Monasteru tal-Ġlormini
Il-Monasteru tal-Ġlormini jew il-Monasteru tal-Jerónimos (bl-Ingliż: Hieronymites Monastery; bil-Portugiż: Mosteiro dos Jerónimos, IPA: [muʃˈtɐjɾu ðuʒ ʒɨˈɾɔnimuʃ]) huwa eks monasteru tal-Ordni ta' San Ġlormu ħdejn ix-xmara Tagus fil-parroċċa ta' Belém, fil-muniċipalità ta' Liżbona, il-Portugall. Sar nekropoli tad-dinastija rjali Portugiża ta' Aviz fis-seklu 16 iżda ġie sekolarizzat fit-28 ta' Diċembru 1833 b'digriet statali u s-sjieda tiegħu ġiet ittrasferita lill-istituzzjoni tal-karità, ir-Real Casa Pia de Lisboa.[1]
Il-Monasteru tal-Ġlormini huwa wieħed mill-iżjed eżempji prominenti tal-istil arkitettoniku Manwelin Gotiku Aħħari Portugiż f'Liżbona. Inbena fil-bidu tas-seklu 16 qrib il-post minn fejn Vasco da Gama żbarka għall-ewwel vjaġġ tiegħu, u l-kostruzzjoni tiegħu ġiet iffinanzjata minn taxxa fuq il-profitti tal-Armadi Indjani Portugiżi (il-flotta ta' bastimenti ffinanzjati mill-Kuruna Portugiża). Fl-1880, il-fdalijiet ta' da Gama u dawk tal-poeta Luís de Camões (li fl-1572 iċċelebra l-ewwel vjaġġ ta' da Gama fil-poeżija epika tiegħu, Il-Lusiad), ġew ittrasferiti f'oqbra mnaqqxin ġodda fin-navata tal-knisja tal-monasteru, ftit metri 'l bogħod mill-oqbra tar-rejiet Manwel I u Ġwanni III, li da Gama kien qeda. Fl-1983, il-Monasteru tal-Ġlormini ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO flimkien mat-Torri ta' Belém fil-qrib.[2]
Storja[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Monasteru tal-Ġlormini ssostitwixxa l-knisja li qabel kienet teżisti minfloku fl-istess post, li kienet iddedikata lil Santa Marija ta' Belém u fejn il-patrijiet tal-Ordni militari-reliġjuża ta' Kristu kienu jipprovdu assistenza lill-baħħara fi tranżitu. Il-port ta' Praia do Restelo kien post vantaġġuż għall-baħħara, b'ankraġġ sikur u protezzjoni mill-irjieħ, jiġifieri post imkenni li kienu jfittxu l-bastimenti li jidħlu mill-bokka tat-Tagus.[3] L-istruttura eżistenti ġiet inawgurata skont l-ordnijiet ta' Manwel I (1469-1521) u l-qrati ta' Montemor o Velho fl-1495, bħala l-post funebri għall-membri tal-Familja Aviz, skont it-twemmin tiegħu li renju dinastiku Iberiku kien se jirrenja wara mewtu.[4] Fl-1496, ir-Re Manwel talab lis-Santa Sede għal permess biex jibni monasteru fis-sit attwali. L-Eremitaġġ ta' Restelo (Ermida do Restelo), kif kienet magħrufa l-knisja, was diġà kienet mitluqa meta Vasco da Gama u l-ekwipaġġ tiegħu qattgħu l-lejl jitolbu hemmhekk qabel telqu għall-ispedizzjoni tagħhom lejn l-Indja fl-1497.[5]
Rinaxximent[immodifika | immodifika s-sors]
Il-kostruzzjoni tal-monasteru u tal-knisja bdiet fis-6 ta' Jannar 1501 u tlestiet 100 sena wara. Oriġinarjament ir-Re Manwel iffinanzja l-proġett bil-flus li kiseb mill-Vintena da Pimenta, taxxa ta' ħamsa fil-mija fuq il-kummerċ mill-Afrika u l-Orjent, ekwivalenti għal 70 kilogramma (150 libbra) ta' deheb fis-sena, bl-eċċezzjoni tat-taxxi miġbura fuq l-importazzjoni tal-bżar, tal-kannella u tal-imsiemer tal-qronfol, li marru direttament għand il-Kuruna. Bl-influss ta' dawn ir-rikkezzi, l-arkitetti ma kinux limitati għal pjanti fuq skala żgħira, u r-riżorsi li diġà kienu maħsuba għall-Monasteru ta' Batalha, inkluż il-Panteon ta' Aviz, ġew allokati mill-ġdid għall-proġett f'Belém.[3]
Manwel I għażel l-ordni reliġjuża tal-patrijiet Ġlormini biex jokkupaw il-monasteru, u r-rwol tagħhom kien li jitolbu għar-ruħ eterna tar-Re u li jipprovdu l-assistenza spiritwali lin-navigaturi u lill-baħħara li kienu jitilqu mill-port ta' Restelo biex jiskopru artijiet differenti madwar id-dinja. Il-patrijiet għamlu dan għal iktar minn erba' sekli sal-1833, meta l-ordni reliġjuża ġiet xolta u l-monasteru ġie abbandunat.[1]
Il-monasteru ġie ddisinjat bi stil li iktar 'il quddiem sar magħruf bħala Manwelin: stil arkitettoniku elaborat u rikk b'temi skulturali kumplessi li jinkorporaw elementi marittimi u oġġetti skoperti matul l-ispedizzjonijiet navali, imnaqqxa fil-ġebla tal-ġir. Diogo de Boitaca, l-arkitett, kien pijunier ta' dan l-istil fil-Monasteru ta' Ġesù f'Setúbal. Boitaca kien responsabbli għat-tfassil tal-pjanta u għat-twettiq tal-kostruzzjoni tal-monasteru, tas-sagristija, u tar-refettorju. Għall-kostruzzjoni uża l-calcário de lioz, ġebla tal-ġir lewn id-deheb mill-barrieri ta' Ajuda, mill-wied ta' Alcántara, minn Laveiras, minn Rio Seco u minn Tercena. Is-suċċessur ta' Boitaca kien l-Ispanjol Juan de Castilho, li ħa f'idejh il-kostruzzjoni għall-ħabta tal-1517. Castilho gradwalment kien jaqleb mill-istil Manwelin għal dak Plateresk Spanjol, b'ornamentazzjoni li kienet tinkludi tiżjin rikk b'karatteristiċi dekorattivi tal-oġġetti tal-fidda (plata). Il-kostruzzjoni waqfet ħesrem meta r-Re Manwel I miet fl-1521.[1]
Diversi skulturi ħallew il-marka tagħhom fuq din il-binja: Nicolau Chanterene żied il-profondità bit-temi Rinaxximentali tiegħu, filwaqt li l-arkitett Diogo de Torralva kompla l-kostruzzjoni tal-monasteru fl-1550, u żied il-kappella prinċipali, il-kor, u lesta ż-żewġ sulari tal-monasteru, bl-użu ta' motivi Rinaxximentali biss. Ix-xogħol ta' Diogo de Torralva tkompla fl-1571 minn Jérôme de Rouen (imsejjaħ ukoll Jerónimo de Ruão) li żied xi elementi klassiċi. Il-kostruzzjoni reġgħet waqfet fl-1580 bl-unjoni ta' Spanja u tal-Portugall, peress li l-binja tal-Escorial fi Spanja kienet qed tixrob il-fondi allokati kollha.[5]
Renju[immodifika | immodifika s-sors]
Fis-16 ta' Lulju 1604, Filippu ta' Spanja (li rrenja wara l-Unjoni Iberika) għamel il-monasteru monument funebri rjali, u pprojbixxa ż-żjarat fil-binja għajr għall-familja rjali u l-patrijiet Ġlormini. Fl-1625 inbena portal ġdid, kif ukoll id-daħla tal-kjostru, id-dar tal-gwardjani, garigor taraġ u sala li kienet id-daħla għall-kor ta' fuq iddisinjat mill-arkitett irjali Teodósio Frias u mwettaq mill-bennej Diogo Vaz. Fl-1640, il-pirjol Bento de Siqueira ordna l-kostruzzjoni tal-librerija tal-monasteru, fejn ġew depożitati l-kotba ta' Infante Luís (iben ir-Re Manwel I) u oħrajn marbuta mal-ordni reliġjuża.
Bl-Indipendenza Portugiża fl-1640, il-monasteru reġa' kiseb ħafna mill-importanza li kellu qabel, u sar il-post funebri għall-panteon irjali; fi ħdanu ndifnu erba' mit-tmint itfal ta' Ġwanni IV tal-Portugall: Infante Teodósio (1634–1653), Infanta Joana (1636–1653), ir-Re Afonso VI (1643–1683) u Catarina de Bragança (1638–1705). Fl-1682 il-ġisem tal-Kardinal Henrique indifen fil-kappelli laterali. Fid-29 ta' Settembru 1855, il-ġisem tar-Re Afonso VI ġie ttrasportat lejn il-panteon irjali tal-Familja Braganza fil-Monasteru ta' São Vicente de Fora, flimkien ma' dawk tal-erba' aħwa tiegħu.
Fl-1663, il-Fratellanza tas-Senhor dos Passos kienet tokkupa l-kappella antika ta' Sant'Antnin, li ġiet imżejna mill-ġdid b'saqaf bil-madum tad-deheb fl-1669, filwaqt li l-affreski fit-taraġ bl-istemmi ta' San Ġlormu tlestew fl-1770. Ir-retabli tlestew fl-1709 u fl-1711, alfaias ta' valur ġew ippreżentati lill-ordni reliġjuża, u s-sagristija ġiet imżejna mill-ġdid fl-1713. Il-pittur Henrique Ferreira ġie kkummissjonat fl-1720 biex ipitter lir-Rejiet tal-Portugall: is-serje rjali tqiegħdet fis-Sala dos Reis (Sala tar-Rejiet). Henrique Ferreira ġie kkummissjonat ukoll biex ilesti serje ta' pitturi tan-natività.
Il-monasteru rreżista t-terremot ta' Liżbona tal-1755 mingħajr wisq ħsara: iġġarrfu l-balavostri u parti mill-kor ta' fuq biss, iżda ssewwew malajr. Fit-28 ta' Diċembru 1833, il-Monasteru tal-Jerónimos ġie sekolarizzat permezz ta' digriet statali u t-titlu tiegħu ġie ttrasferit lir-Real Casa Pia de Lisboa biex iservi bħala knisja parrokkjali għall-paroċċa ċivili l-ġdida ta' Santa Maria de Belém. Bosta mill-opri tal-arti u mit-teżori ġew ittrasferiti lill-Kuruna jew inkella ntilfu matul dan il-perjodu. Baqa' battal għall-biċċa l-kbira taż-żmien u l-kundizzjoni tiegħu bdiet tmur għall-agħar.
Ix-xogħol ta' restawr fuq il-monasteru beda wara l-1860, l-ewwel bil-faċċata tan-Nofsinhar taħt is-superviżjoni tal-arkitett Rafael Silva e Castro, u fl-1898 taħt Domingos Parente da Silva. Għalkemm iċ-ċisterna tal-kjostru, iċ-ċelel interni tal-kleru u l-kċina twaqqgħu f'dan iż-żmien, tliet proġetti ta' rikostruzzjoni proposti mill-arkitett J. Colson, inkluż l-introduzzjoni ta' elementi Neo-Manwelini, ma kisbux l-approvazzjoni meħtieġa. Fl-1863, l-arkitett Valentim José Correia tqabbad mill-ombudsman tal-Casa Pia, Eugénio de Almeida, biex jorganizza mill-ġdid it-tieni sular tad-dormitorju l-antik u jiddisinja t-twieqi (1863-1865). Sussegwentement ġie sostitwit minn Samuel Barret, li bena t-torrijiet fit-tarf estrem tal-Punent tad-dormitorji. Bl-istess mod, Barret ġie sostitwit mid-disinjaturi xeniċi Taljani Rambois u Cinatti, li kienu ħadmu fuq id-disinn tat-Teatru ta' São Carlos, sabiex ikomplu jimmudellaw mill-ġdid il-monasteru minn ġewwa fl-1867. Bejn l-1867 u l-1868, bidlu ferm l-anness u l-faċċata tal-knisja sabiex jagħtuha d-dehra li għandha llum. Waqqgħu l-gallerija u s-Sala tar-Rejiet, bnew it-torrijiet tad-dormitorju tal-Lvant, bnew ir-rużun tal-kor ta' fuq u ssostitwew is-saqaf b'għamla piramidali tat-torri tal-kampnar b'disinn b'għamla ta' mitra. L-immudellar mill-ġdid iddewwem minħabba li fl-1878 ċeda u kkrolla d-dormitorju ċentrali. Wara l-1884, Raymundo Valladas beda jikkontribwixxi, diġà fl-1886, għar-restawr tal-kjostru u tas-Sala do Capítulo, inkluż il-kostruzzjoni tas-saqaf bil-volti. Il-qabar ta' Alexandre Herculano, iddisinjat minn Eduardo Augusto da Silva, tqiegħed fis-Sala do Capítulo fl-1888.
Sabiex jiġi ċċelebrat ir-raba' ċentenarju fl-1898 tal-wasla ta' Vasco da Gama fl-Indja, ġie deċiż li jiġi rrestawrat il-qabar tal-esploratur fl-1894. L-oqbra ta' Vasco da Gama u Luís de Camões, imnaqqax mill-iskultur Costa Mota, tqiegħdu fil-kappella laterali tan-Nofsinhar. Sena wara, il-monasteru rċieva l-fdalijiet tal-poeta João de Deus, u iktar 'il quddiem later żdiedu l-oqbra ta' Almeida Garret (1902), Sidónio Pais (1918), Guerra Junqueiro (1923) u Teófilo Braga (1924).
Repubblika[immodifika | immodifika s-sors]
_edited.jpg)
Il-Ministeru għax-Xogħlijiet Pubbliċi (Ministério das Obras Públicas) fetaħ kompetizzjoni sabiex jitlesta l-anness, li kellu jservi bħala l-Mużew Nazzjonali tal-Industrija u tal-Kummerċ (Museu Nacional da Indústria e Comércio), iżda l-proġett ġie kkanċellat fl-1899, u minflok intuża għall-Mużew Etnoloġiku tal-Portugall (Museu Etnológico Português).
Fl-1898 sar iktar immudellar mill-ġdid tal-monasteru wara x-xogħol li kien wettaq Parente da Silva fl-1895 fuq l-anness ċentrali, issa ssimplifikat, kif ukoll ir-restawr tal-cadeirals (is-siġġijiet tal-kleru fis-servizzi reliġjużi), li tlestew fl-1924 mill-iskultur Costa Mota. Fl-1938 l-orgni fil-kor ta' fuq ġie żarmat fl-istess żmien li serje ta' twieqi bil-ħġieġ ikkulurit, iddisinjati minn Abel Manta u maħduma minn Ricardo Leone, ġew sostitwiti fil-faċċata tan-Nofsinhar.
Bħala parti miċ-ċelebrazzjonijiet li mmarkaw iċ-ċentenarju tal-Portugall modern fl-1939, sar iktar immudellar mill-ġdid fil-monasteru u fit-torri. Matul dawn il-proġetti, il-baldakkin u l-qabar ta' Alexandre Herculano twaqqgħu u l-bitħa tal-kjostru ġiet pavimentata. Fl-1940 l-ispazju quddiem il-monasteru ġie ddisinjat mill-ġdid għall-Espożizzjoni Portugiża. Il-Casa Pia okkupat l-ispazji interni tal-kjostru u l-oqbra ta' Camões u ta' Vasco da Gama ġew ittrasferiti fil-kor t'isfel. Serje ta' twieqi ddisinjati minn Rebocho u maħduma minn Alves Mendes tlestew fl-1950.
Fl-1951 il-fdalijiet tal-President Óscar Carmona ġew midfuna fis-Sala do Capítulo. Iktar 'il quddiem ġew ittrasportati lejn il-Panteon Nazzjonali fl-1966 ħdejn il-fdalijiet ta' eks Presidenti oħra u eroj letterarji tal-pajjiż.
Il-Mużew Marittimu (Museu da Marinha) ġie inawgurat fil-binja tal-Punent tal-monasteru fl-1963.
Repubblika[immodifika | immodifika s-sors]
Il-knisja u l-monasteru, flimkien mat-Torri ta' Belém u l-Padrão dos Descobrimentos, huma simbolu tal-Epoka Portugiża tal-Iskoperti u huma fost l-iżjed attrazzjonijiet turistiċi prinċipali ta' Liżbona. Fl-1983, l-UNESCO inkludiet formalment il-Monasteru tal-Ġlormini u t-Torri ta' Belém fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji.[2]
Meta l-Portugall issieħeb fil-Komunità Ekonomika Ewropea, iċ-ċerimonji formali saru fil-kjostru tal-monument (fl-1985).
Matul is-snin 90 tas-seklu 20 saru żewġ wirjiet ewlenin fil-monasteru: 4 séculos de pintura (Erba' Sekli ta' Pitturi), fl-1992; u l-wirja "Leonardo da Vinci – um homem à escala do mundo, um Mundo à escala do homem" (Leonardo da Vinci: Raġel fuq Skala Dinjija, Dinja fuq Skala ta' Bniedem), fl-1998 (li kienet tinkludi l-Kodiċi ta' Leicester, misluf temporanjament mingħand Bill Gates).
Fl-aħħar tas-seklu 20, l-immudellar mill-ġdid tal-monasteru kompla bil-konservazzjoni, it-tindif u r-restawr, inkluż il-kappella prinċipali fl-1999 u l-kjostru fl-1998-2002.
Fit-13 ta' Diċembru 2007, it-Trattat ta' Liżbona ġie ffirmat fil-monasteru, u witta t-triq għar-riformi tal-Unjoni Ewropea.
Arkitettura[immodifika | immodifika s-sors]
Knisja ta' Santa Marija[immodifika | immodifika s-sors]
Arkitettura esterna[immodifika | immodifika s-sors]
Portal tan-Nofsinhar[immodifika | immodifika s-sors]
Id-daħla laterali elaborata tal-monasteru ġiet iddisinjata minn Juan de Castilho u titqies bħala waħda mill-iktar sinifikanti ta' żmienu, iżda fil-fatt mhijiex id-daħla prinċipali tal-binja. Dan il-portal qisu ta' santwarju huwa kbir 32 metru (105 piedi) bi 12-il metru (39 pied), u huwa maqsum fuq żewġ sulari. Il-karatteristiċi elaborati tiegħu jinkludu abbundanza ta' soqfa forfċi u pinnakli, flimkien ma' bosta figuri mnaqqxin bilwieqfa taħt baldakkin f'niċeċ imnaqqxa, madwar statwa ta' Enriku n-Navigatur, bilwieqfa fuq pedestall bejn iż-żewġ bibien.
It-timpanu, fuq il-bieb doppju, fih żewġ xeni f'nofs riljiev mill-ħajja ta' San Ġlormu: fuq ix-xellug, it-tneħħija tax-xewka minn sieq l-iljun, u fuq il-lemin, l-esperjenza tal-qaddis fid-deżert. Bejn dawn iż-żewġ xeni hemm l-istemma tar-Re Manwel I, filwaqt li l-arċivolta u t-timpanu huma miksija b'simboli u b'elementi Manwelini. Il-Madonna (Santa Maria de Belém) tinsab fuq pedestall fuq nett tal-arċivolta, flimkien mal-Arkanġlu Mikiel, filwaqt li fuq il-portal hemm salib tal-Ordni ta' Kristu. Fuq kull naħa tal-portal hemm tieqa kbira bi gwarniċ imżejjen b'mod rikk.
Portal assjali[immodifika | immodifika s-sors]
Għalkemm iżgħar mid-daħla tan-Nofsinhar, dan il-portal huwa l-iżjed daħla importanti tal-monasteru minħabba t-tiżjin u l-pożizzjoni tiegħu quddiem l-artal prinċipali. Dan il-portal tal-Punent huwa eżempju tajjeb tat-tranżizzjoni mill-istil Gotiku għal dak Rinaxximentali. Inbena minn Nicolau Chanterene fl-1517. X'aktarx li kien l-ewwel kummissjoni tiegħu fil-Portugall. Fis-seklu 19 żdied vestibolu li jifforma tranżizzjoni bejn il-knisja u l-ambulatorju.[6]
Fit-timpanu hemm xeni mit-twelid ta' Kristu: mix-xellug għal-lemin: it-Tħabbira (tal-anġlu lil Marija li kienet se twelled); in-Natività (it-twelid tal-Bambin Ġesù); u l-Epifanija (l-adorazzjoni tal-maġi). Żewġ anġli jżommu f'idejhom l-istemma tal-Portugall, qrib l-arċivolta. Il-koxox tal-portal mimlijin statwi, fosthom l-istatwi tar-Re Manwel I u tar-Reġina Marija ta' Aragona għarkopptejhom f'niċċa taħt baldakkin imżejjen b'mod rikk, u maġenbhom il-qaddisin patruni tagħhom: San Ġlormu u San Ġwann il-Battista, rispettivament. Ir-riffieda huma mżejna b'anġli żgħar bl-istemma f'idejhom u maġenb ir-re hemm sfera nawtika, filwaqt li maġenb ir-reġjina hemm tliet zkuk bl-inwar. Fost l-elementi Rinaxximentali hemm anġli b'ilbies Ruman, kerubini, id-dettall u r-realiżmu tar-rejiet u l-istudju tal-għerwien ta' San Ġlormu.
Fil-monasteru kollu kemm bosta rappreżentazzjonijiet ta' San Ġlormu, fil-pitturi, fl-iskulturi u fil-ħġieġ ikkulurit. Tliet eżempji importanti huma:
- O Penitente no deserto (Il-Penitenti fid-Deżert), fil-kor t'isfel, ħdejn il-qabar ta' Vasco da Gama, bil-qaddis magħdur fid-deżert, b'ħaġra f'idu, hu u jimmedita quddiem kurċifiss;
- O Estudioso na sua cela (L-Istudjuż fiċ-Ċella Tiegħu), bil-qaddis bilqiegħda fiċ-ċella tiegħu mdawwar b'kotba miftuħin;
- O Doutor da Igreja (It-Tabib fil-Knisja), fil-kor ta' fuq, b'San Ġlormu solenni bilwieqfa liebes ilbies aħmar u kappell ta' kardinal.
Il-qaddis dejjem jiġi akkumpanjat minn iljun u l-Bibbja.[7]
Minn ġewwa[immodifika | immodifika s-sors]
Diogo Boitac ħejja s-sisien għal din il-knisja bi tliet korsiji u ħames kompartimenti taħt volta unika, transett immarkat sew iżda ġej ħarira 'il barra u kor olzat. Il-konfigurazzjoni tal-knisja hija magħmula minn korsiji u navata ta' daqs ugwali. Boitac bena l-ħitan tal-knisja sal-gwarniċi u mbagħad beda l-kostruzzjoni tal-monasteru biswit.
Juan de Castilho, arkitett u skultur Spanjol, kompla l-kostruzzjoni fl-1517. Huwa lesta l-ħitan u l-volta mrikkba unika, b'kombinament ta' volti stellar u volti bi traċċi tul il-wisa' ta' 19-il metru (62 pied) tal-knisja. Kull sett ta' trikkib tal-volta huwa mirfud apposta. Id-disinn tal-1522 tal-volta trasversali tat-transett ma fihx pilastri jew kolonni, filwaqt li oriġinarjament Boitac kien ippjana tliet kompartimenti fit-transett. Il-volta mhux mirfuda tat-transett tagħti l-impressjoni lill-viżitatur li qed iżżomm waħedha fl-arja.[8]
Castilho żejjen ukoll il-kolonni ottagonali rqaq u artikolati, għoljin 25 metru b'elementi grotteski jew bil-fjuri raffinati, tipiċi tal-istil Rinaxximentali. Il-kostruzzjoni ta' din is-sala bl-istil Gotiku Aħħari hija kapulavur estetiku u arkitettoniku: iżżid l-effett spazjali ta' din il-binja enormi. Il-kolonna tat-Tramuntana li tinsab l-eqreb tat-transett fiha medaljun li jaf ġie inkluż apposta għal ritratt ta' Boitac jew ta' Juan de Castilho.
Fl-aħħar tal-korsiji laterali u fuq iż-żewġ naħat tal-kor hemm l-artali (bi stil Manwelin ukoll) li jmorru lura għas-sekli 16 u 17. Dawn huma mżejna bl-injam imnaqqax u indurati b'lewn id-deheb u bl-aħdar, u wieħed minnhom fih ix-xbieha ta' San Ġlormu bit-terrakotta mżejna bl-enamel b'diversi kuluri.
Dan il-kor ġie ordnat mir-Reġina Katarina tal-Awstrija bħala l-qabar għall-mistrieħ ta' dejjem tal-familja rjali. Huwa xogħol Jerónimo de Ruão (Jean de Rouen) u nħadem bi stil Klassiku. L-oqbra rjali jserrħu fuq iljunfanti tal-irħam u jinsabu bejn pilastri Joniċi, b'pilastri Korinzji fuqhom. L-oqbra fuq in-naħa tax-xelluh tal-kor huma tar-Re Manwel I u ta' martu Marija ta' Aragona, filwaqt li l-oqbra tal-lemin huma tar-Re João III u ta' martu Katarina tal-Awstrija.
Kor t'isfel[immodifika | immodifika s-sors]
Fi ħdan il-knisja, fil-kor t'isfel, hemm l-oqbra tal-ġebel ta' Vasco da Gama (1468-1523) u tal-poeta u l-kronista l-kbir tal-Epoka tal-Iskoperti, Luís de Camões (1527-1580). Iż-żewġ oqbra ġew skolpiti mill-iskultur tas-seklu 19 Costa Mota bi stil Neo-Manwelin armonjuż. Il-fdalijiet tat-tnejn li huma ġew ittrasferiti lejn dawn l-oqbra fl-1880.
Monasteru[immodifika | immodifika s-sors]
Ix-xogħol fuq il-kjostru kwadru kbir (55 metru b'55 metru) tal-monasteru nbeda minn Boitac. Huwa bena l-volti laterali bi ħnejjiet wesgħin u bi twieqi elaborati. Juan de Castilho temm il-kostruzzjoni billi ta' bixra klassika lis-sular t'isfel u bena s-sular ta' fuq. Il-kostruzzjoni ta' dan il-kjostru kienet innovazzjoni għal dak iż-żmien. Castilho bidel il-kolonni tondi oriġinali ta' Boitac għal kolonni rettangolari, u żejjen il-kjostru b'tiżjin bi stil Plateresk. Kull naħa tal-binja fiha sitt kompartimenti bil-volti. L-erba' kompartimenti interni huma mirfuda fuq riffieda enormi li jiffurmaw arkati wesgħin. Il-kompartimenti tal-irkejjen huma kkollegati permezz ta' kostruzzjoni bl-arkati dijagonali li joħorġu fid-dieher il-pilastri mżejna tal-irkejjen. Il-kjostru kellu funzjoni reliġjuża kif ukoll funzjoni rappreżentattiva permezz tat-tiżjin dekorattiv tiegħu u l-motivi dinastiċi simboliċi, fosthom l-isferi nawtiċi, l-istemmi, u s-salib tal-Ordni ta' Kristu, simboli tas-setgħa dinjija dejjem tikber tal-Portugall.
Il-ħitan ta' ġewwa tal-kjostru fihom bosta motivi Manwelini b'elementi nawtiċi, flimkien ma' motivi Ewropej, Għarab u tal-Lvant. Il-ħnejjiet għat-tond u l-istruttura orizzontali jaqblu mal-istil arkitettoniku Rinaxximentali, filwaqt li fl-istess ħin hemm rabta mal-arkitettura Spanjola. It-tiżjin tal-ħitan ta' barra tal-bitħa interna saru bi stil Plateresk minn Castilho: l-arkati jinkludu ħnejjiet imżejna li jagħtu lill-kostruzzjoni bixra qisha ta' filugran.
F'waħda minn dawn l-arkati hemm il-qabar solenni tal-poeta Fernando Pessoa, filwaqt li hemm diversi oqbra oħra fosthom dawk tal-poeta u d-drammaturgu Almeida Garrett (1799-1854), tal-kittieb u l-istoriku Alexandre Herculano (1810-1877), tal-eks Presidenti Teófilo Braga (1843-1924) u ta' Óscar Carmona (1869-1951).
Ir-refettorju għandu diversi madumiet azulejos tas-seklu 18.
Wara r-restawr tal-1850, fil-binja tal-Punent ġew stabbiliti fil-monasteru l-Museu Nacional de Arqueologia (il-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija) u l-Museu da Marinha (il-Mużew Marittimu).
Sit ta' Wirt Dinji[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Monasteru tal-Ġlormini u t-Torri ta' Belém f'Liżbona ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1983 b'modifika minuri fiż-żona ta' lqugħ tas-sit fl-2008.[2]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".[2]
Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]
- ^ a b ċ "XIX century - Monastery of Jeronimos". web.archive.org. 2016-04-02. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-04-02. Miġbur 2022-07-11.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ a b ċ d Centre, UNESCO World Heritage. "Monastery of the Hieronymites and Tower of Belém in Lisbon". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2022-07-14.
- ^ a b Centro de eLearning do Instituto Politécnico de Tomar (2011), p. 1.
- ^ Nuno Senos (2003), p. 103.
- ^ a b Frederic Pedro Marjay (1972). Lisbon and Its Surroundings. Livraria Bertrand, Sarl. pp. 9–10.
- ^ Centro de eLearning do Instituto Politécnico de Tomar (2011), p. 2
- ^ Centro de eLearning do Instituto Politécnico de Tomar (2011), p. 3.
- ^ University of Minho (January 2005), pp. 20–21.