Kampjonati Ewropej tal-Futbol

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
(Rindirizzat minn Kampjonati Ewropej)
Kampjonati Ewropej tal-Futbol
Sport Futbol
Fundazzjoni 1960
Nru. ta' timijiet 52 (Kwalifiki)
16 (Finali)
Reġjun Ewropa (UEFA)
Ċampjin attwali  Spanja (3 titli)
L-aktar rebħiet  Ġermanja
 Spanja
(3 titli kull wieħed)
Sit elettroniku Sit Uffiċjali

Il-Kampjonati Ewropej tal-Futbol hija l-kompetizzjoni prinċipali tal-futbol għat-timijiet nazzjonali li huma mmexxija mill-UEFA. Din il-kompetizzjoni, li għandha l-istess bażi tat-Tazza tad-Dinja, ilha sejra mill-1960 u ssir kull erba' snin, eżattament bejn it-Tazza tad-Dinja. L-isem oriġinali kien it-Tazza tan-Nazzjonijiet Ewropej, imma fl-1968 tbiddel u sar l-isem bħala mhu illum. Il-kampjonat hu kkunsidrat bħala t-tieni l-aktar avveniment importanti għat-timijiet nazzjonali wara t-Tazza tad-Dinja, alavolja dan il-kampjonat ma jolqotx pajjiżi barra mill-Ewropa. Ir-rebbieħa tal-kampjonat jingħataw l-opportunità li jikkompetu fit-Tazza tal-Konfederazzjonijiet, imma mhumiex obbligati.[1]

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

L-idea ta' kampjonat tal-futbol Ewropew kienet għall-ewwel propost minn Henri Delaunay mill-federazzjoni tal-futbol Franċiża fl-1927, imma din l-idea ġiet fis-seħħ fl-1958. Bħala tfikira għal Delaunay, it-trofew li jingħata liċ-ċampjins hu msemmi għal warajh. L-edizzjoni tal-1960 li saret fi Franza, kellha 4 timijiet jikkompetu fil-fażi finali minn total ta' sbatax-il tim li daħlu fil-kompetizzjoni. Din kienet mirbuħa mill-Unjoni Sovjetika 2-1 fuq l-Jugożlavja, f'finali intensa f'Pariġi. Spanja irtirat mill-partita tal-kwarti tal-finali kontra l-Unjoni Sovjetika minħabba raġunijiet politiċi. Mis-sbatax-il tim li ħadu sehem fil-fażi ta' kwalifikazzjoni, fost l-iktar timijiet prominenti li kienu assenti kienu l-Ġermanja tal-Punent u l-Italja. Spanja organizzat l-edizzjoni ta' wara tal-1964, li ra żieda ta' parteċipanti fil-fażi ta' kwalifikazzjoni, b'numru ta' 29 nazzjon; madanakollu, il-Greċja rtirat minħabba li kellha tilgħab kontra l-Albanija, u dawn kienu għadhom fi gwerra kontra xulxin. L-ospiti rnexxielhom jegħlbu lid-detenturi tat-tazza, l-Unjoni Sovjetika, 2-1 fis-Santiago Bernabéu ta' Madrid.

Il-format tal-kampjonat baqa' l-istess għall-edizzjoni tal-1968. L-Italja kienu l-ospiti tal-edizzjoni kif ukoll iċ-ċampjins. Għall-ewwel u l-aħħar darba partita kienet deċiża permezz tat-tfigħ tal-munita (is-semi-finali kontra l-Unjoni Sovjetika) u l-finali marret f'replay, wara li l-partita kontra l-Jugożlavja spiċċat 1-1. Italy rebħu r-replay 2-0. Aktar timijiet daħlu fil-kampjonat (31), li kien juri l-popularità li bdiet tgawdi din il-kompetizzjoni. Il-Belġu ospitaw l-edizzjoni tal-1972, fejn il-Ġermanja tal-Punent rebħu lill-Unjoni Sovjetika 3-0 fil-finali fi Brussell. It-tim Ġermaniż kien karaterizzat mill-plejers li sussegwentament rebħu t-Tazza tad-Dinja 1974. Il-kampjonat tal-1976 kien l-aħħar wieħed fejn erba' timijiet biss kienu jikkwalifikaw għall-fażi finali, u l-aħħar wieħed fejn l-ospiti kienu jikkwalifikaw awtomatikament; fil-finali ċ-Ċekoslovakkja rebħu lill-Ġermanja tal-Punent permezz tal-għoti tal-penalties.

Tmien timijiet ħadu sehem fl-edizzjoni ta' wara ospitata mill-Italja. Dan kien jinvolvi fażi tal-gruppi, bir-rebbieħa tal-gruppi jikkwalifikaw għall-finali, u t-timijiet fit-tieni post jikkwalifikaw għall-partita tat-tielet post. Il-Ġermanja tal-Punent rebħu t-tieni titlu tagħhom billi rebħu 2-1 lill-Belġju fi Stadio Olimpico ta' Ruma. Franza rebħu l-edizzjoni tal-1984, bil-kaptan tagħhom Michel Platini jiskorja 9 gowls f'5 partiti biss, fosthom il-gowl tal-ftuħ fil-finali, fejn rebħu lil Spanja 2-0. Il-format tbiddel ukoll, bl-aqwa żewġ timijiet f'kull grupp jikkwalifikaw għall-fażi tas-semi-finali, minflok li r-rebbieħ jikkwalifika direttament għall-finali. Il-partita għat-tielet post kienet ġiet abolita.

Fl-Euro 1988, li saret fil-Ġermanja tal-Punent, l-Olanda rebħu lill-ospiti — u rivali tradizzjonali — 2-1 fis-semi-finali. L-Olanda komplew fil-kompetizzjoni sakemm rebħuha, meta għelbu lill-Unjoni Sovjetika 2-0 fi Stadju Olimpiku, fejn din il-finali tibqa' waħda mill-iktar imfakkra hekk kif Marco van Basten skorja wieħed mill-iżjed gowls memorabbli fl-istorja tal-futbol, meta skorja l-gowl permezz ta' xutt bid-dawra fin-naħa leminija tal-kaxxa. Il-Kampjonati Ewropej 1992 saru fl-Iżvezja, u kienet mirbuħa mid-Danimarka — sorpriża kbira meta wieħed għandu jkun jaf li d-Danimarka daħlu fil-kampjonat bħala s-sostitut tal-Jugożlavja li rtiraw minħabba l-gwerer Jugożlavi. Madanakollu, huma wettqu sorpriża, meta rebħu liċ-ċampjins tad-dinja tal-Ġermanja 2-0, wara li kienu għadhom kemm rebħu lid-detenturi tat-trofew, l-Olanda, permezz tal-penalties fis-semi-finali. Din kienet l-ewwel darba li il-Ġermanja lagħbet bħala nazzjon unifikat u kif ukoll l-ewwel darba li kampjonat maġġuri kellu l-ismijiet tal-plejers imniżżlin fuq id-dahar tal-flokkijiet tal-istess plejers.

L-Euro 1996, li sar fl-Ingilterra, ra n-numru ta' timijiet jirdoppjaw għal 16. L-ospiti sfaw eliminati mill-Ġermanja bil-penalties, wara li kienu tilfu fit-Tazza tad-Dinja 1990 kontra l-istess Ġermanja. Dan tal-aħħar kompla fil-kompetizzjoni biex rebaħ 2-1 kontra r-Repubblika Ċeka, grazzi għall-ewwel gowl tad-deheb li sar f'kampjonat maġġuri, skurjat minn Oliver Bierhoff. Dan kien l-ewwel titlu tal-Ġermanja bħala nazzjon wieħed. L-edizzjoni tas-sena 2000 kien l-ewwel kampjonat li sar f'żewġ pajjiżi, l-Olanda u l-Belġju. Iċ-ċampjins tad-dinja ta' Franza kienu favoriti li jirbħu, u rnexxielhom jagħmlu dan meta rebħu lill-Italja 2-1 wara l-ħin supplementari, wara li kienu minn taħt 1-0: Sylvain Wiltord kiseb il-pari fl-aħħar minuta tal-partita u David Trezegeut skorja l-gowl tar-rebħa. Bħal fl-1992, l-Euro 2004 ġab diżappunt hekk kif il-Greċja, li qabel kienu kkwalifikaw biss għal edizzjoni waħda tat-Tazza tad-Dinja (1994) u edizzjoni waħda tal-Kampjonati Ewropej (1980), rebħu lill-ospiti tal-Portugall 1-0 f'finali drammatika (wara li kienu rebħulhom ukoll fil-partita tal-ftuħ) biex rebħu l-kampjonat b'sorpriża kbira. Fit-triq għall-finali huma rnexxielhom jirbħu lid-detenturi tat-tazza, Franza, kif ukoll lir-Repubblika Ċeka b'gowl tal-fidda, regola li ħadet post il-gowl tad-deheb fl-2003, qabel ma kienet abolita ftit wara l-kampjonat.

L-edizzjoni tal-2008, ospitata mill-Awstrija u l-Isvizzera hi t-tieni darba li żewġ nazzjonijiet ospitaw edizzjoni waħda. Din bdiet fis-7 ta' Ġunju u spiċċat fid-29 ta' Ġunju. Il-finali saret bejn il-Ġermanja u Spanja fl-Ernst Happel Stadion ta' Vjenna, u l-Ispanjoli ttrijonfaw għat-tieni darba f'din il-kompetizzjoni b'rebħa ta' 1-0.

Trofew[immodifika | immodifika s-sors]

It-Trofew Henri Delaunay, li hu mogħti lit-tim rebbieħ tal-Kampjonat Ewropew, huwa taħt l-isem ta' Henri Delaunay li kien l-ewwel Segretarju Ġenerali tal-UEFA u li ħareġ bl-idea tal-Kampjonat Ewropew, imma laħaq miet ħames snin qabel l-ewwel edizzjoni. It-tifel tiegħu Pierre Delaunay kien il-persuna li ħa ħsieb biex jagħmel it-trofew.[2] Mill-ewwel kampjonat it-trofew kien ġie mogħti lit-tim rebbieħ biex iżommu sal-kampjonat ta' wara.

Għall-kampjonat tal-2008, it-trofew kien daqxejn mibdul, hekk kif issa sar ikbar. It-trofew, li hu magħmula mill-fidda sterlina, issa jiżen 8 kilogrammi u hu twil 60 ċm. Il-figura żgħira li kienet tidher fuq wara tat-trofew oriġinali ġiet imneħħija. Il-bażi tat-trofew kellu jiġi mkabbar biex ikun aktar stabbli. L-ismijiet tal-pajjiżi rebbieħa nkitbu fin-naħa ta' wara tat-trofew.[3] [4]

Format[immodifika | immodifika s-sors]

Il-kompetizzjoni[immodifika | immodifika s-sors]

Qabel l-1980, erba' timijiet biss setgħu jikkwalifikaw għall-kampjonat. Mill-1980 in-numru kiber għal tmienja waqt li fl-1996 il-kampjonat espanda biex minn dak iż-żmien sa issa, jilqa' sittax-il pajjiż. It-timijiet li jikkwalifikaw jiġu magħżula minn serje ta' logħob ta' kwalifikazzjoni: fl-1960 u fl-1964 permezz ta' play-off li tintlagħab ġewwa u barra il-pajjiż tat-timijiet; fl-1968 kemm permezz ta' play-offs u gruppi ta' kwalifikazzjoni.

Wara l-espansjoni tal-kampjonat finali mill-1980, il-pajjiż (jew pajjiżi) li jintagħżlu biex jospitaw il-kompetizzjoni kienu jikkwalifikaw awtomatikament. Iċ-ċampjin qatt ma kien ingħata post awtomatiku fil-fażi finali.

Il-futur[immodifika | immodifika s-sors]

Edizzjonijiet futuri[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa tan-numru ta' apparenzi tal-pajjiżi

Nhar it-18 ta' April 2007, il-Polonja u l-Ukrajna ġew magħżula bħala l-ospiti tal-kompetizzjoni tas-sena 2012. Huma għelbu l-kompetizzjoni tal-favorita l-Italja, u l-Kroazja u l-Ungerija li ngħaqdu flimkien. Fl-2010, il-UEFA tiddeċiedi liema pajjiż se jospita l-Kampjonati Ewropej 2016. L-Iżvezja u n-Norveġja qed jippjanaw li jingħaqdu flimkien biex jospitaw flimkien il-kompetizzjoni, kif ukoll il-Galles, l-Irlanda u l-Iskozja. Is-sottomissjonijiet iridu jintbagħtu sal-2008.

Kemm il-Bulgarija u r-Rumanija[5] u r-Repubblika Ċeka u l-Islovakkja[6] qed jikkonsidraw jospitawx l-edizzjoni tal-2020.

Espansjoni għal 24 tim[immodifika | immodifika s-sors]

Hemm diskussjoni dwar jekk n-numru ta' pajjiżi li jikkwalifikaw għall-fażi finali jikber minn sittax għal erbgħa u għoxrin, minħabba n-numru ta' pajjiżi li ħarġu wara l-firda taċ-Ċekoslovakkja, il-Jugożlavja u l-Unjoni Sovjetika. Il-president attwali Michel Platini qabel mal-idea imma l-Kumitat Eżekuttiv tal-UEFA formalment ċaħad l-idea ta' espansjoni fl-2012.[1]

Riżultati[immodifika | immodifika s-sors]

Sena Ospitu Finali Partita għat-tielet post
Rebbieħ Riżultat Finalista tellief It-tielet post Riżultat Ir-raba' post
1960
Dettalji
 Franza
Unjoni Sovjetika
2–1
ħs

Jugożlavja

Ċekoslovakkja
2–0
Franza
1964
Dettalji
 Spanja
Spanja
2–1
Unjoni Sovjetika

Ungerija
3–1
ħs

Danimarka
1968
Dettalji
 Italja
Italja
1–1 ħs
2–0 replay

Jugożlavja

Ingilterra
2–0
Unjoni Sovjetika
1972
Dettalji
 Belġju
Ġermanja tal-Punent
3–0
Unjoni Sovjetika

Belġju
2–1
Ungerija
1976
Dettalji
 Jugożlavja
Ċekoslovakkja
2–2 ħs
(5–3) pen

Ġermanja tal-Punent

Netherlands
3–2
ħs

Jugożlavja
1980
Dettalji
 Italja
Ġermanja tal-Punent
2–1
Belġju

Ċekoslovakkja
1–1
(9–8) pen

Italja
Sena Ospitu Finali Semifinalisti telliefa (1)
Rebbieħ Riżultat Finalista tellief
1984
Dettalji
 Franza
Franza
2–0
Spanja
 Danimarka u  Portugall
1988
Dettalji
 Ġermanja tal-Punent
Netherlands
2–0
Unjoni Sovjetika
 Italja u  Ġermanja tal-Punent
1992
Dettalji
 Żvezja
Danimarka
2–0
Ġermanja
 Netherlands u  Żvezja
1996
Dettalji
 Ingilterra
Ġermanja
2–1
gd

Repubblika Ċeka
 Ingilterra u  Franza
2000
Dettalji
 Belġju u
 Pajjiżi l-Baxxi

Franza
2–1
gd

Italja
 Netherlands u  Portugall
2004
Dettalji
 Portugall
Greċja
1–0
Portugall
 Repubblika Ċeka u  Netherlands
2008
Dettalji
 Awstrija u
 Żvizzera

Spanja
1–0
Ġermanja
 Russja u  Turkija
2012
Dettalji
 Polonja u
 Ukrajna

Spanja
4–0
Italja
 Ġermanja u  Portugall
1 L-ebda partita ma ntlagħbet għat-tielet post sal-1980; semifinalist telliefa huma mniżżla f'ordni alfabetiku.

Statistika[immodifika | immodifika s-sors]

Rebbieħa u finalisti[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa tal-pajjiżi rebbieħa
Tim Titli Finalista telliefa
 Ġermanja^ 3 (1972, 1980, 1996) 3 (1976, 1992, 2008)
 Spanja 3 (1964*, 2008, 2012) 1 (1984)
 Franza 2 (1984*, 2000) -
 Russja 1 (1960) 3 (1964, 1972, 1988)
 Repubblika Ċeka 1 (1976) 1 (1996)
 Italja 1 (1968*) 2 (2000, 2012)
 Netherlands 1 (1988) -
 Danimarka 1 (1992) -
 Greċja 1 (2004) -
 Jugożlavja - 2 (1960, 1968)
 Belġju - 1 (1980)
 Portugall - 1 (2004*)
* = ospiti
^ = tinkludi riżultati bħala Ġermanja tal-Punent sal-1988
= tinkludi riżultati bħala ċ-Ċekoslovakkja sal-1992[7]
~ = tinkludi riżultati bħala l-Unjoni Sovjetika sal-1988, u l-Komunità tal-Istati Indipendenti fl-1992[8]

Prestazzjoni min-nazzjonijiet ospiti[immodifika | immodifika s-sors]

Sena Nazzjon ospitu Fażi
1960  Franza Raba' post
1964 [[Stampa:{{{flag alias-1939}}}|22x20px|border |ħolqa=]] Spanja Rebbieħa
1968  Italja Rebbieħa
1972  Belġju Tielet post
1976  Jugożlavja Raba' post
1980  Italja Raba' post
1984  Franza Rebbieħa
1988  Ġermanja tal-Punent Semifinali
1992  Żvezja Semifinali
1996  Ingilterra Semifinali
2000  Netherlands
 Belġju
Semifinali
Fażi tal-gruppi
2004  Portugall Finalista tellief
2008  Awstrija
 Żvizzera
Fażi tal-gruppi
Fażi tal-gruppi
2012  Polonja
 Ukrajna
Fażi tal-gruppi
Fażi tal-gruppi

L-aqwa skorers (ta' kull żmien)[immodifika | immodifika s-sors]

Plejer Gowls
Franza Michel Platini 9
Ingilterra Alan Shearer 7
Franza Thierry Henry
Netherlands Patrick Kluivert
Netherlands Ruud van Nistelrooy
Portugall Nuno Gomes
6
Franza Zinédine Zidane
Ġermanja Jürgen Klinsmann
Repubblika Ċeka Milan Baroš
Netherlands Marco van Basten
Repubblika Federali tal-Jugożlavja Savo Milošević
5

L-aqwa skorers (ta' kull edizzjoni)[immodifika | immodifika s-sors]

Sena Plejer Gowls
1960 Franza François Heutte
Unjoni Sovjetika Valentin Ivanov
Unjoni Sovjetika Viktor Ponedelnik
Jugożlavja Milan Galić
Jugożlavja Dražan Jerković
2
1964 Spanja Jesús María Pereda
Ungerija Ferenc Bene
Ungerija Dezső Novák
2
1968 Jugożlavja Dragan Džajić 2
1972 Ġermanja Gerd Müller 4
1976 Ġermanja Dieter Müller 4
1980 Ġermanja tal-Punent Klaus Allofs 3
1984 Franza Michel Platini 9
1988 Netherlands Marco van Basten 5
1992 Danimarka Henrik Larsen
Ġermanja Karlheinz Riedle
Netherlands Dennis Bergkamp
Żvezja Tomas Brolin
3
1996 Ingilterra Alan Shearer 5
2000 Netherlands Patrick Kluivert
Repubblika Federali tal-Jugożlavja Savo Milošević
5
2004 Repubblika Ċeka Milan Baroš 5
2008 Spanja David Villa 4
2012 Kroazja Mario Mandžukić
Ġermanja Mario Gómez
Italja Mario Balotelli
Portugall Cristiano Ronaldo
Russja Alan Dzagoev
Spanja Fernando Torres
3

Tripletti[immodifika | immodifika s-sors]

Tripletta issir meta plejer jiskorja tliet gowls jew aktar f'partita waħda. Imniżżla f'ordni kronoloġiku.

Plejer Riżultat Gowls Edizzjoni
Dieter Müller Ġermanja tal-Punent 4–2 Jugożlavja 82', 115', 119' 1976
Klaus Allofs Ġermanja tal-Punent 3–2 Netherlands 20', 60', 65' 1980
Michel Platini Franza 5–0 Belġju 4', 74', 89' 1984
Michel Platini Franza 3–2 Jugożlavja 59', 62', 77' 1984
Marco van Basten Netherlands 3–1 Ingilterra 44', 71', 75' 1988
Sérgio Conceição Portugall 3–0 Ġermanja 35', 54', 71' 2000
Patrick Kluivert Netherlands 6–1 Repubblika Federali tal-Jugożlavja 24', 38', 54' 2000
David Villa Spanja 4–1 Russja 20', 44', 75' 2008

L-aktar edizzjonijiet parteċipanti[immodifika | immodifika s-sors]

App. Plejer Edizzjonijiet
4 Ġermanja Lothar Matthäus 1980, 1984, 1988, 2000
4 Danimarka Peter Schmeichel 1988, 1992, 1996, 2000
4 Netherlands Aron Winter 1988, 1992, 1996, 2000
4 Franza Lilian Thuram 1996, 2000, 2004, 2008
4 Netherlands Edwin van der Sar 1996, 2000, 2004, 2008
4 Italja Alessandro Del Piero 1996, 2000, 2004, 2008

Nazzjonijiet parteċipanti[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa tan-numru ta' parteċipazzjonijiet tal-pajjiż

10 darbiet

9 darbiet

8 darbiet

7 darbiet

5 darbiet

4 darbiet

 

3 darbiet

darbtejn

darba

 

1:Tinkludi 5 apparenzi bħal Ġermanja tal-Punent

2:Tinkludi 6 apparenzi bħala l-Unjoni Sovjetika u 1 bħala l-Komunità tal-Istati Indipendenti

3:Tinkludi 3 apparenzi bħala ċ-Ċekoslovakkja

Statisika ġenerali[immodifika | immodifika s-sors]

Tim L R P T GF GK DG
 Ġermanja tal-Punent (1960-1988)
 Ġermanja (mill-1992)
38 19 10 9 55 39 +16
 Netherlands 32 17 8 7 55 32 +23
 Franza 28 14 7 7 46 34 +12
 Spanja 30 13 9 8 38 31 +7
 Portugall 23 12 4 7 34 22 +12
 Italja 27 11 12 4 27 18 +9
 Ċekoslovakkja (1960-1980)
 Repubblika Ċeka (mill-1996)
25 11 5 9 36 32 +4
 Unjoni Sovjetika (1960-1988)
 CIS (1992)
 Russja (mill-1996)
27 11 5 11 31 36 −5
 Ingilterra 23 7 7 9 31 28 +3
 Danimarka 24 6 6 12 26 38 −12
 Kroazja 11 5 3 3 14 13 +1
 Żvezja 14 4 5 5 19 16 +3
 Greċja 12 4 2 6 9 13 −4
 Belġju 12 4 2 6 13 20 −7
 Turkija 12 3 2 7 11 18 −7
 Jugożlavja (1960-1984)
 Jugożlavja (2000)
14 3 2 9 22 39 −17
 Skozja 6 2 1 3 4 5 −1
 Rumanija 13 1 4 8 8 17 −9
 Żvizzera 9 1 2 6 5 13 −8
 Irlanda 3 1 1 1 2 2 0
 Norveġja 3 1 1 1 1 1 0
 Bulgarija 6 1 1 4 4 13 −9
 Ungerija 4 1 0 3 5 6 −1
 Slovenja 3 0 2 1 4 5 −1
 Awstrija 3 0 1 2 1 3 −2
 Polonja 3 0 1 2 1 4 −3
 Latvja 3 0 1 2 1 5 −4

L-aħħar aġġornament: 20 ta' Mejju 2013‎.

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ http://www.fifa.com/aboutfifa/federation/releases/newsid=95756.html
  2. ^ Michael Harold, 'You won't find a superior trophy' (Ingliż), UEFA.com, 27 ta' Jannar 2006
  3. ^ New trophy for UEFA EURO 2008 (Ingliż), UEFA.com, 23 ta' Jannar 2007
  4. ^ euro2008.uefa.com - Home Page (Ingliż)
  5. ^ Bulgaria, Romania discussing joint Euro 2020 bid (Ingliż)
  6. ^ Euro 2020 - La Tchéco-Slovaquie intéressée (Franċiż)
  7. ^ http://www.fifa.com/associations/association=rus/index.html
  8. ^ http://www.fifa.com/associations/association=cze/ranking/gender=m/index.html
  9. ^ Ma tinkludix il-kwalifikazzjoni għall-Kampjonati Ewroepj 1992 u l-iskwalifikazzjoni minħabba sanzjonijiet internazzjonali

Ħoloq esterni[immodifika | immodifika s-sors]