Ċipru

Repubblika ta' Ċipru
*Κυπριακή Δημοκρατία* (Grieg)
*Kıbrıs Cumhuriyeti* (Tork)
Repubblika ta' Ċipru Κυπριακή Δημοκρατία (Grieg); Kıbrıs Cumhuriyeti (Tork)
	Innu nazzjonali: "Hymn to Liberty"; Kurunella għall-Libertà;
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Nikosija; 35°08′N 33°28′E / 35.133°N 33.467°E
Lingwi uffiċjali	Grieg · Tork
Gvern	Repubblika kostituzzjonali presidenzjali unitarja
Indipendenza mir-Renju Unit
Sħubija fl-UE	1 ta' Mejju, 2004
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2012
IŻU (2013)	0.848 (għoli ħafna) (31)
Valuta	Ewro (EUR)
Żona tal-ħin	EET (UTC+2)
Kodiċi telefoniku	+357
TLD tal-internet	.cy
1	Inklużi Ċipru ta' Fuq, Żona Bafer tan-NU f'Ċipru u Akrotiri u Dhekelia.

Ċipru (bil-Grieg: Κύπρος; bit-Tork: Kıbrıs), uffiċjalment ir-Repubblika ta' Ċipru (Grieg: Κυπριακή Δημοκρατία; Tork: Kıbrıs Cumhuriyeti), hi pajjiż gżira fil-Baħar tal-Lvant tal-Mediterran.^[a] Ċipru hija t-tielet l-akbar u t-tielet l-aktar popolata fil-Mediterran, u Stat Membru tal-Unjoni Ewropea. Hija tinsab fil-Lvant tal-Greċja, fin-Nofsinhar tat-Turkija, fil-Punent tas-Sirja u l-Libanu, fil-Majjistral tal-Iżrael u l-Medda ta' Gaża, u fit-Tramuntana tal-Eġittu.

Is-sistema politika[immodifika | immodifika s-sors]

Ċipru huwa repubblika presidenzjali. Il-president huwa l-kap tal-istat u tal-gvern. Minkejja li ssieħeb fl-UE bħala gżira maqsuma de facto, Ċipru kollu kemm hu huwa territorju tal-UE. Iċ-Ċiprijotti Torok li għandhom, jew huma eliġibbli għal, dokumenti tal-ivvjaġġar tal-UE huma ċittadini tal-UE. Il-liġi tal-UE hija sospiża f'żoni fejn il-Gvern Ċiprijott (il-Gvern tar-Repubblika) ma jeżerċitax kontroll effettiv. Ċipru għandu żewġ ilsna uffiċjali: il-Grieg u t-Tork; il-Grieg biss huwa lingwa uffiċjali tal-UE.^[3]

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Ċipru kienet popolata minn diversi kolonisti Griegi, 31 a. C. Battalja ta’ Actium, Marco Antonio u Cleopatra VII ġew megħluba minn Awgustu u Ċipru jibqa' taħt kontroll permanenti tar-Repubblika Rumana u l-Imperu Ruman ta' wara u wara 395 l-Imperu Biżantin, (bħala Provinica ta' Ċipru taħt l-Imperu Ruman, u Thema ta' Ċipru taħt l-Imperu Biżantin); wara Konkwista qasira mill-Għarab Musulmani tal-Kalifat tal-Ummayad c.649-650; Fl-688 ġie stabbilit l-ewwel condominium fid-dinja li fih Ċipru sar parti kemm mill-Imperu Biżantin kif ukoll mill-Kalifat Umayyad; wara tensjonijiet il-Gżira ta' Ċipru hija maħkuma mill-Kavallieri Templari u l-Kruċjati, bħala r-Renju ta' Ċipru (Royaume de Cyprus bil-Franċiż Regnum Cypri bil-Latin) li kien Renju Kristjan indipendenti (1192–1229) imbagħad stat tributarju tal-Imperu Ruman Qaddis (1229–1268), dak iż-żmien stat tributarju tar-Repubblika ta' Ġenova (seklu 14), imbagħad stat tributarju tas-Sultanat Mamluk (1426–1489), allura l-gżira ta’ Ċipru kienet pussess barra minn xtutna tar-Repubblika ta’ Venezja mill-1489, meta spiċċa r-Renju indipendenti ta’ Ċipru, sal-1571, meta l-gżira ġiet maħkuma mill-Imperu Ottoman bħala Eyalato (Eyalet-i Ḳıbrıṣ). , 1571–1660, 1745–1748) u aktar tard bħala Sanjak (Sancağı Ḳıbrıṣ, 1670–1703, 1784–18 78) (L-Eyalet ta’ Ċipru (Tork Ottoman: ایالت قبرص‎, Eyālet-i Ḳıbrıṣ)[1] kien eyalet (provinċja) tal-Imperu Ottoman li jikkonsisti mill-gżira ta’ Ċipru, li kienet annessa mal-Imperu 1571. L-Ottomani bidlu l-mod kif jamministraw Ċipru diversi drabi.Kien sanjak (sotto-provinċja) tal-Eyalet tal-arċipelagu mill-1670 sal-1703, u għal darb'oħra mill-1784 'il quddiem; fief tal-Gran Viżir (1703–1748 u 1745). –1784); u għal darb’oħra eyalet għall-perjodu qasir ta’ bejn l-1745 u l-1748.), Imbagħad kienet issir Kolonja Brittanika sal-indipendenza tagħha fl-1960.

Il-kummerċ u l-ekonomija[immodifika | immodifika s-sors]

L-aktar setturi importanti tal-ekonomija ta' Ċipru fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (25.3%), l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta' xogħol soċjali (19.3%) u l-attivitajiet professjonali, xjentifiċi u tekniċi; l-attivitajiet amministrattivi u ta' servizz ta' appoġġ (10.4%).^[3]

Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 28% tal-esportazzjonijiet ta' Ċipru (il-Greċja 6% u l-Italja 2%), filwaqt li barra mill-UE 15% jmorru fil-Gżejjer Cayman u 9% fil-Libja.^[3]

F'termini ta' importazzjonijiet, 57% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Greċja 18% u l-Italja 8%), filwaqt li barra mill-UE 7% jiġu mill-Korea t'Isfel u 6% mill-Iżrael.^[3]

Ċipru fl-UE[immodifika | immodifika s-sors]

Hemm 6 membri tal-Parlament Ewropew minn Ċipru.^[3]

Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentantiFittex it-traduzzjonijiet disponibbli tal-link preċedentiEN••• mill-gvern ta' Ċipru, skont il-qasam ta' politika li jkun qed jiġi indirizzat.^[3]

Il-Kunsill tal-UE m'għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.^[3]

Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta' dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f'kull qasam ta' politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma' istituzzjonijiet oħra tal-UE. Id-dati tal-presidenzi Ċiprijotti: Lul-Diċ 2012^[3]

Il-Kummissarju nominat minn Ċipru għall-Kummissjoni Ewropea hi Stella Kyriakides, li hi responsabbli għas-Saħħa u s-Sikurezza tal-ikel.^[3]

Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f'kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.^[3]

Ċipru għandu 5 rappreżentanti fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta' interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.^[3]

Ċipru għandu 5 rappreżentanti fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.^[3]

Ċipru jikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tiegħu fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” ta' Ċipru, il-kompitu ewlieni tagħha huwa li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b'mod effettiv kemm jista' jkun fl-UE.^[3]

L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b'mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b'mod ġenerali. ^[3]

Ċifri tal-2018 għal Ċipru:^[3]

Nefqa totali tal-UE f'Ċipru – € 0.264 biljun (ekwivalenti għal 1.31% tal-ekonomija Ċiprijotta)
Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 0.180 biljun (ekwivalenti għal 0.89% tal-ekonomija Ċiprijotta)

Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE minn Ċipru jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta' toroq, is-sussidjar ta' riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.^[3]

Kolonja tal-Kuruna ta' Ċipru (Crown Colony of Cyprus/Κύπρος/Kıbrıs)[immodifika | immodifika s-sors]

Ċipru Brittanika kienet il-gżira ta' Ċipru taħt il-ħakma tal-Imperu Brittaniku, amministrata sekwenzjali mill-1878 sal-1914 bħala protettorat Brittaniku, mill-1914 sal-1925 bħala okkupazzjoni militari annessa unilateralment, u mill-1925 sal-1960 bħala kolonja tal-Kuruna. Wara l-Ftehim ta’ Londra u Zurich tad-19 ta' Frar, 1959, Ċipru sar repubblika indipendenti fis-16 ta’ Awwissu, 1960.

Status: Protettorat Brittaniku (1878–1914), Amministrazzjoni Militari British (1914–1925), British Crown Colony (1925–1960); Kapitali: Nicosia; Lingwi komuni: Ingliż (uffiċjali), Grieg, Tork; Reliġjon: Grieg Ortodoss, Islam Sunni. Knisja Anglikana ta’ Ċipru; Gvern: Monarka: 1878–1901 (l-ewwel) Victoria, 1952–1960 (l-aħħar) Isabel II; Immexxi: 1878–1879 (l-ewwel) Garnet Wolseley, 1957–1960 (l-aħħar) hugh sieq; Storja: Konvenzjoni ta' Ċipru-4 ta' Ġunju, 1878, Protettorat stabbilit-12 ta' Lulju, 1878, Annessjoni Brittanika 5 ta' Novembru, 1914, Trattat ta' Lausanne-24 ta' Lulju, 1923, Kolonja tal-Kuruna ta' Ċipru-1 ta' Mejju, 1925, Referendum ta' Enosis-15 ta' Jannar, 1950, Emerġenza f'Ċipru-1 ta' April, 1955, Ftehim minn Londra u Zurich19-F 1959, Indipendenza-16 ta' Awwissu 1960; Żona: (1924) 9,272 km 2 (3,580 sq mi); Popolazzjoni: (1924) 310,709, (1955) 529,972, (1960) 572,930; Munita: Lira Ottomana (1878-1879), lira Ċiprijotta (mill-1879); Preċeduti minn Ċipru Ottoman; Suċċess: Ċipru, Bażijiet Militari Brittaniċi f'Akrotiri u Dhekelia.

Storja - Taħriġ[immodifika | immodifika s-sors]

Ċipru kien territorju tal-Imperu Ottoman, l-aħħar bħala parti mill-Vilayet tal-Arċipelagu, peress li kien maħkum mir-Repubblika ta 'Venezja fl-1570-1571.

Qassisin Ortodossi Griegi jbierku l-Union Jack kif inhu f'Nikosja, 1878 Protettorat Brittaniku taħt is-suzeranità nominali Ottomana ġie stabbilit fuq Ċipru permezz tal-Konvenzjoni ta’ Ċipru tal-4 ta' Ġunju 1878, wara l-Gwerra Russo-Torka, li fiha l-Ingliżi okkupaw il-gżira bħala konsegwenza tal-azzjonijiet tal-Imperu Ottoman għat-tul mill- gwerra. . Ċipru mbagħad ġie pproklamat protettorat Brittaniku u integrat informalment fl-Imperu Brittaniku. Dan baqa' fis-seħħ sal-5 ta' Novembru 1914, meta wara li l-Ottomani ssieħbu mal-Poteri Ċentrali, li min-naħa tagħhom daħlu fl-Ewwel Gwerra Dinjija, il-Gran Brittanja ddikjarat l-annessjoni sħiħa ta’ Ċipru mal-Imperu Brittaniku, għalkemm taħt stat ta' amministrazzjoni militari. Il-Kolonja tal-Kuruna ta’ Ċipru ġiet ipproklamata għaxar snin wara, fl-1925, wara li l-annessjoni tal-Gran Brittanja ta’ Ċipru ġiet verifikata darbtejn, l-ewwel fit-Trattat ta’ Sèvres fl-1920 u mbagħad ikkonfermata mill-ġdid fit-Trattat ta’ Lausanne fl-1923.

Proposta tal-Unjoni mal-Greċja[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Re Pawl tal-Greċja ddikjara li Ċipru ried l-għaqda mal-Greċja fl-1948. Il-Knisja Ortodossa ta’ Ċipru ressqet referendum fl-1950, li skontu madwar 97% tal-popolazzjoni Griega Ċiprijotta riedet l-unjoni. Il-petizzjoni Griega u l-enosis saru kwistjoni internazzjonali meta ġiet aċċettata min-Nazzjonijiet Uniti.

Emerġenza f'Ċipru (Cyprus Emergency)[immodifika | immodifika s-sors]

L-Emerġenza ta' Ċipru kienet azzjoni militari li seħħet f'Ċipru mill-1955 sal-1959. L-Emerġenza ta' Ċipru kienet tikkonsisti primarjament f'kampanja mill-grupp militari Grieg Ċiprijotta EOKA biex ikeċċi lill-Ingliżi 'l barra minn Ċipru sabiex tkun tista' tiġi magħquda mal-Greċja.

Indipendenza[immodifika | immodifika s-sors]

Iffirmati fid-19 ta’ Frar, 1959, il-Ftehim ta' Londra u Zurich bdew il-proċess għall-kostituzzjoni ta' Ċipru indipendenti. Ir-Renju Unit ta l-indipendenza lil Ċipru fis-16 ta’ Awwissu, 1960, u ffurmat ir-Repubblika ta' Ċipru. L-Arċisqof Makarios III, mexxej reliġjuż u politiku kariżmatiku, ġie elett bħala l-ewwel president ta’ Ċipru indipendenti. Bħala parti mill-ftehim ta' indipendenza, ir-Renju Unit żamm il-pussess taż-żoni ta' bażi sovrani ta' Akrotiri u Dhekelia bħala Territorju Brittaniku ta' Barra minn Malta.

F'Marzu 1961, fil-Konferenza tal-Prim Ministri tal-Commonwealth tal-1961, Ċipru sar repubblika indipendenti fil-Commonwealth tan-Nazzjonijiet, bl-Arċisqof Makarios III sar kap tal-istat u kap tal-gvern tal-Commonwealth.

Fl-1961, ir-Repubblika ta' Ċipru saret id-99 membru tan-Nazzjonijiet Uniti.

Residenti notevoli[immodifika | immodifika s-sors]

Fred Harrison (imwieled fl-1944), awtur u ekonomista Brittaniku

Bandiera ta' Ċipru (1922-1960)
Bandiera ta' Ċipru (1881-1922)
Tarka (1905-1960)
Ċipru fis-snin tletin, b'Ċipru fl-aħdar skur u r-Renju Unit bil-griż skur
Munita tal-fidda : 45 piastres British Cyprus George V - 1928
Qassisin Ortodossi Griegi jbierku l-Union Jack kif inhu f'Nikosja, 1878

Ċipru Ottoman (Eyalet-i Ḳıbrıṣ Tork Ottoman: ایالت قبرص 1571–1660, 1745–1748; Sancağı Ḳıbrıṣ, Tork Ottoman: سانجاغى قبرص 1670–1703, 1784–1878)[immodifika | immodifika s-sors]

L-Eyalet ta' Ċipru (Tork Ottoman: ایالت قبرص , Eyālet-i Ḳıbrıṣ ) [1] kien eyalet (provinċja) tal-Imperu Ottoman li jikkonsisti mill-gżira ta' Ċipru, li kienet annessa mal-Imperu fl-1571 [2] . bidlu l-mod kif amministraw Ċipru diversi drabi. Kien sanjak (sotto-provinċja) tal-Eyalet tal-arċipelagu mill-1670 sal-1703, u għal darb'oħra mill-1784 'l quddiem; fief tal-Gran Viżir (1703–1745 u 1748–1784); u għal darb'oħra eyalet għall-perjodu qasir mill-1745 sal-1748.

Matul il-ħakma Venezjana, l-Ottomani xi drabi għamlu rejd f’Ċipru. Fl-1489, l-ewwel sena ta 'kontroll Venezjana, l-Ottomani attakkaw il-Peniżola Karpass, saq u ħadu l-jasar biex ibigħu bħala skjavi. [4] Fl-1539 il-flotta Ottomana attakkat u qerdet Limassol. Billi jibżgħu mill- Imperu Ottoman li dejjem qed jespandi, il- Venezjani kienu saħħew Famagusta, Nicosia, u Kyrenia, iżda ħafna mill- bliet l- oħra kienu priża faċli.

Fis-sajf tal-1570, l-Ottomani reġgħu attakkaw, iżda din id-darba b'invażjoni fuq skala sħiħa aktar milli rejd. Madwar 60,000 suldat, inklużi kavallerija u artillerija, taħt il-kmand ta 'Lala Mustafa Pasha niżlu mingħajr oppożizzjoni qrib Limassol fit-2 ta' Lulju 1570 u assedjaw Nicosia. Il-belt waqgħet fid-9 ta’ Settembru, 1570; 20,000 Nikosjan ġew massakrati, u l-knejjes, il-bini pubbliku, u l-palazzi kollha ġew misruqa. In-nisa u t-tfal biss li nqabdu biex jinbiegħu bħala skjavi ġew meħlusa. [5] [6]

Il-kelma tal-massakru nfirxet, u ftit jiem wara Mustafa ħa lil Kyrenia mingħajr ma kellu għalfejn jispara sparatura. Iċ-ċittadini ta’ Famagusta, min-naħa l-oħra, immexxija mill-kmandant Venezjan Marco Antonio Bragadin, għamlu reżistenza erojka li wasslet għall-assedju tal-belt għal madwar sena, minn Settembru 1570 sa Awwissu 1571. Meta l-Ottomani fl-aħħar qabżu l-art. il-fortifikazzjonijiet , segwa massakru tal-biċċa l-kbira tal-Insara li kien fadal fil-belt, minkejja l-fatt li l-kmandant Ottoman qabel kien qabel li bi skambju għall-konsenja tal-belt, l-insara jkunu garantiti passaġġ sigur lejn Kreta. Bragadín qatgħu widnejn u mnieħru u, wara li qattgħu ġimgħatejn il-ħabs, kaxkru mal-ħitan b’xkejjer tal-art u tal-ġebel fuq dahru, rabtuh għarwien ma’ kolonna fil-pjazza ewlenija, u qaxxru ħaj.

Il-waqgħa ta' Famagusta mmarkat it-tmiem tal-ħakma Venezjana u l-bidu tal-perjodu Ottoman f’Ċipru, u Lala Mustafa Pasha saret l-ewwel gvernatur Tork mara tal-gżira.

Fil-25 ta' Mejju, 1571, il-Papa Piju V ifforma l-Lega Mqaddsa, koalizzjoni bejn l-Istati Papali, Malta, Habsburg Spanja, ir-Repubblika ta’ Venezja, ir-Repubblika ta’ Ġenova, u ftit stati Taljani oħra. Erba’ xhur wara, fis-7 ta’ Ottubru, il-forzi navali tal-Lega, li jikkonsistu prinċipalment minn bastimenti Venezjani, Spanjoli u Papali taħt il-kmand ta’ Don Juan tal-Awstrija, għelbu lill-flotta Torka fil-Battalja ta’ Lepanto f’waħda mill-battalji deċiżivi b’mod ġenerali—u battalji navali b'mod partikolari— fl-istorja dinjija. Madankollu, ir-rebħa fuq l-Ottomani waslet tard wisq biex tgħin lil Ċipru, u l-gżira baqgħet taħt il-ħakma Ottomana għat-tliet sekli li ġejjin.

Fl-1573 il-Venezjani abbandunaw Ċipru, u neħħew l-influwenza tal-Knisja Kattolika Rumana.

Bandiera tal-Imperu Ottoman (1844–1922)
Tarka ta' l-Eyalet ta' Ċipru
Ċipru Ottoman fl-1609 bl-aħmar. Il-bqija tal-Imperu Ottoman fl-isfar ċar

Renju ta' Venezjana Ċipru Cipro (Ingliż) Κύπρος (Grieg) 1489-1571[immodifika | immodifika s-sors]

Il-gżira ta' Ċipru kienet pussess barra minn xtutna tar-Repubblika ta' Venezja mill-1489, meta spiċċa r-Renju indipendenti ta' Ċipru, sal-1571, meta l-gżira ġiet maħkuma mill-Imperu Ottoman. Stat: Kolonja tar-Repubblika ta' Venezja; Kapital; Nicosia; Kaptan Ġenerali: 1570–1571 Marco Antonio Bragadín

Venezja għal sekli sħaħ riedet tikkontrolla Ċipru u n-negozjanti Venezjani ħadmu fuq il-gżira mis-sena 1000 AD, meta kienet bdiet l-espansjoni Venezjana (kummerċjali u militari) fil-Lvant tal-Mediterran.

Ix-xewqa Venezjana għal Ċipru kienet prinċipalment ispirata mill-profitt. Il-Venezjani raw lil Ċipru primarjament bħala bażi militari. Waqt li antiċipaw il-kunflitt, huma wettqu pjan ta' fortifikazzjoni ambizzjuż. Famagusta u Nicosia kienu mdawra minn mollijiet kbar miksija bil-ġebel. Twaqqaf ħajt ta' barra madwar il- kastell taʼ Kyrenia, u t- toqba kienet mimlija bl- art biex tifforma ħajt tal- artillerija. L-aqwa periti militari fl-Ewropa ġew ingaġġati biex jiddisinjaw u jwettqu dawn il-proġetti.

Bandiera tar-Repubblika Serena ta' Venezja
Tarka ta' Venezjana Ċipru
Tarka Kbira ta' Venezjana Ċipru
Mappa ta' Venezjana Ċipru
Ritratt tal-Venezjana Caterina Cornaro, ir-"Reġina ta' Ċipru" medjevali tard, ix-xogħol ta' Tizjan (1542)

Renju ta' Ċipru/Ir-Royaume de Chipre (Franċiż)/Regnum Cypri (Latin) 1192-1489[immodifika | immodifika s-sors]

Ir-Renju ta' Ċipru (bil-Franċiż: Royaume de Chypre; bil-Latin: Regnum Cypri) kien renju medjevali tal-istati Kruċjati li kien jeżisti bejn l-1192 u l-1489. Inizjalment iddeċieda bħala renju Kristjan indipendenti, ġie stabbilit mid-Dar Franċiża ta’ Lusignan wara l- It-Tielet Kruċjata. Din kienet tinkludi mhux biss il-gżira kollha ta' Ċipru, iżda kellha wkoll post fuq il-kontinent Anatoljan: Antalya bejn l-1361 u l-1373, u Corycus bejn l-1361 u l-1448.

Banner irjali ta Ġanu ta' Ċipru (seklu 15)
Hawn taħt: Bandiera skond il Ktieb tar-renji kollha (1350)
Tarka
Bliet ta' Ċipru Medjevali (1192-1489)
Knisja Biżantina ta' Ayia Paraskevi f'Yeroskipou, Ċipru fl-4 ta' Mejju, 2010
Plakka tad-Dar ta' Lusignan, bl-arma fiċ-ċentru. Kmieni tas-seklu 14, Ċipru. Mużew tal-Louvre.
Ritratt ta' Catherine Cornaro, l-aħħar monarka ta' Ċipru
Bezante tad-deheb minn Ċipru, derivat mid-disinn Biżantin, 1218-1253 (xellug), u gross tal-fidda stil tal-Punent minn Ċipru 1285-1324 (lemin).
Munita tar-Renju ta' Ċipru, seklu 13.

Ċipru Ruman[immodifika | immodifika s-sors]

Ċipru Ruman kienet provinċja senatorjali żgħira fi ħdan l-Imperu Ruman. Filwaqt li kienet provinċja żgħira, kellha diversi santwarji reliġjużi magħrufa u dehret b'mod prominenti fil-kummerċ tal-Lvant tal-Mediterran, partikolarment il-produzzjoni u l-kummerċ tar-ram Ċiprijot. Il-gżira ta' Ċipru kienet tinsab f'pożizzjoni strateġikament importanti tul ir-rotot kummerċjali tal-Lvant tal-Mediterran, u kienet ġiet ikkontrollata minn diversi poteri imperjali matul l-ewwel millennju QK. inklużi: l-Assirjani, l-Eġizzjani, il-Persjani, il-Maċedonjani, u eventwalment ir-Rumani. Ċipru ġie anness mir-Rumani fis-sena 58 QK, iżda t-taqlib u l-gwerra ċivili fil-politika Rumana ma stabbilixxewx ħakma soda f’Ċipru sal-31 QK meta l-ġlidiet politiċi Rumani spiċċaw bil-Battalja ta’ Attiv, u wara madwar għaxar snin, Ċipru ngħata status ta’ provinċja senatorjali fl-22 QK. Minn dakinhar sas-seklu 7 wara Kristu, Ċipru kien ikkontrollat mir-Rumani. Ċipru sar uffiċjalment parti mill-Imperu Ruman tal-Lvant fl-293 AD.

Taħt il-ħakma Rumana, Ċipru kien maqsum f'erba' distretti ewlenin, Salamis, Paphos, Amathus, u Lapethos. Paphos kienet il-kapitali tal-gżira matul il-perjodu Ruman sakemm Salamina reġgħet ġiet imwaqqfa bħala Costanza fl-346 AD. Il-ġeografu Ptolemeu rreġistra l-ibliet Rumani li ġejjin: Paphos, Salamis, Amathous, Lapethos, Kition, Kourion, Arsinoe, Kyrenia, Chytri, Karpasia, Soli, u Tamassos, kif ukoll xi bliet iżgħar mifruxa mal-gżira kollha.

Il-Kapitali tagħha kienet: Paphos; l-era Storika tiegħu: l-Antikità Klassika, l-Antikità Tard, Il-konfront ma' Publius Clodius Pulcher u s-suwiċidju sussegwenti tar-Re Ptolemajku Ptolemy ta' Ċipru-58 QK-Battalja ta' Actium-31 QK Konkwista qasira mill-Musulmani Għarab-ċ. 649-650 Condominium bejn Ruma tal-Lvant u l-Kalifat bit-trattat-688

Provinċja ta' Ċipru, Ἐπαρχία Κύπρου, Provinċja tar-Repubblika Rumana u l-Imperu Ruman (58 QK–688)
Mappa Topografika ta' Ċipru bi Bliet Rumani....
Paphos - Agora
PanoOdeonPaphos
Djar ta' Dionysos Mosaic, Paphos2

88 QK Ptolemeu X Alessandru I iħalli l-Eġittu u Ċipru lir-Repubblika Rumana; ir-Rumani jagħżlu li ma jaġixxux fuq dan it-testment u Ċipru jgħaddi lill-werriet Ptolemajk li jmiss
88-58 QK Ir-renju ta' Is-Re Tolomej ta' Ċipru
58 QK Kato iż-Żgħir implimenta l-Lex Clodia de Cyprus li għamel lil Ċipru parti mill-provinċja Rumana taċ-Ċiliċja; Cato kien prokonslu ta’ Ċipru minn 58-56 QK
52-51 QK M. Tullius Cicero Minor, iben l-oratur famuż, isir prokonslu ta’ Ċiliċja u Ċipru
47 QK Ċipru mogħtija lill-ħakma Eġizzjana ta' Kleopatra VII minn Ġulju Ċesari
31 QK Battalja ta' Actium, Marc Antony u Kleopatra VII ġew megħluba minn Awgustu u Ċipru jerġa' lura għall-ħakma Rumana
22 QK Ċipru saret provinċja senatorjali separata minn Ċiliċja b’Nea Paphos bħala l-kapitolu tagħha
21-12 QK Kalendarju Ċiprijotta maħluq ad unur ta 'Awgustu u l-familja Imperjali
18, 17 u 15 QK Terremoti mdaqqsa, l-agħar kien fi 15 qerdu ħafna minn Paphos.
2 QK Reviżjonijiet magħmula għall-kalendarju Ċiprijotta
16 AD Terremot kbir ieħor ikkawża ħsara madwar il-gżira
45 AD Missjoni Kristjana ta’ Pawlu u Barnaba madwar il-gżira
49 AD Barnaba żar it-tieni darba
65/66 AD Is-Santwarju ta’ Kourion ta’ Apollo Hylates inbena mill-ġdid wara t-terremot
66 AD Paphos ingħatat it-titlu Klawdjan
70 AD Qerda taʼ Ġerusalemm u influwenza tal- Lhud f’Ċipru
76/77 AD Rikostruzzjoni fuq skala kbira wara terremoti qerrieda
116 AD Rivolta tal-Lhud f'Salami
269 AD Invażjoni Gotika qasira
293 AD Djoklezjanu jorganizza mill-ġdid l-Imperu Ruman f’reġjuni tal-Lvant u tal-Punent; Ċipru jaqa’ fil-Lvant
342 AD Salamina u Paphos ġew meqruda minn terremot kbir
346 AD Salamina ġiet imwaqqfa mill-ġdid bħala Konstantia, il-kapitali ta 'Ċipru
365 AD Terremot jeqred Kourion

Noti[immodifika | immodifika s-sors]

^ Ċipru hija approssimattiva għall-Anatolja (Asja Minuri) (li tinkludi l-massa tat-Turkija) iżda tista' titqies li tkun fl-Asja u/jew l-Ewropa, li flimkien jikkostitwixxu Ewroasja.

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

^ ^a ^b ^ċ ^d "Report for Cyprus" (bl-Ingliż). Fond Monetarju Internazzjonali. Miġbur 2013-04-17.
^ "Rapport tal-Iżvilupp Uman 2013" (bl-Ingliż). Programm ta' Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti. 2013. Miġbur 2013-03-15.
^ ^a ^b ^ċ ^d ^e ^f ^ġ ^g ^għ ^h ^ħ ⁱ ^ie ^j ^k ^l Ċipru, europa.eu

[3] Ċipru hija approssimattiva għall-Anatolja (Asja Minuri) (li tinkludi l-massa tat-Turkija) iżda tista' titqies li tkun fl-Asja u/jew l-Ewropa, li flimkien jikkostitwixxu Ewroasja.

[imf2-1] ċ ^d "Report for Cyprus" (bl-Ingliż). Fond Monetarju Internazzjonali. Miġbur 2013-04-17.

[HDI-2] "Rapport tal-Iżvilupp Uman 2013" (bl-Ingliż). Programm ta' Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti. 2013. Miġbur 2013-03-15.

[EU-4] ċ ^d ^e ^f ^ġ ^g ^għ ^h ^ħ ⁱ ^ie ^j ^k ^l Ċipru, europa.eu

[1]

[2]

[a]

[3]

a • d • m Pajjiżi fl-Ewropa
Stati sovrani	Albanija · Andorra · Armenja · Awstrija · Ażerbajġan · Belġju · Belarussja · Bożnija-Ħerzegovina · Bulgarija · Ċekja · Ċipru · Danimarka · Estonja · Finlandja · Franza · Georgia · Ġermanja · Greċja · Irlanda · Italja · Iżlanda · Każakistan · Kroazja · Latvja · Liechtenstein · Litwanja · Lussemburgu · Maċedonja ta' Fuq · Malta · Moldova · Monaco · Montenegro · Norveġja · Pajjiżi l-Baxxi · Polonja · Portugall · Renju Unit · Rumanija · Russja · San Marino · Serbja · Slovakkja · Slovenja · Spanja · Turkija · Ukrajna · Ungerija · Vatikan · Żvezja · Żvizzera
Stati b'rikonoxximent limitat	Abkażja · Kosovo · Nagorno-Karabakh · Ossezja t'Isfel · Repubblika Torka tat-Tramuntana ta' Ċipru · Transnistrija

a • d • m Pajjiżi fl-Asja
Stati sovrani	Afganistan · Armenja · Arabja Sawdija · Ażerbajġan · Baħrejn · Bangladexx · Butan · Brunej · Burma (Mjanmar) · Emirati Għarab Magħquda · Kambodja · Ċina · Ċipru · Eġittu · Ġeorġja · Indja · Indoneżja · Iran · Iraq · Iżrael · Jemen · Ġappun · Ġordan · Każakistan · Korea ta' Fuq · Korea t'Isfel · Kuwajt · Kirġiżistan · Laos · Libanu · Malażja · Maldivi · Mongolja · Nepal · Oman · Pakistan · Filippini · Qatar · Russja · Singapor · Sri Lanka · Sirja · Taġikistan · Tajlandja · Timor tal-Lvant (Timor-Leste) · Turkija · Turkmenistan · Użbekistan · Vjetnam
Stati b'rikonoxximent limitat	Abkażja · Ċipru ta' Fuq · Nagorno-Karabakh · Palestina · Ossezja t'Isfel · Tajwan
Dipendenzi u reġjuni amministrattivi speċjali	Awstralja (Gżira tal-Milied · Gżejjer Kokos), Ċina (Ħong Kong · Makaw), Renju Unit (Akrotiri u Dhekelia · Territorju Brittaniku tal-Oċean Indjan)