Aqbeż għall-kontentut

Vasco da Gama

Immodifika l-ħoloq
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Vasco da Gama
Viċirè tal-Indja Portugiża

5 Settembru 1524 - 24 Diċembru 1524
← Duarte de Menezes - Henrique de Meneses →
Ħajja
Twelid Sines, 1469, c. 1460
Nazzjonalità Renju tal-Portugall
Mewt Kochi, 24 Diċembru 1524
Post tad-dfin Monasteru tal-Ġlormini
Knisja ta' Santa Engrácia
Knisja ta' San Franġisk
Kawża tal-mewt kawżi naturali (malarja)
Familja
Missier Estêvão da Gama
Omm Izabel Sodre
Konjuga/i Catarina de Ataíde
Ulied
uri
Aħwa
uri
Edukazzjoni
Lingwi Portugiż
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni esploratur
vjaġġatur tad-dinja
baħħar
uffiċjal navali
Grad ammirall

Vasco da Gama, l-Ewwel Konti ta' Vidigueira (pronunzja bil-Portugiż Ewropew: [ˈvaʃku ðɐ ˈɣɐ̃mɐ][1][2]; twieled fl-1469 – miet fl-24 ta' Diċembru 1524), kien esploratur Portugiż u l-ewwel Ewropew li wasal sal-Indja bil-baħar.[3]

L-ewwel vjaġġ tiegħu lejn l-Indja mill-Kap tat-Tama t-Tajba (bl-Ingliż: Cape of Good Hope) fl-1497-1499 kien l-ewwel wieħed li kkollega l-Ewropa u l-Asja permezz ta' rotta oċeanika, u li kkollega l-Oċean Atlantiku u l-Oċean Indjan, għaldaqstant kkollega l-Punent mal-Orjent. Inġenerali dan jitqies bħala stadju importanti fl-istorja dinjija, peress li mmarka l-bidu ta' fażi ta' multikulturaliżmu globali permezz tat-trasport marittimu.[4] L-iskoperta ta' Da Gama tar-rotta bil-baħar lejn l-Indja wittiet it-triq għal era ta' imperjaliżmu globali u ppermettiet lill-Portugiżi jistabbilixxu imperu kolonjali li dam fit-tul tul ir-rotta mill-Afrika sal-Asja. Il-vjolenza u t-teħid tal-ostaġġi użata minn da Gama u dawk ta' warajh taw reputazzjoni brutali lill-Portugiżi fost ir-renji indiġeni tal-Indja u stabbilew mudell għall-kolonjaliżmu tal-Punent fl-Epoka tal-Esplorazzjoni.[5] L-ivvjaġġar tul ir-rotta oċeanika ppermettiet lill-Portugiżi jevitaw li jbaħħru mill-Mediterran li kien miżgħud taqbid u mill-Peniżola tal-Arabja li kienet tant perikoluża dak iż-żmien. Is-somma tad-distanzi koperti fil-vjaġġi 'l hemm u 'l hawn wasslet biex din l-ispedizzjoni kienet l-itwal vjaġġ oċeaniku li qatt kien sar sa dak iż-żmien.[6]

Wara deċennji sħaħ fejn il-baħrin ippruvaw jaslu sal-Indji, b'tant eluf ta' ħajjiet u għexieren ta' bastimenti mitlufa minħabba l-għarqiet u l-attakki, da Gama żbarka f'Kozhikode fl-20 ta' Mejju 1498. L-aċċess bla oppożizzjoni għar-rotot tal-ħwawar Indjani ta spinta lill-ekonomija tal-Imperu Portugiż, li qabel kien ibbażat tul il-parti tat-Tramuntna u l-parti kostali tal-Punent tal-Afrika. Għall-ewwel, il-ħwawar prinċipali li nkisbu mix-Xlokk tal-Asja kienu l-bżar u l-kannella, iżda f'qasir żmien ġew inklużi prodotti oħra, li kollha kienu ġodda għall-Ewropa. Il-Portugall żamm monopolju kummerċjali ta' dawn il-prodotti bażiċi għal diversi deċennji. Għadda saħansitra seklu sħiħ qabel qawwiet Ewropej oħra, l-ewwel ir-Repubblika Olandiża u l-Ingilterra, u mbagħad Franza u d-Danimarka, ma rnexxielhom jisfidaw il-monopolju kummerċjali u s-supremazija navali tal-Portugall fir-Rotta tal-Kap tal-Lvant.

Da Gama mexxa tnejn mill-Armadas tal-Indja Portugiża, l-ewwel u r-raba'. Din tal-aħħar kienet l-ikbar waħda u salpat għall-Indja erba' snin wara li rritorna mill-ewwel vjaġġ. Fl-1524, bħala kumpens għall-kontributi tiegħu, da Gama nħatar bħala Gvernatur tal-Indja, bit-titlu ta' Viċirè, u sar nobbli bħala l-Ewwel Konti ta' Vidigueira fl-1519. Huwa baqa' rinomat bħala figura ewlenija fl-istorja tal-esplorazzjoni, u ngħata ġieħ madwar id-dinja kollha permezz ta' mfakar tal-esplorazzjonijiet u tal-kisbiet tiegħu. Il-poeżija epika nazzjonali Portugiża Os Lusíadas inkitbet minn Luís de Camões biex tagħtih ġieħ. F'Marzu 2016, eluf ta' artefatti u fdalijiet nawtiċi ġew irkuprati mill-vapur mgħerreq Esmeralda, wieħed mill-armadas ta' da Gama, li nstab lil hinn mill-kosta tal-Oman.[7]

Ħajja bikrija

[immodifika | immodifika s-sors]
Statwa tal-bronż ta' Vasco da Gama f'raħal twelidu, Sines, il-Portugall.

Vasco da Gama twieled fl-1469 fir-raħal ta' Sines, wieħed mill-ftit portijiet marittimi tul il-kosta tal-Alentejo fil-Lbiċ tal-Portugall, x'aktarx f'dar qrib il-Knisja ta' Nossa Senhora das Salas.[3]

Missier Vasco da Gama kien Estêvão da Gama, li fis-snin 60 tas-seklu 15 kien kavallier tal-familja ta' Infante Ferdinand, id-Duka ta' Viseu.[8] Huwa tela' fil-ġerarkija tal-Ordni Militari ta' Santiago. Estêvão da Gama nħatar alcaide-mór (gvernatur ċivili) ta' Sines fis-snin 60 tas-seklu 15, kariga li baqa' jokkupa sal-1478; imbagħad wara kompla bħala kollettur tat-taxxi u detentur tal-commendas tal-Ordni fir-reġjun.

Estêvão da Gama żżewweġ lil Isabel Sodré, bint João Sodré (magħruf ukoll bħala João de Resende), minn familja b'konnessjonijiet tajbin ta' oriġini Ingliża.[9] Missierha u l-aħwa tagħha, Vicente Sodré u Brás Sodré, kellhom konnessjonijiet mal-familja ta' Infante Diogo, id-Duka ta' Viseu, u kienu figuri prominenti fl-Ordni Militari ta' Kristu. Vasco da Gama kien it-tielet mill-ħames subien ta' Estêvão da Gama u Isabel Sodré – f'ordni (probabbli) skont l-etajiet: Paulo da Gama, João Sodré, Vasco da Gama, Pedro da Gama u Aires da Gama. Vasco kellu wkoll oħtu waħda magħrufa, Teresa da Gama, li żżewġet lil Lopo Mendes de Vasconcelos.[10]

Ma tantx nafu wisq dwar il-ħajja bikrija ta' da Gama. L-istoriku Portugiż Teixeira de Aragão jissuġġeriuxxi li studja fir-raħal iktar 'il ġewwa ta' Évora, fejn x'aktarx li tgħallem il-matematika u n-navigazzjoni. Intqal ukoll li studja taħt Abraham Zacuto, astrologu u astronomu, iżda l-bijografu ta' da Gama Subrahmanyam isostni li dan it-tagħrif huwa dubjuż.[11]

Għall-ħabta tal-1480, da Gama segwa lil missieru (iktar milli l-familja Sodrés) u ssieħeb fl-Ordni ta' Santiago.[12] Il-kap tal-Ordni ta' Santiago kien il-Prinċep Ġwanni, li tela' fuq it-tron fl-1481 bħala r-Re Ġwanni II tal-Portugall. Ġwanni II kellu għall-qalbu l-Ordni, u l-prospetti ta' Vasco da Gama u ta' missieru żdiedu ferm.

Fl-1492, Ġwanni II bagħat lil Vasco da Gama fuq missjoni lejn il-port ta' Setúbal u sal-Algarve biex jissekwestra xi vapuri Franċiżi bħala ritaljazzjoni għall-ksur taż-żamma ta' paċi kontra t-trasport marittimu Portugiż – kompitu li da Gama wettaq malajr u b'mod effettiv.[13]

Esplorazzjoni qabel da Gama

[immodifika | immodifika s-sors]
Skoperti u esplorazzjonijiet Portugiżi: il-postijiet u d-dati tal-ewwel wasliet.

Mill-bidu tas-seklu 15, l-ispedizzjonijiet Portugiżi organizzati mill-Prinċep Enriku n-Navigatur kienu qed isalpaw lejn in-Nofsinhar tal-kosta Afrikana, primarjament sabiex ifittxu għar-rikkezzi tal-Punent tal-Afrika (b'mod partikolari d-deheb u l-iskjavi).[14] Kienu kabbru ferm l-għarfien marittimu Portugiż, iżda ma tant kellhom wisq qligħ għall-isforzi tagħhom. Wara l-mewt ta' Enriku fl-1460, il-monarkija Portugiża ma tantx uriet interess li tkompli b'dan l-isforz, u fl-1469, illiċenzjat dan l-isforz Afrikan ittraskurat lil konsorzju privat ta' merkanti ta' Liżbona mmexxi minn Fernão Gomes. Fi żmien ftit snin, il-kaptana ta' Gomes wessgħu l-għarfien Portugiż lil hinn mill-Golf tal-Guinea, u għamlu kummerċ bit-trab tad-deheb, bil-bżar melegueta, bl-avorju u bl-iskjavi sub-Saħarjani. Meta l-ftehim li kellu Gomes wasal biex jiġġedded fl-1474, il-Prinċep Ġwanni (iktar 'il quddiem ir-Re Ġwanni II), staqsa lil missieru Afonso V tal-Portugall biex ma jġeddidx il-ftehim u jkompli jieħu ħsieb kollox hu.[15]

Vasco da Gama jsalpa mill-port ta' Liżbona, il-belt kapitali tal-Portugall.

Malli sar re fl-1481, Ġwanni II tal-Portugall beda jwettaq bosta riformi twal. Sabiex jeħles mid-dipendenza tal-monarkija fuq in-nobbiltà fewdali, Ġwanni II kellu bżonn isaħħaħ it-teżor irjali; u kkunsidra l-kummerċ irjali bħala l-muftieħ biex jikseb dak l-għan. Fir-renju ta' Ġwanni II, il-kummerċ tad-deheb u tal-iskjavi fil-Punent tal-Afrika tkabbar ferm. Huwa kien ħerqan li jbill subgħajh fil-qligħ kbir tal-kummerċ tal-ħwawar bejn l-Ewropa u l-Asja, li kien isir l-iktar fuq l-art. Dak iż-żmien, dan il-kummerċ kien prattikament monopolju tar-Repubblika ta' Venezja, li kienet topera rotot fuq l-art mill-portijiet tal-Lvant u Eġizzjani, mill-Baħar l-Aħmar sas-swieq tal-ħwawar tal-Indja. Ġwanni II stabbilixxa objettiv ġdid għall-kaptana tiegħu: li jsibu rotta bil-baħar sal-Asja billi jbaħħru madwar il-kontinent Afrikan.[16]

Sakemm Vasco da Gama għalaq xi 20 sena, il-pjanijiet tar-re kienu bdew jitwettqu. Fl-1487, Ġwanni II qabbad żewġ spjuni, Pero da Covilhã u Afonso de Paiva, fir-rotot fuq l-art mill-Eġittu sal-Lvant tal-Afrikao u sal-Indja, biex jgħarrxu għad-dettalji tas-swieq tal-ħwawar u tar-rotot kummerċjali. L-iżvolta ġiet ftit wara, meta l-kaptan ta' Ġwanni II Bartolomeu Dias reġa' lura mill-vjaġġ madwar il-Kap tat-Tama t-Tajba fl-1488, wara li esplora saħansitra sax-Xmara tal-Ħut (Rio do Infante) fejn illum il-ġurnata hemm l-Afrika t'Isfel u wara li vverifika li l-kosta mhux magħrufa kienet tibqa' sejra lejn il-Grigal.[16]

Kien meħtieġ esploratur li seta' juri r-rabta bejn is-sejbiet ta' Dias u dawk ta' da Covilhã u de Paiva, u jikkollega dawn is-segmenti separati f'rotta kummerċjali li potenzjalment tqalla' ħafna flus san-naħa l-oħra tal-Oċean Indjan.

L-ewwel vjaġġ

[immodifika | immodifika s-sors]
Ir-rotta li segwa Vasco da Gama fl-ewwel vjaġġ tiegħu fl-1497-1499.

Fit-8 ta' Lulju 1497, Vasco da Gama mexxa flotta ta' erba' vapuri b'ekwipaġġ ta' 170 ruħ minn Liżbona. Id-distanza tal-vjaġġ madwar l-Afrika sal-Indja u lura kienet itwal mit-tul tal-ekwatur. In-navigaturi kienu jinkludu l-iżjed li kellhom esperjenza fil-Portugall, Pero de Alenquer, Pedro Escobar, João de Coimbra, u Afonso Gonçalves. Mhuwiex magħruf fiċ-ċert kemm kien hemm nies fl-ekwipaġġ ta' kull vapur iżda bejn wieħed u ieħor ġew lura 55 ruħ, u ntilfu żewġ vapuri. Tnejn mill-bastimenti kienu karrakki, li nbnew apposta għall-vjaġġ; l-oħrajn kienu karavella u bastiment tal-provvisti.[17]

L-erba' bastimenti kienu:

  • São Gabriel, taħt il-kmand ta' Vasco da Gama; karrakka ta' 178 tunnellata, b'tul ta' 27 metru, b'wisa' ta' 8.5 metri, b'pixka ta' 2.3 metri, u b'qlugħ ta' 372 m2
  • São Rafael, taħt il-kmand ta' ħuh Paulo da Gama; ta' daqs simili għas-São Gabriel
  • Berrio (laqam, uffiċjalment is-São Miguel), karavella ħarira iżgħar mill-ewwel żewġ bastimenti, taħt il-kmand ta' Nicolau Coelho
  • Bastiment tal-provvisti b'isem mhux magħruf, taħt il-kmand ta' Gonçalo Nunes, li ġie mgħerreq fil-Bajja ta' Mossel (São Brás) fl-Afrika t'Isfel.[18]

Vjaġġ sal-Kap tal-Lvant

[immodifika | immodifika s-sors]
Monument tas-Salib ta' Vasco da Gama fil-Kap tat-Tama t-Tajba, l-Afrika t'Isfel.

L-ispedizzjoni salpat minn Liżbona fit-8 ta' Lulju 1497. Segwiet ir-rotta tal-esploraturi pijunieri bikrin tul il-kosta tal-Afrika minn Tenerife u Cabo Verde. Wara li laħaq il-kosta li llum il-ġurnata tagħmel parti minn Sierra Leone, da Gama baqa' sejjer lejn in-Nofsinhar fl-oċean miftuħ, qasam l-ekwatur u baqa' sejjer lejn in-Nofsinhar tal-Atlantiku skopert minn Bartolomeu Dias fl-1487.[19] Din ir-rotta kienet suċċess u fl-4 ta' Novembru 1497, l-ispedizzjoni żbarkat fil-kosta Afrikana. Għal iktar minn tliet xhur il-bastimenti kien baħħru għal iżjed minn 10,000 kilometru (6,000 mil) fl-oċean miftuħ, bil-bosta l-itwal vjaġġ 'il bogħod mill-art li kien qatt sar sa dak iż-żmien.[20]

Sas-16 ta' Diċembru, il-flotta kienet għaddiet mix-Xmara l-Kbira tal-Ħut (il-Kap tal-Lvant, l-Afrika t'Isfel) – fejn kien xeħet l-ankra Dias – u baħħret f'ilmijiet li qabel ma kinux magħrufa mill-Ewropej. Peress li kien wasal il-Milied, da Gama u l-ekwipaġġ tiegħu semmew il-kosta Natal, li bil-Portugiż għandha l-konnotazzjoni tat-"twelid ta' Kristu".

Mozambique

[immodifika | immodifika s-sors]

Vasco da Gama dam mit-2 sad-29 ta' Marzu 1498 qrib il-gżira ta' Mozambique. It-territorju kkontrollat mill-Għarab tul il-kosta tal-Lvant tal-Afrika kien parti integrali min-network kummerċjali fl-Oċean Indjan. Peress li kien qed jibża' li l-popolazzjoni lokali tkun ostili għall-Kristjani, da Gama għamilha ta' Musulman u kiseb udjenza quddiem is-Sultan tal-Mozambique. Bil-merkanzija miżera li kellu x'joffri, l-esploratur ma rnexxilux jipprovdi rigal adattat għas-sultan. F'qasir żmien il-popolin lokali saru suspettużi rigward da Gama u l-ekwipaġġ tiegħu. Imġiegħel minn folla ostili jaħrab mill-Mozambique, da Gama telaq mill-port, u rritalja billi spara l-kanuni tiegħu lejn il-kosta.[21]

Mombasa

[immodifika | immodifika s-sors]

Qrib il-kosta fejn illum il-ġurnata hemm il-Kenja, l-ispedizzjoni bdiet tipprattika l-piraterija, u serqet xi bastimenti merkantili Għarab li ġeneralment kienu bastimenti kummerċjali mhux armati u mingħajr kanuni kbar. Il-Portugiżi saru l-ewwel Ewropej li żaru l-port ta' Mombasa mis-7 sat-13 ta' April 1498, iżda ntlaqgħu b'ostilità u wara ftit telqu.

Malindi

[immodifika | immodifika s-sors]
Pilastru ta' Vasco da Gama f'Malindi, illum il-ġurnata l-Kenja, li nbena fil-vjaġġ tar-ritorn.

Vasco da Gama baqa' sejjer lejn it-Tramuntana, u fl-14 ta' April 1498 wasal fil-port iktar amikevoli ta' Malindi, fejn il-mexxejja tal-post kienu f'kunflitt mal-mexxejja ta' Mombasa. Hemmhekk l-ispedizzjoni nnutat għall-ewwel darba l-evidenza ta' merkanti Indjani. Da Gama u l-ekwipaġġ tiegħu rreklutaw is-servizzi ta' pilota li uża l-għarfien tiegħu dwar l-irjieħ tal-monsoons biex jiggwida l-ispedizzjoni għall-kumplament tar-rotta sa Kozhikode, li tinsab tul kosta tal-Lbiċ tal-Indja. Is-sorsi ma jaqblux dwar l-identità tal-pilota, u jiddeskrivuh Kristjan, Musulman u minn Gujarat. Ġrajja tradizzjonali partikolari tiddeskrivi l-pilota bħala n-navigatur Għarbi famuż Ibn Majid, iżda rakkonti kontemporanji oħra jsostnu li Majid kien xi mkien ieħor, u ma setax ikun f'dawk l-inħawi dak iż-żmien. L-ebda wieħed mill-istoriċi Portugiżi ta' dak iż-żmien ma jsemmi lil Ibn Majid. Vasco da Gama telaq minn Malindi u salpa lejn l-Indja fl-24 ta' April 1498.[22]

Kozhikode

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Wasla ta' Vasco da Gama f'Kozhikode, ta' Roque Gameiro, 1900.

Il-flotta waslet f'Kappadu ħdejn Kozhikode (bl-Ingliż: Calicut), fil-Kosta ta' Malabar (illum il-ġurnata l-istat ta' Kerala fl-Indja), fl-20 ta' Mejju 1498. Ir-Re ta' Kozhikode, is-Samudiri (iż-Żamorin), li dak iż-żmien kien qed joqgħod fit-tieni belt kapitali tiegħu f'Ponnani, reġa' lura lejn Kozhikode malli waslitlu l-aħbar li waslet flotta barranija. In-navigatur intlaqa' bl-ospitalità tradizzjonali, inkluż purċissjoni grandjuża ta' mill-inqas 3,000 Nair armat, iżda intervista maż-Żamorin ma waslet għall-ebda riżultat konkret. Meta l-awtoritajiet lokali staqsew lill-flotta ta' da Gama, "X'ġabkom hawn?", huma wieġbu li kienu ġew biex "ifittxu lill-Kristjani u l-ħwawar".[23] Ir-rigali li da Gama bagħat liż-Żamorin bħala doni minn Dom Manuel – erba' mantelli ta' drapp aħmar dagħmi, sitt kpiepel, erba' friegħi tal-qroll, tnax-il almasares, kaxxa b'seba' reċipjenti tar-ram isfar, senduq zokkor, żewġ btieti biż-żejt u ġarra għasel – kienu trivjali, u ma rnexxilhomx jimpressjonaw. Filwaqt li l-uffiċjali ta' Żamorin kienu qed jistagħġbu għaliex ma kienx hemm deheb jew fidda, il-merkanti Musulmani li kienu jqisu lil da Gama bħala r-rivali tagħhom issuġġerew li kien biss pirata ordinarju u mhux ambaxxatur irjali.[24] It-talba ta' Vasco da Gama għal permess biex iħalli lil xi ħadd warajh inkarigat mill-merkanzija iżda li ma setax ibigħ ma ġietx aċċettata mir-Re, li insista li da Gama kellu jħallas id-dazju – preferibbilment bid-deheb – bħal kwalunkwe merkant ieħor, u b'hekk ir-relazzjoni bejniethom marret għall-agħar. Irritat minn dan l-aġir, da Gama ħa miegħu xi Nair u 16-il sajjied (mukkuva) bil-forza.[25]

Ritorn

[immodifika | immodifika s-sors]
Vasco da Gama quddiem iż-Żamorin ta' Kozhikode, ta' Veloso Salgado, 1898.

Vasco da Gama telaq minn Kozhikode fid-29 ta' Awwissu 1498. Ħerqan li jbaħħar lura d-dar, huwa injora l-għarfien lokali dwar l-irjieħ tal-monsoons li kienu qed jonfħu tul il-kosta. Il-flotta inizjalment baħħret lejn it-Tramuntana tul il-kosta Indjana, u mbagħad xeħtet l-ankri fil-gżira ta' Anjediva għal xi żmien. Finalment reħewlha lejn l-Oċean Indjan u qasmu fit-3 ta' Ottubru 1498. Madankollu, minħabba li l-monsoon tax-xitwa, kien vjaġġ tal-waħx. Fil-vjaġġ inizjali, meta baħħret bl-irjieħ tal-monsoon tas-sajf, il-flotta ta' da Gama qasmet l-Oċean Indjan fi 23 jum biss; iżda fil-vjaġġ tar-ritorn peress li kienet qed tbaħħar kontra r-riħ, il-vjaġġ dam 132 jum.

Mafkar f'Kappad, qrib Kozhikode.

Da Gama reġa' lemaħ l-art fit-2 ta' Jannar 1499, hu u jbaħħar qrib il-belt kostal ta' Mogadishu fis-Somalja, li dak iż-żmien kienet taħt l-influwenza tal-Imperu ta' Ajuran fil-Qarn tal-Afrika. Il-flotta ma waqfitx hemmhekk, iżda meta għaddew qrib Mogadishu, il-persuna anonima li kienet tikteb id-djarju tal-ispedizzjoni kitbet li kienet belt kbira bi djar ta' erba' jew ħames sulari u b'palazzi kbar fiċ-ċentru, kif ukoll bosta moskej b'minareti ċilindriċi.[26]

Il-flotta ta' da Gama finalment waslet f'Malindi fis-7 ta' Jannar 1499 f'qagħda terribbli – madwar nofs l-ekwipaġġ kien miet matul il-vjaġġ, u ħafna mill-bqija kienu morda bl-iskorbut. Minħabba li ma kellux biżżejjed membri tal-ekwipaġġ għal tliet bastimenti, da Gama ordna li s-São Rafael jiġi mgħerreq 'il barra mill-kosta tal-Lvant tal-Afrika, u l-ekwipaġġ tqassam bejn iż-żewġ bastimenti li kien għad fadal, is-São Gabriel u l-Berrio. Minn hemm 'il quddiem, it-tbaħħir mexa iktar ħarir. Sal-bidu ta' Marzu waslu fil-Bajja ta' Mossel, qasmu l-Kap tat-Tama t-Tajba fid-direzzjoni opposta fl-20 ta' Marzu, u waslu fil-kosta tal-Punent tal-Afrika sal-25 ta' April.

Ir-rakkont tad-djarju tal-ispedizzjoni jieqaf hawn ħesrem. Mir-rikostruzzjoni minn sorsi oħra, milli jidher komplew lejn Cabo Verde, fejn il-Berrio ta' Nicolau Coelho ssepara mis-São Gabriel ta' Vasco da Gama u baħħar waħdu.[27] Il-Berrio wasal f'Liżbona fl-10 ta' Lulju 1499 u Nicolau Coelho ta l-aħbar personalment lir-Re Manwel I u lill-qorti rjali, imbagħad mar Sintra. Sadanittant, lura f'Cabo Verde, ħu Vasco da Gama, Paulo da Gama, kien marad sew. Da Gama ddeċieda li jibqa' miegħu fil-gżira ta' Santiago u ta s-São Gabriel lil João de Sá biex jieħu l-bastiment lura l-Portugall. Is-São Gabriel taħt Sá wasal f'Liżbona lejn l-aħħar ta' Lulju u jew il-bidu ta' Awwissu. Da Gama u ħuh il-marid eventwalment twasslu lura l-Portugall fuq karavella ta' Guinea, iżda Paulo da Gama miet matul il-vjaġġ. Da Gama żbarka fil-Gżejjer Ażores biex jidfen lil ħuh fil-Monasteru ta' San Franġisk f'Angra do Heroismo, u baqa' ftit iktar hemm biex iderri l-luttu. Eventwalment twassal minn karavella tal-Ażores lejn Liżbona fid-29 ta' Awwissu 1499 (skont Barros), jew fil-bidu ta' Settembru (fit-8 jew fit-18 tax-xahar skont sorsi oħra). Minkejja l-burdata ta' sogħba, da Gama ngħata merħba ta' eroj u ngħata bosta unuri, inkluż purċissjoni trijonfali u festivitajiet pubbliċi. Ir-Re Manwel kiteb żewġ ittri fejn iddeskriva l-ewwel vjaġġ ta' da Gama, f'Lulju u f'Awwissu 1499, ftit wara r-ritorn tal-bastimenti. Girolamo Sernigi wkoll kiteb tliet ittri fejn iddeskriva l-ewwel vjaġġ ta' da Gama ftit wara r-ritorn tal-ispedizzjoni.[28]

Mappa tal-vjaġġi 'l hemm u 'l hawn tal-Carreira da Índia. Ir-rotta lejn in-Nofsinhar tal-Atlantiku li skopra Bartolomeu Dias fl-1487 ġiet segwita u esplorata minn da Gama fl-oċean miftuħ, u ġiet żviluppata fis-snin ta' wara.

L-ispedizzjoni kienet swiet ħafna – intilfu żewġ vapuri u iktar minn nofs l-ekwipaġġ. Ma rnexxilhiex twettaq ukoll il-missjoni prinċipali tagħha li tiżgura trattat kummerċjali ma' Kozhikode. Minkejja dan, il-kwantitajiet żgħar ta' ħwawar u ta' merkanzija oħra li nġabu lura fuq iż-żewġ bastimenti wrew il-potenzjal ta' qligħ kbir għall-kummerċ futur. Vasco da Gama ġustament ġie ċċelebrat talli fetaħ rotta diretta bil-baħar lejn l-Asja. Ir-rotta tiegħu ġiet segwita kull sena minn hemm 'il quddiem mill-Armadas tal-Indja Portugiża.[29]

Il-kummerċ tal-ħwawar kien assi ewlieni għat-teżor irjali Portugiż, u ftit wara kien hemm konsegwenzi oħra. Pereżempju, il-vjaġġ ta' da Gama kien għamilha ċara li l-kosta tal-Lvant tal-Afrika, il-Contra Costa, kienet essenzjali għall-interessi Portugiżi; il-portijiet tagħha pprovdew ilma tax-xorb, provvisti, injam, u tarzniet għat-tiswijiet tal-bastimenti, u servew ukoll bħala postijiet imkennija fejn il-bastimenti kienu jsorġu u jistennew il-maltemp jgħaddi. Riżultat sinifikanti kienet il-kolonjalizzazzjoni ta' Mozambique mill-monarkija Portugiża.

Premjijiet

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-firma ta' Vasco da Gama Ho Comde Almirante, jiġifieri "l-Konti Ammirall").

F'Diċembru 1499, ir-Re Manwel I tal-Portugall ippremja lil Vasco da Gama bir-raħal fewdali ereditarju ta' Sines (ir-raħal li missieru Estêvão fl-imgħoddi kellu bħala commenda). Dan spiċċa kien premju kkumplikat, għaliex Sines kien għadu proprjetà tal-Ordni ta' Santiago.[30] Il-mexxej tal-Ordni, Jorge de Lencastre, x'aktarx li approva l-premju – wara kollox, da Gama kien kavallier tal-Ordni ta' Santiago, wieħed minnhom, u qrib ħafna ta' Lencastre stess. Iżda l-fatt li Sines ingħata mir-re pprovoka lil Lencastre li rrifjuta bħala prinċipju, sabiex ma jħeġġiġx lir-re jagħmel premjijiet oħra simili li kienu proprjetà tal-Ordni. Da Gama qatta' s-snin ta' wara jipprova jkollu lil Sines taħt il-pussess tiegħu, sforz li ġelldu minn ma' Lencastre u eventwalment wassal biex da Gama jabbanduna l-Ordni ta' Santiago li tant kienet għall-qalbu, u jsir membru tar-rivali, l-Ordni ta' Kristu fl-1507.

Sadanittant, da Gama ikkuntenta b'pensjoni rjali ereditarja sostanzjali ta' 300,000 reis. Huwa ngħata t-titlu nobbli perpetwu ta' Dom (sinjur) għalih, għal ħutu u għad-dixxendenti tagħhom. Fit-30 ta' Jannar 1502, da Gama ngħata t-titlu ta' Almirante dos mares de Arabia, Persia, India e de todo o Oriente ("Ammirall tal-Ibħra tal-Arabja, il-Persja, l-Indja u l-Orjent Kollu") – titlu elaborat li oriġina mit-titlu elaborat ta' Kastilja li kellu Kristofru Kolombu (evidentement, Manwel x'aktarx li ħaseb li ladarba Kastilja kellha "Ammirall tal-Ibħra Oċeaniċi", mela allura l-Portugall missu kellu wieħed ukoll). Ittra rjali oħra, datata Ottubru 1501, tat lil da Gama d-dritt personali li jintervjeni u jeżerċita rwol determinanti fi kwalunkwe flotta futura li kellha l-ħsieb li ssalpa lejn l-Indja.[31]

Għall-ħabta tal-1501, Vasco da Gama żżewweġ lil Catarina de Ataíde, bint Álvaro de Ataíde, l-alcaide-mór ta' Alvor (Algarve), u nobbli prominenti permezz tar-relazzjoni mal-familja setgħana Almeida (Catarina kienet primakuġina ta' Dom Francisco de Almeida).[32]

It-tieni vjaġġ

[immodifika | immodifika s-sors]
Mappa tal-Kosta ta' Malabar fl-Indja, għall-ħabta tal-1500, li turi r-rotta tar-Raba' Armada tal-Indja ta' Vasco da Gama fl-1502.

L-ispedizzjoni ta' wara, it-Tieni Armada tal-Indja, varata fl-1500 taħt il-kmand ta' Pedro Álvares Cabral kellha l-missjoni li tfassal trattat maż-Żamorin ta' Kozhikode u li tistabbilixxi fabbrika Portugiża fil-belt. Madankollu, Pedro Cabral daħal f'kunflitt max-xirkiet lokali tal-merkanti Għarab, bir-riżultat li l-fabbrika Portugiża ġiet attakkata f'rewwixta u mietu sa 70 Portugiż. Cabral ta t-tort tal-inċident liż-Żamorin u bbumbardja l-belt. B'hekk faqqgħet gwerra bejn il-Portugall u Kozhikode.

Vasco da Gama invoka l-ittra rjali tiegħu u ħa f'idejh il-kmand tar-Raba' Armada tal-Indja, li kienet skedata li ssalpa fl-1502, bl-għan espliċitu ta' tpattija kontra ż-Żamorin biex jiġi obbligat iċedi għat-termini Portugiżi. Il-flotta armata sa snienha ta' ħmistax-il vapur u 800 ruħ telqet minn Liżbona fit-12 ta' Frar 1502. F'April ġiet segwita minn flotta oħra ta' ħames bastimenti mmexxija minn kuġinuh, Estêvão da Gama (iben Aires da Gama), li laħqet magħhom fl-Oċean Indjan. Ir-Raba' Armada kienet tassew armada tal-familja da Gama. Tnejn miz-zijiet tiegħu ta' naħa t'ommu, Vicente Sodré u Brás Sodré, ġew iddeżinjati minn qabel biex jikkmandaw flotta navali tal-għassa fl-Oċean Indjan, filwaqt li l-aħwa tar-rispett Álvaro de Ataíde (ħu l-mara ta' Vasco da Gama) u Lopo Mendes de Vasconcelos (miżżewweġ lil Teresa da Gama, oħt Vasco da Gama) kienu kaptana ta' bastimenti fil-flotta prinċipali.

Fil-vjaġġ tat-tluq, il-flotta ta' da Gama għamlet kuntatt mal-port kummerċjali tad-deheb ta' Sofala fil-Lvant tal-Afrika u wasslet biex is-Sultanat ta' Kilwa jkun tribut biss u ħadet somma sostanzjali ta' deheb.[33]

Il-flotta ta' Vasco da Gama mil-Livro das Armadas.

Inċident tal-vapur bil-pellegrini

[immodifika | immodifika s-sors]

Malli waslet l-Indja f'Ottubru 1502, il-flotta ta' da Gama interċettat lil Mirim, vapur bil-pellegrini Musulmani f'Madayi li kien qed jivvjaġġa minn Kozhikode sal-Mekka. Skont id-deskrizzjoni fid-dettall tax-xhud Thomé Lopes u tal-kittieb tal-kronaka Gaspar Correia, da Gama seraq il-vapur b'iżjed minn 400 pellegrin abbord, inkluż 50 mara, sakkar il-passiġġieri, lis-sid u lil ambaxxatur mill-Eġittu u ħaraqhom ħajjin. Huma offrew il-ġid tagħhom bħala "rahan tal-iskjavi Kristjani kollha fir-Renju ta' Fez u ferm iktar" iżda xorta waħda nqatlu. Da Gama nemmes fejn kienu msakkrin il-pellegrini u ra lin-nisa jġibu d-deheb u l-ġojjelli tagħhom, bit-trabi f'idejhom biex jitkarrbu għall-ħniena. Il-ħajjiet ta' għoxrin tifel u tifla ġew salvati bl-obbligu ta' konverżjoni għall-Kristjaneżmu.[34]

Kozhikode

[immodifika | immodifika s-sors]
Vasco da Gama mdaħħal fiż-żmien, il-Viċirè tal-Indja u l-Konti ta' Vidigueira (mil-Livro de Lisuarte de Abreu).

Wara l-waqfa f'Cannanore, Gama mexxa l-flotta tiegħu lejn Kozhikode, u talab għal kumpens għat-trattament ta' Cabral. Peress li kien jaf x'kien ġara rigward id-destin tal-vapur bil-pellegrini, iż-Żamorin adotta attitudni konċiljatorja fil-konfront tal-Portugiżi u esprima r-rieda tiegħu li jiffirma trattat ġdid, iżda da Gama staqsa lir-re Induista biex ikeċċi lill-Musulmani kollha minn Kozhikode qabel il-bidu tan-negozjati, li ma ntlaqgħetx.[35] Madankollu, fl-istess żmien iż-Żamorin bagħat messaġġ lill-vassall ribelluż tiegħu, ir-Raja ta' Cochin biex iħeġġeġ il-kooperazzjoni u l-ubbidjenza biex jilqa' għat-theddida Portugiża; u l-mexxej ta' Cochin bagħat dan il-messaġġ lil da Gama, li saħħaħ l-opinjoni tiegħu li l-Indjani kienu qed jippruvaw jaħdmuh.[36] Wara li talab għat-tkeċċija tal-Musulmanai minn Kozhikode liż-Żamorin Induista, dan tal-aħħar bagħat il-patri għoli Talappana Namboothiri (l-istess persuna li kienet wasslet lil da Gama sar-residenza taż-Żamorin fl-ewwel vjaġġ tiegħu f'Kozhikode f'Mejju 1498) għat-taħditiet. Da Gama sejjaħlu spjun, ordna li x-xofftejn u l-widnejn tal-patri jinqatgħulu, jitwaħħlulu par widnejn ta' kelb ma' rasu, u jintbagħat 'l hemm.[37] Il-flotta Portugiża mbagħad ibbumbardjat il-belt mhux iffortifikata għal kważi jumejn sħaħ mill-baħar, u kkawżaw ħsarat estensivi. Huwa qabad ukoll diversi bastimenti tar-ross u qata' l-idejn, il-widnejn u l-imniħrijiet tal-ekwipaġġ tagħhom, u bagħtuhom b'nota liż-Żamorin, fejn da Gama ddikjara li kien lesta li jkollu relazzjonijiet ta' ħbiberija jekk iż-Żamorin iħallas għall-oġġetti li seraq mill-feitoria kif ukoll għall-porvli u għall-balal tal-kanuni.[38][39]

Il-Knisja ta' San Franġisk f'Kochi. Vasco da Gama miet f'Kochi fl-1524 fit-tielet vjaġġ tiegħu lejn l-Indja. Il-ġisem tiegħu oriġinarjament indifen f'din il-knisja.

Battalja navali

[immodifika | immodifika s-sors]

It-trattament vjolenti ta' da Gama malajr wassal biex il-kummerċ tul il-Kosta ta' Malabar tal-Indja, li fuqu kienet tiddependi Kozhikode, jistaġna. Iż-Żamorin bagħat flotta qawwija ta' bastimenti militari biex jisfida l-armada ta' da Gama, iżda da Gama rnexxielu jirbħilha f'battalja navali quddiem il-port ta' Kozhikode.

Cochin

[immodifika | immodifika s-sors]

Da Gama għabba l-bastimenti bil-ħwawar f'Cochin u f'Cannanore, li kienu renji żgħar fil-qrib li kienu fi gwerra maż--Żamorin. L-alleanzi magħhom kienu ġew żgurati minn flotot Portugiżi preċedenti. Ir-Raba' Armada telqet mill-Indja fil-bidu tal-1503. Da Gama ħalla warajh għadd żgħir ta' karavelli taħt il-kmand ta' zijuh, Vicente Sodré, biex joqogħdu għassa mal-kosta Indjana, sabiex ikomplu jfixklu l-kummerċ ta' Kozhikode, u jipproteġu l-fabbriki Portugiżi f'Cochin u f'Cannanore mit-tpattijiet inevitabbli taż-Żamorin.

Lapida ħdejn il-qabar fil-Knisja ta' San Franġisk f'Kochi.

Vasco da Gama reġa' lura l-Portugall f'Settembru 1503, u effettivament falla fil-missjoni tiegħu li jwassal biex iż-Żamorin ibaxxi rasu u jċedi. Dan il-falliment, u l-falliment sussegwenti ta' zijuh Vicente Sodré li jipproteġi l-fabbrika Portugiża f'Cochin, x'aktarx li wasslet biex da Gama ma jingħatax iktar premjijiet. Meta r-Re Portugiż Manwel I tal-Portugall iddeċieda li jaħtar l-ewwel gvernatur u Viċirè tal-Indja Portugiża fl-1505, da Gama ġie injorat apposta, u l-kariga ngħatat lil Francisco de Almeida.

Intervall

[immodifika | immodifika s-sors]

Fiż-żewġ deċennji ta' wara, Vasco da Gama għex ħajja kwieta, 'il bogħod mill-qorti rjali u mwarrab mill-kwistjonijiet marbuta mal-Indja. It-tentattivi tiegħu li jerġa' jintogħġob minn Manwel I (inkluż li jsir membru tal-Ordni ta' Kristu fl-1507), ma tantx taw frott. Almeida, Afonso de Albuquerque u, iktar 'il quddiem, Albergaria u Sequeira, ġew ippreferuti mir-re għall-Indja.

Il-qabar fejn fl-imgħoddi kien midfun da Gama f'Kochi.

Wara li Ferdinand Magellan abbanduna l-monarkija ta' Kastilja fl-1518, Vasco da Gama hedded li jagħmel l-istess ħaġa, u b'hekk ir-re ħa passi biex iżommu l-Portugall u jevita t-tħammir il-wiċċ li l-"Ammirall tal-Indji" tiegħu stess imur Spanja.[40] Fl-1519, wara snin sħaħ jinjora l-petizzjonijiet tiegħu, ir-Re Manwel I finalment ħaffef biex jagħti titlu fewdali lil Vasco da Gama, u ħatru bħala l-Ewwel Konti ta' Vidigueira, titlu maħluq permezz ta' digriet irjali f'Évora fid-29 ta' Diċembru, wara ftehim ikkumplikat ma' Dom Jaime, id-Duka ta' Braganza, li ċedilu l-irħula ta' Vidigueira u ta' Vila dos Frades bi ħlas. Id-digriet iggarantixxa lil Vasco da Gama u lill-werrieta tiegħu d-dħul u l-privileġġi kollha relatati[41], u b'hekk da Gama ġie stabbilit bħala l-Ewwel Konti Portugiż li ma twilidx f'familja rjali.[42]

It-tielet vjaġġ u l-mewt

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Qabar ta' Vasco da Gama fil-Monasteru tal-Ġlormini f'Belém, Liżbona.

Wara l-mewt tar-Re Manwel I fl-aħħar tal-1521, ibnu u s-suċċessur, ir-Re Ġwanni III tal-Portugall ħa ħsieb jirrieżamina l-gvern Portugiż 'il barra mill-art kontinentali tal-pajjiż. Wara li ta dahru lill-klikka l-antika ta' Albuquerque (li dak iż-żmien kienet irrappreżentata minn Diogo Lopes de Sequeira), Ġwanni III ried jibda mill-ġdid. Vasco da Gama reġa' tfaċċa fuq ix-xena politika bħala konsulent importanti tar-re għall-ħatriet u għall-istrateġija l-ġodda tiegħu. Huwa kien tal-fehma li t-theddida Spanjola l-ġdida għall-Gżejjer Maluku kienet prijorità, iżda Vasco da Gama kien kontra l-ossessjoni bl-Arabja li kienet xi ħaġa fissa tul il-perjodu Manwelin, li baqgħet it-tħassib dominanti ta' Duarte de Menezes, il-gvernatur ta' dak iż-żmien tal-Indja Portugiża. Menezes kien ukoll inkompetenti u korrott, u għalhekk soġġett għal bosta ilmenti. B'hekk, Ġwanni III ddeċieda li jaħtar lil Vasco da Gama stess biex minflok Menezes, fiduċjuż li l-maġija ta' ismu u tal-memorja ta' għemilu x'aktarx li jimpressjonaw l-awtorità tiegħu fl-Indja Portugiża, u b'hekk jieħu ħsieb il-ġestjoni tat-tranżizzjoni għal gvern u strateġija ġodda.

Permezz tal-ittra tal-ħatra tiegħu ta' Frar 1524, Ġwanni III ta lil Vasco da Gama t-titlu privileġġat ta' "Viċirè", u b'hekk sar it-tieni gvernatur Portugiż biss li kellu dak it-titlu (l-ewwel wieħed kien Francisco de Almeida fl-1505).[43] It-tieni iben tiegħu, Estêvão da Gama nħatar simultanjament bħala Capitão-mor do Mar da Índia ("Kaptan-Maġġur tal-Baħar Indjan", kmandant tal-flotta navali tal-għassa fl-Oċean Indjan), minflok ħu Duarte, Luís de Menezes. Bħala kundizzjoni finali, da Gama kiseb mingħand Ġwanni III tal-Portugall l-impenn li jaħtarlu lill-ulied subien kollha tiegħu suċċessivament bħala kaptana Portugiżi ta' Malacca.

Meta salpa f'April 1524, bi flotta ta' erbatax-il vapur, Vasco da Gama ħa bħala l-bastiment ewlieni tiegħu l-karrakka kbira famuża Santa Catarina do Monte Sinai fl-aħħar vjaġġ tagħha sal-Indja, flimkien ma' tnejn mill-ulied subien tiegħu, Estêvão u Paulo. Wara vjaġġ ta' tħabit (erba' jew ħamsa mill-vapuri ntilfu tul ir-rotta), huwa wasal l-Indja f'Settembru. Vasco da Gama minnufih invoka l-poteri għoljin tiegħu ta' viċireġġent biex jimponi ordni ġdid fl-Indja Portugiża, u ssostitwixxa l-uffiċjali antiki kollha bil-ħatriet tiegħu. Madankollu, da Gama laqqat il-malarja ftit wara l-wasla tiegħu, u miet fil-belt ta' Cochin jum qabel il-Milied fl-1524, tliet xhur wara l-wasla tiegħu. Skont l-istruzzjonijiet irjali, minflok da Gama laħaq gvernatur tal-Indja wieħed mill-kaptana li kienu ġew miegħu, Henrique de Menezes (l-ebda relazzjoni ma' Duarte). Ulied Da Gama Estêvão u Paulo tilfu l-karigi tagħhom minnufih u ngħaqdu mal-flotta tar-ritorn fil-bidu tal-1525 (flimkien ma' Duarte de Menezes u Luís de Menezes).[44]

Ġisem Vasco da Gama għall-ewwel kien indifen fil-Knisja ta' San Franġisk fil-Forti ta' Kochi, fil-belt ta' Kochi, iżda l-katavru tiegħu ġie rritornat lejn il-Portugall fl-1539. Il-katavru ta' Vasco da Gama ndifen f'Vidigueira f'tebut imżejjen bid-deheb u bil-ġojjelli.

Il-Monasteru tal-Ġlormini f'Belém, li mbagħad sar in-nekropoli tad-dinastija rjali Portugiża ta' Aviz, inbena fil-bidu tal-1500 ħdejn il-punt tat-tluq tal-ewwel vjaġġ ta' Vasco da Gama, u l-kostruzzjoni tiegħu ġie ffinanzjat minn taxxa fuq il-profitti tal-Armadas tal-Indja Portugiża ta' kull sena. Fl-1880, il-fdalijiet ta' da Gama u dawk tal-poeta Luís de Camões (li ċċelebra l-ewwel vjaġġ ta' da Gama fil-poeżija epika tiegħu tal-1572) ġew ittrasferiti f'oqbra mnaqqxin ġodda fin-navata tal-knisja tal-monasteru, ftit metri biss 'il bogħod mill-oqbra tar-rejiet Manwel I u Ġwanni III, li da Gama kien qeda.

Żwieġ u dixxendenti

[immodifika | immodifika s-sors]
L-istemma ta' Vasco da Gama.

Vasco da Gama u martu Catarina de Ataíde kellhom sitt subien u bint waħda:[45]

  1. Dom Francisco da Gama, li wiret it-titli ta' missieru bħala t-Tieni Konti ta' Vidigueira u t-Tieni "Ammirall tal-Ibħra tal-Indja, tal-Arabja u tal-Persja". Huwa baqa' l-Portugall.
  2. Dom Estevão da Gama, wara l-mandat qasir tiegħu tal-1524 bħala kaptan tal-għassa Indjana, inħatar għal mandat ta' tliet snin bħala kaptan ta' Malacca, mill-1534 sal-1539 (inkluż l-aħħar sentejn tal-mandat ta' ħuh iż-żgħir Paulo). Sussegwentement inħatar bħala l-11-il gvernatur tal-Indja mill-1540 sal-1542.
  3. Dom Paulo da Gama (li kellu l-istess isem bħal zijuh), il-kaptan ta' Malacca mill-1533 sal-1534, inqatel f'azzjoni navali 'l barra minn Malacca.
  4. Dom Cristovão da Gama, il-kaptan ta' Malacca mill-1538 sal-1540; ġie nnominat bħala suċċessur f'Malacca, iżda ġie ġustizzjat minn Ahmad ibn Ibrahim matul il-gwerra bejn l-Etjopja u Adal fl-1542.
  5. Dom Pedro da Silva da Gama, li nħatar bħala kaptan ta' Malacca mill-1548 sal-1552.
  6. Dom Álvaro de Ataíde da Gama, li nħatar bħala kaptan tal-flotta ta' Malacca fis-snin 40 tas-seklu 16, u kaptan ta' Malacca stess mill-1552 sal-1554.
  7. Dona Isabel de Ataíde da Gama, l-unika bint, iżżewġet lil Dom Ignacio de Noronha, iben l-Ewwel Konti ta' Linhares.

In-nisel maskili tiegħu ġie estint fl-1735, meta s-Seba' Konti ta' Vidigueira, Dom Vasco Baltasar José Luís Gama miet, u kellu bint waħda biss minn martu Dona Maria José da Gama, li wirtet il-patrimonju ta' Vidigueira. Għalhekk, it-titlu nobbli baqa' jintuża min-nisel femminili tiegħu.[46]

Intergenerazzjonijiet

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Dom Vasco da Gama, it-Tielet Konti ta' Vidigueira, persunal militari u tan-nobbiltà, iben Francisco (it-Tieni Konti) u n-neputi ta' Vasco da Gama.
  • Dom Francisco da Gama, ir-Raba' Konti ta' Vidigueira, il-Viċirè (1597-1600) u l-gvernatur (1622-1628) tal-Indja, iben Vasco (it-Tielet Konti) u l-proneputi ta' Vasco da Gama.

Legat

[immodifika | immodifika s-sors]
Ritratt ta' Vasco da Gama magħmul minn António Manuel da Fonseca (1838).

Vasco da Gama huwa wieħed mill-iżjed esploraturi famużi u ċċelebrati mill-Epoka tal-Iskoperti. Bħal kull min ġie wara Enriku n-Navigatur, huwa kien responsabbli għas-suċċess tal-Portugall bħala qawwa ta' kolonizzazzjoni bikrija. Apparti l-fatt tal-ewwel vjaġġ innifsu, kienet it-taħlita astuta ta' politika u ta' gwerra tiegħu fin-naħa l-oħra tad-dinja li wasslu biex il-Portugall ikollu pożizzjoni prominenti fil-kummerċ tal-Oċean Indjan. Wara l-ewwel vjaġġ ta' da Gama, il-monarkija Portugiża rrealizzat li l-iżgurar ta' postijiet tal-għassa tul il-kosta tal-Lvant tal-Afrika kien vitali għaż-żamma tar-rotot kummerċjali nazzjonali sal-Lvant Mbiegħed.

Madankollu, il-fama tiegħu tinkludi wkoll inċidenti u attitudnijiet bħala dawk tal-inċident famuż tal-vapur bil-pellegrini Musulmani.

Il-poeżija epika nazzjonali Portugiża, Lusíadas, ta' Luís Vaz de Camões, tittratta fid-dettall il-vjaġġi ta' Vasco da Gama.[47]

Il-opra grandjuża tal-1865 L'Africaine: Opéra en Cinq Actes, komposta minn Giacomo Meyerbeer minn librett ta' Eugène Scribe, b'mod prominenti tinkludi l-karattru ta' Vasco da Gama. Madankollu, l-avvenimenti ta' ġo fiha huma fittizji. It-titlu li għażel Meyerbeer għall-opra kien Vasco da Gama. Produzzjoni tal-1989 tal-opra fis-San Francisco Opera kienet tinkludi lit-tenur famuż Plácido Domingo fir-rwol ta' da Gama.[48] Il-kompożitur tas-seklu 19 Louis-Albert Bourgault-Ducoudray ikkompona opra fl-1872 ibbażata fuq il-ħajja u l-kisbiet fuq il-baħar ta' da Gama.

Mafkar ta' Vasco da Gama fil-Knisja ta' Santa Engrácia, issa l-Panteon Nazzjonali f'Liżbona.

Il-belt portwali ta' Vasco da Gama f'Goa issemmiet għalih, l-istess bħall-krater Vasco da Gama fuq il-Qamar. Hemm tliet klabbs tal-futbol fil-Brażil, inkluż Club de Regatas Vasco da Gama u Vasco Sports Club f'Goa li ssemmew għalih. Hemm knisja f'Kochi, Kerala msejħa l-Knisja ta' Vasco da Gama, u residenza privata fil-gżira ta' Saint Helena. Is-subborg ta' Vasco f'Cape Town issemma għalih ukoll.

Xi postijiet fil-Parque das Nações ta' Liżbona ssemmew għall-esploratur, fosthom il-Pont ta' Vasco da Gama, it-Torri ta' Vasco da Gama u l-istabbiliment kummerċjali taċ-Centro Comercial Vasco da Gama.[49] L-Oceanário fil-Parque das Nações għandu mascot ta' bugħaddas imsejjaħ "Vasco" għall-esploratur.[50]

Vasco da Gama kien l-uniku esploratur fil-ġabra finali ta' Os Grandes Portugueses. Minkejja li l-lista finali kienet tinkludi nies oħra tal-Epoka tal-Iskoperti, l-ebda wieħed minnhom għajr da Gama ma kien esploratur jew navigatur.

Il-Flotta Navali Portugiża għandha klassi ta' frejgati msemmija għalih. B'kollox hemm tliet frejgati Vasco da Gama ta' dik il-klassi, u l-ewwel waħda għandha ismu wkoll.

Il-gvern Portugiż stabbilixxa żewġ monumenti tan-navigazzjoni, is-Salib ta' Dias u s-Salib da Gama, biex ifakkar lil da Gama u lil Bartolomeu Dias li kienu l-ewwel esploraturi Ewropej moderni li waslu sal-Kap tat-Tama t-Tajba. Meta jiġu allinjati, dawn is-slaleb jindikaw is-Sikka ta' Whittle, blata perikoluża għall-bastimenti eżatt taħt wiċċ l-ilma f'False Bay.

Il-mużiċista tal-Afrika t'Isfel Hugh Masekela rreġistra kanzunetta antikolonjali msejħa "Colonial Man" (Raġel Kolonjali), li tinkludi fil-lirika "Vasco da Gama ma kienx ħabib tiegħi", u kanzunetta oħra msejħa "Vasco da Gama (Il-Baħri)". Iż-żewġ kanzunetti ġew inklużi fl-album tal-1976 tiegħu msejjaħ Colonial Man.

Munita Portugiża tal-1969 li tfakkar il-500 anniversarju tat-twelid ta' Vasco da Gama.

Vasco da Gama jidher bħala antagonista fil-film Indjan Urumi. Il-film tar-reġista Santosh Sivan juri l-atroċitajiet u l-progress tal-istabbiliment tal-Imperu Portugiż li għamel da Gama fl-Indja.

F'Marzu 2016, arkeologi li kienu qed jaħdmu lil hinn mill-kosta tal-Oman identifikaw bastiment mgħerreq li x'aktarx kien dak tal-Esmeralda mill-flotta tal-1502-1503 ta' da Gama. Il-bastiment mgħerreq inizjalment ġie skopert fl-1998. Iktar 'il quddiem saru skavi bejn l-2013 u l-2015 permezz ta' sħubija bejn il-Ministeru għall-Wirt u l-Kultura tal-Oman u Blue Water Recoveries Ltd., kumpanija tal-irkupru tal-bastimenti mgħerrqa. Il-bastiment ġie identifikat permezz ta' artefatti bħal munita Portugiża zzekkata għall-kummerċ mal-Indja (waħda minn żewġ muniti biss ta' dan it-tip li qatt eżistew) u balal tal-ġebel tal-kanuni mnaqqxin x'aktarx bl-inizjali ta' Vincente Sodré, iz-ziju tan-naħa ta' omm da Gama u l-kmandant tal-Esmeralda".[51]

Biblijografija

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Ames, Glenn J. (2007). The Globe Encompassed: The Age of European Discovery, 1500–1700. Prentice Hall. ISBN 978-0-13-193388-0.
  • Castanhoso, M. de (1898) Dos feitos de D. Christovam da Gama em Ethiopia Lisbon: Imprensa nacional. online Corrêa, Gaspar (2001). The Three Voyages of Vasco da Gama, and His Viceroyalty. Adamant Media Corporation. ISBN 978-1-4021-9543-3. Facsimile reprint of an 1869 edition by the Hakluyt Society, London.
  • Diffie, Bailey W.; Winius, George D. (1977). Foundations of the Portuguese Empire 1415-1580. University of Minnesota Press. Disney, Anthony; Booth, Emily (2000). The Indian Ocean in World History. New Delhi and New York: Oxford University Press.
  • Fernández-Armesto, Felipe (2001). Civilizations. Basingstoke and Oxford: Macmillan. ISBN 978-0-7432-0248-0.
  • Fernández-Armesto, Felipe (2006). Pathfinders: A Global History of Exploration. W.W. Norton. pp. 177–181. ISBN 978-0-393-06259-5.
  • Jayne, Kingsley Garland (1910). Vasco Da Gama and His Successors 1460 to 1580. London: Meuthen & Co. Ltd. ISBN 978-0-548-00895-9.
  • Panikkar, K.M. (1959). Asia and Western Dominance: A Survey of the Vasco da Gama Epoch of Asian History, 1498–1945 (new ed.). London: Allen & Unwin. ASIN B000Q5T6X6.
  • Parry, J. H. (1981). Age of Reconnaissance. University of California Press. Ravenstein, E. G.; ed. and trans. (1898). A Journal of the First Voyage of Vasco da Gama, 1497–1499. Londra: Hakluyt Society. (maħruġ mill-ġdid minn Cambridge University Press, 2010. ISBN 978-1-108-01296-6)
  • Russell-Wood, A.J.R. (1993). A World on the Move: The Portuguese in Africa, Asia, and America, 1415–1808. Macmillan. ISBN 978-0-312-09427-0.
  • Scammell, G. V. (1981). The World Encompassed. University of California Press. ISBN 9780520044227.
  • Subrahmanyam, Sanjay (1997). The Career and Legend of Vasco da Gama. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-47072-8.
  • Teixeira de Aragão, A.C. (1887) Vasco da Gama e a Vidigueira: um estudo historico. Liżbona: Sociedade de Geografia de Lisboa online
  • Towle, George Makepeace (c. 1878). Vasco da Gama, his voyages and adventures. Boston: Lothrop, Lee & Shepard.

Iktar qari

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Vasco da Gama (Ernst Georg Ravenstein, Gaspar Corrêa, Alvaro Velho) [2011] Viartis ISBN 978-1-906421-04-5
  • Vasco da Gama: Renaissance Crusader (Glen J.Ames) [2004] Longman ISBN 0-321-09282-1
  • The Career and Legend of Vasco da Gama (Sanjay Subrahmanyam) [1997] Cambridge University Press ISBN 978-0-521-47072-8
  • Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Gama, Vasco da" . Encyclopædia Britannica. Vol. 11 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 433–434.

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ Wells, John C. (2008). Longman Pronunciation Dictionary (3rd ed.). Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0.
  2. ^ Jones, Daniel (2011). Roach, Peter; Setter, Jane; Esling, John (eds.). Cambridge English Pronouncing Dictionary (18th ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-15255-6.
  3. ^ a b "Vasco da Gama | Biography, Achievements, Route, Map, Significance, & Facts | Britannica". www.britannica.com (bl-Ingliż). Miġbur 2022-08-29.
  4. ^ Nigel, Cliff (2011). Holy War: How Vasco da Gama's Epic Voyages Turned the Tide in a Centuries-Old Clash of Civilizations. Harper.
  5. ^ M. G. S. Narayanan, Calicut: The City of Truth (2006) Calicut University Publications.
  6. ^ Diffie, Bailey W. and George D. Winius, Foundations of the Portuguese Empire, 1415–1580, p. 176.
  7. ^ "Shipwreck Discovered from Explorer Vasco da Gama's Fleet". Adventure (bl-Ingliż). 2016-03-14. Miġbur 2022-08-29.
  8. ^ Ames, Glenn J. (2008). The Globe Encompassed. p. 27. ISBN 978-0-13-193388-0.
  9. ^ Subrahmanyam, 1997, p. 61.
  10. ^ Subrahmanyam, 1997, p. 62.
  11. ^ Subrahmanyam, 1997, p. 63.
  12. ^ Subrahmanyam, 1997, pp. 60–61.
  13. ^ Subrahmanyam, 1997, p. 61, 63.
  14. ^ de Oliveira Marques, António Henrique R. (1972). History of Portugal. Columbia University Press, ISBN 0-231-03159-9, pp. 158–160, 362–370.
  15. ^ Parry, 1981, pp. 132-135.
  16. ^ a b Scammell, 1981, p. 232.
  17. ^ Diffie, Bailey W.; Winius, George D. (1977). Foundations of the Portuguese Empire, 1415–1850. Europe and the World in the Age of Expansion. Vol. 1. pp. 176–177. ISBN 978-0-8166-0850-8.
  18. ^ "Internet History Sourcebooks". sourcebooks.fordham.edu. Miġbur 2022-08-30.
  19. ^ Gago Coutinho, C.V. (1951–52) A Nautica dos Descobrimentos: os descobrimentos maritimos visitos por um navegador, Lisbon: Agencia Geral do Ultramar; pp. 319–363; Axelson, E. (1988) "The Dias Voyage, 1487–1488: toponymy and padrões", Revista da Universidade de Coimbra, Vol. 34, pp. 29–55 offprint; Waters, D.W. (1988) "Reflections Upon Some Navigational and Hydrographic Problems of the XVth Century Related to the voyage of Bartolomeu Dias", Revista da Universidade de Coimbra, Vol. 34, pp. 275–347.
  20. ^ Fernandez-Armesto, Felipe (2006). Pathfinders: A Global History of Exploration. W. W. Norton & Company. pp. 177–178. ISBN 978-0-393-06259-5.
  21. ^ "dagamma.HTM". web.archive.org. 2011-12-22. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-12-22. Miġbur 2022-08-30.
  22. ^ Fernandez-Armesto, Felipe (2006). Pathfinders: A Global History of Exploration. W.W. Norton & Company. pp. 178–179. ISBN 978-0-393-06259-5.
  23. ^ Ames, Glenn J. (2005). Vasco da Gama: Renaissance Crusader. New York: Pearson/Longman. p. 50.
  24. ^ Castaneda, Herman Lopes de, The First Book of the Historie of the Discoveries and Conquests of the East India by the Portingals, London, 1582, in Kerr, Robert (ed.) A General History and Collection of Voyages and Travels Vol. II, Londra, 1811.
  25. ^ M.G.S. Narayanan, Calicut: The City of Truth (2006), Calicut University Publications.
  26. ^ Da Gama's First Voyage p. 88.
  27. ^ Subrahmanyam, 1997, p. 149.
  28. ^ João de Barros, Da Asia, Dec. I, Lib. IV, c. 11, p. 370.
  29. ^ Diffie & Winius, 1977, p. 185.
  30. ^ Subrahmanyam, 1997, p. 168.
  31. ^ João de Barros 1552, pp. 23–24.
  32. ^ Subrahmanyan, 1997, p. 174.
  33. ^ Allen, Charles (2017). Coromandel : a personal history of South India. Londra: Little, Brown. p. 233. ISBN 9781408705391.
  34. ^ Nambiar O.K, The Kunjalis – Admirals of Calicut, Bombay, 1963.
  35. ^ "Vasco da Gama Arrives in India: 1498". web.archive.org. 2004-01-18. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2004-01-18. Miġbur 2022-08-30.
  36. ^ Prof. Roger Crowley: Conquerors: How Portugal Forged the First Global Empire, Faber & Faber, 2015, p. 131.
  37. ^ M. G. S. Narayanan, Calicut: The City of Truth (2006), Calicut University Publications.
  38. ^ Sreedhara Menon. A. A Survey of Kerala History (1967), p. 152. D. C. Books Kottayam.
  39. ^ Roger Crowley, in Conquerors: How Portugal Forged the First Global Empire, Faber & Faber, 2015, p. 134.
  40. ^ Subrahmanyam, 1997, p. 278.
  41. ^ Vasco Da Gama, Ernest George Ravenstein, "A journal of the first voyage of Vasco da Gama, 1497–1499", p. Hakluyt Society, Issue 99 of Works issued by the Hakluyt Society, ISBN 81-206-1136-5.
  42. ^ Subrahmaynam, 1997, p. 281.
  43. ^ Subrahmanyam, 1997, p. 304.
  44. ^ Subrahmanyam, 1997, pp. 343–345.
  45. ^ Diogo do Couto (Decadas de Asia, Dec. IV, Lib. 8, c. 2); Teixeira de Aragão pp. 15–16, u Castanhoso (1898: p. viiff).
  46. ^ Freire, Anselmo Braamcamp (1921). Brasões da Sala de Sintra, Livro Segundo. Robarts - University of Toronto. Coimbra: Imprensa da Universidade. p. 93.
  47. ^ "Os Lusiadas de Luiz de Camões ..." Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA. Miġbur 2022-08-30.
  48. ^ Subrahmanyam, 1997, p. 2.
  49. ^ "Vasco da Gama - Centro Vasco da Gama - Bem vindo a bordo!". Centro Vasco da Gama (bil-Portugiż). Miġbur 2022-08-30.
  50. ^ "Vasco participa na maior Parada das Mascotes em Portugal". www.oceanario.pt. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2022-08-30. Miġbur 2022-08-30.
  51. ^ "Shipwreck Discovered from Explorer Vasco da Gama's Fleet". Adventure (bl-Ingliż). 2016-03-14. Miġbur 2022-08-30.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Vasco_da_Gama&oldid=317112"