Bern
| Bern | |||
|---|---|---|---|
 Żvizzera | |||
 | |||
| |||
| Amministrazzjoni | |||
| State | Żvizzera | ||
| Canton of Switzerland | Bern | ||
| Administrative region of the canton of Berne | reġjun amministrattiv ta' Bern-Mittelland | ||
| Administrative district of the canton of Bern | distrett amministrattiv ta' Bern-Mittelland | ||
| Kap tal-Gvern |
Marieke Kruit (mul)  | ||
| Isem uffiċjali |
Bern Berne | ||
| Ismijiet oriġinali |
Bern Berne Berna Berna | ||
| Kodiċi postali |
3000, 3001, 3003, 3004, 3005, 3006, 3007, 3008, 3010, 3011, 3012, 3013, 3014, 3015, 3018, 3019, 3020, 3024, 3027, 3029u 3030 | ||
| Ġeografija | |||
| Koordinati | 46°56′53″N 7°26′51″E / 46.94798°N 7.44743°EKoordinati: 46°56′53″N 7°26′51″E / 46.94798°N 7.44743°E | ||
  Bern Bern (Switzerland) | |||
 | |||
| Superfiċjenti | 51.62 kilometru kwadru | ||
| Għoli | 542 m | ||
| Fruntieri ma' |
Bremgarten bei Bern (en) , Ittigen (en) , Kirchlindach (en) , Mühleberg (en) , Muri bei Bern, Neuenegg (en) , Ostermundigen (en) , Wohlen bei Bern (en) , Frauenkappelen (en) , Zollikofen (en) u Köniz (en) | ||
| Demografija | |||
| Popolazzjoni | 136,988 abitanti (31 Diċembru 2023) | ||
| Informazzjoni oħra | |||
| Fondazzjoni | 1191 | ||
| Kodiċi tat-telefon |
031 | ||
| Żona tal-Ħin | UTC+1u UTC+2 | ||
| bliet ġemellati | Vjenna, Salzburg, Vaduz, Benevento, Santo Domingo, New Bern, Bernville, Kievu Dnipro | ||
| bern.ch, bern.ch…, bern.ch…u bern.ch… | |||
Bern (pronunzja bil-Ġermaniż Żvizzeru standard: [bɛrn]) hi l-belt kapitali de facto tal-Iżvizzera, imsejħa wkoll bħala l-"belt federali". B'popolazzjoni ta' madwar 133,000 ruħ (mill-2022), Bern hija l-ħames l-iżjed belt popolata fl-Iżvizzera, wara Zurich, Ġinevra, Basel u Lausanne.[1] L-agglomerazzjoni ta' Bern, li tinkludi 36 muniċipalità, kellha popolazzjoni ta' 406,900 ruħ fl-2014.[2] Iż-żona metropolitana kellha popolazzjoni ta' 660,000 ruħ fis-sena 2000.[3]
Bern hija wkoll il-belt kapitali tal-kanton ta' Bern, it-tieni l-iktar kanton popolat tal-Iżvizzera. Il-lingwa uffiċjali hija l-Ġermaniż, iżda l-lingwa prinċipali mitkellma hija l-varjant lokali tad-djalett Ġermaniż Żvizzeru Alemanniku, il-Ġermaniż ta' Bern. Fl-1983, iċ-ċentru storiku tal-belt (bil-Ġermaniż: Altstadt) ta' Bern sar Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[4] Dan huwa mdawwar bix-xmara Aare, xmara ewlenija tal-Promontorju Żvizzeru.
Għalkemm l-insedjamenti ffortifikati kienu ilhom stabbiliti minn żmien il-qedem, il-belt Medjevali proprja ġiet stabbilita mill-familja Zähringer fit-tmun, x'aktarx fl-1191 minn Berthold V, id-Duka ta' Zähringen. Bern saret belt imperjali ħielsa fl-1218, u fl-1353 ingħaqdet mal-Konfederazzjoni Żvizzera u saret wieħed mit-tmien kantons bikrin. Minn dak iż-żmien 'l hawn, Bern saret belt-stat kbira u attur prominenti tal-istorja Żvizzera billi żviluppat politika ta' tkabbir territorjali sovran. Mis-seklu 15, il-belt kulma jmur bdiet tinbena mill-ġdid u kisbet il-karatteristiċi attwali tagħha. Bern saret Belt Federali fl-1848. Minn madwar 5,000 abitant fis-seklu 15, il-belt qabżet il-100,000 ruħ fis-snin 20 tas-seklu 20.
Sit ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]Iċ-Ċentru Storiku ta' Bern ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1983.[4]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet".[4]
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "Aktuelles — Stadt Bern". web.archive.org. 2017-01-11. Arkivjat mill-oriġinal fl-2017-01-11. Miġbur 2023-05-30.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Statistik Schweiz - Agglomerationen". web.archive.org. 2009-05-04. Arkivjat mill-oriġinal fl-2009-05-04. Miġbur 2023-05-30.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Office fédéral du développement territorial ARE - B3: Les aires métropolitaines". web.archive.org. 2013-10-12. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2013-10-12. Miġbur 2023-05-30.
- ^ a b ċ "Old City of Berne - UNESCO World Heritage Centre". web.archive.org. 2012-03-02. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-03-02. Miġbur 2023-05-30.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)