Vaduz
 |
Dan l-artiklu dwar il-ġeografija huwa nebbieta. Jekk trid, tista' tikkontribwixxi issa biex ittejjeb dan l-artiklu, dejjem skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
| Vaduz | |||
|---|---|---|---|
 Liechtenstein | |||
 | |||
| |||
| Amministrazzjoni | |||
| Stat sovran | Liechtenstein | ||
| Kap tal-Gvern |
Petra Miescher (mul)  | ||
| Ismijiet oriġinali | Vaduz | ||
| Kodiċi postali |
9490 | ||
| Ġeografija | |||
| Koordinati | 47°08′26″N 9°31′20″E / 47.1406°N 9.5222°EKoordinati: 47°08′26″N 9°31′20″E / 47.1406°N 9.5222°E | ||
  Vaduz Vaduz (Liechtenstein) | |||
 | |||
| Superfiċjenti | 17.3 kilometru kwadru | ||
| Għoli | 455 m | ||
| Fruntieri ma' |
Eschen (mul) , Gamprin (en) , Schaan (mul) , Planken (en) , Triesenberg (en) , Balzers (en) , Triesen (en) , Sevelen (en) u Buchs (mul) | ||
| Demografija | |||
| Popolazzjoni | 5,668 abitanti (30 Ġunju 2019) | ||
| Informazzjoni oħra | |||
| Fondazzjoni | 1150 (Gregorian) | ||
| Żona tal-Ħin | UTC+1 | ||
| bliet ġemellati | Bern, La Pazu Vjenna | ||
| vaduz.li | |||
Vaduz hi l-belt kapitali tal-Liechtenstein. Il-belt għandha popolazzjoni ta' 5,407 ruħ (sal-2016).
Ġeografija
[immodifika | immodifika s-sors]Il-muniċipalità ta' Vaduz tkopri erja ta' 17.3 km², maqsuma f'territorju ewlieni u sitt enklavi. Li tinsab fuq ix-xatt tal-lemin tar-Renu, il-parti ċentrali fiha ż-żona urbana tal-kapitali, kif ukoll ir-raħal ta' Ebenholz. Żewġ porzjonijiet tat-territorju huma magħluqa fil-muniċipalità ta' Schaan fit-tramuntana, tnejn oħra fil-muniċipalità ta' Planken fil-grigal, u l-aħħar tnejn jinsabu f'żona muntanjuża fix-xlokk tal-pajjiż[1].
Storja
[immodifika | immodifika s-sors]Vaduz jissemma f'manuskritti storiċi tas-seklu 12 bħala Faduzes. Fl-1322 jissemma l-kastell, li ġie mħarrek mill-Iżvizzeri fl-1499 matul il-Gwerra Swabiana. Ir-raħal kollu nqered ukoll.
Fis-seklu 17 il-familja Liechtenstein kienet qed tfittex siġġu fid-dieta Imperjali, ir-Reichstag. Peress li ma kellhom l-ebda territorju li kien direttament taħt it-tron Imperjali, ma setgħux jissodisfaw ir-rekwiżit primarju biex jikkwalifikaw[2].
Il-familja xtaqet il-poter miżjud li kien iġib miegħu siġġu fil-gvern Imperjali, u għalhekk fittxet li takkwista artijiet li kienu jkunu reichsunmittelbar, jew miżmuma direttament mill-Imperatur Ruman Imqaddes innifsu, mingħajr ebda patrunaġġ feudali intermedju. Wara xi żmien, il-familja setgħet tirranġa x-xiri tal-Herrschaft ("Sinjur") ċkejken ta' Schellenberg u l-konteja ta' Vaduz (fl-1699 u l-1712, rispettivament) mill-Hohenems.
Iż-żgħar Schellenberg u Vaduz kellhom eżattament l-istatus politiku meħtieġ: l-ebda sid feudali ħlief l-Imperatur. B'hekk, fit-23 ta' Jannar 1719, wara li x-xiri kien sar kif suppost, Karlu VI, Imperatur Ruman Imqaddes, iddikjara li Vaduz u Schellenberg ingħaqdu, u ġew elevati għad-dinjità ta' Fürstentum (prinċipalità) bl-isem "Liechtenstein" ad unur "il-qaddej veru tiegħu, Anton Florian tal-Liechtenstein". Huwa f'din id-data li l-Liechtenstein sar stat membru sovran tal-Imperu Ruman Imqaddes. Bħala xhieda tal-konvenjenza politika pura tax-xiri, il-Prinċpijiet tal-Liechtenstein ma poġġewx saqajhom fil-prinċipat il-ġdid tagħhom għal aktar minn 120 sena.
Politika
[immodifika | immodifika s-sors]
Vaduz hija d-dar tal-kwartieri ġenerali tal-istituzzjonijiet ewlenin tal-pajjiż, il-Gvern u l-Parlament.
Ekonomija u trasport
[immodifika | immodifika s-sors]Vaduz hija waħda mill-ftit bliet kapitali fid-dinja li m'għandhiex ajruport. L-eqreb ajruport ewlieni huwa l-Ajruport ta' Zurich, u l-eqreb ajruport minuri huwa l-Ajruport ta' St. Gallen-Altenrhein. L-Ajruport ta' Friedrichshafen jipprovdi wkoll aċċess għal Vaduz. Bil-karozza, Vaduz hija aċċessibbli direttament permezz tal-awtostrada A13 fl-Iżvizzera, jew permezz tal-awtostrada A14 fl-Awstrija. Vaduz hija konnessa mal-Iżvizzera fuq ix-xmara Rhine permezz tal-pont pedonali Vaduz-Sevelen, jew il-pont Werdenberger-Binnenkanal għal vetturi bil-mutur, li nfetaħ fl-1975. Ix-xarabanks jistgħu jittieħdu minn Buchs, St. Gallen, Sevelen u Feldkirch lejn Vaduz. Dawn ix-xarabanks tipikament jiġru kull 20 sa 40 minuta u huma operati minn Liechtenstein Bus.
L-istazzjon tal-ferrovija ta' Schaan-Vaduz, li jinsab f'Schaan, huwa l-eqreb stazzjon tal-ferrovija għal Vaduz. L-istazzjon jinsab fuq il-linja ferrovjarja Feldkirch–Buchs, l-unika linja ferrovjarja tal-Liechtenstein, u huwa servut mill-S2 tal-Vorarlberg S-Bahn, li hija operata mill-Ferroviji Federali Awstrijaċi (ÖBB). Infetaħ fl-24 ta' Ottubru 1872 bi ftehim mal-Awstrija-Ungerija u l-Iżvizzera. Saru tentattivi biex in-netwerk ferrovjarju jiġi estiż biex jikkonnettja ma' Vaduz, għalkemm dawn ma rnexxewx[3].
Punti ta' interess ewlenin
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Kastell ta’ Vaduz huwa d-dar tal-prinċep renjanti tal-Liechtenstein u l-familja prinċipessa tal-Liechtenstein. Il-kastell huwa viżibbli minn kważi kull post f’Vaduz, billi jinsab fuq għolja wieqfa f’nofs ir-raħal. Il-Katidral ta’ San Florin, id-Dar tal-Gvern u s-Sala tal-Villaġġ juru d-diversi stili u perjodi ta’ arkitettura fir-raħal.
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "Travel Weather Averages (Weatherbase)". Weatherbase. Miġbur 2025-06-10.
- ^ "441ImperialPrimer". pages.uoregon.edu. Miġbur 2025-06-10.
- ^ "Eisenbahn – Historisches Lexikon". historisches-lexikon.li (bil-Ġermaniż). Miġbur 2025-06-10.