privileġġi b'argumenti legali, fejn stqarr li l-liġi tippreżenta awtorità superjuri għar-rieda tal-individwi, il-ħakkiema, u għalhekk il-privileġġi jkunu protetti aħjar jekk ikunu inklużi fil-liġijiet Ungeriżi. Fiż-żmien tal-Ewwel Rewwixta, għamel il-mappa tal-artijiet Serbi, li aġixxiet bħala programm politiku. Huwa bagħat ittri lil Napuljun, fejn ippropona l-istabbiliment ta 'unità politika Slavi tan-Nofsinhar, bis-Serbja bħala nukleu tagħha, inklużi l-partijiet maħkuma minn Franza, li minnhom il-provinċji Illyrian se jkunu ffurmati.

Biex jintlaħaq l-għan ta' din l-għaqda politika, huwa ppropona li Franza tgħin lir-Rivoluzzjoni Serba, għax din tipprevjeni l-penetrazzjoni u l-influwenza Russa f’dawn it-territorji. Huwa bagħat ittra simili lill-Imperatur Awstrijak Franġisku I fl-1805, fejn ippropona alleanzi politiċi oħra, ukoll bil-għan li tiġi evitata l-influwenza Russa. Il-proġett tiegħu kien jinvolvi l-istabbiliment ta' stat Serb, jew aktar preċiżament, stat Slav tan-Nofsinhar. Ix-xogħlijiet tiegħu juru l-viżjoni tiegħu tal-futur potenzjali tan-nazzjonijiet Slavi tan-Nofsinhar.

Teħid tal-Absburgi (1686-91); (1718-1739); (1788-1793)[immodifika | immodifika s-sors]

Mill-1718 sal-1739, il-pajjiż kien magħruf bħala r-Renju tas-Serbja (1718-1739). Il-waqgħa ta’ dan ir-renju fil-Gwerra Awstro-Torka (1737-1739), kienet segwita mill-migrazzjoni kbar Serbi mill-Imperu Ottoman għall-artijiet tal-Habsburg.

Fit-tieni nofs tas-seklu, l-uffiċjal Koča Anđelković mexxa ribelljoni b'suċċess kontra l-Ottomani bl-għajnuna tal-Awstrija u għal darb'oħra poġġa lis-Serbja taħt il-ħakma tal-Habsburg, it-territorju kien magħruf bħala l-fruntiera ta 'Koča. Huwa spiċċa bit-Trattat ta' Sistova u l-irtirar tal-Awstrijaċi.

Irvellijiet ippjanati bl-għajnuna imperjali Russa[immodifika | immodifika s-sors]

  • Is-Serb-Russu Sava Vladislavich żamm kuntatti ta' negozju ma' Serbi oħra u kien taħt l-impressjoni li kienu se jirvellaw kontra s-Sultan malli t-zar invada l-prinċipalitajiet Danubjani. Wara li nieda l-invażjoni fl-1711, it-Tsar Pietru bagħtu missjoni fil-Moldova u l-Montenegro, li l-popolazzjoni tagħhom Vladislavich kienet mistennija li tinċita ribelljoni. Ftit ġew minn dawn il-pjanijiet, minkejja l-għajnuna ta 'kurunell favur ir-Russja, Michael Miloradovich (l-antenat tal-Konti Miloradovich). Ġiet ippreservata skrizzjoni ta’ dak iż-żmien, f’kronika: «Fis-sena 1711, Mihailo Miloradovich wasal il-Montenegro, għall-isfortuna kbira tal-Monasteru u l-Montenegro... [għall-Vizir Kiuprili fl-1714] ħasad il-Montenegro u qered il-knisja u l-Monasteru».

Petar I Petrović-Njegoš, il-Prinċep-Isqof tal-Montenegro kien il-kreatur ta’ pjan biex jifforma Imperu Serb ġdid mill-Bosnja, is-Serbja, il-Ħerzegovina u l-Montenegro, b’Dubrovnik bħala l-Kapitali Imperjali tagħha. Fl-1807 waqt il-Gwerra Russo-Torka, bagħat ittra lill-Ġeneral Russu tal-Armata tad-Danubju dwar dan is-suġġett: “It-Tsar Russu kien ikun rikonoxxut bħala t-Tsar tas-Serbi u l-Metropolitan tal-Montenegro jkun l-assistent tiegħu. Ir-rwol ewlieni fir-restawr tal-Imperu Serb huwa tal-Montenegro."

Rewwixta Serba tal-1596-1597[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Rewwixta Serba tal-1596-1597 kienet organizzata mill-Patrijarka Jovan Kantul u mmexxija minn Grdan.

Rewwixta tal-Banat (1594)[immodifika | immodifika s-sors]

Fir-reġjun tal-Banat, li dak iż-żmien kien parti mit-Temeşvar Eyalate Ottoman, fiż-żona madwar Vršac, bdiet rewwixta kbira kontra l-Imperu Ottoman fl-1594. Kienet l-akbar rewwixta tal-poplu Serb kontra l-ħakma Ottomana sal-lum. Il-mexxej ta' din ir-rewwixta kien Teodor Nestorović, l-Isqof ta' Vršac. Mexxejja oħra kienu Sava Ban u l-voivode Velja Mironić.

Għal żmien qasir, ir-ribelli Serbi qabdu diversi bliet fil-Banat, inklużi Vršac, Bečkerek, u Lipova, kif ukoll Titel u Bečej f'Bačka. L-iskala ta' din ir-rewwixta tidher fil-vers ta' kanzunetta nazzjonali Serba: "Sva se butum zemlja pobunila, Stestina podiglo se sela, Svak na cara pušku podigao!" ("L-art kollha rrivellat, sitt mitt poplu qam, kollha ppuntaw l-arma tagħhom kontra l-imperatur"). Ir-ribelljoni kellha karattru ta’ gwerra qaddisa, ir-ribelli Serbi ġarrew bnadar bix-xbieha ta’ San Sava. Sinan Pasha, li mexxa l-armata Ottomana, ordna li l-bandiera ħadra ta' Damasku tinġieb minn Damasku biex tikkumbatti l-bandiera Serba, u ħaraq il-fdalijiet mortali ta’ San Sava f'Belgrad.

Eventwalment ir-rewwixta tgħaffeġ, u l-biċċa l-kbira tas-Serbi f’dan ir-reġjun, bil-biża’ ta’ tpattija Ottomani, ħarbu lejn it-Transilvanja, u ħallew ir-reġjun tal-Banat abbandunat.

Smederevo Sanjakate (1459-1521), Basalat ta' Belgrad (1521-1817)[immodifika | immodifika s-sors]

Is-Smederevo sanjakate (Serb: Smederevski sandžak jew Смедеревски санџак, Tork: Semendire Sancağı), magħruf ukoll bħala l-bajjalat ta' Belgrad mill-1521, kien sanjakate, diviżjoni amministrattiva tal-Imperu Ottoman, li kienet teżisti bejn is-seklu 195 u l-bidu tal-Imperu. Kien jinsab fit-territorju attwali tas-Serbja Ċentrali (Serbja).

Kapitali: Smederevo (sal-1521) Belgrad (mill-1521); Lingwa Uffiċjali: Tork Ottoman u Serb.

Is-Sanjakate ta' Smederevo ġie ffurmat wara l-waqgħa tad-despotat tas-Serbja fl-1459 u s-sede amministrattiva tagħha kienet fi Smederevo. Wara li l-Imperu Ottoman rebaħ Belgrad fl-1521, is-sede amministrattiva tas-sanjacado marret għal din il-belt. L-ewwel sanjaco jew mexxej massimu tas-sanjacado, kien Ali Beg Mihaloglu1​ Fiż-żmien li seħħet il-battalja ta' Mohács, Kučuk Bali-beg, kien sanjaco ta' Smederevo.

Is-sanjak ta' Smederevo kien okkupat mill-Habsburgs bejn l-1718 u l-1739 iżda, bit-Trattat ta' Belgrad, ir-reġjun ġie rritornat lill-Imperu Ottoman. Madankollu, iċ-ċentru tar-reġjun kien taħt il-ħakma Awstrijaka peress li kien abbandunat mill-Ottomani u Smederevo (Semendire) kien iċ-ċentru amministrattiv. Madankollu, Belgrad eventwalment saret is-sede ta' pasha bit-titlu ta' vizir u s-Sanjakado beda jissejjaħ il-Bajalato ta' Belgrad, għalkemm żamm l-isem Sanjakado ta' Smederevo f'dokumenti uffiċjali.

Mill-1789 sal-1791, Belgrad reġgħet kienet taħt il-kontroll Awstrijak u, fil-bidu tas-seklu 19. L-Ewwel Rewwixta Serba bdiet fis-Sanjacado.

Sanjacado minn Novi Pazar (1865-1912)[immodifika | immodifika s-sors]

Is-Sanjakate ta' Novi Pazar (Serb: Novopazarski Sandžak, Serb Ċirilliku: Новопазарски санџак, Tork: Yeni Pazar sancağı) kien sanjakate (it-tieni livell ta' unità amministrattiva) tal-Imperu Ottoman li kien jeżisti sal-Gwerer Balkani tal-Kosovo (inkluż it-territorju preżenti tal-Kosovo ta’ 1913). ).1 Tagħti isimha lir-reġjun modern ta' Sandžak u kellha l-kwartieri ġenerali amministrattivi tagħha fil-belt ta' Novi Pazar.

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Wara l-konkwista finali tad-Despotat tas-Serbja, l-aħħar fortizza tal-Imperu Serb maħkum mill-Imperu Ottoman, ir-reġjun ġie inkluż fl-organizzazzjoni amministrattiva Ottomana. Kien parti mis-Sanjakate Bosnijaku (1463), mill-Bosnijan Eyalato (1580), aktar tard mill-Bosnijan Vilayate (1865) u mill-Kosovo Vilayate (1877), u kien jinkludi l-biċċa l-kbira tar-reġjun attwali ta' Sandžak (imsemmi wara n-Novi Pazar Sanjakate), li huwa parti mir-reġjun ta' Raška; kif ukoll partijiet tat-Tramuntana tal-Kosovo (żona madwar Kosovska Mitrovica). Kellha l-kwartieri ġenerali amministrattivi tagħha fil-belt ta' Novi Pazar.

Kungress ta' berlin[immodifika | immodifika s-sors]

Fil-Kungress ta' Berlin tal-1878, il-Ministru għall-Affarijiet Barranin tal-Awstrija-Ungerija Gyula Andrássy, minbarra l-okkupazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina, kiseb id-dritt għall-istazzjon ta' garniżjonjiet fis-Sanjakado ta' Novi Pazar, li baqgħu taħt amministrazzjoni Ottomana. Garas ggarantixxa kuritur imperu għal Thessaloniki li kien "taħt l-influwenza permanenti tagħha ta' nofs il-Baloniki tal-Punent".

Madankollu, il-gwarniżjonjiet Awstro-Ungeriżi rtiraw fl-1908 wara l-annessjoni tal-Habsburg tal-Bożnja u Ħerzegovina ġirien.

Gwerer Balkani[immodifika | immodifika s-sors]

Wara l-Gwerer tal-Balkani tal-1912-13, li wasslu għall-mewt tal-Imperu Ottoman fil-Balkani, is-Sanjacado ta 'Novi Pazar kien maqsum bejn ir-renji tas-Serbja u l-Montenegro.

Popolazzjoni[immodifika | immodifika s-sors]

Is-Sanjacado ta' Novi Pazar kien popolat l-aktar minn Serbi, Bosnijaċi u Albaniżi. L-etnoġenesi tal-maġġoranza tal-popolazzjoni tas-sanjakado tal-Bożnija matul il-ħakma Ottomana kienet ikkaratterizzata minn konverżjonijiet tal-massa għall-Iżlam u aċċettazzjoni tal-kultura Iżlamika. Għalkemm mill-1877 il-Bosnijaċi Sanjakado kienu sseparati amministrattivament mill-Bosnja, fi żminijiet moderni jkomplu jikkostitwixxu ġabra ġenetika etnika u nazzjonali.

Bliet ewlenin[immodifika | immodifika s-sors]

Novi Pazar, Sjenica, Prijepolje, Nova Varoš, Priboj, Kosovska Mitrovica, Pljevlja, Bijelo Polje, Berane, Rožaje.

Despotat tas-Serbja (1402-1459) (reklamat sal-1537)[immodifika | immodifika s-sors]

Despotat tas-Serbja (Serb: Srpska despotovina/СRPска деспотовина) kien wieħed mill-aħħar stati Serbi li waqa' f'idejn l-Imperu Ottoman. Għalkemm l-1389, is-sena tal-Battalja tal-Kosovo, hija meqjusa bħala t-tmiem tal-istat Medjevali Serb, id-depotat, suċċessur tal-Imperu Serb u tas-Serbja Moravjana, l-Istat ta’ Knez Lazar, baqa’ ħaj għal sebgħin sena oħra, esperjenza rinaxximent kulturali u politiku fl-ewwel nofs tas-seklu 15, qabel ma fl-aħħar ġie maħkum mit-Torok sa nofs it-Torok. Seklu 16, bil-ħakkiema tagħha fl-eżilju fl-Ungerija. Dam mill-1403 sal-1540. Pavle Bakić kien l-aħħar despota Serb li ġie rikonoxxut mill-imperi Ottomani u Habsburg.

Kapitali: Belgrad; Lingwa Uffiċjali: Serb; Reliġjon: Knisja Ortodossa; Munita: Dinar Serb; Forma ta' Gvern: Monarkija feudali.

ħakkiema[immodifika | immodifika s-sors]

  • Stefan Lazarević (1402-1427)
  • Đurađ Branković (1427-1439)
  • Ishak-Beg (1439-1443) (Gvernatur Ottoman)
  • Isa-Beg (1443-1444) (Gvernatur Ottoman)
  • Đurađ Branković (1444-1456) (Restaurado)
  • Lazar Branković (1456-1458)
  • Stefan Branković (1458-1459)
  • Stefan Tomašević (1459)

Mill-1471 sal-1537 l-eredi dinastiċi għexu fl-eżilju fir-Renju tal-Ungerija.

Serbja Morava (1373-1402)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Prinċipat tas-Serbja magħruf bħala Morava Serbja (Serb: Моравска Србија, romanizzat: Moravska Srbija) jew ir-Renju tal-Prinċep Lazar huwa l-isem użat fl-istoriografija għall-akbar u l-aktar prinċipat qawwi Serb li ħareġ mill-fdalijiet tal-Imperu Serb (1371). estest fl-1379 permezz tal-attivitajiet militari u politiċi tal-ewwel ħakkiem tagħha, Lazar Hrebeljanović. Fl-1402 ġie elevat għad-Despotat tas-Serbja, li kien jeżisti sal-1459.

L-aġġettiv Morava ma jimplikax li l-istat huwa bl-ebda mod affiljat mar-reġjun Moravja fir-Repubblika Ċeka tal-lum. It-terminu Morava Serbja jirreferi għall-fatt li l-istat kien jinkludi l-baċini tax-xmajjar Morava l-Kbir, Morava tal-Punent u Morava tan-Nofsinhar fis-Serbja ċentrali tal-lum.

Kapitali: Kruševac; Entità: Prinċipat Medjevali; Lingwa Uffiċjali: Serb; Reliġjon: Knisja Ortodossa Serba; Munita: Perper Serb; Storja: 1373-Maħluq minn Lazar Hrebeljanović, 1402-Ikkonvertit għal vassall mit-Torok Ottomani; Forma ta' Gvern: Monarkija.

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Lazar Hrebeljanović twieled madwar l-1329 fil-fortizza Prilepac, ħdejn il-belt ta' Novo Brdo fir-reġjun tal-Kosovo, ir-Renju tas-Serbja. Lazar kien nobbli fil-qorti tat-Tsar Stephen Uroš IV Dušan u f'dik tas-suċċessur tiegħu, Stephen Uroš V.5 Ir-renju ta' Uroš kien ikkaratterizzat mid-dgħjufija tal-awtorità ċentrali u d-diżintegrazzjoni gradwali tal-Imperu Serb. In-nobbli qawwija Serbi saru prattikament indipendenti fir-reġjuni li kienu jikkontrollaw.

Lazar telaq mill-qorti tat-zar fl-1363 jew fl-1365 u sar sinjur reġjonali. Huwa kellu t-titlu ta 'prinċep mill-inqas mill-1371.7 It-territorju tiegħu inizjalment żviluppa fid-dell ta' sinjuri reġjonali aktar b'saħħithom. L-aktar qawwija kienu l-aħwa Mrnjavčević, Vukašin u Jovan. Ġew megħluba u maqtula mit-Torok Ottomani fil-Battalja ta’ Maritza fl-1371, u wara Lazar ħa parti mit-territorju tagħhom. Lazar u Tvrtko I, il-projbizzjoni (jew il-mulej) tal-Bosnja, għelbu flimkien nobbli ieħor, Nicholas Altomanović, fl-1373. Lazar akkwista ħafna mit-territorju ta' Altomanović. Madwar dak iż-żmien, huwa aċċetta s-suzeranità tar-Re Louis I tal-Ungerija, li tah ir-reġjun ta' Mačva, jew tal-inqas parti minnu. B'dawn il-kisbiet territorjali kollha, Lazar ħareġ bħala l-aktar sinjur Serb b'saħħtu. L-istat li mbagħad ħoloq huwa magħruf fl-istorjografija bħala l-Prinċipat tas-“Serbia del Morava”.

Morava Serbja laħqet l-akbar firxa tagħha fl-1379, meta Lazar ħa Braničevo u Kučevo, u keċċa lill-vassalli Ungeriż Radič Branković Rastislalić minn dawn ir-reġjuni. Il-patrimonju ta' Lazar kien akbar mid-dominji tas-sinjuri l-oħra fit-territorju ta' dak li qabel kien Imperu Serb. Kellha wkoll gvern u armata organizzati aħjar. L-istat kien jikkonsisti mill-baċini tax-xmajjar Morava l-Kbir, Morava tal-Punent u Morava tan-Nofsinhar, li kienu jiġġebbed mix-xmajjar tal-Morava tal-Punent lejn it-tramuntana għax-xmajjar Danubju u Sava. Il-fruntiera tal-majjistral tagħha kienet għaddejja max-Xmara Drina. Minbarra l-kapitali Kruševac, l-istat kien jinkludi l-ibliet importanti ta' Niš u Užice, kif ukoll Novo Brdo u Rudnik, iż-żewġ ċentri tal-minjieri l-aktar sinjuri fis-Serbja medjevali. Mit-territorji kollha, l-Istat Lazar kien l-aktar 'il bogħod miċ-ċentri Ottomani u l-inqas espost għall-qerda tar-rejds tagħhom. Din iċ-ċirkustanza ġibdet immigranti minn żoni mhedda mill-Ottomani, li bnew bliet u rħula ġodda f'żoni abitati ħażin u mhux kultivati ta' Morava Serbja. Kien hemm ukoll nies spiritwali fost l-immigranti, li stimolaw il-qawmien mill-ġdid ta' ċentri tal-knisja qodma u t-twaqqif ta' oħrajn ġodda fl-Istat Lazar.

Partit tar-raid Ottoman, li għadda mingħajr xkiel mit-territorji vassalli tagħhom, daħal f'Morava Serbja fl-1381. Ġie megħlub min-nobbli ta' Lazar, Crep Vukoslavić u Vitomir, fil-Battalja ta' Dubravnica, li seħħet ħdejn il-belt ta' Paraćin. Fl-1386, is-Sultan Ottoman Murad I stess mexxa forzi ferm akbar li ħadu Niš. Mhux ċar jekk il-laqgħa bejn l-armati Serbi u Ottomani fi Pločnik, sit fil-Lbiċ ta' Niš, seħħitx ftit qabel jew wara l-qbid tal-belt. Lazar ċaħad lil Murad fi Pločnik.10​11​

Wara l-mewt tar-Re Louis fl-1382, faqqgħet gwerra ċivili fir-Renju tal-Ungerija. Lazar ħa sehem fil-gwerra bħala wieħed mill-avversarji tal-Prinċep Siġismund tal-Lussemburgu, u bagħat xi truppi jiġġieldu fir-reġjuni ta' Belgrad u Sirmia. Dawn il-ġlied spiċċaw mingħajr gwadann territorjali għal Lazar, li għamel paċi ma' Siġimund fl-1387.

Fil-Battalja tal-Kosovo miġġielda fil-15 ta' Ġunju, 1389, Lazar mexxa l-armata li ffaċċjat armata invadenti enormi mill-Imperu Ottoman ikkmandat minn Murad I; iż-żewġ ħakkiema tilfu ħajjithom fil-battalja. Għalkemm il-battalja kienet tattikament draw, it-telfiet kbar kienu devastanti biss għas-Serbi. Lazar ġie suċċessur minn ibnu l-kbir, Esteban Lazarević. Peress li kien għadu minorenni, is-Serbja Moravja kienet amministrata mill-armla ta' Lazar, Milica. Ġie attakkat mit-tramuntana, ħames xhur wara l-battalja, mit-truppi tar-Re Siġimund. Meta l-forzi Ottomani, li javvanzaw lejn l-Ungerija, laħqu l-fruntieri tas-Serbja Moravjana fis-sajf tal-1390, Milica aċċettat is-suzeranità Ottomana.

Stephen Lazarević ipparteċipa bħala vassall Ottoman fil-Battalja ta' Karanovasa fl-1394, fil-Battalja ta' Rovine fl-1395, fil-Battalja ta' Nicopolis fl-1396, u fil-Battalja ta' Ankara fl-1402. Wara Ankara, żar Kostantinopli, il-kapitali tal-Imperu Biżantin, fejn ingħata t-titlu ta' Despotat tiegħu u minn dak iż-żmien sar magħruf bħala l-Istat tad-Despotat tiegħu.

ħakkiema (Kniaz)[immodifika | immodifika s-sors]

  • Lazar Hrebeljanović (1371-1389)
  • Stefan Lazarević (1389-1402)

Imperu Serb (1346-1371)[immodifika | immodifika s-sors]

L-Imperu Serb (Serb: Srpsko Carstvo; Serb Ċirilliku: Српско Царство) kien imperu medjevali fil-Balkani li ħareġ mir-Renju tas-Serbja. Stephen Uroš IV Dušan "is-setgħani" kien inkurunat Imperatur tas-Serbi u r-Rumani fis-16 ta' April, 1346, titolu li jfisser suċċessjoni għall-Imperu Ruman (Biżantin) tal-Lvant. Stephen Uroš IV Dušan espandi l-istat b'mod sinifikanti, jiġġebbed fuq nofs il-peniżola tal-Balkani, u ppromwova l-knisja għal patrijarkat. L-imperu waqa' matul il-ħakma ta' Stephen Uroš V ("id-dgħajjef"). L-Imperu Serb kien jeżisti mill-1346 sal-1371, għalkemm nominalment sal-1402.

Kapitali: Skopje; Entità: Imperu Medjevali; Lingwa Uffiċjali: Serb; Lingwi Oħra: Albaniż, Bulgaru Nofsani, Grieg Nofsani, Ungeriż Nofsani, Vlach, eċċ; Nazzjonalità Serba; Reliġjon: Knisja Ortodossa; Munita: perper Serb; Storja: 1346-Inkurunazzjoni ta' Stephen Dušan, 26 ta' Settembru mill-1371-Battalja ta' Maritza; Forma ta' Gvern: Monarkija Assoluta.

Stefan Uroš IV Dušan[immodifika | immodifika s-sors]

Qabel ma ġie fuq it-tron bħala Tsar tas-Serbja, Stefan Dušan kien wera lilu nnifsu bħala mexxej kbir u ta’ talent fil-kamp tal-battalja, kif wera fil-gwerra kontra l-Bulgarija, fejn is-Serbja kisbet rebħa kbira fuq l-Imperu Bulgaru. Billi missieru, kandidat leġittimu għat-tron, ma kellux xewqa kbira għall-poter, Dušan, bl-għajnuna tan-nobbli Serba, neħħielu t-tron, biex isir l-ewwel Tsar-Imperatur tas-Serbja. Dan l-istat medjevali Serb laħaq l-apoġeju tiegħu f’nofs is-seklu 14,2 matul il-ħakma tiegħu, li ġie pproklamat fl-1345 f’Serres, u ġie nkurunat solennement fi Skopje fis-16 ta’ April 1346 bħala “Tsar tas-Serbi u l-Griegi” mill-Patrijarka Serb, li għadu kif inħoloq, mill-Patrijarka Serb Joanikie II, assistit mill-Arċidu Bulgaru Ohjukie II u l-Patrijarka Siridu Bulgaru Oh.

Stefan Dušan introduċa wkoll il-Kodiċi Dušanov Zakonik (Dusan, 1349), kisba legali unika fost l-istati Ewropej dak iż-żmien. L-Imperatur Dušan fetaħ rotot kummerċjali ġodda u saħħaħ l-ekonomija tal-istat. L-Imperu Serb iffjorixxiet bħala wieħed mill-aktar pajjiżi u kulturi evoluti fl-Ewropa.3 Uħud mill-aktar xogħlijiet ta’ arti importanti fis-Serbja medjevali nħolqu matul dan il-perjodu, bħan-Nomocanon ta’ San Sava.

L-Imperatur Stefan Dušan irdoppja d-daqs tas-saltna preċedenti tiegħu, annessa territorji fin-nofsinhar, ix-Xlokk u l-lvant, għad-detriment ta' Biżanzju. Minflok ma pprovoka battalji kbar, Dušan kabbar l-istat billi rebaħ bliet.

Stefan Uroš V[immodifika | immodifika s-sors]

Dušan kien is-suċċessur minn ibnu Stefan Uroš V, imsejjaħ id-dgħajjef, terminu li jista' jiġi applikat ukoll għall-istat tal-imperu, peress li gradwalment waqa' f'anarkija feudali. Il-kombinazzjoni ta' konkwisti f'daqqa, kaos amministrattiv, u nuqqas ta' konsolidazzjoni wasslu għall-frammentazzjoni tal-imperu. Kien perjodu mmarkat mill-emerġenza ta' theddida ġdida: is-Sultanat Tork Ottoman infirex gradwalment mill-Asja għall-Ewropa, l-ewwel rebaħ Biżanzju, u mbagħad l-istati l-oħra tal-Balkani.3 Wisq inkompetenti biex isostni l-imperu kbir maħluq minn missieru, Uroš ma kienx jaf kif iwarrab l-attakki mill-għedewwa barranin, jew jiġġieled l-indipendenza tan-nobbiltà tiegħu. L-imperu Serb ta’ Stefan Uroš inqasam f'konglomerat ta' prinċipalitajiet, li wħud minnhom lanqas biss għarfu nominalment il-ħakma tiegħu. Stefan Uroš V miet bla tfal, f'Diċembru 1371, wara li ħafna min-nobbli Serbi kienu ġew meqruda mit-Torok fil-Battalja ta' Maritza aktar kmieni fis-sena.

Renju tas-Serbja[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Renju tas-Serbja (Serb: Kraljevina Srbija, Serb Ċirilliku: Краљевина Србија) kien l-aktar renju Serb importanti stabbilit fil-Medju Evu fil-Peniżola Balkani. Inħoloq wara l-inkurunazzjoni ta’ Stefan II Nemanjić Prvovenčani (l-ewwel inkurunat) fl-1217 bħala re tas-Serbja wara li wiret it-territorji unifikati kollha minn missieru, Stefan Nemanja, meqjus bħala l-fundatur tal-istat Serb.

Bl-annessjonijiet u l-alleanzi tas-suċċessuri tiegħu mid-dinastija Nemanjić, ir-renju laħaq dimensjonijiet li għamluha waħda mill-aktar importanti fl-Ewropa, u għalhekk fl-1346 Stefan Uroš IV Dušan waqqaf l-Imperu Serb, li d-dominji tiegħu kienu jkopru parti kbira mill-Balkani. L-imperu waqa' f'biċċiet wara l-adeżjoni ta' ibnu, Stefan Uroš V, fuq it-tron, u nqasam f’renji żgħar li spiċċaw invadew mill-Imperu Ottoman.

Preċedenti[immodifika | immodifika s-sors]

It-tribujiet Serbi differenti li kienu qed jippopulaw iż-żona mill-bidu tas-s. VII, ingħaqdu fl-845 biex jiffurmaw Rascia, stat medjevali fi ħdan l-Imperu Biżantin li kien jinkludi x-Xlokk tal-lum tas-Serbja, il-Kosovo, u parti mill-Montenegro. L-unifikatur tal-istati medjevali żgħar li taw lok għar-renju kien Stefan Nemanja, li kellu t-titlu ta 'župan kbir ta' Rascia, li kien l-aktar importanti minnhom kollha.

Tul is-s. XI, Nemanja kiseb il-gvern ta' Zeta, Dioclea, Zahumlia u Travunia; jew b’annessjoni jew permezz ta' wirt tal-familja,1 biex jiffurmaw l-ewwel stat kbir Serb. Huwa kellu wkoll it-titli ta' Prinċep ta' Ibar, Toplica, Rasina u Reke, Prinċep ta’ Dubočica, Prinċep ta' Doclea u Prinċep tal-Moravja tal-Punent.

Kapitali: Stari Ras; Entità: Renju Medjevali; Lingwa Uffiċjali: Serb; Nazzjonalità Serba; Munita: Perper Serb; Storja: 1217-Inkurunazzjoni ta' Stefan Prvovenčani 1346-Proklamazzjoni tal-Imperu Serb; Forma ta' Gvern: Monarkija Assoluta; Re: Stefan II Nemanjića (1196-1227), Stefan Uroš IV Dušan Nemanjićb (1331-1346).

Fondazzjoni[immodifika | immodifika s-sors]

Nemanja ddedika ruħu għall-ħajja reliġjuża, u fl-1196 kien is-suċċessur minn ibnu Stefan II, li rċieva t-titlu rjali Stefan u l-patronimiku Nemanjić, għalkemm kien magħruf ukoll bħala Stefan Prvovenčani (l-ewwel inkurunat) bħala l-ewwel monarka tad-dinastija, u wiret l-artijiet li missieru ħakem fuqhom. ka, Duk Ija, Travunia, Dalmatia, u Zachlumia”, għalkemm il-verżjoni iqsar kienet “King of the Serbs”, li għolli l-istat għall-istatus ta’ renju indipendenti u rikonoxxut internazzjonalment.4

Is-suċċessuri ta’ Stefan Prvovenčani kienu tlieta minn uliedu. Stefan Radoslav (1228-1233), li kellu renju mingħajr avvenimenti, kien politikament protett mid-Despotat tal-Epiru u minn ħuh Vladislav (1233-1243), li approfitta mill-popolarità tiegħu biex iwaqqah, u jistabbilixxi gvern influwenzat ħafna mit-Tieni Imperu Bulgaru, li l-Imperatur tiegħu kien Ivan Asen II-Bulgarija.

Espansjoni[immodifika | immodifika s-sors]

It-tielet iben ta' Stefan II Prvovenčani li ssieħeb fit-tron kien Stephen Uroš I tas-Serbja (1243–1276) li wkoll waqqa' lil ħuh billi ħa vantaġġ mid-dgħufija tal-Bulgarija, l-appoġġ ewlieni tiegħu. Barra minn hekk, ibbenefikat mit-tnaqqis tal-Bulgari u l-Epiru biex tipprova tespandi t-territorji tagħha, laħqet il-kunflitti tagħha lejn Ragusa u l-Ungerija, għalkemm ma kisbitx bidliet sostanzjali fid-dominji tagħha.

Uroš I tneħħa mit-tron minn ibnu Esteban Dragutin (1276-1282), li wettaq politika ta’ ħbiberija mal-Ungerija. Wara inċident, kellu jirrinunzja għat-tron, warajh ħuh Stefan Uroš II Milutin (1282-1321) għalkemm żamm it-titlu ta' Re ta' Sirmia, żona li kienet mogħtija lilu mill-Ungeriżi.

Milutin ippromwova tkabbir ekonomiku u kulturali kbir tas-Serbja, minbarra l-konkwista ta' territorji ġodda u titjib fir-relazzjonijiet mal-Imperu Biżantin. Fl-ewwel snin tiegħu attakka preċiżament il-possedimenti Biżantini u rnexxielu jirbaħ it-Tramuntana tal-Maċedonja, mal-belt ta’ Skopje, li saret il-kapitali tagħha. Kompla l-annessjonijiet tiegħu fit-territorju Biżantin lejn Kavala u fl-1284 kiseb il-kontroll tat-Tramuntana tal-Albanija u l-belt ta' Dyrrhachium. Fl-1299 għamel paċi mal-Biżantini, li minn hemm 'il quddiem għen biex iwaqqaf l-Imperu Ottoman emerġenti. Madankollu, naqas milli jikseb l-annessjoni tar-renju ta' Sirmia mmexxi minn ħuh, li r-Re Karlu I ta' l-Ungerija ma ppermettiex, għalkemm kiseb kontroll fuq Braničevo. Mal-mewt tiegħu, is-Serbja kienet, wara r-Renju tal-Ungerija, l-aktar stat b'saħħtu fiż-żona.

Milutin kien suċċessur minn ibnu Stefan Uroš III Dečanski (1321-1331), li kontrih il-Bulgarija u Biżanzju stabbilixxew alleanza li fl-1330 organizzaw l-invażjoni tas-Serbja. Iżda l-armata ta' Dečanski rnexxielha twaqqaf l-operazzjoni bir-rebħa deċiżiva tiegħu fil-Battalja ta' Velbazhd, fejn inqatel ukoll l-Imperatur Bulgaru Michael Shishman.Il-konkwisti tiegħu ppermettew lil Uroš III Dečanski jestendi l-fruntieri tas-Serbja fin-nofsinhar fil-Maċedonja Biżantina.

Imperu[immodifika | immodifika s-sors]

Xi wħud mill-courtiers tiegħu, madankollu, ma kinux kuntenti bil-politika ta 'Dečanski u kkofoffaw biex iwarrbuh favur ibnu Stefan Dušan, li kien issaltan bħala Stefan Uroš IV Dušan (1331-1346). Taħt it-tmexxija ta' Dušan, is-Serbja kisbet l-akbar splendore u l-aqwa żmien tagħha, għalkemm seħħet f'xenarju politiku kkumplikat u mqalleb, ikkumplikat mill-avvanz tat-Torok Ottomani permezz tal-Anatolja. Barra minn hekk, kiser l-alleanza mal-Biżantini, u estenda l-possedimenti tiegħu għall-ispiża tat-territorji tiegħu ta 'Prilep, Ohrid, Vardar u Kastoriá fl-avvanz tiegħu lejn il-Maċedonja min-nofsinhar. Fit-Tramuntana, huwa għeleb lill-Ungeriżi u rebaħ ir-reġjun tal-Moesia. Għalhekk, fl-1346, Dušan ġie pproklamat Tsar tas-Serbja u pproklama l-Imperu, u sar l-ewwel Imperatur tas-Serbja u l-Greċja, b’dominji li laħqu l-akbar firxa fl-istorja Serba.

Il-mewt tat-Tsar Dušan wassal għad-diżintegrazzjoni tal-imperu vast tiegħu, hekk kif ibnu Stefan Uroš V sab ruħu bla saħħa biex iżomm l-istat kbir li ħoloq missieru. Uroš V ma kienx jaf kif iwarrab l-attakki ta 'għedewwa barranin, u lanqas il-ġlieda kontra l-indipendenza tan-nobbli tiegħu stess. L-Imperu Serb ta' Dušan inqasam f'konglomerat ta' prinċipalitajiet, li wħud minnhom lanqas biss għarfu l-ħakma tiegħu.

Influwenza kulturali[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-renju medjevali kien stadju li jiffjorixxi għall-kultura Serba. L-arkitettura kisbet importanza speċjali: il-monasteri mibnija mir-rejiet tagħhom fit-territorju kollu li ddominaw fil-Medju Evu huma wieħed mill-aktar traċċi siewja u viżibbli tal-assoċjazzjoni tas-Serbja ma’ Biżanzju u d-dinja Ortodossa, iżda wkoll mad-dinja Rumanika tal-Ewropa tal-Punent, li magħha s-Serbja saħħet ir-rabtiet dak iż-żmien, permezz ta' żwiġijiet bejn monarki. Xi wħud minn dawn il-binjiet ġew nominati bħala Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, bħal Stari Ras u Sopoćani, il-Knisja tal-Madonna ta’ Ljeviš, il-Monasteru Gračanica, il-Monasteru Patrijarkali Peć u l-Monasteru Visoki Dečani. L-aħħar erbgħa, komponenti tal-Monumenti Medjevali fil-Kosovo, jinsabu fuq il-Lista tal-Wirt Dinji fil-Periklu.

Prinċipat il-Kbir tas-Serbja (Rascia)[immodifika | immodifika s-sors]

Rascia (Serb: Raška, Ċirilliku: Рашка) jew Prinċipat il-Kbir tas-Serbja (Velikožupanska Srbija) kien l-istat medjevali ewlieni Serb. L-istatus tiegħu kien dak ta' župa, l-isem mogħti lir-reġjun immexxi minn župan jew prinċep. Huwa għaqqad it-tribujiet Serbi kollha fl-iktar stat medjevali Serb importanti fil-Balkani. Biż-żieda fil-poter tad-dinastija Nemanjić, Rascia saret ir-Renju tas-Serbja fl-1217.

Kapitali: Stari Ras; Entità: Prinċipat Medjevali; Lingwa Uffiċjali: Serb; Ġentili: Serb; Munita: perper Serb; Perjodu Storiku: Medju Evu Bikri, 1091-Indipendenza mill-Imperu Biżantin, 1217-Proklamazzjoni tar-Renju tas-Serbja; Forma ta' Gvern: Monarkija assoluta; Župan: Vukan Nemanjić (1083-1112), Stephen Nemanja (1166-1196), Stephen I Nemanjić (1196-1228).

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Constantine VII Porphyrogenitos fix-xogħol tiegħu De administrando imperio jgħid li Raška kienet popolata minn Serbi fil-bidu tas-seklu 7. Fl-istess xogħol, jgħid ukoll li s-Serbi għexu f’Zachlumia (Serb: Zahumlje), Travunia (Serb: Trebinje), Doclea (Serb: Duklja), Rascia-Bosnia (Serb: Raška-Bosna), u Pagania (Serb: Paganija). L-isem ġej mill-belt ta' Ras u r-reġjun kien il-qalba tal-istat medjevali Serb.

F'Rascia, iddeċidiet id-Dar ta' Vlastimirović, imwaqqfa mill-knez Vlastimir li kien qal li kien il-bun-bun-neputi tal-Arkon mhux magħruf, il-kap tat-tribujiet Serbi li ġabu lis-Serbi fil-Balkani mis-Serbja l-Bajda, art twelidhom primittiva. Mibda mis-seklu 7, l-istorja ta' Rascia hija marbuta mill-qrib ħafna mal-istorja tad-Dar Serb ta' Vlastimirović.

Il-Gran Prinċipat tas-Serbja ġie ffurmat madwar l-1091 bħala prinċipat vassalli ta' Doclea, stat Serb li nqala’ mill-ewwel prinċipat Serb li kien iċċentrat fuq Raška sal-960, meta sparixxa mis-sorsi wara l-gwerer Bulgaru-Biżantini. Il-fundatur tiegħu, Vukan, ħa t-titlu ta' Gran Prinċep meta zijuh u sid Bodin spiċċa f'ħabs Biżantin wara għexieren ta' snin ta' rewwixta. Filwaqt li Doclea kien attakkat bi gwerer ċivili, Raška kompla l-ġlieda kontra l-Biżantini. Kien immexxi mid-dinastija Vukanović, li rnexxielha ġġib il-biċċa l-kbira tal-istat Serb ta' qabel taħt il-ħakma tagħha, kif ukoll l-espansjoni lejn in-nofsinhar u l-lvant. Permezz ta' rabtiet diplomatiċi mal-Ungerija, irnexxielha żżomm l-indipendenza tagħha wara nofs is-seklu 12. Wara gwerra ċivili dinastika fl-1166, Stephen Nemanja ħareġ rebbieħ. Iben Nemanja Stiefnu kien inkurunat sultan fl-1217, filwaqt li ibnu ż-żgħir Rastko (San Sava) ġie kkonsagrat bħala l-ewwel Arċisqof tas-Serbi fl-1219.

Teoriji dwar l-isem[immodifika | immodifika s-sors]

L-Istat ta' Raška ħa ismu mix-Xmara Raška (Is-Serb: Reka Raška), fil-Lbiċ tas-Serbja moderna. Huwa maħsub li t-tribù Sarmatian tal-Kawkasu, is-Serboi, taw isimhom lis-Serbi Slavi, u ħallew il-marki tagħhom ħdejn ix-xmara Volga (bil-Grieg antik: Araxes), li kellha wkoll l-isem "Rashki". Dan l-isem jidher fil-postijiet kollha fejn jissemmew is-Serbi.

Catapanate ta' Ras (971-976)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Katapanat ta' Ras jew Catapanate tas-Serbja (bil-Grieg: Κατεπανίκιον Σερβίας) kienet provinċja Biżantina stabbilita bejn l-971-976 fis-Serbja, taħt ir-renju ta' Ġwanni Tzimisces (r. 969-976).

L-isem ġej mill-belt ta' Ras fir-reġjun Serb ta' Raška jew Rascia. L-aktar data proposta bikrija għall-ħolqien tagħha hija l-971, meta l-armati Biżantini reġgħu ħakmu l-Bulgarija u stabbilixxew mill-ġdid il-ħakma Biżantina fuq il-Balkani interni. Waħda mill-unitajiet amministrattivi ffurmati fit-territorji akkwistati mill-ġdid kienet ir-Ras Catapanate, li serva bħala fortizza Biżantin f'artijiet Serbi b'ġurisdizzjoni territorjali inċerta.

Is-sors ewlieni dwar l-organizzazzjoni tal-catapanato huwa siġill tal-istrategos ta' Ras, datat mir-renju tal-Imperatur Juan.4 Is-siġill kien ta' protospatharios u katepano ta' Ras jismu Juan, l-uniku detentur magħruf tal-pożizzjoni.

Il-catapanaate kien ta' ħajja qasira bħall-bqija tal-istituzzjonijiet Biżantini fl-artijiet Bulgari u Serbi. Wara l-mewt tal-Imperatur Ġwanni (976) rewwixta f'reġjuni ġirien immexxija mid-dinastija Cometopoulos keċċiet lill-Biżantini barra miż-żona.

Prinċipat tas-Serbja (768-869)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Prinċipat tas-Serbja jew il-Prinċipat tas-Serbja (Serb: Cрпска кнежевина/Srpska kneževina) kien stat Serb medjevali mmexxi mid-dinastija Vlastimirović, li kien jeżisti minn madwar 780 sa 969 fix-Xlokk tal-Ewropa. L-ewwel ħakkiem tiegħu magħruf bl-isem kien Višeslav. Fl-822, is-Serbi ħakmu "l-akbar parti tad-Dalmazja," u fl-istess ħin il-Bulgari kienu ħatfu l-artijiet lejn il-lvant, u ppreparaw biex jirbħu s-Serbja. Vlastimir għeleb lill-armata Bulgara fi gwerra ta' tliet snin (839-842), u ż-żewġ poteri għexu fil-paċi għal ftit għexieren ta' snin. It-tliet ulied ta' Vlastimír irnexxielhom jaħkmu s-Serbja flimkien, għalkemm mhux għal żmien twil; Is-Serbja saret attur ewlieni fil-ġlieda għall-poter bejn il-Biżantini u l-Bulgari (f'alleanza predominantement Biżantini), li wasslet ukoll għal gwerer ċivili dinastiċi kbar għal perjodu ta' tliet deċennji. Is-Serbja kienet annessa mill-Bulgari għal tliet snin (924-927), sakemm ir-ritorn tal-ostaġġ politiku Časlav, li għaqqad diversi provinċji, u sar l-aktar qawwi tal-Vlastimirović. Avveniment importanti kien it-twaqqif tal-Kristjaneżmu bħala r-reliġjon tal-istat fl-869, u t-twaqqif tal-ewwel Eparkija Serba, l-Eparkija ta’ Ras. L-informazzjoni tad-dinastija Vlastimirović spiċċat b'De Administrando Imperio (fl. 950–960). Is-Serbja ġiet annessa mill-Biżantini fl-969 u saret il-Katapanate ta' Ras.

Kapitali: Ras; Entità: Prinċipat Medjevali; Lingwa Uffiċjali: Serb; Storja: 768-Imwaqqfa, 869-Xolta; Forma tal-Gvern; Monarkija assoluta; Prinċep: Višeslava (madwar 780), Časlavb​ (927–960).

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ Census.gov. U.S. Department of Commerce http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php. Miġbur 2013-05-09. Parametru mhux magħruf |archiveurl= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |author= injorat (forsi ridt tuża |awtur= minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf |publisher= injorat (forsi ridt tuża |pubblikatur= minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |archivedate= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |accessdate= injorat (forsi ridt tuża |data-aċċess= minflok) (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
  2. ^ a b ċ d International Monetary Fund (ed.). "Serbja". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
  3. ^ Nazzjonijiet Uniti, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
  • Serbija, Kunsill tal-Unjoni Ewropea