Kroazja

Repubblika tal-Kroazja
*Republika Hrvatska*
Repubblika tal-Kroazja Republika Hrvatska
	Innu nazzjonali: Lijepa naša domovino; Patrija sabiħa tagħna; ;
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Żagreb; 45°48′N 16°0′E / 45.8°N 16°E
Lingwi uffiċjali	Kroat
Gvern	Repubblika kostituzzjonali parlamentari unitarja
Stabbiliment
Sħubija fl-UE	1 ta' Ġunju 2013
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2011
PGD (nominali)	stima tal-2012
IŻU (2013)	0.805 (għoli ħafna) (47)
Valuta	Ewro (EUR)
Żona tal-ħin	CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku	+385
TLD tal-internet	.hr

Il-Kroazja, uffiċjalment ir-Repubblika tal-Kroazja (Kroat: Republika Hrvatska), hija repubblika parlamentari unitarja demokratika f'salib it-toroq tal-Ewropa Ċentrali, il-Balkani, u l-Mediterran. Il-Belt kapitali u l-akbar belt hija Żagreb. Il-pajjiż huwa maqsum f'20 kontej u l-belt ta' Żagreb. Il-Kroazja tkopri f'56,594 kilometru kwadru (21,851 mil kwadru) u għandha diversi, aktar klima kontinentali u Mediterranja. Il-kosta Kroata tal-Baħar Adrijatiku fiha aktar minn elf gżira. Il-popolazzjoni tal-pajjiż hija 4.19 miljun, li ħafna minnhom huma Kroati, l-aktar denominazzjoni reliġjuża hi l-Kattoliċiżmu Ruman. Il-Kroazja hi l-aktar membru ġdid tal-Unjoni Ewropea peress li ngħaqdet fl-1 ta' Ġunju. 2013.

Il-Kroati waslu fil-Kroazja tal-lum fl-aħħar tas-6 seklu, li dak iż-żmien kienet parti mill-Illyria Rumana. Sas-seklu 7, huma kienu organizzaw it-territorju f'żewġ dukat. Il-Kroazja kienet l-ewwel rikonoxxuta internazzjonalment bħala indipendenti fis-7 ta' Ġunju, 879 matul ir-renju tad-Duka Branimir. Tomislav sar l-ewwel re fl-925, u għolla lill-Kroazja għal status ta' renju. Matul il-kriżi tas-suċċessjoni wara t-tmiem tad-dinastija Trpimirović, il-Kroazja daħlet f'unjoni personali mal-Ungerija fl-1102. Fl-1527, quddiem il-konkwista Ottomana, il-Parlament Kroat eleġġa lil Ferdinand I tal-Awstrija fuq it-tron Kroat. F'Ottubru 1918, l-Stat tas-Sloveni, Kroati u Serbi, indipendenti mill-Awstrija-Ungerija, ġie pproklamat f'Żagreb, u f'Diċembru 1918, ġie magħqud mar-Renju tal-Jugoslavja. Wara l-invażjoni tal-Assi tal-Jugoslavja f'April 1941, il-biċċa l-kbira tal-Kroazja ġiet inkorporata fi stat pupazz installat min-Nażisti, l-Istat Indipendenti tal-Kroazja. Moviment ta' reżistenza wassal għall-ħolqien tar-Repubblika Soċjalista tal-Kroazja, li wara l-gwerra saret membru fundatur u kostitwenti tar-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja. Fil-25 ta' Ġunju, 1991, il-Kroazja ddikjarat l-indipendenza tagħha u l-Gwerra tal-Indipendenza ġiet miġġielda b'suċċess għall-erba' snin ta' wara.

Il-Kroazja hija repubblika u għandha sistema parlamentari. Hija membru tal-Unjoni Ewropea, taż-Żona tal-Euro, taż-Żona Schengen, tan-NATO, tan-Nazzjonijiet Uniti, tal-Kunsill tal-Ewropa, tal-OSKE, tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, membru fundatur tal-Unjoni għall-Mediterran u bħalissa tinsab fil-proċess. li tissieħeb mal-OECD. Involuta b'mod attiv fl-operazzjonijiet taż-żamma tal-paċi tan-Nazzjonijiet Uniti, il-Kroazja kkontribwiet truppi għall-Forza Internazzjonali ta' Assistenza għas-Sigurtà u ġiet eletta għall-ewwel darba f'siġġu mhux permanenti fil-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti fil-perjodu 2008-2009.

Il-Kroazja hija pajjiż żviluppat b'ekonomija avvanzata bi dħul għoli u tikklassifika ħafna fl-Indiċi tal-Iżvilupp tal-Bniedem. Is-setturi tas-servizzi, industrijali u agrikoli jiddominaw l-ekonomija. It-turiżmu huwa sors ewlieni ta' dħul għall-pajjiż, bi kważi 20 miljun wasla ta' turisti fl-2019. Mis-snin 2000, il-gvern Kroat investa ħafna fl-infrastruttura, speċjalment fir-rotot u l-faċilitajiet tat-trasport tul il-kurituri pan-Ewropej. Il-Kroazja pożizzjonat ukoll lilha nnifisha bħala mexxej tal-enerġija reġjonali fil-bidu tas-snin 2020 u qed tikkontribwixxi għad-diversifikazzjoni tal-provvista tal-enerġija tal-Ewropa permezz tat-terminal tal-importazzjoni tal-gass naturali likwifikat f'wiċċ l-ilma barra mill-gżira ta' Krk, LNG Hrvatska. Il-Kroazja tipprovdi sigurtà soċjali, kura tas-saħħa universali, u edukazzjoni primarja u sekondarja b'xejn, filwaqt li tappoġġja l-kultura permezz ta' istituzzjonijiet pubbliċi u investimenti korporattivi fil-midja u pubblikazzjonijiet.

Il-Kroazja tinkorpora aktar minn 1,000 gżira u tinqasam mill-Alpi Dinariċi. Il-kapitali interna tagħha, Żagreb, hija magħrufa għall-viċinat ta' Gornji Grad (il-belt ta' fuq) u l-mużewijiet varji tagħha. Il-belt kostali ewlenija, Dubrovnik, għandha ħitan enormi li jmorru lura għas-seklu 16, li jdawwar belt antika b'bini Gotiku u Rinaxximentali.

Konfini totali tal-Kroazja: 2,237 km, pajjiżi tal-fruntiera (5): Bosnja u Ħerzegovina 956 km; Ungerija 348 km; Montenegro 19 km; Serbja 314 km; Slovenja 600 km.

Etimoloġija

L-isem mhux indiġenu tal-Kroazja ġej mil-Latin Medjevali Croātia, hija stess derivazzjoni tas-Slavi tal-Majjistral *Xərwate, b'metatesi likwida mill-perjodu Slaviku Komuni *Xorvat, mill-Proto-Slavic propost *Xъrvátъ li possibilment ġej mis-Scytho-Sarmatian tas-seklu 3. forma attestata fil-Pilloli Tanais bħala Χοροάθος (Khoroáthos, forom alternattivi jinkludu Khoróatos u Khoroúathos). L-oriġini tal-etnonimu hija inċerta, iżda x'aktarx hija mill-Proto-Osetjan / Alanjan *xurvæt- jew *xurvāt-, fit-tifsira ta' "wieħed li jħares" ("gwardjan, protettur").

L-eqdem rekord ippreservat tal-varjazzjoni indiġena tal-etnonimu Kroat *xъrvatъ huwa taz-zokk varjabbli, attestat fil-pillola Baška fl-istil zvъnъmirъ kralъ xrъvatъskъ ("Zvonimir, sultan Kroat"), filwaqt li l-varjazzjoni Latina Croatorum tinsab ikkonfermata arkeoloġikament fuq iskrizzjoni church. f'Bijaći ħdejn Trogir datata għall-aħħar tas-seklu 8 jew kmieni fid-9. L-iskrizzjoni tal-ġebel preżumibbilment l-eqdem b'etnonimu ppreservat bis-sħiħ hija l-iskrizzjoni Branimir tas-seklu 9 misjuba ħdejn Benkovac, fejn id-Duka Branimir huwa msejjaħ Dux Cruatorvm, li x'aktarx datata bejn l-879 u l-892, matul il-ħakma tiegħu. It-terminu Latin Chroatorum huwa attribwit għal karta tad-Duka Trpimir I tal-Kroazja, datata sa 852 f'kopja tal-1568 ta' oriġinali mitlufa, iżda mhuwiex ċert jekk l-oriġinal kienx tabilħaqq eqdem mill-iskrizzjoni Branimir.

Storja

Preistorja u antikità

Il-Ħamiem Vučedol, skultura mill-2800-2500 QK.

Iż-żona magħrufa llum bħala l-Kroazja kienet abitata matul il-perjodu preistoriku. Fossili ta' Neanderthal li jmorru lura għall-Paleolitiku Nofsani ġew skoperti fit-Tramuntana tal-Kroazja, l-aħjar ippreżentati fis-sit ta' Krapina. Fdalijietta'ta’ kulturi Neolitiċi u Kalkolitiċi nstabu fir-reġjuni kollha. L-akbar proporzjon tad-depożiti jinstab fil-widien tat-Tramuntana tal-Kroazja. L-aktar importanti huma l-kulturi ta' Baden, Starčevo u Vučedol. L-Età tal-Ħadid kienet dar għall-kultura Illirja bikrija ta' Hallstatt u l-kultura Ċeltika ta' La Tène.

Ir-reġjun tal-Kroazja tal-lum ġie stabbilit minn Illirji u Liburni, filwaqt li l-ewwel kolonji Griegi ġew stabbiliti fuq il-gżejjer ta' Hvar, Korčula u Vis. Fis-sena 9 AD, it-territorju tal-Kroazja tal-lum sar parti mill-Imperu Ruman. L-Imperatur Dijoklezjanu kien oriġinarjament mir-reġjun. Kellu palazz kbir mibni fi Split, li għalih irtira wara li abdika fis-sena 305 AD.

Matul is-seklu 5, l-aħħar imperatur Ruman tal-Punent de jure, Julius Nepos, ħakem is-saltna żgħira mill-palazz wara li ħarab mill-Italja fl-475.

Medju Evu

Il-perjodu Ruman jintemm bl-invażjonijiet tal-Avari u l-Kroati fl-aħħar tas-6 seklu u l-ewwel nofs tas-seklu 7 u l-qerda ta' kważi l-ibliet Rumani kollha. Is-superstiti Rumani rtiraw lejn postijiet aktar favorevoli fuq il-kosta, gżejjer u muntanji. Il-belt ta' Dubrovnik twaqqfet mis-superstiti ta' Epidaurus.

Ir-Renju tal-Kroazja c. 925, matul ir-renju tar-Re Tomislav

L-etnoġenesi tal-Kroati hija inċerta. L-aktar teorija aċċettata, it-teorija Slava, tipproponi l-migrazzjoni tal-Kroati Bojod mill-Kroazja l-Bajda matul il-Perjodu tal-Migrazzjoni. B'kuntrast, it-teorija Iranjana tipproponi oriġini Iranjana, ibbażata fuq il-Pilloli Tanais li fihom iskrizzjonijiet Griegi antiki ta' l-ismijiet Χορούαθος, Χοροάθος u Χορόαθος (Khoroúathos, Khoroáthos u Khoróathos) u l-interpretazzjoni tagħhom tal-poplu Kroat bħala antroponimi.

Skont ix-xogħol De Administrando Imperio miktub mill-imperatur Biżantin Kostantinu VII tas-seklu 10, il-Kroati waslu fil-provinċja Rumana tad-Dalmazja fl-ewwel nofs tas-seklu 7 wara li għelbu lill-Avari. Madankollu, dik l-affermazzjoni hija kkontestata: ipoteżi li jikkompetu data l-avveniment bejn l-aħħar tas-6 u l-bidu tas-7 seklu (mainstream) jew l-aħħar tat-8 u l-bidu tad-9 seklu (marġinali), iżda data arkeoloġika reċenti stabbilixxiet li l-migrazzjoni u l-issetiljar tal- Slavs/Kroati kien fl-aħħar tas-seklu 6 u l-bidu tas-seklu 7. Eventwalment, ġie ffurmat dukat, id-Dukat tal-Kroazja, immexxi minn Borna, kif attestat mill-kronaki ta' Einhard minn 818. Ir-rekord jirrappreżenta l-ewwel dokument ta' renji Kroati, stati vassalli ta 'Franza dak iż-żmien. Il-ġar tagħha fit-tramuntana kien il-Prinċipat tal-Pannonju t'Isfel, dak iż-żmien immexxi mid-Duka Ljudevit, li ħakem it-territorji bejn ix-xmajjar Drava u Sava, iċċentrati mill-forti tiegħu f'Sisak. Din il-popolazzjoni u t-territorju matul l-storja kienu relatati mill-qrib u konnessi mal-Kroati u l-Kroazja.

Il-Kristjanizzazzjoni tal-Kroati bdiet fis-seklu 7 fi żmien Archon Porga tal-Kroazja, inizjalment probabbilment kienet tinkludi biss l-elite u n-nies relatati, iżda l-aktar spiċċat fis-seklu 9. Is-sinjur Frankish spiċċat matul ir-renju ta' Mislav, jew is-suċċessur tiegħu Trpimir I. Id-dinastija rjali tal-Kroata nattiva twaqqfet mid-Duka Trpimir I f’nofs is-seklu 9, li għeleb lill-forzi Biżantini u Bulgari. L-ewwel ħakkiem indiġenu Kroat rikonoxxut mill-Papa kien id-Duka Branimir, li rċieva rikonoxximent papali mingħand il-Papa Ġwanni VIII fis-7 ta' Ġunju, 879. Tomislav kien l-ewwel re tal-Kroazja, imsemmi bħala tali f'ittra mill-Papa Ġwanni X fl-925. Tomislav għeleb lill-Kroazja. Invażjonijiet Ungeriżi u Bulgari. Ir-renju Kroat medjevali laħaq il-quċċata tiegħu fis-seklu 11 matul ir-renji ta' Petar Krešimir IV (1058-1074) u Dmitar Zvonimir (1075-1089). Meta Stjepan II miet fl-1091, u temm id-dinastija Trpimirović, il-kunjati ta' Dmitar Zvonimir, Władysław I tal-Ungerija, talab il-kuruna Kroata. Dan wassal għal gwerra u għaqda personali mal-Ungerija fl-1102 taħt ir-renju ta' Coloman.

Unjoni mal-Ungerija u l-Awstrija

Għall-erba' sekli li ġejjin, ir-Renju tal-Kroazja kien immexxi mis-Sabor (parlament) u Ban (viċire) maħtur mir-re. Dan il-perjodu ra ż-żieda ta' nobbli influwenti bħall-familji Frankopan u Šubić għall-prominenza, u eventwalment Projbizzjonijiet numerużi taż-żewġ familji. Kien hemm theddida dejjem tikber ta' konkwista Ottomana u ġlieda kontra r-Repubblika Venezjana għall-kontroll taż-żoni kostali. Il-Venezjani kkontrollaw il-biċċa l-kbira tad-Dalmazja sal-1428, ħlief għall-belt-stat ta' Dubrovnik, li saret indipendenti. Il-konkwisti Ottomani wasslu għall-Battalja tal-Qasam ta' Krbava tal-1493 u l-Battalja ta' Mohács tal-1526, li t-tnejn spiċċaw f'rebħiet Ottomani deċiżivi. Ir-Re Ludwig II miet f'Mohács u fl-1527 il-Parlament Kroat iltaqa' f'Cetin u eleġġa lil Ferdinand I tad-Dar tal-Habsburg bħala l-ħakkiem il-ġdid tal-Kroazja, bil-kundizzjoni li jipproteġi lill-Kroazja kontra l-Imperu Ottoman filwaqt li jirrispetta d-drittijiet politiċi tagħha.

Wara r-rebħiet deċiżivi Ottomani, il-Kroazja kienet maqsuma f'territorji ċivili u militari fl-1538. It-territorji militari saru magħrufa bħala l-Fruntieri Militari Kroati u kienu taħt il-kontroll dirett tal-Habsburgs. L-avvanzi Ottomani fil-Kroazja komplew sal-Battalja ta' Sisak fl-1593, l-ewwel telfa Ottomana deċiżiva, meta l-fruntieri ġew stabbilizzati. Matul il-Gwerra l-Kbira Torka (1683–1698), Slavonja ġiet irkuprata, iżda l-Punent tal-Bosnja, li kienet tagħmel parti mill-Kroazja qabel il-konkwista Ottomana, baqgħet barra mill-kontroll Kroat. Il-fruntiera attwali bejn iż-żewġ pajjiżi hija fdal ta' dan ir-riżultat. Dalmazja, il-parti tan-Nofsinhar tal-fruntiera, kienet definita bl-istess mod mill-Ħames u s-Seba’ Gwerer Ottomani-Venezjani.

Il-gwerer Ottomani ikkawżaw bidliet demografiċi. Matul is-seklu 16, Kroati mill-punent u t-tramuntana tal-Bosnja, Lika, Krbava, iż-żona bejn ix-xmajjar Una u Kupa, u speċjalment mill-punent tas-Slovenja, emigraw lejn l-Awstrija. Il-Kroati tal-Burgenland tal-lum huma dixxendenti diretti ta' dawn is-settlers. Biex jissostitwixxu l-popolazzjoni li kienet qed taħrab, il-Habsburgs ħeġġew lill-Bosnijaċi biex iwettqu servizz militari fil-Fruntieri Militari.

Il-Parlament Kroat appoġġja s-Sanzjoni Prammatika tar-Re Karlu III u ffirma s-Sanzjoni Prammatika tiegħu stess fl-1712. L-Imperatur sussegwentement wiegħed li jirrispetta l-privileġġi u d-drittijiet politiċi kollha tar-Renju tal-Kroazja, u r-Reġina Maria Teresa tat kontribuzzjonijiet sinifikanti għall-affarijiet Kroati, bħal bħall-introduzzjoni tal-edukazzjoni obbligatorja.

Fruntieri tar-Repubblika ta' Ragusa, mill-1426 (li tinkludi wkoll iż-żona msejħa "Neum" sal-1718)

Bejn l-1797 u l-1809, l-Ewwel Imperu Franċiż okkupa dejjem aktar il-kosta Adrijatika tal-Lvant u l-intern tagħha, u temm ir-repubbliki ta' Venezja u Ragusa, u stabbilixxa l-provinċji Illirji. Bi tweġiba, ir-Royal Navy imblukkat il-Baħar Adrijatiku, li wassal għall-Battalja ta' Vis fl-1811. Il-provinċji Illirji nqabdu mill-Awstrijaċi fl-1813 u ġew assorbiti fl-Imperu Awstrijak wara l-Kungress ta' Vjenna fl-1815. Dan wassal għall-formazzjoni ta' ir-Renju tad-Dalmazja u r-restawr tal-kosta Kroata lir-Renju tal-Kroazja taħt kuruna waħda. Is-snin 1830 u 1840 kienu kkaratterizzati minn nazzjonaliżmu romantiku li ispira l-Qawmien Nazzjonali Kroat, kampanja politika u kulturali li kienet favur l-unità tas-Slavi tan-Nofsinhar fi ħdan l-imperu. L-għan ewlieni tagħha kien li tistabbilixxi lingwa standard bħala kontropiż għall-Ungeriż filwaqt li tippromwovi l-letteratura u l-kultura Kroata. Matul ir-Rivoluzzjoni Ungeriża tal-1848, il-Kroazja qabdet mal-Awstrija. Ban Josip Jelačić għen biex jegħleb lill-Ungeriżi fl-1849 u beda politika ta' Ġermanizzazzjoni.

Fis-snin 60, il-falliment tal-politika deher evidenti, li wassal għall-Kompromess Awstro-Ungeriż tal-1867. Imbagħad inħolqot unjoni personali bejn l-Imperu Awstrijak u r-Renju tal-Ungerija. It-trattat ħalla l-status tal-Kroazja f'idejn l-Ungerija, li ġie riżolt bil-Ftehim Kroat-Ungeriż tal-1868, meta r-renji tal-Kroazja u tas-Slovenja kienu magħquda. Ir-Renju tad-Dalmazja baqa’ taħt il-kontroll Awstrijak de facto, filwaqt li Rijeka żammet l-status ta' corpus separatum introdott qabel fl-1779.

ara li l-Awstrija-Ungerija okkupat il-Bosnja u Ħerzegovina wara t-Trattat ta' Berlin tal-1878, il-fruntiera militari ġiet abolita. Is-setturi Kroati u Slavi tal-fruntiera reġgħu lura lejn il-Kroazja fl-1881, taħt id-dispożizzjonijiet tal-Ftehim Kroat-Ungeriż. Sforzi mġedda għar-riforma tal-Awstrija-Ungerija, li kienu jinvolvu federalizzazzjoni mal-Kroazja bħala unità federali, twaqqfu mill-Ewwel Gwerra Dinjija.

Il-gwerer dinjija u l-Jugoslavja

Fid-29 ta' Ottubru, 1918, il-Parlament Kroat (Sabor) iddikjara l-indipendenza u ddeċieda li jingħaqad mal-Istat li għadu kif ġie ffurmat tas-Sloveni, Kroati u Serbi, li mbagħad daħal f’unjoni mar-Renju tas-Serbja fl-4 ta’ Diċembru 1918 biex jifforma r-Renju tas-Serbja. Serbi, Kroati u Sloveni. Il-Parlament Kroat qatt ma rratifika l-unjoni mas-Serbja u l-Montenegro. Il-kostituzzjoni tal-1921 li tiddefinixxiet il-pajjiż bħala stat unitarju u l-abolizzjoni tal-Parlament Kroat u d-diviżjonijiet amministrattivi storiċi effettivament temmew l-awtonomija Kroata.

Il-kostituzzjoni l-ġdida ġiet miċħuda mill-partit politiku nazzjonali bl-aktar appoġġ: il-Partit tal-Peasant Croatian (HSS), immexxi minn Stjepan Radić.

Is-sitwazzjoni politika kompliet iddeterjorat meta Radić inqatel fl-Assemblea Nazzjonali fl-1928, li laħqet il-qofol tagħha fit-twaqqif tad-Ditatorjat tas-6 ta' Jannar mir-Re Alessandru I fl-1929. Id-dittatorjat intemmet formalment fl-1931 meta r-re impona kostituzzjoni aktar unitarja. L-HSS, issa mmexxija minn Vladko Maček, kompla jippromwovi l-federalizzazzjoni, li rriżulta fil-Ftehim Cvetković-Maček ta' Awwissu ta' 1939 u l-Banovina awtonoma tal-Kroazja. Il-gvern Jugoslav żamm il-kontroll tad-difiża, is-sigurtà interna, l-affarijiet barranin, il-kummerċ u t-trasport, filwaqt li kwistjonijiet oħra tħallew f'idejn is-Sabor Kroat u Ban maħtur mill-kuruna.

F'April 1941, il-Jugoslavja kienet okkupata mill-Ġermanja Nażista u l-Italja Faxxista. Wara l-invażjoni, ġie stabbilit stat pupazz installat mill-Ġermanja u l-Italja msejjaħ l-Istat Indipendenti tal-Kroazja (NDH). Il-biċċa l-kbira tal-Kroazja, il-Bożnja u Ħerzegovina u r-reġjun tas-Sirmija ġew inkorporati f'dan l-istat. Partijiet mid-Dalmazja ġew annessi mill-Italja, l-Ungerija annesset ir-reġjuni tat-Tramuntana tal-Kroazja ta' Baranja u Međimurje. Ir-reġim tal-NDH kien immexxi minn Ante Pavelić u l-ultranazzjonalista Ustaše, moviment marġinali fil-Kroazja ta' qabel il-gwerra. Bl-appoġġ militari u politiku Ġermaniż u Taljan, ir-reġim introduċa liġijiet razzjali u nieda kampanja ta' ġenoċidju kontra s-Serbi, il-Lhud u r-Roma. Ħafna kienu l-ħabs fil-kampijiet tal-konċentrament; l-akbar kien il-kumpless Jasenovac. Kroati anti-faxxisti kienu wkoll fil-mira tar-reġim. Diversi kampijiet ta' konċentrament (notevolment il-kampijiet ta' Rab, Gonars u Molat) ġew stabbiliti f'territorji okkupati mit-Taljani, l-aktar għas-Sloveni u l-Kroati. Fl-istess ħin, Ċetniki royalisti Jugoslavi u nazzjonalisti Serbi wettqu kampanja ġenoċidali kontra Kroati u Musulmani, megħjuna mill-Italja. Il-forzi Ġermaniżi Nażisti wettqu reati u tpattija kontra ċivili bħala ritaljazzjoni għal azzjonijiet partiġġjani, bħal fil-bliet ta' Kamešnica u Lipa fl-1944.

Ħareġ moviment ta' reżistenza. Fit-22 ta' Ġunju, 1941, ġie ffurmat l-1 Stakkament Partiġġjan ta’ Sisak qrib Sisak, l-ewwel unità militari ffurmata minn moviment ta' reżistenza fl-Ewropa okkupata. Dan qanqal il-bidu tal-moviment partiġġjan Jugoslav, grupp komunista, multi-etniku ta' reżistenza kontra l-faxxista mmexxi minn Josip Broz Tito. F'termini etniċi, il-Kroati kienu t-tieni l-akbar kontributuri għall-moviment partiġġjan wara s-Serbi. F'termini per capita, il-Kroati kkontribwew proporzjonalment għall-popolazzjoni tagħhom fil-Jugoslavja. Sa Mejju 1944 (skont Tito), il-Kroati kienu jiffurmaw 30% tal-kompożizzjoni etnika tal-Partiġjani, minkejja li jirrappreżentaw 22% tal-popolazzjoni. Il-moviment kiber malajr u fil-Konferenza ta' Tehran f'Diċembru 1943, il-partiġjani kisbu rikonoxximent mill-Alleati.

Bl-appoġġ mill-Alleati fil-loġistika, it-tagħmir, it-taħriġ u l-qawwa tal-ajru, u bl-għajnuna tat-truppi Sovjetiċi li pparteċipaw fl-Offensiva ta' Belgrad tal-1944, il-partiġjani kisbu l-kontroll tal-Jugoslavja u r-reġjuni tal-fruntiera tal-Italja u l-Awstrija f'Mejju 1945. Membri ta' il-forzi armati tal-NDH u truppi oħra tal-Assi, kif ukoll ċivili, kienu qed jirtiraw lejn l-Awstrija. Wara l-konsenja tagħhom, ħafna mietu fil-marċ tal-mewt Jugoslav tal-kollaboraturi Nażisti. Fis- snin ta' wara, Ġermaniżi etniċi ffaċċjaw persekuzzjoni fil- Jugoslavja, u ħafna ġew internati.

L-aspirazzjonijiet politiċi tal-moviment partiġġjan kienu riflessi fil-Kunsill tal-Istat Anti-Faxxista għal-Liberazzjoni Nazzjonali tal-Kroazja, li żviluppa fl-1943 bħala ġarrier tal-istat Kroat u mbagħad ttrasforma fil-Parlament fl-1945, u l-AVNOJ—il-kontroparti tiegħu fil-livell Jugoslav.

Skont studji dwar id-diżgrazzji tal-gwerra u ta' wara l-gwerra mid-demografija Vladimir Žerjavić u l-istatistika Bogoljub Kočović, mietu total ta' 295,000 persuna mit-territorju (mingħajr it-territorji ċeduti mill-Italja wara l-gwerra), li ammontaw għal 7,000 popolazzjoni, li fosthom kien hemm bejn 125,000 u 137,000 Serb, bejn 118,000 u 124,000 Kroat, bejn 16,000 u 17,000 Lhudi u 15,000 Roma. Barra minn hekk, fl-inħawi magħquda mal-Kroazja wara l-gwerra, mietu total ta' 32,000 ruħ, fosthom 16,000 kienu Taljani u 15,000 Kroat. Madwar 200,000 Kroat minn madwar il-Jugoslavja kollha (inkluża l-Kroazja) u barra minn Malta mietu b'kollox matul il-gwerra u l-konsegwenzi immedjati tagħha, madwar 5.4% tal-popolazzjoni.

Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, il-Kroazja saret unità federali soċjalista b'partit wieħed tar-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja mmexxija mill-Komunisti, iżda bi grad ta' awtonomija fi ħdan il-federazzjoni. Fl-1967, awturi u lingwisti Kroati ppubblikaw Dikjarazzjoni dwar l-Istatus u l-Isem tal-Lingwa Standard Kroata li talbu trattament ugwali għal-lingwa tagħhom.

Id-dikjarazzjoni kkontribwiet għal moviment nazzjonali li jfittex drittijiet ċivili akbar u t-tqassim mill-ġdid tal-ekonomija Jugoslava, li laħqet il-qofol tagħha fir-Rebbiegħa Kroata tal-1971, li ġiet imrażżna mit-tmexxija Jugoslava. Xorta waħda, il-Kostituzzjoni Jugoslava tal-1974 tat awtonomija akbar lill-unitajiet federali, bażikament tissodisfa objettiv tar-Rebbiegħa Kroata u tipprovdi bażi legali għall-indipendenza tal-kostitwenti federattivi.

Wara l-mewt ta' Tito fl-1980, is-sitwazzjoni politika fil-Jugoslavja marret għall-agħar. It-tensjoni nazzjonali kienet imħeġġa mill-Memorandum SANU tal-1986 u l-kolp ta' stat tal-1989 fil-Vojvodina, il-Kosovo u l-Montenegro. F'Jannar 1990, il-Partit Komunista frammentat fuq linji nazzjonali, u l-fazzjoni Kroata talbet federazzjoni aktar flessibbli. F'dik l-istess sena, saru l-ewwel elezzjonijiet multipartiti tal-Kroazja, filwaqt li r-rebħa ta' Franjo Tuđman aggravat it-tensjonijiet nazzjonalisti. Xi wħud mis-Serbi tal-Kroazja telqu minn Sabor u ddikjaraw l-awtonomija tar-Repubblika mhux rikonoxxuta tal-Krajina Serba, bl-intenzjoni li tinkiseb l-indipendenza Kroata.

Indipendenza

Hekk kif żdiedu t-tensjonijiet, il-Kroazja ddikjarat l-indipendenza tagħha fil-25 ta' Ġunju, 1991. Madankollu, l-implimentazzjoni sħiħa tad-dikjarazzjoni daħlet fis-seħħ biss wara moratorju ta' tliet xhur fuq id-deċiżjoni fit-8 ta' Ottubru, 1991. -l-Armata Popolari Jugoslava (JNA) ikkontrollata u diversi gruppi paramilitari Serbi attakkaw lill-Kroazja.

Fl-aħħar tal-1991, kunflitt ta' intensità għolja miġġieled fuq front wiesa' naqqas il-kontroll tal-Kroazja għal madwar żewġ terzi tat-territorju tagħha. Gruppi paramilitari Serbi mbagħad bdew kampanja ta' qtil, terrur u tkeċċija ta' Kroati f’territorji ribelli, fejn qatlu eluf ta' ċivili Kroati u keċċew jew ikeċċu madwar 400,000 Kroat u oħrajn mhux Serbi minn djarhom. Is-Serbi li jgħixu fi bliet Kroati, speċjalment dawk qrib il-linji ta' quddiem, kienu suġġetti għal diversi forom ta' diskriminazzjoni. Is-Serbi Kroati fil-Lvant u l-Punent tas-Slovenja u partijiet mill-Krajina ġew sfurzati jaħarbu jew tkeċċew mill-forzi Kroati, għalkemm fuq skala ristretta u f'numri iżgħar. Il-gvern Kroat iddeplora pubblikament dawn il-prattiki u pprova jwaqqafhom, u stqarr li ma kinux parti mill-politika tal-gvern.

Fil-15 ta' Jannar, 1992, il-Kroazja kisbet rikonoxximent diplomatiku mill-Komunità Ekonomika Ewropea, segwita min-Nazzjonijiet Uniti. Il-gwerra effettivament ntemmet f’Awwissu 1995 b'reba dei]iva Kroata; L-avveniment jiġi mfakkar kull sena fil-5 ta' Awwissu bħala Jum il-Ħajr għall-Vitorja u l-Patrija u Jum id-Difensuri tal-Kroazja. Wara r-rebħa Kroata, madwar 200,000 Serb mir-Repubblika awtoproklamata tal-Krajina Serba ħarbu mir-reġjun u mijiet ta' ċivili Serbi, l-aktar anzjani, mietu bħala riżultat tal-operazzjoni militari. L-artijiet tagħhom aktar tard ġew stabbiliti minn refuġjati Kroati mill-Bosnja u Ħerzegovina. Iż-żoni okkupati li kien fadal ġew ritornati lejn il-Kroazja wara l-Ftehim ta' Erdut ta' Novembru 1995, li kkonkluda mal-missjoni UNTAES f'Jannar 1998. Il-biċċa l-kbira tas-sorsi jqiegħdu l-imwiet tal-gwerra għal madwar 20,000.

Wara t-tmiem tal-gwerra, il-Kroazja ffaċċjat l-isfidi tar-rikostruzzjoni ta’ wara l-gwerra, ir-ritorn tar-refuġjati, it-twaqqif tad-demokrazija, il-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem u l-iżvilupp soċjali u ekonomiku ġenerali.

Is-snin 2000 kienu kkaratterizzati minn demokratizzazzjoni, tkabbir ekonomiku, riformi strutturali u soċjali, u problemi bħall-qgħad, il-korruzzjoni, u l-ineffiċjenza fl-amministrazzjoni pubblika. F'Novembru 2000 u Marzu 2001, il-Parlament emenda l-Kostituzzjoni, adottata għall-ewwel darba fit-22 ta' Diċembru, 1990, bidlet l-istruttura bikamerali tagħha għall-forma unikamerali storika tagħha u naqqas is-setgħat presidenzjali.

Il-Kroazja ngħaqdet mas-Sħubija għall-Paċi fil-25 ta' Mejju, 2000 u saret membru tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ fit-30 ta' Novembru, 2000. Fid-29 ta' Ottubru 2001, il-Kroazja ffirmat Ftehim ta' Stabbilizzazzjoni u Assoċjazzjoni mal-Unjoni Ewropea, ippreżentat applikazzjoni formali għal sħubija fl-UE fl-2003, ingħata status ta' pajjiż kandidat fl-2004, u beda n-negozjati ta' adeżjoni fl-2005. Għalkemm l-ekonomija Kroata kienet gawdiet minn boom sinifikanti fil-bidu tas-snin 2000, il-kriżi finanzjarja tal-2008 ġiegħlet lill-gvern jaqta' l-infiq, u qanqlet għajta pubblika.

Il-Kroazja serviet fil-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti għall-ewwel darba fl-2008-2009, u assumiet is-siġġu mhux permanenti f'Diċembru 2008. Fl-1 ta' April, 2009, il-Kroazja ngħaqdet man-NATO.

Fl-2011 kien hemm mewġa ta' protesti kontra l-gvern li rriflettew skuntentizza ġenerali bis-sitwazzjoni politika u ekonomika attwali. Il-protesti għaqqdu diversi tendenzi politiċi bi tweġiba għall-iskandli reċenti ta' korruzzjoni tal-gvern u talbu elezzjonijiet bikrija. Fit-28 ta' Ottubru, 2011, il-Membri Parlamentari vvutaw biex ixolji l-Parlament u l-protesti naqsu gradwalment. Il-President Ivo Josipović aċċetta x-xoljiment ta' Sabor nhar it-Tnejn, 31 ta' Ottubru, u ppjana elezzjonijiet ġodda għall-Ħadd, 4 ta' Diċembru, 2011.

Fit-30 ta' Ġunju, 2011, il-Kroazja lestiet b'suċċess in-negozjati ta' adeżjoni mal-UE. Il-pajjiż iffirma t-Trattat ta' Adeżjoni fid-9 ta' Diċembru, 2011 u għamel referendum fit-22 ta' Jannar, 2012, li fih iċ-ċittadini Kroati vvutaw favur is-sħubija fl-UE. Il-Kroazja ssieħbet fl-Unjoni Ewropea fl-1 ta' Lulju, 2013.

Il-Kroazja kienet affettwata mill-kriżi tal-migrazzjoni Ewropea tal-2015, meta l-għeluq tal-fruntieri tal-Ungerija mas-Serbja mbotta aktar minn 700,000 refuġjat u migrant biex jgħaddu mill-Kroazja fi triqthom lejn pajjiżi oħra tal-UE.

Fid-19 ta' Ottubru, 2016, Andrej Plenković ħa l-kariga bħala l-Prim Ministru Kroat attwali. L-aħħar elezzjoni presidenzjali, li saret fil-5 ta' Jannar, 2020, eleġġet lil Zoran Milanović bħala president.

Fil-25 ta' Jannar, 2022, il-Kunsill tal-OECD iddeċieda li jiftaħ negozjati ta' adeżjoni mal-Kroazja. Matul il-proċess ta' adeżjoni, il-Kroazja kellha timplimenta bosta riformi li jagħtu spinta lill-isferi kollha ta' attività, mis-servizzi pubbliċi u s-sistema ġudizzjarja għall-edukazzjoni, it-trasport, il-finanzi, is-saħħa u l-kummerċ. Skont il-Pjan Direzzjonali tal-Adeżjoni tal-OECD minn Ġunju 2022, il-Kroazja se tgħaddi minn reviżjonijiet tekniċi minn 25 kumitat tal-OECD u s'issa qed timxi 'l quddiem b'pass aktar mgħaġġel milli mistenni. Sħubija sħiħa hija mistennija fl-2025 u hija l-aħħar għan ewlieni tal-politika barranija li l-Kroazja għad trid tilħaq.

Fl-1 ta' Jannar, 2023, il-Kroazja adottat l-euro bħala l-munita uffiċjali tagħha, li tissostitwixxi l-kuna, u saret l-20 membru taż-żona tal-euro. Fl-istess jum, il-Kroazja saret is-sebgħa u għoxrin membru taż-żona Schengen mingħajr fruntieri, u b'hekk immarkat l-integrazzjoni sħiħa tagħha fl-UE.

Ġeografija

Il-Kroazja tinsab fiċ-ċentru u fix-Xlokk tal-Ewropa, fuq il-kosta tal-Baħar Adrijatiku. L-Ungerija tinsab fil-grigal, is-Serbja fil-lvant, il-Bożnja u Ħerzegovina u l-Montenegro fix-Xlokk, u s-Slovenja fil-majjistral. Hija tinsab prinċipalment bejn latitudnijiet 42° u 47° N u lonġitudnijiet 13° u 20° E. Parti mit-territorju fin-nofsinhar estrem li jdawwar Dubrovnik hija enklavi prattika konnessa mal-bqija tal-kontinent b'ibħra territorjali, iżda separati fuq l-art. minn strixxa kostali qasira li tappartjeni għall-Bosnja u Ħerzegovina madwar Neum. Il-Pont Pelješac jgħaqqad l-enklavi mal-Kroazja kontinentali.

Stampa:20230429.Donau.zwischen km 1255 y 1333.-032.1.jpg

Xmara Danubju, Slavonja tal-Lvant

It-territorju jkopri 56,594 kilometru kwadru (21,851 sq mi), li jikkonsistu f'56,414 kilometru kwadru (21,782 sq mi) ta' art u 128 kilometru kwadru (49 sq mi) ta' ilma. Huwa l-127 l-akbar pajjiż fid-dinja. L-elevazzjoni tvarja mill-muntanji tal-Alpi Dinariċi bl-ogħla punt ta' Dinara Peak f'1,831 metru (6,007 pied) ħdejn il-fruntiera mal-Bożnja u Ħerzegovina fin-nofsinhar sal-kosta tal-Baħar Adrijatiku li tagħmel il-fruntiera kollha tal-Lbiċ tagħha. Il-Kroazja Insulari tikkonsisti f'aktar minn elf gżira u gżejjer li jvarjaw fid-daqs, li 48 minnhom huma abitati b'mod permanenti. L-akbar gżejjer huma Cres u Krk, kull waħda tkopri erja ta' madwar 405 kilometru kwadru (156 sq mi).

Il-partijiet muntanjużi tat-tramuntana ta' Hrvatsko Zagorje u l-pjanuri ċatti ta' Slavonja fil-lvant, li huma parti mill-Baċir Pannoniku, huma qasmu minn xmajjar kbar bħad-Danubju, Drava, Kupa u Sava. Id-Danubju, it-tieni l-itwal xmara fl-Ewropa, tgħaddi mill-belt ta' Vukovar fil-lvant imbiegħed u tifforma parti mill-fruntiera ma' Vojvodina. Ir-reġjuni ċentrali u tan-Nofsinhar ħdejn il-kosta u l-gżejjer Adrijatiċi jikkonsistu f'muntanji baxxi u artijiet għolja foresti. Riżorsi naturali misjuba fi kwantitajiet sinifikanti biżżejjed għall-produzzjoni jinkludu żejt, faħam, boksajt, minerali tal-ħadid ta' grad baxx, kalċju, ġibs, asfalt naturali, silika, majka, tafal, melħ, u enerġija idroelettrika. Topografija Karst tagħmel madwar nofs il-Kroazja u hija speċjalment prominenti fl-Alpi Dinariċi. Il-Kroazja hija dar għal għerien fondi, li 49 minnhom huma aktar minn 250 m fond, 14 aktar minn 500 m u tlieta aktar minn 1000 m. L-aktar lagi famużi fil-Kroazja huma l-Lagi Plitvice, sistema ta' 16-il lagi b'kaskati li jgħaqqduhom fuq kaskati tad-dolomit u tal-franka. Il-lagi huma famużi għall-kuluri distintivi tagħhom, li jvarjaw minn turkważ għal aħdar mint, griż jew blu.

Klima

Il-biċċa l-kbira tal-Kroazja għandha klima kontinentali moderatament sħuna u b'xita skont il-klassifikazzjoni tal-klima Köppen. It-temperatura medja ta' kull xahar tvarja minn -3 °C (27 °F) f'Jannar sa 18 °C (64 °F) f'Lulju. L-iktar partijiet kesħin tal-pajjiż huma Lika u Gorski Kotar, li fihom klima ta' silġ u foresti f’elevazzjonijiet ogħla minn 1,200 metru (3,900 pied). L-aktar żoni sħan jinsabu fuq il-kosta Adrijatika u speċjalment fl-intern immedjat tagħha, ikkaratterizzat minn klima Mediterranja, hekk kif il-baħar jimmodera t-temperaturi massimi. Konsegwentement, il-qċaċet tat-temperatura huma aktar evidenti fiż-żoni kontinentali.

L-inqas temperatura ta '-35.5 °C (-31.9 °F) ġiet irreġistrata fit-3 ta' Frar, 1919 f'Čakovec, u l-ogħla temperatura ta' 42.8 °C (109.0 °F) ġiet irreġistrata fl-4 ta' Awwissu 1981 f'Ploče.

Preċipitazzjoni annwali medja tvarja bejn 600 millimetru (24 pulzieri) u 3,500 millimetru (140 pulzieri) skond ir-reġjun ġeografiku u t-tip ta' klima. L-inqas xita hija rreġistrata fuq il-gżejjer ta' barra (Biševo, Lastovo, Svetac, Vis) u l-partijiet tal-Lvant ta' Slavonja. Madankollu, fil-każ tal-aħħar, ix-xita sseħħ prinċipalment matul l-istaġun tat-tkabbir. Il-livelli massimi ta' preċipitazzjoni huma osservati fl-Alpi Dinariċi, fuq il-qċaċet Gorski Kotar ta' Risnjak u Snježnik.

L-irjieħ prevalenti fl-intern huma ħfief għal moderati mill-grigal jew mill-Lbiċ, u fiż-żona kostali, l-irjieħ prevalenti huma determinati minn karatteristiċi lokali. L-ogħla veloċitajiet tar-riħ huma rreġistrati l-aktar ta 'spiss fix-xhur kesħin tul il-kosta, ġeneralment bħala l-bura friska tal-grigal jew inqas ta' spiss bħala l-meraq sħun tan-Nofsinhar. L-aktar partijiet xemxija huma l-gżejjer ta' barra, Hvar u Korčula, fejn jiġu rreġistrati aktar minn 2,700 siegħa ta' xemx fis-sena, segwiti min-nofs u tan-Nofsinhar tal-Baħar Adrijatiku b’mod ġenerali, u l-kosta tat-Tramuntana tal-Adrijatiku, kollha b’aktar minn 2,000 siegħa ta' xemx kull sena.

Bijodiversità

Il-Kroazja tista' tiġi suddiviża f'ekoreġjuni bbażati fuq il-klima u l-ġeomorfoloġija. Il-pajjiż huwa wieħed mill-aktar sinjuri fl-Ewropa f'termini ta' bijodiversità. Il-Kroazja għandha erba' tipi ta' reġjuni bijoġeografiċi: il-Mediterran tul il-kosta u fl-intern immedjat tagħha, l-Alpin fil-biċċa l-kbira ta' Lika u Gorski Kotar, il-Pannonjan tul Drava u d-Danubju, u l-kontinent fiż-żoni li fadal. L-aktar sinifikanti huma l-ħabitats tal-karst li jinkludu l-karst mgħaddas, bħall-kanyon ta' Zrmanja u Krka u l-ostakli tat-tuf, kif ukoll il-ħabitats taħt l-art. Il-pajjiż fih tliet ekoreġjuni: foresti mħallta tal-Muntanji Dinariċi, foresti mħallta Pannonjani, u foresti tal-weraq Illyrian.

Il-ġeoloġija tal-karst hija dar għal madwar 7,000 għar u ħofra, li wħud minnhom huma l-abitat tal-uniku vertebrat akkwatiku magħruf li jgħammar l-għerien: l-olm. Il-foresti huma abbundanti, li jkopru 2,490,000 ettaru (6,200,000 acres) jew 44% tal-art Kroata. Tipi oħra ta' ħabitat jinkludu artijiet mistagħdra, artijiet bil-ħaxix, swamps, mtajjar, ħabitats tal-għorik, ħabitats kostali u tal-baħar.

F'termini fitoġeografiċi, il-Kroazja hija parti mir-Renju Boreali u hija parti mill-provinċji Illirji u Ewropej Ċentrali tar-Reġjun Ċirkumboreal u l-provinċja Adrijatika tar-Reġjun tal-Mediterran. Il-Fond Dinji għall-Ħajja Selvaġġa jaqsam il-Kroazja fi tliet ekoreġjuni: foresti mħallta Pannonjani, foresti mħallta tal-Muntanji Dinariċi, u foresti tal-weraq Illyrian.

Il-Kroazja hija dar għal 37,000 speċi magħrufa ta' pjanti u annimali, iżda n-numru attwali tagħhom huwa stmat li hu bejn 50,000 u 100,000. Aktar minn elf speċi huma endemiċi, speċjalment fil-muntanji Velebit u Biokovo, il-gżejjer Adrijatiċi u xmajjar karst. Il-leġiżlazzjoni tipproteġi 1,131 speċi. L-aktar theddida serja hija t-telf u d-degradazzjoni tal-ħabitat. Problema oħra hija ppreżentata minn speċi eżotiċi invażivi, speċjalment l-alka Caulerpa taxifolia. Il-Kroazja kellha punteġġ medju tal-Indiċi tal-Integrità tal-Pajsaġġ tal-Foresti tal-2018 ta' 4.92/10, u kklassifikaha fil-113-il post minn 172 pajjiż.

L-alka invażiva tiġi mmonitorjata u mneħħija regolarment biex tipproteġi l-ħabitat bentiku. Ir-razez ta' pjanti kkultivati indiġeni u razez ta' annimali domestiċi huma numerużi. Dawn jinkludu ħames razez ta' żwiemel, ħamsa ta' bhejjem, tmienja ta' nagħaġ, tnejn ta' ħnieżer u waħda ta' tjur. Ir-razez indiġeni jinkludu disgħa li huma fil-periklu jew fil-periklu kritiku. Il-Kroazja għandha 444 żona protetta, li jkopru 9% tal-pajjiż. Dawn jinkludu tmien parks nazzjonali, żewġ riservi stretti u għaxar parks naturali. L-aktar żona protetta famuża u l-eqdem park nazzjonali fil-Kroazja huwa l-Park Nazzjonali tal-Lagi Plitvice, Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO. Il-Park Naturali Velebit huwa parti mill-Programm tal-Bniedem u l-Biosfera tal-UNESCO. Riżervi stretti u speċjali, kif ukoll parks nazzjonali u naturali, huma ġestiti u protetti mill-gvern ċentrali, filwaqt li żoni protetti oħra huma ġestiti mill-kontej. Fl-2005, inħoloq in-Netwerk Ekoloġiku Nazzjonali, bħala l-ewwel pass fit-tħejjija għall-adeżjoni mal-UE u l-adeżjoni man-netwerk Natura 2000.

Governanza

Ir-Repubblika tal-Kroazja hija stat unitarju u kostituzzjonali li juża sistema parlamentari. Is-setgħat tal-gvern fil-Kroazja huma l-fergħat leġiżlattivi, eżekuttivi u ġudizzjarji. Il-president tar-repubblika (Kroat: Predsjednik Republike) huwa l-kap tal-istat, elett direttament għal terminu ta' ħames snin u limitat mill-Kostituzzjoni għal żewġ mandati. Minbarra li jservi bħala kap kmandant tal-forzi armati, il-president għandu d-dmir proċedurali li jaħtar lill-prim ministru fil-parlament u għandu xi influwenza fuq il-politika barranija.

Il-Gvern hu mmexxi mill-prim ministru, li għandu erba' deputati prim ministri u 16-il ministru inkarigati minn setturi speċifiċi. Bħala l-fergħa eżekuttiva, hija responsabbli biex tipproponi liġijiet u baġit, tinforza l-liġijiet, u tiggwida l-politiki barranin u domestiċi. Il-Gvern għandu l-kwartieri ġenerali tiegħu f'Banski dvori f'Żagreb.

Liġi u sistema ġudizzjarja

Is-setgħa leġiżlattiva hija miżmuma minn parlament unikamerali (Sabor). In-numru ta' membri tas-Sabor jista' jvarja bejn 100 u 160. Dawn jiġu eletti b'vot popolari biex iservu mandati ta' erba' snin. Is-sessjonijiet leġiżlattivi jsiru mill-15 ta' Jannar sal-15 ta' Lulju u mill-15 ta' Settembru sal-15 ta' Diċembru ta' kull sena. L-akbar żewġ partiti politiċi fil-Kroazja huma l-Unjoni Demokratika Kroata u l-Partit Soċjali Demokratiku Kroat.

Il-Kroazja għandha sistema legali tal-liġi ċivili li fiha l-liġijiet joħorġu primarjament minn statuti bil-miktub, u l-imħallfin jaġixxu bħala eżekuturi aktar milli ħallieqa tal-liġijiet. L-iżvilupp tagħha kien influwenzat ħafna mis-sistemi legali Ġermaniżi u Awstrijaċi. Il-liġi Kroata hija maqsuma f'żewġ oqsma ewlenin: il-liġi privata u l-liġi pubblika. Qabel ma tlestew in-negozjati tal-adeżjoni mal-UE, il-leġiżlazzjoni Kroata kienet diġà ġiet armonizzata bis-sħiħ mal-acquis communautaire.

Il-qrati nazzjonali ewlenin huma l-Qorti Kostituzzjonali, li tissorvelja l-ksur tal-Kostituzzjoni, u l-Qorti Suprema, li hija l-ogħla qorti tal-appell. Il-qrati amministrattivi, kummerċjali, tal-kontea, ta' misdemeanor u muniċipali jittrattaw każijiet fl-oqsma rispettivi tagħhom. Każijiet li jaqgħu taħt il-ġurisdizzjoni ġudizzjarja jiġu deċiżi fl-ewwel istanza minn imħallef professjonali wieħed, filwaqt li l-appelli jiġu deliberati fi qrati mħallta ta' mħallfin professjonali. Maġistrati lajċi jipparteċipaw ukoll fil-proċessi. L-Uffiċċju tal-Prosekutur tal-Istat huwa l-korp ġudizzjarju magħmul minn prosekuturi pubbliċi li għandhom is-setgħa li jibdew il-prosekuzzjoni ta' dawk li wettqu reati.

L-aġenziji tal-infurzar tal-liġi huma organizzati taħt l-awtorità tal-Ministeru tal-Intern u huma magħmulin primarjament mill-forza tal-pulizija nazzjonali. Is-servizz tas-sigurtà tal-Kroazja huwa l-Aġenzija tas-Sigurtà u l-Intelligence (SOA).

Relazzjonijiet barranin

Il-Kroazja stabbiliet relazzjonijiet diplomatiċi ma' 194 pajjiż. appoġġ għal 57 ambaxxata, 30 konsulat u tmien missjonijiet diplomatiċi permanenti. 56 ambaxxata barranija u 67 konsulat joperaw fil-pajjiż minbarra uffiċċji ta' organizzazzjonijiet internazzjonali bħall-Bank Ewropew għar-Rikostruzzjoni u l-Iżvilupp (BERŻ), l-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Migrazzjoni (IOM), l-Organizzazzjoni għas-Sigurtà u l-Kooperazzjoni fl-Ewropa (OSKE) , il-Bank Dinji, l-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa (WHO), it-Tribunal Kriminali Internazzjonali għal dik li kienet il-Jugoslavja (ICTY), il-Programm tal-Iżvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti (UNDP), il-Kummissarju Għoli tan-Nazzjonijiet Uniti għar-Refuġjati (UNHCR) u l-UNICEF.

Fl-2019, il-Ministeru Kroat tal-Affarijiet Barranin u l-Integrazzjoni Ewropea impjega 1,381 persuna u nefaq 765.295 miljun kuna (101.17 miljun ewro). L-għanijiet iddikjarati tal-politika barranija Kroata jinkludu t-titjib tar-relazzjonijiet mal-pajjiżi ġirien, l-iżvilupp tal-kooperazzjoni internazzjonali, u l-promozzjoni tal-ekonomija Kroata u l-Kroazja nnifisha.

Il-Kroazja hija membru tal-Unjoni Ewropea. Mill-2021, il-Kroazja kellha kwistjonijiet tal-fruntieri mhux solvuti mal-Bożnja u Ħerzegovina, il-Montenegro, is-Serbja u s-Slovenja. Il-Kroazja hija membru tan-NATO. Fl-1 ta' Jannar, 2023, il-Kroazja ingħaqdet simultanjament maż-Żona Schengen u maż-Żona tal-Euro, wara li qabel ingħaqdet mal-ERM II fl-10 ta' Lulju, 2020.

Diaspora Kroata

Id-dijaspora Kroata tikkonsisti f'komunitajiet ta' Kroati etniċi u ċittadini Kroati li jgħixu barra mill-Kroazja. Il-Kroazja żżomm kuntatti intensivi mal-komunitajiet Kroati barra l-pajjiż (eż. appoġġ amministrattiv u finanzjarju għal attivitajiet kulturali u sportivi u inizjattivi ekonomiċi). Il-Kroazja żżomm b'mod attiv relazzjonijiet barranin biex issaħħaħ u tiggarantixxi d-drittijiet tal-minoranza Kroata f'diversi pajjiżi ospitanti.

Militari

Il-Forzi Armati Kroati (FAC) jikkonsistu mill-fergħat tal-Forza tal-Ajru, tal-Armata u tan-Navy, flimkien mal-Kmand tal-Edukazzjoni u t-Taħriġ u l-Kmand tal-Appoġġ. L-FAC huma mmexxija mill-Istaff Ġenerali, li jirrapporta lill-Ministru tad-Difiża, li min-naħa tiegħu jirrapporta lill-President. Skont il-kostituzzjoni, il-president huwa l-kap kmandant tal-forzi armati. F'każ ta' theddida immedjata waqt il-gwerra, huwa jagħti ordnijiet direttament lill-Istaff Ġenerali.

Wara l-gwerra 1991-1995, l-infiq tad-difiża u d-daqs tal-FAC bdew jonqsu b'mod kostanti. Fl-2019, l-infiq militari kien stmat għal 1.68% tal-PGD tal-pajjiż, is-67 globalment. Fl-2005, il-baġit waqa' taħt it-2% tal-PGD meħtieġ min-NATO, 'l isfel mill-ogħla livell ta' kull żmien ta' 11.1% fl-1994. u professjonalizzazzjoni fis-snin qabel ma ssieħbet fin-NATO f'April 2009. Skont digriet presidenzjali maħruġ fl-2006, il-FAC impjegat madwar 18,100 persunal militari attiv, 3,000 ċivili u 2,000 rekluta volontarja minn fost 18 u 30 sena fi żmien ta' paċi.

Il-konskrizzjoni ġiet abolita f'Jannar 2008. Sa l-2008, is-servizz militari kien obbligatorju għall-irġiel fl-età ta '18-il sena u r-rekluti servew termini ta' servizz ta' sitt xhur, li fl-2001 tnaqqsu mid-disa' xhur stabbiliti qabel. Min joġġezzjona kuxjenza jistgħu jagħżlu tmien xhur servizz ċivili minflok.

Minn Mejju 2019, il-militar Kroat kellu 72 membru stazzjonati f'pajjiżi barranin bħala parti mill-forzi internazzjonali taż-żamma tal-paċi mmexxija min-Nazzjonijiet Uniti. Fl-2019, 323 suldat servew fil-forza ISAF immexxija min-NATO fl-Afganistan. 156 oħra servew mal-KFOR fil-Kosovo.

Il-Kroazja għandha settur militari-industrijali li esporta tagħmir militari li jiswa madwar 493 miljun kunas (65,176 miljun ewro) fl-2020. Fost l-armi u l-vetturi magħmulin mill-Kroat użati mill-FAC hemm il-pistola standard HS2000 manifatturata minn HS Produkt u t-tank tal-battalja M-84D iddisinjat mill-fabbrika Đuro Đaković. L-uniformijiet u l-elmi li jintlibsu mis-suldati tal-FAC huma prodotti lokalment u mibjugħa f’pajjiżi oħra.

Skont l-Indiċi tal-Paċi Globali tal-2024, il-Kroazja hija l-15-il pajjiż l-aktar paċifiku fid-dinja.

Organizzazzjoni territorjali

Il-Kroazja kienet l-ewwel maqsuma f'kontej fil-Medju Evu. Id-diviżjonijiet inbidlu maż-żmien biex jirriflettu t-telf tat-territorju għall-konkwista Ottomana u l-ħelsien sussegwenti tal-istess territorju, il-bidliet fl-istatus politiku tad-Dalmazja, Dubrovnik u l-Istrija. Id-diviżjoni tradizzjonali tal-pajjiż f'kontej ġiet abolita fl-1920 meta r-Renju tas-Serbi, Kroati u Sloveni u r-Renju ta' wara tal-Jugoslavja introduċew oblasts u banovinas rispettivament.

Il-Kroazja mmexxija mill-Komunisti, bħala parti integrali mill-Jugoslavja ta' wara t-Tieni Gwerra Dinjija, abolit id-diviżjonijiet preċedenti u introduċiet muniċipalitajiet, u qasmet lill-Kroazja f'madwar mitt muniċipalità. Il-kontej ġew introdotti mill-ġdid fil-leġiżlazzjoni tal-1992, mibdula b'mod sinifikanti f'termini ta 'territorju relattiv għas-suddiviżjonijiet ta' qabel l-1920s Fl-1918, il-parti tat-Transleitania kienet maqsuma fi tmien kontej bis-sedi tagħhom f'Bjelovar, Gospić, Ogulin, Osijek, Požega, Varaždin. Vukovar u Zagreb.

Mill-1992, il-Kroazja hija maqsuma f'20 kontea u l-belt kapitali ta' Zagreb, din tal-aħħar għandha l-awtorità doppja u l-istatus legali ta' kontea u belt. Il-fruntieri tal-kontea inbidlu f'xi każijiet, l-aħħar reviżjoni kienet fl-2006. Il-kontej huma suddiviżi f'127 belt u 429 belt żgħira. Id-diviżjoni tan-Nomenklatura tal-Unitajiet Territorjali għall-Istatistika (NUTS) titwettaq f'diversi livelli. Il-livell NUTS 1 iqis il-pajjiż kollu f'unità waħda; tliet reġjuni NUTS 2 jaqgħu taħt dak. Dawk huma l-Majjistral tal-Kroazja, il-Kroazja Ċentrali u tal-Lvant (Pannonjan), u l-Kroazja Adrijatika. Dan tal-aħħar ikopri l-kontej tul il-kosta Adrijatika. Il-Majjistral tal-Kroazja tinkludi Koprivnica-Križevci, Krapina-Zagorje, Međimurje, Varaždin, il-belt ta' Zagreb u l-kontej ta' Zagreb, filwaqt li l-Kroazja ċentrali u tal-Lvant (Pannonia) tinkludi l-bqija taż-żoni: il-kontej ta' Bjelovar-Bilogora, Brod-Posavina, , Osijek-Baranja, Požega-Slavonia, Sisak-Moslavina, Virovitica-Podravina u Vukovar-Syrmia. Kontej individwali u l-belt ta' Żagreb jirrappreżentaw ukoll unitajiet ta' suddiviżjoni tal-livell NUTS 3 fil-Kroazja. Id-diviżjonijiet tal-unità amministrattiva lokali (LAU) NUTS huma f'żewġ saffi. Id-diviżjonijiet LAU 1 jikkoinċidu mal-kontej u l-belt ta' Żagreb, u jagħmluhom l-istess unitajiet NUTS 3, filwaqt li s-suddiviżjonijiet LAU 2 jikkorrispondu għal bliet u muniċipalitajiet.

Ekonomija

L-ekonomija tal-Kroazja hija kklassifikata bħala bi dħul għoli u żviluppata. Dejta mill-Fond Monetarju Internazzjonali tipproġetta li l-PGD nominali Kroat se jilħaq $88.08 biljun fl-2024, jew $22,966 per capita. Il-PGD fil-parità tas-saħħa tal-akkwist (PPP) se jiżdied għal $175.269 biljun, jew $45,702 per capita. Skont l-Eurostat, il-PDG Kroat per capita f'PPS kien ta' 76% tal-medja tal-UE fl-2023, bi tkabbir reali tal-PGD għas-sena ta' 2.8%. Is-salarju nett medju ta’ ħaddiem Kroat f'April 2024 kien ta' €1,326 fix-xahar, is-salarju gross medju ta' madwar €1,834 fix-xahar. Ir-rata tal-qgħad niżlet għal 5.6% f'dak ix-xahar, 'l isfel minn 7.2% f'Lulju 2019 u 9.6% f'Diċembru 2018. Ir-rata tal-qgħad bejn l-1996 u l-2018 kienet medja ta' 17.38%, li laħqet l-ogħla rekord ta' 23.60% f'Jannar 2002 u l-baxx rekord. ta' 8.40% f'Settembru 2018. Fl-2017, il-produzzjoni ekonomika kienet iddominata mis-settur tas-servizzi, li jammonta għal 70.1% tal-PGD, segwit mis-settur industrijali b'26.2% u l-agrikoltura bi 3.7%.

Skont id-dejta tal-2017, 1.9% tal-forza tax-xogħol kienet impjegata fl-agrikoltura, 27.3% fl-industrija, u 70.8% fis-servizzi. Il-bini tal-vapuri, l-ipproċessar tal-ikel, il-farmaċewtiċi, it-teknoloġija tal-informazzjoni, il-bijokimika u l-industrija tal-injam jiddominaw is-settur industrijali. Fl-2018, l-esportazzjonijiet Kroati kienu vvalutati għal 108 biljun kuna (€14.61 biljun) b'176 biljun kuna (€23.82 biljun) ta' importazzjonijiet. L-akbar sieħeb kummerċjali tal-Kroazja kien il-bqija tal-Unjoni Ewropea, immexxija mill-Ġermanja, l-Italja u s-Slovenja. Skont l-Eurostat, il-Kroazja għandha l-akbar ammont ta' riżorsi tal-ilma per capita fl-UE (30,000 m 3 ).

Bħala riżultat tal-gwerra, l-infrastruttura ekonomika sofriet ħsarat kbar, partikolarment l-industrija tat-turiżmu. Mill-1989 sal-1993, il-PGD naqas b'40.5%. L-istat Kroat għadu jikkontrolla setturi ekonomiċi importanti, bl-infiq tal-gvern jammonta għal 40% tal-PGD. Ta' tħassib partikolari huwa r-ritard tas-sistema ġudizzjarja, l-ineffiċjenza tal-amministrazzjoni pubblika u l-korruzzjoni, li jaffettwaw is-sjieda tal-art. Fl-Indiċi tal-Perċezzjonijiet tal-Korruzzjoni tal-2022, ippubblikat minn Transparency International, il-pajjiż ikklassifika fis-57 post Fl-aħħar ta' Ġunju 2020, id-dejn nazzjonali kien ta' 85.3% tal-PDG.

Turiżmu

It-turiżmu jiddomina s-settur tas-servizzi Kroat, li jammonta għal sa 20% tal-PGD. Huwa stmat li d-dħul mit-turiżmu fl-2019 kien ta’ 10.5 biljun ewro. L-effetti pożittivi tiegħu jinħassu fl-ekonomija kollha, u jżidu l-kummerċ bl-imnut u l-impjiegi staġjonali. L-industrija hija meqjusa bħala negozju ta' esportazzjoni minħabba li l-infiq minn viżitaturi barranin inaqqas b'mod sinifikanti l-iżbilanċ kummerċjali tal-pajjiż.

L-industrija tat-turiżmu kibret malajr, irreġistrat żieda qawwija fin-numri tat-turisti mill-indipendenza, u tattira aktar minn 17-il miljun viżitatur kull sena (mill-2017). Il-Ġermanja, is-Slovenja, l-Awstrija, l-Italja, ir-Renju Unit, iċ-Ċekja, il-Polonja, l-Ungerija, Franza, l-Olanda, is-Slovakkja u l-Kroazja stess jipprovdu l-akbar numru ta’ viżitaturi. Iż-żjarat turistiċi kellhom medja ta' 4.7 ijiem fl-2019.

Ħafna mill-industrija tat-turiżmu hija kkonċentrata tul il-kosta. Opatija kienet l-ewwel ċentru turistiku. L-ewwel sar popolari f'nofs is-seklu 19. Sas-snin 90, kien sar wieħed mill-akbar ċentri tas-saħħa Ewropej. Mal-kosta u l-gżejjer ħarġu resorts, li joffru servizzi li jindirizzaw it-turiżmu tal-massa u diversi swieq niċċa. L-aktar importanti huma t-turiżmu nawtiku, appoġġjat minn marinas b'aktar minn 16-il elf rmiġġ, turiżmu kulturali bbażat fuq l-attrazzjoni tal-bliet kostali medjevali u avvenimenti kulturali li jseħħu matul is-sajf. Iż-żoni interni joffru agrituriżmu, resorts fil-muntanji u spas. Żagreb hija destinazzjoni ewlenija, li tirrivali mal-bliet u r-resorts kostali ewlenin.

Il-Kroazja għandha żoni marittimi mhux imniġġsa b'riżervi naturali u 116-il bajja tal-Bandiera Blu. Il-Kroazja ġiet ikklassifikata fl-ewwel post fl-Ewropa għall-kwalità tal-ilma tal-għawm fl-2022 mill-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent.

Il-Kroazja kienet ikklassifikata fit-23 destinazzjoni turistika l-aktar popolari fid-dinja mill-Organizzazzjoni Dinjija tat-Turiżmu fl-2019. Madwar 15% ta' dawn il-viżitaturi, jew aktar minn miljun fis-sena, jipparteċipaw fin-naturiżmu, li għalih il-Kroazja hija famuża . Kien l-ewwel pajjiż Ewropew li żviluppa resorts kummerċjali naturisti. Fl-2023, il-kumpanija tal-ħażna tal-bagalji Bounce tat lill-Kroazja l-ogħla indiċi tal-ivvjaġġar waħdu fid-dinja (7.58), filwaqt li rapport konġunt dwar ix-xejriet tat-tieġ ta' Pinterest u Zola tal-2023 poġġa lill-Kroazja fost l-aktar destinazzjonijiet popolari tal-qamar il-għasel.

Infrastruttura

Trasport

[[File::Airbus A320-232 Croatia Airlines 9A-CTJ (cn 1009).JPG|thumb|left|Croatia Airlines hija l-linja tal-ajru nazzjonali tal-Kroazja u ġiet iffurmata fl-1989.]]

In-netwerk tal-awtostradi inbniet fil-biċċa l-kbira fl-aħħar tas-snin 90 u s-snin 2000. Minn Diċembru 2020, il-Kroazja kienet lestiet 1,313.8 kilometri (816.4 mi) ta' awtostradi, li tgħaqqad lil Zagreb ma' reġjuni oħra u segwiet diversi rotot Ewropej u erba' kurituri pan-Ewropej. L-aktar toroq traffikużi huma l-A1, li tgħaqqad Żagreb ma' Split, u l-A3, li tgħaddi mill-lvant għall-punent mill-Majjistral tal-Kroazja u s-Slovenja.

Fil-Kroazja hemm netwerk estensiv ta' toroq statali li jaġixxu bħala toroq ta' aċċess għall-awtostradi u jgħaqqdu l-ibliet ewlenin. Il-programmi EuroTAP u EuroTest ittestjaw u kkonfermaw il-livelli għoljin ta' kwalità u sikurezza tan-netwerk tal-awtostradi Kroat.

Il-Kroazja għandha netwerk ferrovjarju estensiv li jkopri 2,604 kilometri (1,618 mi), inklużi 984 kilometri (611 mi) ta' ferroviji elettrifikati u 254 kilometri (158 mi) ta' ferroviji b'żewġ binarji (mill-2017). L-aktar linji ferrovjarji importanti tal-Kroazja jinsabu fi ħdan il-kurituri tat-trasport pan-Ewropej Vb u X li jgħaqqdu Rijeka ma' Budapest u Ljubljana ma' Belgrad, it-tnejn permezz ta' Zagreb. Il-Ferroviji Kroati jħaddmu s-servizzi ferrovjarji kollha.

Il-kostruzzjoni tal-pont Pelješac twil 2.4 kilometru huwa l-akbar proġett ta 'infrastruttura fil-Kroazja u jgħaqqad iż-żewġ nofsijiet tal-kontea ta' Dubrovnik-Neretva, u jqassar ir-rotta mill-punent sal-peniżola b'aktar minn 32 kilometru ta' Pelješac u l-gżejjer ta' Korčula Lastovo. Il-kostruzzjoni tal-Pont Pelješac bdiet f'Lulju 2018, wara li l-operatur tat-triq Kroat Hrvatske ceste (HC) iffirma kuntratt ta' 2.08 biljun kuna għax-xogħlijiet ma' konsorzju Ċiniż immexxi minn China Road and Bridge Corporation (CRBC). Il-proġett huwa ko-finanzjat mill-Unjoni Ewropea b’357 miljun ewro. Il-kostruzzjoni tlestiet f'Lulju 2022.

Hemm ajruporti internazzjonali f'Dubrovnik, Osijek, Pula, Rijeka, Split, Zadar u Zagreb. L-akbar u l-aktar traffikuż huwa l-Ajruport Franjo Tuđman f'Żagreb. Minn Jannar 2011, il-Kroazja tissodisfa l-istandards tas-sikurezza tal-avjazzjoni tal-Organizzazzjoni Internazzjonali tal-Avjazzjoni Ċivili u ġiet imtejba għall-kategorija 1 mill-Amministrazzjoni Federali tal-Avjazzjoni.

Portijiet

L-aktar port tal-merkanzija traffikuż huwa l-port ta’ Rijeka. L-aktar portijiet tal-passiġġieri huma Split u Zadar. Ħafna portijiet minuri jipprovdu servizz tal-laneċ li jgħaqqad bosta gżejjer u bliet kostali b'linji tal-laneċ għal diversi bliet fl-Italja. L-akbar port tax-xmara huwa Vukovar, li jinsab fuq id-Danubju, li jirrappreżenta l-ħruġ tan-nazzjon lejn il-Kuritur tat-Trasport Pan-Ewropew VII.

Enerġija

Il-Kroazja għandha 610 kilometru (380 mi) ta 'pipelines li jgħaqqdu t-terminal taż-żejt ta' Rijeka mar-raffineriji ta' Rijeka u Sisak, u diversi terminals ta' trasbord. Is-sistema għandha kapaċità ta '20 miljun tunnellata fis-sena. Is-sistema tat-trasport tal-gass naturali tinkludi 2,113 kilometru (1,313 mil) ta 'tunk u pipelines reġjonali, u aktar minn 300 struttura assoċjata, pjattaformi ta' produzzjoni li jgħaqqdu, il-faċilità tal-ħażna tal-gass naturali Okoli, 27 utent finali u 37 sistema ta' trasmissjoni. Il-Kroazja għandha wkoll rwol importanti fis-sigurtà reġjonali tal-enerġija. It-terminal tal-importazzjoni tal-gass naturali likwifikat f'wiċċ l-ilma 'l barra mill-gżira ta' Krk, LNG Hrvatska, beda jopera fl-1 ta 'Jannar 2021, pożizzjona lill-Kroazja bħala mexxejja reġjonali tal-enerġija u kkontribwixxa għad-diversifikazzjoni tal-provvista tal-enerġija tal-Ewropa.

Fl-2010, il-produzzjoni tal-enerġija Kroata kopriet 85% tad-domanda nazzjonali għall-gass naturali u 19% tad-domanda għaż-żejt. Fl-2016, il-produzzjoni tal-enerġija primarja tal-Kroazja kienet tinvolvi gass naturali (24.8 %), enerġija idroelettrika (28.3 %), żejt mhux raffinat (13.6 %), ħatab (27.6 %), u pompi tas-sħana u sorsi oħra tal-enerġija rinnovabbli (5.7 %). Fl-2017, il-produzzjoni netta totali ta 'enerġija elettrika laħqet 11,543 GWh, filwaqt li importat 12,157 GWh jew madwar 40% tal-ħtiġijiet tagħha ta' enerġija elettrika.

L-impjant nukleari ta' Krško (is-Slovenja) jipprovdi parti kbira mill-importazzjonijiet Kroati. Hija 50% proprjetà ta' Hrvatska elektroprivreda, li tipprovdi 15% tal-elettriku tal-Kroazja.

Demografija

B'popolazzjoni stmata ta' 3.87 miljun fl-2021, il-Kroazja tikklassifika fil-127 post skond il-popolazzjoni fid-dinja. Id-densità tal-popolazzjoni tagħha fl-2018 kienet ta' 72.9 abitant għal kull kilometru kwadru, u b'hekk il-Kroazja kienet waħda mill-pajjiżi Ewropej b'popolazzjoni baxxa. L-istennija tal-ħajja ġenerali fil-Kroazja mat-twelid kienet 76.3 snin fl-2018.

Ir-rata ta' fertilità totali ta' 1.41 tifel għal kull omm, hija waħda mill-inqas fid-dinja, ferm taħt ir-rata ta' sostituzzjoni ta' 2.1; jibqa' konsiderevolment taħt ir-rata għolja ta' 6.18 tfal fl-1885. Ir-rata tal-mewt tal-Kroazja kontinwament qabżet ir-rata tat-twelid tagħha mill-1998. Sussegwentement il-Kroazja għandha waħda mill-eqdem popolazzjonijiet fid-dinja, b'età medja ta' 43.3 snin. Il-popolazzjoni żdiedet b’mod kostanti minn 2.1 miljun fl-1857 sal-1991, meta laħqet il-quċċata ta' 4.7 miljun, bl-eċċezzjoni ta' ċensimenti li ttieħdu fl-1921 u fl-1948, jiġifieri wara l-gwerer dinjija. Ir-rata ta' tkabbir naturali hija negattiva bit-tranżizzjoni demografika tlestiet fis-sebgħinijiet. F'dawn l-aħħar snin, il-gvern Kroat kien ippressat biex iżid il-kwoti tal-permessi għall-ħaddiema barranin, u laħaq l-ogħla livell ta' 68.100 fl-2019. Skont il-politika tal-immigrazzjoni tagħha, il-Kroazja qed tipprova tħajjar lill-emigranti biex jirritornaw. Mill-2008 sal-2018, il-popolazzjoni tal-Kroazja naqset b'10%.

It-tnaqqis fil-popolazzjoni kien akbar riżultat tal-gwerra għall-indipendenza. Il-gwerra ċċaqlaq għadd kbir tal-popolazzjoni u l-emigrazzjoni żdiedet. Fl-1991, f'żoni predominantement okkupati, aktar minn 400,000 Kroat jew tneħħew minn djarhom mill-forzi Serbi jew ħarbu mill-vjolenza. Matul l-aħħar jiem tal-gwerra, madwar 150–200,000 Serb ħarbu qabel il-wasla tal-forzi Kroati matul l-Operazzjoni Storm. Wara l-gwerra, in-numru ta' persuni spostati naqas għal madwar 250,000. Il-gvern Kroat ħa ħsieb persuni spostati permezz tas-sistema tas-sigurtà soċjali u l-Uffiċċju tal-Persuni Spostati u r-Refuġjati. Il-biċċa l-kbira tat-territorji abbandunati matul il-gwerra ġew solvuti minn refuġjati Kroati mill-Bosnja u Ħerzegovina, l-aktar mill-Majjistral tal-Bosnja, filwaqt li xi nies spostati. reġgħu lura lejn djarhom.

Dawk li jemmnu reliġjużi skont iċ-ċensiment tal-2011
Mappa tad-djaletti Shtokavian, Chakavian u Kajkavian fil-Kroazja skont il-muniċipalità
2011 Densità tal-popolazzjoni Kroata skont il-kontea f'persuni għal kull km2

Skont ir-rapport tan-Nazzjonijiet Uniti tal-2013, 17.6% tal-popolazzjoni tal-Kroazja kienu immigranti. Skont iċ-ċensiment tal-2021, il-maġġoranza tal-abitanti huma Kroati (91.6%), segwiti mis-Serbi (3.2%), Bosnijaċi (0.62%), Roma (0.46%), Albaniżi (0.36%), Taljani (0.36%), Ungeriżi (0.27%), Ċeki (0.20%), Sloveni (0.20%), Slovakki (0.10%), Maċedonjani (0.09%), Ġermaniżi (0.09%), Montenegrini (0.08%), u oħrajn (1.56%). Madwar 4 miljun Kroat jgħixu barra.

Kompożizzjoni etnika (2021)

Kroati 91.6%
Serbi 3.2%
Oħra 5.2%

Reliġjon

Il-Kroazja m'għandha l-ebda reliġjon uffiċjali. Il-libertà tar-reliġjon hija dritt Kostituzzjonali li jipproteġi l-komunitajiet reliġjużi kollha bħala ugwali quddiem il-liġi u jqishom separati mill-istat.

Skont iċ-ċensiment tal-2011, 91.36% tal-Kroati jidentifikaw bħala Kristjani; minn dawn, il-Kattoliċi jiffurmaw l-akbar grupp, li jammontaw għal 86.28% tal-popolazzjoni, wara li jsegwu l-Ortodossija tal-Lvant (4.44%), il-Protestantiżmu (0.34%), u Kristjani oħra (0.30%). L-akbar reliġjon wara l-Kristjaneżmu hija l-Islam (1.47%). 4.57% tal-popolazzjoni jiddeskrivu lilha nnifisha bħala mhux reliġjuża. Fl-Eurostat Eurobarometer Poll tal-2010, 69% tal-popolazzjoni wieġbet li "jemmnu li hemm Alla". Fi stħarriġ Gallup tal-2009, 70% wieġbu iva għall-mistoqsija "Ir-reliġjon hija parti importanti mill-ħajja tiegħek ta' kuljum?" Madankollu, 24% biss tal-popolazzjoni tattendi servizzi reliġjużi regolarment.

Lingwi

Il-Kroazja hija l-lingwa uffiċjali tar-Repubblika tal-Kroazja. Il-lingwi minoritarji qegħdin jintużaw uffiċjali f'unitajiet tal-gvern lokali fejn aktar minn terz tal-popolazzjoni tikkonsisti f'minoranzi nazzjonali jew fejn tapplika leġiżlazzjoni lokali ta' abilitazzjoni. Dawk il-lingwi huma Ċek, Ungeriż, Taljan, Serb, u Slovakk. Il-lingwi minoritarji li ġejjin huma wkoll rikonoxxuti: Albaniż, Bosnijan, Bulgaru, Ġermaniż, Ebrajk, Maċedonjan, Montenegrin, Pollakk, Rumen, Istro-Rumen, Romani, Russu, Rusyn, Sloven, Tork, u Ukrajn.

Skont iċ-Ċensiment tal-2011, 95.6% taċ-ċittadini ddikjaraw il-Kroat bħala l-lingwa nattiva tagħhom, 1.2% iddikjaraw is-Serb bħala l-lingwa nattiva tagħhom, filwaqt li l-ebda lingwa oħra ma tilħaq aktar minn 0.5%. Il-Kroat huwa membru tal-lingwi Slavi tan-Nofsinhar u huwa miktub bl-alfabett Latin. Hemm tliet djaletti ewlenin mitkellma fit-territorju tal-Kroazja, bil-Kroaz standard ibbażat fuq id-djalett Shtokavian. Id-djaletti Chakavian u Kajkavian huma distinti minn Shtokavian bil-lessiku, il-fonoloġija u s-sintassi tagħhom.

Stħarriġ tal-2011 wera li 78 % tal-Kroati jsostnu li jafu ta' mill-inqas lingwa barranija waħda. Skont stħarriġ tal-KE tal-2005, 49% tal-Kroati jitkellmu bl-Ingliż bħala t-tieni lingwa, 34% jitkellmu bil-Ġermaniż, 14% jitkellmu bit-Taljan, 10% jitkellmu bil-Franċiż, 4% jitkellmu bir-Russu u 2% jitkellmu bl-Ispanjol. Madankollu diversi muniċipalitajiet kbar jappoġġjaw lingwi minoritarji. Il-maġġoranza tas-Sloveni (59%) għandhom ċertu għarfien tal-Kroat. Il-pajjiż huwa parti minn diversi assoċjazzjonijiet internazzjonali bbażati fuq il-lingwa, l-aktar l-Assoċjazzjoni tal-Lingwa tal-Unjoni Ewropea.

Edukazzjoni

Il-litteriżmu fil-Kroazja huwa ta' 99.2 fil-mija. L-edukazzjoni primarja fil-Kroazja tibda fl-età ta' sitt jew seba' snin u tikkonsisti fi tmien gradi. Fl-2007 għaddiet liġi biex tiżdied l-edukazzjoni bla ħlas u mhux obbligatorja sat-18-il sena. L-edukazzjoni obbligatorja tikkonsisti fi tmien gradi tal-iskola elementari.

L-edukazzjoni sekondarja hija pprovduta minn gymnasiums u skejjel vokazzjonali. Mill-2019, hemm 2,103 skola elementari u 738 skola li jipprovdu diversi forom ta 'edukazzjoni sekondarja. L-edukazzjoni primarja u sekondarja huma wkoll disponibbli f'lingwi ta' minoranzi rikonoxxuti fil-Kroazja, fejn il-klassijiet isiru bil-lingwi Ċek, Ungeriż, Taljan, Serb, Ġermaniż u Slovakk.

Hemm 133 skola tal-mużika u l-arti fil-livell elementari u sekondarju, kif ukoll 83 skola elementari u 44 sekondarja għal tfal u żgħażagħ b'diżabilità u 11-il skola elementari u 52 sekondarja għall-adulti. Ġew introdotti eżamijiet ta' tmiem in-nazzjon kollu (Kroat: državna matura) għall-istudenti tal-edukazzjoni sekondarja fis-sena skolastika 2009–2010. Jinkludi tliet suġġetti obbligatorji (lingwa Kroata, matematika, u lingwa barranija) u suġġetti fakultattivi u huwa prerekwiżit għall-edukazzjoni universitarja. Il-Kroazja għandha tmien universitajiet pubbliċi u żewġ universitajiet privati. L-Università ta' Zadar, l-ewwel università fil-Kroazja, twaqqfet fl-1396 u baqgħet attiva sal-1807, meta istituzzjonijiet oħra ta' edukazzjoni ogħla ħadu f’idejhom sal-fondazzjoni tal-Università mġedda ta' Zadar fl-2002. L-Università ta' Zagreb, imwaqqfa fl-1669, hija l-eqdem università li topera kontinwament fix-Xlokk tal-Ewropa. Hemm ukoll 15-il politeknika, li minnhom tnejn huma privati, u 30 istituzzjoni ta' edukazzjoni għolja, li minnhom 27 huma privati. B'kollox, hemm 131 istituzzjoni ta' edukazzjoni ogħla fil-Kroazja, li attendew aktar minn 160 elf student.

Hemm 254 kumpanija, istituzzjonijiet tal-gvern jew tas-sistema edukattiva u organizzazzjonijiet li ma jagħmlux qligħ fil-Kroazja li qed isegwu riċerka xjentifika u żvilupp tat-teknoloġija. Flimkien, nefqu madwar 3 biljun kuna (€400 miljun) gross u impjegaw 11,801 persunal ta' riċerka full-time fl-2016. Fost l-istituti xjentifiċi li joperaw fil-Kroazja, l-akbar huwa l-Istitut Ruđer Bošković f’Żagreb. L-Akkademja Kroata tax-Xjenzi u l-Arti f'Żagreb hija soċjetà mgħallma li tippromwovi l-lingwa, il-kultura, l-arti u x-xjenza mill-bidu tagħha fl-1866. Il-Kroazja ġiet ikklassifikata fl-44 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2023.

Il-Bank Ewropew tal-Investiment ipprovda infrastruttura u tagħmir diġitali lil madwar 150 skola primarja u sekondarja fil-Kroazja. Għoxrin minn dawn l-iskejjel kisbu assistenza speċjalizzata fil-forma ta' tagħmir, softwer u servizzi biex jgħinuhom jintegraw it-tagħlim u l-operazzjonijiet amministrattivi.

Kura tas-saħħa

Il-Kroazja għandha sistema tal-kura tas-saħħa universali, li l-għeruq tagħha jistgħu jiġu rintraċċati lura għall-Att tal-Parlament Ungeriż-Kroat tal-1891, li jipprovdi forma ta' assigurazzjoni obbligatorja għall-ħaddiema u s-sengħa kollha tal-fabbrika. Il-popolazzjoni hija koperta minn pjan bażiku ta' assigurazzjoni tas-saħħa pprovdut mill-istatut u assigurazzjoni fakultattiva. Fl-2017, in-nefqa annwali relatata mal-kura tas-saħħa laħqet it-22.2 biljun kuna (madwar €3.0 biljun). L-infiq għall-kura tas-saħħa jinkludi biss 0.6% tal-assigurazzjoni tas-saħħa privata u l-infiq pubbliku. Fl-2017, il-Kroazja nefqet madwar 6.6 % tal-PGD tagħha fuq il-kura tas-saħħa. Fl-2020, il-Kroazja kklassifikat fil-41 post fid-dinja fl-istennija tal-ħajja b'76.0 snin għall-irġiel u 82.0 snin għan-nisa, u kellha rata baxxa ta' mortalità tat-trabi ta' 3.4 għal kull 1,000 twelid ħaj.

Hemm mijiet ta' istituzzjonijiet tal-kura tas-saħħa fil-Kroazja, inklużi 75 sptar, u 13-il klinika bi 23,049 sodda. L-isptarijiet u l-kliniċi jieħdu ħsieb aktar minn 700 elf pazjent fis-sena u jimpjegaw 6,642 tabib mediku, inklużi 4,773 speċjalista. B’kollox hemm 69,841 ħaddiem tas-saħħa. Hemm 119-il unità ta' emerġenza fiċ-ċentri tas-saħħa, li jwieġbu għal aktar minn miljun telefonata. Il-kawża prinċipali tal-mewt fl-2016 kienet il-mard kardjovaskulari bi 39.7% għall-irġiel u 50.1% għan-nisa, segwit mit-tumuri, bi 32.5% għall-irġiel u 23.4% għan-nisa. Fl-2016 kien stmat li 37.0% tal-Kroati huma jpejpu. Skont id-dejta tal-2016, 24.40% tal-popolazzjoni adulta Kroata hija obeża.

Lingwa

Il-Kroazja Standard hija l-lingwa uffiċjali tar-Repubblika tal-Kroazja, u saret l-24 lingwa uffiċjali tal-Unjoni Ewropea mal-adeżjoni tagħha fl-2013.

Il-Kroat ħa post il-Latin bħala l-lingwa uffiċjali tal-gvern Kroat fis-seklu 19. Wara l-Ftehim Letterarju ta' Vjenna fl-1850, il-lingwa u l-kitba Latina tagħha għaddew minn riformi biex joħolqu standard unifikat ta' "Kroat jew Serb" jew "Serbo-Kroat", li taħt diversi ismijiet sar il-lingwa uffiċjali tal-Jugoslavja. F'SFR Jugoslavja, mill-1972 sal-1989, il-lingwa kienet kostituzzjonalment indikata bħala l-"lingwa letterarja Kroata" u l-"lingwa Kroata jew Serba". Kienet ir-riżultat ta' reżistenza għal u seċessjoni minn "Serbo-Kroat" fil-forma tad-Dikjarazzjoni dwar l-Istatus u l-Isem tal-Lingwa Letterarja Kroata bħala parti mir-Rebbiegħa Kroata. Minn mindu kisbet l-indipendenza fil-bidu tad-disgħinijiet, ir-Repubblika tal-Kroazja kostituzzjonali tindika l-lingwa bħala "lingwa Kroata" u tirregolaha permezz ta' preskrizzjoni lingwistika. L-aspirazzjoni li ilha teżisti li tiżviluppa l-espressjonijiet tagħha stess, u b'hekk tarrikkixxi ruħha, għall-kuntrarju li tieħu f'idejha soluzzjonijiet barranin fil-forma ta' kliem misluf ġiet deskritta bħala puriżmu lingwistiku Kroat.

Il-Kroazja introduċiet fl-2021 mudell ġdid ta' kategorizzazzjoni lingwistika tad-djalett Bunjevac (bħala djaletti Ikavian Ġdid-Shtokavian tad-djalett Shtokavian tal-lingwa Kroata) fi tliet subfergħat: Dalmatjan (imsejjaħ ukoll Bosnijan-Dalmatjan), Danubjan (imsejjaħ ukoll Bunjevac) , u Littoral-Lika. Il-kelliema tagħha fil-biċċa l-kbira jużaw l-alfabett Latin u qed jgħixu f'partijiet tal-Bożnja u Ħerzegovina, partijiet differenti tal-Kroazja, partijiet tan-Nofsinhar (ink. Budapest) tal-Ungerija kif ukoll fil-provinċja awtonoma Vojvodina tas-Serbja. L-Istitut tal-Lingwa u l-Lingwistika Kroata żied id-djalett Bunjevac mal-Lista tal-Wirt Kulturali Intanġibbli Protett tar-Repubblika tal-Kroazja fit-8 ta' Ottubru 2021.

Kultura

Iċ-ċentru storiku ta' Trogir ilu inkluż fil-lista tal-UNESCO tal-Wirt Dinji mill-1997.

Minħabba l-pożizzjoni ġeografika tagħha, il-Kroazja tirrappreżenta taħlita ta' erba' sferi kulturali differenti. Kien salib it-toroq ta' influwenzi mill-kultura tal-punent u l-Lvant sa mill-iskisma bejn l-Imperu Ruman tal-Punent u l-Imperu Biżantin, u wkoll mill-Ewropa Ċentrali u l-kultura Mediterranja.[319] Il-moviment Illirju kien l-aktar perjodu sinifikanti tal-istorja kulturali nazzjonali, peress li s-seklu 19 wera kruċjali għall-emanċipazzjoni tal-Kroati u ra żviluppi bla preċedent fl-oqsma kollha tal-arti u l-kultura, li taw lok għal ħafna figuri storiċi.

Il-Ministeru tal-Kultura għandu l-kompitu li jippreserva l-wirt kulturali u naturali tan-nazzjon u jissorvelja l-iżvilupp tiegħu. Aktar attivitajiet li jappoġġaw l-iżvilupp tal-kultura huma mwettqa fil-livell tal-gvern lokali. Il-Lista tal-Wirt Dinji tal-UNESCO tinkludi għaxar siti fil-Kroazja u lista tal-Wirt Kulturali Intanġibbli tal-Kroazja. Il-pajjiż huwa wkoll għani bil-kultura intanġibbli u għandu 15 mill-kapolavuri tal-kultura intanġibbli tad-Dinja tal-UNESCO, li jikklassifikaw ir-raba’ fid-dinja. Kontribuzzjoni kulturali globali mill-Kroazja hija l-ingravata, derivata mill-cravat li oriġinarjament jintlibes mill-merċenarji Kroati tas-seklu 17 fi Franza.

Fl-2019, il-Kroazja kellha 95 teatru professjonali, 30 teatru professjonali għat-tfal, u 51 teatru dilettanti miżjura minn aktar minn 2.27 miljun telespettatur fis-sena. Teatri professjonali jimpjegaw 1,195 artist. Hemm 42 orkestra professjonali, ensembles, u korijiet, li jattiraw attendenza annwali ta '297 elf. Hemm 75 ċinema b'166 skrin u attendenza ta' 5.026 miljun.

Il-Kroazja għandha 222 mużew, li żarhom aktar minn 2.71 miljun ruħ fl-2016. Barra minn hekk, hemm 1,768 librerija, li fihom 26.8 miljun volum, u 19-il arkivju tal-istat. Is-suq tal-pubblikazzjoni tal-kotba huwa ddominat minn diversi pubblikaturi ewlenin u l-avveniment ċentrali tal-industrija—wirja Interliber li ssir kull sena fil-Fiera ta' Żagreb.

Arti, letteratura, u mużika

Ewfrasjana Bażilika f'Poreč, eżempju ta' arkitettura Biżantina bikrija, fuq il-Lista tal-Wirt Dinji tal-UNESCO mill-1997

L-arkitettura fil-Kroazja tirrifletti l-influwenzi tan-nazzjonijiet tal-fruntiera. L-influwenza Awstrijaka u Ungeriża hija viżibbli fi spazji pubbliċi u bini fit-tramuntana u r-reġjuni ċentrali, l-arkitettura li tinsab tul il-kosti tad-Dalmazja u l-Istrija turi influwenza Venezjana. Il-kwadri msemmijin għal eroj tal-kultura, parks, u żoni pedonali biss, huma karatteristiċi ta' bliet u bliet Kroati, speċjalment fejn sar ippjanar urban Barokk fuq skala kbira, pereżempju f’Osijek (Tvrđa), Varaždin, u Karlovac. L-influwenza sussegwenti tal-Art Nouveau kienet riflessa fl-arkitettura kontemporanja. L-arkitettura hija l-Mediterran b'influwenza Venezjana u Rinaxximentali f'żoni urbani kostali ewlenin eżemplati f'xogħlijiet ta 'Giorgio da Sebenico u Nicolas ta' Firenze bħall-Katidral ta' San Ġakbu f'Šibenik. L-eqdem eżempji preservati ta' arkitettura Kroata huma l-knejjes tas-seklu 9, bl-akbar u l-aktar rappreżentattivi fosthom tkun il-Knisja ta' San Donatus f'Zadar.

Minbarra l-arkitettura li tinkludi l-eqdem xogħlijiet ta' l-arti, hemm storja ta' artisti fil-Kroazja li jilħqu l-Medju Evu. F'dak il-perjodu l-portal tal-ġebel tal-Katidral ta 'Trogir sar minn Radovan, li jirrappreżenta l-aktar monument importanti ta' skultura Romaneska mill-Kroazja Medjevali. Ir-Rinaxximent kellu l-akbar impatt fuq il-kosta tal-Baħar Adrijatiku peress li l-kumplament kien involut fil-Gwerra Kroata-Ottomana ta' Mitt Sena. Bit-tnaqqis tal-Imperu Ottoman, l-arti ffjorixxiet matul il-Barokk u r-Rokoko. Is-sekli 19 u 20 ġabu affermazzjoni ta' bosta artiġjani Kroati, megħjuna minn diversi patruni tal-arti bħall-isqof Josip Juraj Strossmayer. L-artisti Kroati tal-perjodu li kisbu fama kienu Vlaho Bukovac, Ivan Meštrović, u Ivan Generalić.

It-tabella Baška, ġebla miktuba bl-alfabett glagolitiku li nstabet fil-gżira Krk u datata sa ċ. 1100, hija meqjusa bħala l-eqdem proża li baqgħu ħajjin bil-Kroat. Il-bidu ta 'żvilupp aktar vigoruż tal-letteratura Kroata huwa mmarkat mir-Rinaxximent u Marko Marulić. Minbarra Marulić, id-drammaturgu tar-Rinaxximent Marin Držić, il-poeta Barokk Ivan Gundulić, il-poeta tal-qawmien mill-ġdid nazzjonali Kroat Ivan Mažuranić, rumanzier, drammaturgu, u poeta August Šenoa, il-kittieba tat-tfal Ivana Brlić-Mažuranić, il-kittieb u ġurnalista Marija Jurić Zagorka, il-poeta u kittieb, Antun Gustav Matoš il-poeta Antun Branko Šimić, il-kittieb espressjonista u realista Miroslav Krleža, il-poeta Tin Ujević u rumanzier, u l-kittieb ta' stejjer qosra Ivo Andrić huma spiss ikkwotati bħala l-akbar figuri fil-letteratura Kroata.

Il-mużika Kroata tvarja minn opri klassiċi għal rock tal-lum. Vatroslav Lisinski ħoloq l-ewwel opra tal-pajjiż, Love and Malice, fl-1846. Ivan Zajc kkompona aktar minn elf biċċa mużika, inklużi quddies u oratorji. Il-pjanist Ivo Pogorelić daqq madwar id-dinja.

Midja

Fil-Kroazja, il-Kostituzzjoni tiggarantixxi l-libertà tal-istampa u l-libertà tal-kelma. Il-Kroazja kklassifikat fl-64 post fir-rapport tal-Indiċi tal-Libertà tal-Istampa tal-2019 miġbur minn Reporters Without Borders li nnota li l-ġurnalisti li jinvestigaw il-korruzzjoni, il-kriminalità organizzata jew delitti tal-gwerra jiffaċċjaw sfidi u li l-Gvern kien qed jipprova jinfluwenza l-politiki editorjali tax-xandar pubbliku HRT. Fir-rapport tagħha dwar il-Libertà fid-Dinja tal-2019, il-Freedom House kklassifikat il-libertajiet tal-istampa u tal-kelma fil-Kroazja bħala ġeneralment ħielsa minn interferenza u manipulazzjoni politika, filwaqt li nnotat li l-ġurnalisti għadhom jiffaċċjaw theddid u attakki okkażjonali. L-aġenzija tal-aħbarijiet tal-istat HINA tmexxi servizz bil-Kroat u bl-Ingliż dwar il-politika, l-ekonomija, is-soċjetà u l-kultura.

Minn Jannar 2021, hemm tlettax-il kanal tat-televiżjoni DVB-T bla ħlas fil-pajjiż kollu, bir-Radjuteleviżjoni Kroata (HRT) topera erbgħa, RTL Televizija tlieta, u Nova TV topera żewġ stazzjonijiet, u l-Kumitat Olimpiku Kroat, Kapital Net d.o.o., u Awtur d.o.o. kumpaniji joperaw it-tlieta li jifdal. Ukoll, hemm 21 kanal tat-televiżjoni DVB-T reġjonali jew lokali. L-HRT qed ixandar ukoll kanal tat-televiżjoni bis-satellita. Fl-2020, kien hemm 147 stazzjon tar-radju u 27 stazzjon tat-televiżjoni fil-Kroazja. It-televiżjoni bil-kejbil u n-netwerks tal-IPTV qed jaqbdu l-art. Televiżjoni bil-kejbil diġà jaqdi 450 elf ruħ, madwar 10% tal-popolazzjoni totali tal-pajjiż.

Fl-2010, 267 gazzetta u 2,676 rivista ġew ippubblikati fil-Kroazja. Is-suq tal-midja stampata huwa ddominat mill-Hanza Media ta' proprjetà Kroata u Styria Media Group ta' proprjetà Awstrijaka li jippubblikaw il-lista ewlenija Jutarnji, Večernji u 24sata ta' kuljum tagħhom. Gazzetti oħra influwenti huma Novi list u Slobodna Dalmacija. Fl-2020, 24sata kienet il-gazzetta ta' kuljum l-aktar ċirkolata, segwita minn Večernji list u Jutarnji list.

Il-Kroazja kkompetiet fil-Eurovision Song Contest bħala parti mill-Jugoslavja mill-1961. L-ewwel u l-unika rebħa li kisbet il-Jugoslavja fil-kompetizzjoni ntlaħqet mill-grupp pop Kroat Riva fl-1989. Sa mid-debutt tagħha fil-konkors tal-1993, il-Kroazja rebħet żewġ raba’ postijiet fil- kompetizzjonijiet tal-1996 u 1999, u t-tieni post fil-konkors tal-2024, li jimmarka l-aqwa riżultat tal-pajjiż sal-lum bħala nazzjon indipendenti.

L-industrija tal-films tal-Kroazja hija żgħira u ssussidjata ħafna mill-gvern, prinċipalment permezz ta' għotjiet approvati mill-Ministeru tal-Kultura b'films ta' spiss jiġu koprodotti mill-HRT. Iċ-ċinema Kroata tipproduċi bejn ħamsa u għaxar films karatteristika kull sena. Pula Film Festival, l-avveniment nazzjonali tal-premjijiet tal-films li jsir kull sena f'Pula, huwa l-aktar avveniment prestiġjuż tal-films li jinkludi produzzjonijiet nazzjonali u internazzjonali. Animafest Zagreb, imwaqqfa fl-1972, huwa l-festival tal-films annwali prestiġjuż iddedikat għall-film animat. L-ewwel l-akbar kisba mill-produtturi tal-films Kroati nkiseb minn Dušan Vukotić meta rebaħ il-Premju tal-Akkademja tal-1961 għall-Aħjar Film Qasir Animat għal Ersatz (Kroat: Surogat). Il-produttur tal-films Kroat Branko Lustig rebaħ il-Premjijiet tal-Akkademja għall-Aqwa Stampa għal Schindler's List u Gladiator.

Kċina

Il-kċina tradizzjonali Kroata tvarja minn reġjun għal ieħor. Id-Dalmazja u l-Istrija għandhom influwenzi kulinari tal-kċejjen Taljani u oħrajn Mediterranji li fihom b'mod prominenti diversi frott tal-baħar, ħaxix u għaġin imsajjar, u kondimenti bħal żejt taż-żebbuġa u tewm. L-istili kulinari Awstrijaċi, Ungeriżi, Torok u Balkani influwenzaw il-kċina kontinentali. F'dik iż-żona, il-laħam, il-ħut tal-ilma ħelu, u l-platti tal-ħxejjex huma predominanti.

Hemm żewġ reġjuni distinti li jipproduċu l-inbid fil-Kroazja. Il-kontinent fil-grigal tal-pajjiż, speċjalment Slavonja, jipproduċi inbejjed premium, partikolarment bojod. Tul il-kosta tat-tramuntana, l-inbejjed tal-Istrija u tal-Krk huma simili għal dawk fl-Italja ġirien, filwaqt li aktar fin-nofsinhar fid-Dalmazja, l-inbejjed ħomor stil Mediterranju huma n-norma. Il-produzzjoni annwali tal-inbid taqbeż it-72 miljun litru mill-2017. Il-Kroazja kienet kważi esklussivament pajjiż li jikkunsma l-inbid sal-aħħar tas-seklu 18 meta bdiet produzzjoni u konsum aktar massiv tal-birra. Il-konsum annwali tal-birra fl-2020 kien ta' 78.7 litri per capita li poġġa lill-Kroazja fil-15-il post fost il-pajjiżi tad-dinja.

Hemm 11-il restorant fil-Kroazja bi stilla Michelin u 89 restorant li għandhom xi wħud mill-marki Michelin.

Sports

Hemm aktar minn 400,000 sportiv attiv fil-Kroazja. Fl-2006, kien hemm aktar minn 277 elf membru ta' assoċjazzjonijiet sportivi u kważi 3,600 huma membri ta' assoċjazzjoni taċ-ċess u l-bridge kuntratt. Il-futbol tal-assoċjazzjoni huwa l-aktar sport popolari. Il-Federazzjoni Kroata tal-Futbol (Kroat: Hrvatski nogometni savez), b'aktar minn 118,000 plejer reġistrat, hija l-akbar assoċjazzjoni sportiva. It-tim nazzjonali tal-futbol Kroat daħal fit-tielet post fl-1998 u fl-2022 u fit-tieni post fit-Tazza tad-Dinja tal-FIFA 2018. Il-kampjonat tal-futbol Prva HNL jattira l-ogħla attendenza medja ta' kwalunkwe kampjonat sportiv professjonali. Fl-istaġun 2010–11, ġibed 458,746 spettatur.

Atleti Kroati li qed jikkompetu f'avvenimenti internazzjonali mill-indipendenza Kroata fl-1991 rebħu 44 midalja Olimpika, inklużi 15-il midalja tad-deheb. Barra minn hekk, atleti Kroati rebħu 16-il midalja tad-deheb fil-kampjonati tad-dinja, fosthom erbgħa fl-atletika fil-Kampjonati tad-Dinja tal-Atletika. Il-Kroazja rebħu l-ewwel trofew maġġuri tagħhom fil-Kampjonat Dinji tal-Handball tal-Irġiel tal-2003. Fit-tennis, huma rebħu t-Tazza Davis fl-2005 u fl-2018. L-aktar plejers maskili tal-Kroazja Goran Ivanišević u Marin Čilić rebħu t-titli tal-Grand Slam u daħlu fl-ewwel 3 tal-klassifika tal-ATP. Ognjen Cvitan rebaħ il-Kampjonat Dinji taċ-Ċess Junior fl-1981. Fil-waterpolo, għandhom tliet titli mondjali. Iva Majoli saret l-ewwel plejer femminili Kroata li rebħet l-Open ta' Franza meta rebħet fl-1997. Il-Kroazja ospitat diversi kompetizzjonijiet sportivi ewlenin, fosthom il-Kampjonat Dinji tal-Handball tal-Irġiel tal-2009, il-Kampjonati Dinji tat-Table Tennis tal-2007, il-Kampjonati Dinji tal-Qdif tal-2000, il-Kampjonati Dinji tal-Qdif tal-1987. Summer Universiade, il-Logħob tal-Mediterran tal-1979, u diversi Kampjonati Ewropej, inkluż il-Kampjonat Ewropew tal-Handball tal-Irġiel tal-2000 u l-2018.

L-awtorità sportiva li tirregola hija l-Kumitat Olimpiku Kroat (Kroat: Hrvatski olimpijski odbor), imwaqqaf fl-10 ta' Settembru 1991 u rikonoxxut mill-Kumitat Olimpiku Internazzjonali mis-17 ta' Jannar, 1992, fil-ħin biex jippermetti lill-atleti Kroati jidhru fl-Olimpjadi tax-Xitwa tal-1992 f’Albertville. , Franza li tirrappreżenta n-nazzjon indipendenti ġdid għall-ewwel darba fil-Logħob Olimpiku.

L-aktar bliet importanti

Dinara hija muntanja li tinsab ħdejn il-fruntiera bejn il-Kroazja, il-Bożnja u Ħerzegovina. Ismu bil-Latin huwa Adrian Oros. L-isem attwali tiegħu huwa maħsub li ġej mill-isem ta 'tribù Illyrian antik li għexet fuq l-għoljiet tal-Lvant tal-muntanji. Hija l-ogħla quċċata u l-post fil-Kroazja.

Dinara hija medda muntanjuża twila 100 kilometru (60 mil) fl-Alpi Dinariċi, li tinsab fuq il-fruntiera tal-Bożnja u Ħerzegovina u l-Kroazja

Sava f'Żagreb ħdejn il-Pont taż-Żgħażagħ
Dubrovnik/Ragusa
Sava jidher minn Slavonski Brod, il-pont fl-isfond jgħaqqad il-belt ma' Bosanski Brod permezz ta' gżira tax-xmara.
Slavonski Brod
Slavonski Brod
Slavonski Brod
Sisak
Sisak
Sisak
Sisak
Sisak
Split/Spalato
Split/Spalato
Jezera
Tisno
Betina
Savudrija/Salvore/Salvador
Umag/Umago
Umag/Umago
Umag/Umago
Umag/Umago
Umag/Umago
Umag/Umago
Buje/Buie
Buje/Buie
Buje/Buie
Brtonigla/Verteneglio/Vertenejo
Grožnjan/Grisignana/Grizinjana
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Istria
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Istria
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Istria
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Istria
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Istria
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Istria (Muros/Walls/ħitan)
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Istria
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Istria
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Istria (Lapidarum/Lapidrio/ Museo/Museum/Museu/Muzeú)
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Zadar
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Zadar
Novigrad/Novigrado/Cittanova/Sitanova, Zadar (Il-Palazz ta' Vlatković (Kontin) jinsab fiċ-ċentru storiku ta' Novigrad, eżatt fuq il-Bieb il-Kbir (tal-Belt) tul il-ħajt tal-Lvant.)
Kastell ta' Novigrad na Dobri
Zadar
Università ta' Zadar, Zadar Sveuciliste
Zadar
Zadar
Knisja ta' Santo Domingo, Zadar
Palazz Episkopali fil-Forum Ruman Antik, Zadar
Knisja ta' San Donatus fil-belt il-qadima ta' Zadar
Zadar
Zadar
Il-Knisja tas-Salib Imqaddes, seklu 9, Nin
Zadar
Zadar
Novigrad, Zadar
Zadar (Maslenica New Bridge/Novo Ponte de Maslenica/Nuevo Puente de Maslenica/Pont Maslenica ġdid)
Zadar
Istria
Istria
Istria
Istria
Istria
Istria
Istria
Istria
Istria
Istria
Istria
Istria
Pazin/Pisino/Mitterburg
Pazin/Pisino/Mitterburg
Pazin/Pisino/Mitterburg
Pazin/Pisino/Mitterburg
Pazin/Pisino/Mitterburg
Pazin/Pisino/Mitterburg
Pazin/Pisino/Mitterburg
Pazin/Pisino/Mitterburg
Pazin/Pisino/Mitterburg
Pula/Pola
Pula/Pola
Pula/Pola
Pula/Pola
Pula/Pola
Pula/Pola
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso (Plaza/Square/Pjazza)
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso
Poreč/Porec/Porenzo/Porenso
Vrsar/Orsera
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno (Maritime Pass/Paseo Maritimo/Promenade “Ula Sveti Križa” f'Rovinj)
Calle/Steet/Triq ta' Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Rovinj/Ruvèigno/Ruveîgno
Veduta tal-Peristil (il-kwadru ċentrali fi ħdan il-Palazz) lejn id-daħla tal-appartamenti ta' Djoklezjanu
Solin
Salona
Salona
Salona
Salona
Salona
Salona
Salona
Salona
Salona
Salona

Referenzi

^ ^a ^b ^ċ ^d "Croatia" (bl-Ingliż). Fond Monetarju Internazzjonali. Miġbur 2013-04-01.
^ "Human Development Report 2013" (PDF) (bl-Ingliż). Nazzjonijiet Uniti. 2013. Miġbur 2013-03-14.

[imf2-1] ċ ^d "Croatia" (bl-Ingliż). Fond Monetarju Internazzjonali. Miġbur 2013-04-01.

[HDI-2] "Human Development Report 2013" (PDF) (bl-Ingliż). Nazzjonijiet Uniti. 2013. Miġbur 2013-03-14.

[1]

[2]

a • d • m Pajjiżi fl-Ewropa
Stati sovrani	Albanija · Andorra · Armenja · Awstrija · Ażerbajġan · Belġju · Belarussja · Bożnija-Ħerzegovina · Bulgarija · Ċekja · Ċipru · Danimarka · Estonja · Finlandja · Franza · Georgia · Ġermanja · Greċja · Irlanda · Italja · Iżlanda · Każakistan · Kroazja · Latvja · Liechtenstein · Litwanja · Lussemburgu · Maċedonja ta' Fuq · Malta · Moldova · Monaco · Montenegro · Norveġja · Pajjiżi l-Baxxi · Polonja · Portugall · Renju Unit · Rumanija · Russja · San Marino · Serbja · Slovakkja · Slovenja · Spanja · Turkija · Ukrajna · Ungerija · Vatikan · Żvezja · Żvizzera
Stati b'rikonoxximent limitat	Abkażja · Kosovo · Nagorno-Karabakh · Ossezja t'Isfel · Repubblika Torka tat-Tramuntana ta' Ċipru · Transnistrija