Aqbeż għall-kontentut

Marrakesh

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Marrakesh
 Marokk
Amministrazzjoni
Constitutional monarchyMarokk
Region of MoroccoMarrakesh-Safi
Prefecture of MoroccoPrefettura ta' Marrakesh
Kap tal-Gvern Fatima Ezzahra El Mansouri (en) Translate
Isem uffiċjali مراكش
Ismijiet oriġinali Mrrakc
مراكش
ⵎⵕⵕⴰⴽⵛ
Kodiċi postali 40000
Ġeografija
Koordinati 31°37′46″N 7°58′52″W / 31.62947°N 7.98108°W / 31.62947; -7.98108Koordinati: 31°37′46″N 7°58′52″W / 31.62947°N 7.98108°W / 31.62947; -7.98108
Marrakesh is located in Morocco
Marrakesh
Marrakesh
Marrakesh (Morocco)
Superfiċjenti 230 kilometru kwadru
Għoli 465 mu 468 m
Demografija
Popolazzjoni 966,987 abitanti (2020)
Unitajiet domestiċi 268,925
Informazzjoni oħra
Fondazzjoni 1065
Żona tal-Ħin Ħin tal-Punent tal-Ewropau UTC±0
bliet ġemellati Sousse, Granada, Marsilja, Clermont-Ferrand, Timbuktu, Tashkent, Ajaccio, Tours, Belt ta' New York, Mekka, Pariġi, Madrid, Odessa, Sidi Bennouru Granby
ville-marrakech.ma

Marrakesh, xi kultant spelluta wkoll Marrakech jew Marrakexx (pronunzjati mærəˈkɛʃ/ jew məˈrækɛʃ/; bl-Għarbi: مراكش, b'ittri Rumani: murrākuš, pronunzjata: [murraːkuʃ]; bil-lingwi Berberi: ⵎⵕⵕⴰⴽⵛ, b'ittri Rumani: mṛṛakc), hija r-raba' l-ikbar belt fir-Renju tal-Marokk. Hija waħda mill-erba' bliet imperjali tal-Marokk u hija l-belt kapitali tar-reġjun ta' Marrakesh-Safi. Il-belt tinsab fil-Punent tal-għoljiet ta' qabel il-Muntanji Atlas. Marrakesh tinsab 580 km (360 mil) fil-Lbiċ ta' Tangier, 327 km (203 mil) fil-Lbiċ tal-belt kapitali tal-Marokk, Rabat, 239 km (149 mil) fin-Nofsinhar ta' Casablanca, u 246 km (153 mil) fil-Grigal ta' Agadir.

Ir-reġjun ilu abitat minn bdiewa Berberi miż-żminijiet Neolitiċi. Il-belt ġiet stabbilita fl-1070 mill-Emir Abu Bakr ibn Umar bħala l-belt kapitali imperjali tal-Imperu tal-Almoravidi. L-Almoravidi stabbilew l-ewwel strutturi ewlenin fil-belt u sawru l-pjanta tagħha għas-sekli ta' wara. Il-ħitan ħomor tal-belt, li nbnew minn Ali ibn Yusuf fl-1122-1123, u diversi binjiet li nbnew bil-ġebel tar-ramel ħamrani wara, wasslu biex il-belt titlaqqam bħala l-"Belt il-Ħamra" (المدينة الحمراء Almadinat alhamra') jew il-"Belt Okra" (ville ocre). Marrakesh kibret malajr u stabbiliet lilha nnifisha bħala ċentru kulturali, reliġjuż u kummerċjali għall-Magreb u għall-Afrika sub-Saħarjana. Jemaa el-Fnaa hija l-iktar pjazza b'attività kummerċjali u soċjali fl-Afrika.

Wara perjodu ta' deklin, Fez ħaditilha postha, u fil-bidu tas-seklu 16, Marrakesh reġgħet saret il-belt kapitali tar-renju. Il-belt reġgħet kisbet il-prominenza li kellha taħt is-sultani sinjuri Saadjani Abdallah al-Ghalib u Ahmad al-Mansur, li sebbħu l-belt b'palazzi lussużi bħall-Palazz ta' El Badi (1578) u rrestawraw bosta monumenti rvinati. Mill-bidu tas-seklu 17, il-belt saret popolari fost il-pellegrini Sufisti minħabba l-ħdax-il qaddis patrun midfuna hemmhekk. Fl-1912 il-Protettorat Franċiż fil-Marokk ġie stabbilit u T'hami El Glaoui sar il-Paxà ta' Marrakesh u baqa' f'din il-kariga kważi matul il-protettorat kollu sa ma r-rwol tiegħu tneħħa bl-indipendenza tal-Marokk u l-istabbiliment mill-ġdid tal-monarkija fl-1956.

Marrakesh tinkludi ċentru storiku ffortifikat iffullat bil-bejjiegħa u l-gabbani u l-bankarelli tagħhom. Il-medina tniżżlet bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[1] Illum il-ġurnata hija waħda mill-iżjed bliet b'attività kummerċjali fl-Afrika u hija ċentru ekonomiku u destinazzjoni turistika ewlenija. L-iżvilupp tal-proprjetà u tal-lukandi f'Marrakesh żdied b'mod drammatiku fis-seklu 21. Marrakesh hija partikolarment popolari mal-Franċiżi, u bosta ċelebritajiet Franċiżi huma sidien ta' xi proprjetà fil-belt. Marrakesh għandha l-ikbar suq (souk) tradizzjonali fil-Marokk, b'madwar 18-il souk fi ħdanu jbigħu merkanzija li tvarja minn twapet Berberi tradizzjonali għal apparati elettroniċi moderni. L-artiġjanat jipprovdi perċentwal kbir tal-impjiegi għall-popolazzjoni, li primarjament ibigħu l-prodotti tagħhom lit-turisti.

Marrakesh hija moqdija mill-Ajruport Internazzjonali ta' Ménara u mill-istazzjon ferrovjarju ta' Marrakesh li jikkollega l-belt ma' Casablanca u t-Tramuntana tal-Marokk. Marrakesh għandha diversi universitajiet u skejjel, inkluż l-Università ta' Cadi Ayyad. Għadd ta' klabbs tal-futbol Marokkini huma stabbiliti hemmhekk, fosthom Najm de Marrakech, KAC Marrakech, Mouloudia de Marrakech u Chez Ali Club de Marrakech. Iċ-Ċirkwit tat-Toroq ta' Marrakesh jospita l-Kampjonat Dinji tal-Karozzi Sportivi, l-Auto GP u t-tlielaq tal-Kampjonat tal-Formula 2 tal-FIA.

Etimoloġija

[immodifika | immodifika s-sors]

It-tifsira eżatta tal-isem hija pjuttost kontroversjali.[2] Oriġini possibbli tal-isem "Marrakesh" hu mill-kelmiet Berberi (Amazigh) amur (n) akush (ⴰⵎⵓⵔ ⵏ ⴰⴽⵓⵛ), li jfissru "Art t'Alla".[3] Madankollu, skont l-istoriku Susan Searight, isem il-belt ġie ddokumentat għall-ewwel darba f'manuskritt tas-seklu 11 fil-librerija ta' Qarawiyyin f'Fez, fejn it-tifsira li ngħatat kienet "pajjiż l-ulied subien ta' Kush".[4] Il-kelma mur[5] issa tintuża mill-Berberi l-iktar fil-femminil tamurt. L-istess kelma "mur" tidher fil-Mawritanja, ir-renju tal-qedem tat-Tramuntana tal-Afrika, għalkemm ir-rabta għadha kontroversjali peress li dan l-isem x'aktarx li oriġina minn μαύρος mavros, il-kelma tal-Grieg Antik għal "iswed". L-isem jiġi spellut l-iktar bħall-Ingliż "Marrakesh", għalkemm spiss jiġi spellut ukoll bħala "Marrakech" bħall-Franċiż jew trażlitterata mill-Ingliż bħala "Marrakexx". L-isem jiġi spellut Mṛṛakc bl-alfabett Latin Berberu, Marraquexe bil-Portugiż u Marrakech bl-Ispanjol. Pronunzja tipika bl-Għarbi Marokkin hija marrākesh b'enfasi fuq it-tieni sillaba, filwaqt li l-vokali fis-sillabi l-oħra bil-kemm jiġu ppronunzjati.[6][7]

Mill-Medju Evu sal-ħabta tal-bidu tas-seklu 20, il-pajjiż kollu tal-Marokk kien magħruf bħala r-"Renju ta' Marrakesh", peress li l-belt kapitali storika tar-renju kienet spiss Marrakesh stess.[8][9] L-isem għall-Marokk għadu "Marrakesh" (مراكش) sa llum il-ġurnata bil-Persjan u bl-Urdu kif ukoll b'bosta lingwi oħra tan-Nofsinhar tal-Asja. Diversi ismijiet Ewropej għall-Marokk (Marruecos, Marrocos, Maroc, Marokko, eċċ.) oriġinaw direttament mill-kelma Berbera Murakush. Kuntrarjament, il-belt stess fl-imgħoddi kienet tissejjaħ sempliċement Belt tal-Marokk (jew xi ħaġa simili) mill-vjaġġaturi barranin. L-isem tal-belt u tal-pajjiż saru differenti wara t-Trattat ta' Fez li qasam il-Marokk f'protettorat Franċiż u f'protettorat Spanjol, u l-użu interkambjabbli antik baqa' jeżisti sal-interrenju ta' Mohammed Ben Aarafa (1953-1955).[10] Dan tal-aħħar wassal għar-ritorn tal-indipendenza tal-pajjiż, meta l-Marokk uffiċjalment sar المملكة المغربية (al-Mamlaka al-Maġribiyya, ir-"Renju tal-Magreb"), u l-isem ma baqax jirreferi għall-belt ta' Marrakesh. Marrakesh hija magħrufa b'varjetà ta' laqmijiet, fosthom il-"Belt il-Ħamra", il-"Belt Okra" u "Bint id-Deżert", u kienet l-ispirazzjoni ta' analoġiji poetiċi fosthom waħda li kienet tqabbel il-belt ma' "tanbur li jtanbar l-identità Afrikana fir-ruħ kumplessa tal-Marokk".[11]

Storja

[immodifika | immodifika s-sors]
Dinar tad-deheb tal-Almoravidi zzekkat matul ir-renju ta' Ali ibn Yusef.

L-inħawi ta' Marrakesh ġew abitati mill-bdiewa Berberi min-Neolitiku, u diversi fdalijiet tal-ġebel ta' dak iż-żmien ġew żvelati. Marrakesh ġiet stabbilita minn Abu Bakr ibn Umar, il-kap u s-sekondokuġin tar-Re tal-Almoravidi Yusuf ibn Tashfin (għall-ħabta tal-1061-1106).[12][13] Sorsi storiċi jikkwotaw varjetà ta' dati meta seħħ dan l-avveniment li jvarjaw bejn l-1062 (454 fil-kalendarju Ħijri), skont Ibn Abi Zar u Ibn Khaldun, u l-1078 (470), skont Muhammad al-Idrisi.[14] Id-data li tintuża l-iktar mill-istoriċi moderni hija l-1070[15], għalkemm l-1062 għadha tiġi kkwotata minn xi kittieba.[16] L-Almoravidi, dinastija Berbera li ppruvat tirriforma s-soċjetà Iżlamika, irrenjat f'emirat estiż mit-tarf tas-Senegal għaċ-ċentru ta' Spanja u mill-kosta Atlantika sa Alġiers.[17] Huma użaw lil Marrakesh bħala l-belt kapitali tagħhom u stabbilew l-ewwel strutturi tagħha, inkluż il-moskej u residenza ffortifikata, il-Ksar al-Hajjar, qrib il-Moskea attwali ta' Kutubiyya.[18] Dawn il-pedamenti tal-Almoravidi influwenzaw ukoll il-pjanta u l-organizzazzjoni urbana tal-belt għas-sekli ta' wara. Pereżempju, il-pjazza attwali ta' Jemaa el-Fnaa oriġinat minn pjazza pubblika quddiem id-daħla tal-palazz tal-Almoravidi, ir-Rahbat al-Ksar[19][20], u s-swieq ewlenin tal-belt żviluppaw bejn wieħed u ieħor bejn din il-pjazza u l-moskea prinċipali tal-belt, fejn għadhom sa llum il-ġurnata.[21] Il-belt żviluppat il-komunità f'ċentru kummerċjali għall-Magreb u għall-Afrika sub-Saħarjana.[22] Kibret b'mod rapidu u stabbiliet ruħha bħala ċentru kulturali u reliġjuż, u ħadet post Aghmat, li għal żmien twil kienet il-belt kapitali ta' Haouz. Artiġjani mill-Andalusija, preċiżament minn Cordoba u Sivilja bnew u żejnu bosta monumenti, filwaqt li importaw l-istil Umayyad ta' Cordoba bil-koppli mnaqqxa u bil-ħnejjiet ippuntati.[23] Din l-influwenza tal-Andalusija ħolqot fużjoni mad-disinni tas-Saħara u tal-Punent tal-Afrika, u b'hekk inħoloq stil arkitettoniku uniku li ġie adattat għalkollox mal-ambjent ta' Marrakesh. Yusuf ibn Tashfin bena d-djar, izzekka l-muniti, u wassal id-deheb u l-fidda lejn il-belt fil-karovani. Ibnu u s-suċċessur tiegħu, Ali Ibn Yusuf, bena l-Moskea ta' Ben Youssef, il-moskea prinċipali tal-belt, bejn l-1120 u l-1132.[24][25] Huwa ffortifika wkoll l-belt u s-swar tagħha għall-ewwel darba fl-1126-1127 u espanda l-provvista tal-ilma tagħha billi ħoloq sistema tal-ilma taħt l-art magħrufa bħala l-khettara.[26][27]

Detall tal-Cantiga de Santa Maria #181. Il-cantiga #181 turi d-difiża ta' suċċess tal-1261-1262 ta' Marrakesh mill-mexxej tal-Almoħadin Al-Murtada (bl-għajnuna tal-milizji Kristjani) fl-assedju tal-mexxej tal-Marinidi Abu Yusuf.

Fl-1125, il-predikatur Ibn Tumart mar jgħix f'Tin Mal fil-muntanji lejn in-Nofsinhar ta' Marrakesh, u stabbilixxa l-moviment tal-Almoħadin. Din il-fazzjoni l-ġdida, magħmula l-iktar minn membri tat-tribù Masmuda, segwiet duttrina ta' riformi radikali b'Ibn Tumart bħala l-mahdi, jiġifieri figura qisha l-messija. Huwa ppriedka kontra l-Almoravidi u influwenza rewwixta li rnexxielha twassal għall-waqgħa ta' Aghmat fil-qrib, iżda ma rnexxilhiex twassal għall-waqgħa ta' Marrakesh minkejja l-assedju tal-1130. Ibn Tumart miet ftit wara fl-istess sena, iżda s-suċċessur tiegħu Abd al-Mu'min ħa f'idejh it-tmexxija politika tal-moviment u ħataf lil Marrakesh fl-1147 wara assedju li dam diversi xhur.[28] L-Almoħadin keċċew il-popolazzjoni tal-Almoravidi fi żmien tlett ijiem u stabbilew il-belt bħala l-belt kapitali l-ġdida tagħhom.[29] Imbagħad irnexxielhom jieħdu ħafna mill-eks territorju tal-Almorovidi fl-Afrika u l-Peniżola Iberika. Fl-1147, ftit wara l-ħakma tal-belt, Abd al-Mu'min stabbilixxa l-Moskea ta' Kutubiyya (magħrufa wkoll bħala l-Moskea ta' Koutoubia), ħdejn l-eks palazz tal-Almoravidi, sabiex tkun il-moskea prinċipali l-ġdida tal-belt.[30] Il-moskej tal-Almoravidi jew twaqqgħu jew ġew abbandunati mal-promulgazzjoni tar-riformi reliġjużi min-naħa tal-Almoħadin.[31] Abd al-Mu'min kien responsabbli wkoll għall-istabbiliment tal-Ġonna ta' Menara fl-1157, filwaqt li s-suċċessur tiegħu Abu Ya'qub Yusuf (li rrenja mill-1163 sal-1184) beda l-Ġonna ta' Agdal.[32][33] Ya'qub al-Mansur (li rrenja mill-1184 sal-1199), x'aktarx fuq l-ordnijiet ta' missieru Abu Ya'qub Yusuf, kien responsabbli għall-kostruzzjoni tal-Kasbah, ċittadella u distrett tal-palazz fuq in-naħa tan-Nofsinhar tal-belt.[34][35] Il-Kasbah kienet tospita ċ-ċentru tal-gvern u r-residenza tal-kaliff, titlu li kellhom il-mexxejja Almoħadin bħala rivali tal-Kaliffat tal-Abbasidi fil-Lvant. Parzjalment minħabba dawn id-diversi żidiet, l-Almoħadin tejbu wkoll is-sistema tal-provvista tal-ilma u ħolqu ġibjuni tal-ilma biex jirrigaw il-ġonna tagħhom.[36] Bis-saħħa tal-importanza ekonomika, politika u kulturali tagħha, Marrakesh ospitat bosta kittieba, artisti u intellettwali, ħafna minnhom minn Al-Andalus, inkluż il-filosfu famuż Averroes ta' Cordoba.[37][38]

Il-Palazz ta' El Badi.

Il-mewt ta' Yusuf II fl-1224 tat bidu għal perjodu ta' instabbiltà. Marrakesh saret il-fortizza tax-xejikki tribali Almoħadin u l-ahl ad-dar (dixxendenti ta' Ibn Tumart), li ppruvaw jiksbu l-poter mill-familja Almoħadini fit-tmun. Marrakesh inħakmet, intilfet u reġgħet ittieħdet minn xi qawwa diversi drabi minn sensiela ta' kaliffi u mexxejja, pereżempju matul il-ħtif brutali ta' Marrakesh mill-kaliff ta' Sivilja Abd al-Wahid II al-Ma'mun fl-1226, li ġie segwit minn massakru tax-xejikki tribali Almoħadini u l-familji tagħhom u ċaħda pubblika tad-duttrini ta' Ibn Tumart mill-kaliff fuq il-pulptu tal-Moskea tal-Kasbah.[39] Wara l-mewt ta' al-Ma'mun fl-1232, l-armla tiegħu ppruvat timbotta s-suċċessjoni ta' binha, wara li kisbet l-appoġġ tal-kapijiet tal-armata Almoħadina u ta' merċenarji Spanjoli permezz tal-wegħda li tagħtihom il-belt ta' Marrakesh biex jisirquha. Meta semgħu t-termini, il-poplu ta' Marrakesh ippruvaw jagħmlu ftehim mal-kaptana militari u salvaw il-belt mill-qerda permezz ta' pagament imdaqqas ta' 500,000 dinar. Fl-1269, Marrakesh inħakmet mit-tribujiet nomadiċi Zenata li rebħu kontra l-aħħar Almoħadini. Il-belt imbagħad spiċċat fi stat ta' deklin, li f'qasir żmien wasslet biex il-belt titlef l-istatus tagħha bħala belt kapitali u minflokha saret il-belt rivali ta' Fez.[40]

Fil-bidu tas-seklu 16, Marrakesh reġgħet saret il-belt kapitali tal-Marokk, wara perjodu meta kienet is-sede tal-emiri Hintata. F'qasir żmien reġgħet stabbiliet l-istatus tagħha, speċjalment matul ir-renji tas-slaten Saadjani Abdallah al-Ghalib u Ahmad al-Mansur.[41][42] Bis-saħħa tal-ġid iġġenerat mis-Slaten, Marrakesh ġiet imżejna b'palazzi lussużi filwaqt li l-monumenti rvinati tagħha ġew irrestawrati. Il-Palazz ta' El Badi, li nbeda minn Ahmad al-Mansur fl-1578, inbena b'materjali għaljin inkluż l-irħam mill-Italja.[43][44] Il-palazz kien maħsub primarjament għar-riċevimenti lussużi tal-ambaxxaturi minn Spanja, l-Ingilterra u l-Imperu Ottoman, biex il-Marokk Saadjan jispikka bħala nazzjon b'poter u b'influwenza saħansitra sal-fruntiera tan-Niġer u tal-Mali. Taħt id-dinastija Saadjana, Marrakesh reġgħet kisbet il-pożizzjoni li kellha fl-imgħoddi bħala punt ta' kuntatt għar-rotot tal-karovani mill-Magreb, mill-Mediterran u mill-Afrika sub-Saħarjana.

Għal sekli sħaħ Marrakesh kienet magħrufa bħala l-post fejn indifnu s-seba' qaddisin patruni tal-Marokk (sebaatou rizjel). Meta s-Sufiżmu kien laħaq il-qofol tal-popolarità tiegħu matul l-aħħar tar-renju ta' Moulay Ismail fis-seklu 17, il-festival ta' dawn il-qaddisin ġie stabbilit minn Abu Ali al-Hassan al-Yusi fuq talba tas-sultan. L-oqbra tad-diversi figuri rinomati ġew ittrasferiti lejn Marrakesh biex jiġu attirati l-pellegrini, u l-pellegrinaġġ assoċjat mas-seba' qaddisin illum il-ġurnata sar stabbilit sew. Il-pellegrini jżuru l-oqbra tal-qaddisin f'ordni speċifika, kif ġej: Sidi Yusuf Ali Sanhaji (1196–97), lebbruż; Qadi Iyyad jew il-Qadi ta' Ceuta (1083–1149), teologu u awtur tal-Ash-Shifa (trattati dwar il-virtujiet ta' Muħammed); Sidi Bel Abbas (1130-1204), magħruf bħala l-qaddis patrun u l-iktar wieħed meqjum fir-reġjun; Sidi Muhammad al-Jazuli (1465), Sufist magħruf sew li stabbilixxa l-fratellanza ta' Jazuli; Abdelaziz al-Tebaa (1508), student ta' al-Jazuli; Abdallah al-Ghazwani (1528), magħruf bħala Moulay al-Ksour; u Sidi Abu al-Qasim Al-Suhayli, (1185), magħruf ukoll bħala l-Imam al-Suhayli. Sal-1867, il-Kristjani Ewropej ma kinux jitħallew jidħlu fil-belt sakemmm ma kinux jingħataw permess speċjali mis-sultan; min-naħa l-oħra l-Lhud tal-Lvant tal-Ewropa kienu jitħallew jidħlu fil-belt.[45][46]

Matul il-bidu tas-seklu 20, Marrakesh għaddiet minn diversi snin ta' rewwixti. Il-mewt prematura fl-1900 tal-Gran Viżier Ba Ahmed, li kien inħatar bħala r-reġġent sakemm is-sultan Abd al-Aziz jagħlaq l-età biex isaltan, wasslet biex il-pajjiż jinħakem mill-anarkija, mir-rewwixti tribali, mill-konfoffi tas-sinjuri fewdali, u minn intriċċi Ewropej.[47] Fl-1907, il-kaliff ta' Marrakesh Moulay Abd al-Hafid ġie pproklamat sultan mit-tribujiet setgħana tan-naħa ta' fuq tal-Muntanji Atlas u mill-istudjużi Ulama li rrifjutaw il-leġittimità ta' ħuh, Abd al-Aziz. Fl-1907 ukoll, Dr. Mauchamp, tabib Franċiż, inqatel f'Marrakesh, wara li kien issuspettat li kien qed jispijja għal pajjiżu. Franza użat l-avveniment bħala pretest biex tibgħat it-truppi tagħha mir-raħal ta' Oujda fil-Lvant tal-Marokk lejn iċ-ċentru metropolitan ewlieni ta' Casablanca fil-Punent. L-armata kolonjali Franċiża ltaqgħet ma' reżistenza qalila mingħand Ahmed al-Hiba, iben ix-Xejikk Ma al-'Aynayn, li wasal mis-Saħara akkumpanjat mill-ġellieda tribali nomadiċi Reguibat tiegħu. Fit-30 ta' Marzu 1912 ġie stabbilit il-Protettorat Franċiż fil-Marokk.[48] Wara l-Battalja ta' Sidi Bou Othman, li wasslet għar-rebħa tal-Mangin Franċiżi kontra l-forzi ta' al-Hiba f'Settembru 1912, il-Franċiżi ħadu l-kontroll ta' Marrakesh. Il-ħakma ġiet iffaċilitata mit-tixwix tat-tribujiet Imzwarn u tal-mexxejja tagħhom mill-familja setgħana ta' Glaoui, li wassal għall-massakru taċ-ċittadini ta' Marrakesh u għal irvelli kbar.[49]

T'hami El Glaoui, il-Paxà ta' Marrakesh mill-1912 sal-1956.

T'hami El Glaoui, magħruf bħala s-"Sinjur tal-Atlas", sar il-Paxà ta' Marrakesh, kariga li kellu prattikament għall-44 sena kollha tal-Protettorat (1912–1956).[50] Glaoui ddomina l-belt u sar famuż għall-kollaborazzjoni tiegħu mal-awtoritajiet ġenerali tal-post, kif ukoll għall-konfoffa biex Mohammed Ben Youssef (Moħammed V) jitneħħa mit-tron u jiġi sostitwit bil-kuġin tas-sultan, Ben Arafa. Glaoui, li diġà kien magħruf għall-avventuri u għall-istil ta' ħajja lussiża tiegħu, sar simbolu tal-ordni kolonjali tal-Marokk. Madankollu, ma rnexxilux irażżan iż-żieda tas-sentiment nazzjonalista, u lanqas l-ostilità ta' proporzjon dejjem jikber tal-abitanti. Lanqas ma rnexxielu jirreżisti l-pressjoni minn Franza, li qablet li ttemm il-Protettorat Marokkin tagħha fl-1956 minħabba l-Gwerra Alġerina (1954-1962) li faqqgħet immedjatament wara t-tmiem tal-gwerra fl-Indoċina (1946-1954), li fiha l-Marokkini kellhom jiġġieldu fil-Vjetnam f'isem l-Armata Franċiża. Wara żewġ eżilji konsekuttivi f'Korsika u fil-Madagascar, Mohammed Ben Youssef tħalla jerġa' lura l-Marokk f'Novembru 1955, u b'hekk intemmet it-tmexxija despotika ta' Glaoui f'Marrakesh u r-reġjun tal-madwar. Fit-2 ta' Marzu 1956 ġie ffirmat protokoll tal-indipendenza tal-Marokk bejn il-Ministru Franċiż għall-Affarijiet Barranin Christian Pineau u M’Barek Ben Bakkai.[51]

Marrakesh f'April 2013.

Mill-indipendenza tal-Marokk 'il quddiem, Marrakesh stagħnat bħala destinazzjoni turistika. Fis-snin 60 u fil-bidu tas-snin 70 tas-seklu 20, il-belt saret "mekka famuża tal-hippies". Attirat bosta rock stars, mużiċisti, artisti, reġisti u atturi tal-films, mudelli u divi tal-moda tal-Punent[52], u b'hekk id-dħul mit-turiżmu rdoppja fil-Marokk bejn l-1965 u l-1970.[53] Yves Saint Laurent, The Beatles, The Rolling Stones u Jean-Paul Getty kollha qattgħu ħafna żmien fil-belt; Laurent xtara proprjetà hemmhekk u rrinnova l-Ġonna ta' Majorelle.[54][55] Espatrijati, speċjalment dawk minn Franza, investew ferm f'Marrakesh mis-snin 60 tas-seklu 20 u żviluppaw ħafna mir-riads u mill-palazzi. Il-binjiet antiki ġew rinnovati fiċ-ċentru storiku antik, inbnew residenzi ġodda u villaġġi fis-subborhi, u bdew jitfaċċaw lukandi ġodda.

L-aġenziji tan-Nazzjonijiet Uniti saru attivi f'Marrakesh mill-bidu tas-snin 70 tas-seklu 20, u l-preżenza politika internazzjonali tal-belt kibret sussegwentement. Fl-1985, l-UNESCO ddikjarat iċ-ċentru storiku tal-medina ta' Marrakesh bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, u rawmet kuxjenza internazzjonali dwar il-wirt kulturali tal-belt.[1][56] Fis-snin 80 tas-seklu 20, Patrick Guerand-Hermes xtara t-30 akru (12-il ettaru) ta' Ain el Quassimou, mibni mill-familja ta' Leo Tolstoy.[57] Fil-15 ta' April 1994 ġie ffirmat fil-belt il-Ftehim ta' Marrakesh sabiex tiġi stabbilita l-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, u f'Marzu 1997 f'Marrakesh sar il-Forum Dinji dwar l-Ilma tal-Kunsill Dinji dwar l-Ilma, fejn attendew iktar minn 500 parteċipant internazzjonali.[58]

Kartolina tal-attrazzjonijiet ewlenin tal-belt.

Fis-seklu 21, l-iżvilupp tal-proprjetà u tal-beni immobbli sploda, f'żieda drammatika ta' lukandi u ċentri kummerċjali ġodda bil-ħwienet, xprunati mill-politiki ta' Moħammed VI tal-Marokk, li kellu l-għan li jżid l-għadd ta' turisti li jżuru l-Marokk kull sena għal 20 miljun sal-2020. Fl-2010 fil-belt kien hemm splużjoni kbira ta' ċilindru tal-gass. Fit-28 ta' April 2011, attakk b'bomba seħħ fil-pjazza ta' Jemaa el-Fnaa, fejn mietu 15-il ruħ, l-iktar barranin. L-isplużjoni qerdet il-kafetterija Argana fil-qrib. Il-pulizija arrestaw tliet suspettati u saħqet li s-suspettat ewlieni kien leali għal Al-Qaeda, minkejja li Al-Qaeda fil-Magreb Iżlamiku ċaħdet l-involviment tagħha.[59] F'Novembru 2016 il-belt ospitat il-Konferenza tan-Nazzjonijiet Uniti tal-2016 dwar it-Tibdil fil-Klima.[60]

Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Medina ta' Marrakesh ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1985.[1]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' erba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (i) "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-kriterju (v) "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli".[1]

Relazzjonijiet internazzjonali

[immodifika | immodifika s-sors]

Marrakesh hija ġemellata ma':[61]

Nies notevoli

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Abdelali Mhamdi, plejer tal-futbol;
  • Abdellah Jlaidi - plejer tal-futbol;
  • Salaheddine Saidi - plejer tal-futbol;
  • Tahar Tamsamani - eks lottatur;
  • Hasna Benhassi - eks atleta tal-ġiri fuq distanzi medji;
  • Adil Ramzi - eks plejer tal-futbol;
  • Ahmed Bahja - eks plejer tal-futbol;
  • Tahar El Khalej - eks plejer tal-futbol.

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ a b ċ d Centre, UNESCO World Heritage. "Medina of Marrakesh". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-12.
  2. ^ Shillington, Kevin (2005). Encyclopedia of African history. Fitzroy Dearborn. ISBN 9781579584542. p. 948.
  3. ^ Nanjira, Daniel Don (2010). African Foreign Policy and Diplomacy From Antiquity to the 21st Century. ABC-CLIO. ISBN 978-0-313-37982-6. p. 208.
  4. ^ Searight, Susan (1999). Maverick Guide to Morocco. Pelican Publishing. p. 378. ISBN 978-1-56554-348-5.
  5. ^ Egginton, Jane; Pitz, Anne (2010). NG Spirallo Marrakech (bil-Ġermaniż). Mair Dumont Spirallo. ISBN 978-3-8297-3274-1. p. 11.
  6. ^ Bosworth, Clifford Edmund (1989). Encyclopaedia of Islam, Fascicle 107. Brill Archive. ISBN 978-90-04-09082-8. p. 588.
  7. ^ Cornell, Vincent J. (1998). Realm of the Saint: Power and Authority in Moroccan Sufism. University of Texas Press. ISBN 978-0-292-71210-2. p. 15.
  8. ^ Bosworth, Clifford Edmund (1989). Encyclopaedia of Islam, Fascicle 107. Brill Archive. ISBN 978-90-04-09082-8. p. 593.
  9. ^ Gottreich, Emily (2007). The Mellah of Marrakesh: Jewish And Muslim Space in Morocco's Red City. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-21863-6. p. 10.
  10. ^ International Business Publications (1 April 2006). Morocco Country Study Guide. International Business Publications. p. 23. ISBN 978-0-7397-1514-7.
  11. ^ Rogerson, Barnaby; Lavington, Stephen (2004). Marrakech: The Red City. Sickle Moon. ISBN 978-1-900209-18-2. p. xi.
  12. ^ Deverdun, Gaston (1959). Marrakech: Des origines à 1912 (bil-Franċiż). Rabat: Éditions Techniques Nord-Africaines. pp. 59-64.
  13. ^ Gerteiny, Alfred G. (1967). Mauritania. Praeger. p. 28.
  14. ^ Deverdun, Gaston (1959). Marrakech: Des origines à 1912 (bil-Franċiż). Rabat: Éditions Techniques Nord-Africaines. p. 61.
  15. ^ Deverdun 1959, p. 59–63; Messier 2010, p. 180; Abun-Nasr 1987, p. 83; Salmon 2018, p. 33; Wilbaux 2001, p. 208; Bennison 2016, p. 22, 34; Lintz, Déléry & Tuil Leonetti 2014, p. 565.
  16. ^ Bloom & Blair 2009, "Marrakesh"; Naylor 2009, p. 90; Park & Boum 2006, p. 238.
  17. ^ Bennison, Amira K. (2016). The Almoravid and Almohad Empires. Edinburgh University Press. ISBN 9780748646821.
  18. ^ Deverdun, Gaston (1959). Marrakech: Des origines à 1912 (bil-Franċiż). Rabat: Éditions Techniques Nord-Africaines. pp. 56-59.
  19. ^ Deverdun, Gaston (1959). Marrakech: Des origines à 1912 (bil-Franċiż). Rabat: Éditions Techniques Nord-Africaines. p. 143.
  20. ^ Skounti, Ahmed; Tebaa, Ouidad (2006). La Place Jemaa El Fna: patrimoine immatériel de Marrakech du Maroc et de l'humanité (bil-Franċiż). Rabat: Bureau de l’UNESCO pour le Maghreb. pp. 25–27.
  21. ^ Wilbaux, Quentin (2001). La médina de Marrakech: Formation des espaces urbains d'une ancienne capitale du Maroc. Paris: L'Harmattan. ISBN 2747523888. p. 115.
  22. ^ "The Rotarian". Rotary. Rotary International: 2005. ISSN 0035-838X.
  23. ^ Lehmann, Ingeborg; Henss, Rita; Szerelmy, Beate (2009). Baedeker Morocco. Baedeker. ISBN 978-3-8297-6623-4.
  24. ^ Bloom, Jonathan M.; Blair, Sheila, eds. (2009). The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture: Delhi to Mosque. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530991-1.
  25. ^ Wilbaux, Quentin (2001). La médina de Marrakech: Formation des espaces urbains d'une ancienne capitale du Maroc. Paris: L'Harmattan. ISBN 2747523888. pp. 223-224.
  26. ^ Deverdun, Gaston (1959). Marrakech: Des origines à 1912 (bil-Franċiż). Rabat: Éditions Techniques Nord-Africaines. pp. 85-87, 110.
  27. ^ Wilbaux, Quentin (2001). La médina de Marrakech: Formation des espaces urbains d'une ancienne capitale du Maroc. Paris: L'Harmattan. ISBN 2747523888. p. 224.
  28. ^ Bennison, Amira K. (2016). The Almoravid and Almohad Empires. Edinburgh University Press. ISBN 9780748646821. pp. 60, 70.
  29. ^ Bennison, Amira K. (2016). The Almoravid and Almohad Empires. Edinburgh University Press. ISBN 9780748646821. p. 307.
  30. ^ Wilbaux, Quentin (2001). La médina de Marrakech: Formation des espaces urbains d'une ancienne capitale du Maroc. Pariġi: L'Harmattan. ISBN 2747523888. p. 341.
  31. ^ Bennison, Amira K. (2016). The Almoravid and Almohad Empires. Edinburgh University Press. ISBN 9780748646821. p. 307.
  32. ^ Wilbaux, Quentin (2001). La médina de Marrakech: Formation des espaces urbains d'une ancienne capitale du Maroc. Pariġi: L'Harmattan. ISBN 2747523888. pp. 224, 246.
  33. ^ Navarro, Julio; Garrido, Fidel; Almela, Íñigo (2017). "The Agdal of Marrakesh (Twelfth to Twentieth Centuries): An Agricultural Space for Caliphs and Sultans. Part 1: History". Muqarnas. 34 (1): 23–42.
  34. ^ Bennison, Amira K. (2016). The Almoravid and Almohad Empires. Edinburgh University Press. ISBN 9780748646821. pp. 321, 345.
  35. ^ Wilbaux, Quentin (2001). La médina de Marrakech: Formation des espaces urbains d'une ancienne capitale du Maroc. Pariġi: L'Harmattan. ISBN 2747523888. pp. 344-345.
  36. ^ Wilbaux, Quentin (2001). La médina de Marrakech: Formation des espaces urbains d'une ancienne capitale du Maroc. Pariġi: L'Harmattan. ISBN 2747523888.
  37. ^ Bennison, Amira K. (2016). The Almoravid and Almohad Empires. Edinburgh University Press. ISBN 9780748646821. p. 265.
  38. ^ Daiber, Hans (2009). "Ibn Rushd, Abū Muḥammad". In Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (eds.). Encyclopaedia of Islam, Three. Brill. ISSN 1873-9830.
  39. ^ Cenival (1913-1938: p. 300; 2007: p. 324).
  40. ^ Lehmann, Ingeborg; Henss, Rita; Szerelmy, Beate (2009). Baedeker Morocco. Baedeker. ISBN 978-3-8297-6623-4.
  41. ^ Deverdun, Gaston (1959). Marrakech: Des origines à 1912 (bil-Franċiż). Rabat: Éditions Techniques Nord-Africaines. pp. 358-416.
  42. ^ Salmon, Xavier (2016). Marrakech: Splendeurs saadiennes: 1550-1650. Pariġi: LienArt. ISBN 9782359061826.
  43. ^ Deverdun, Gaston (1959). Marrakech: Des origines à 1912 (bil-Franċiż). Rabat: Éditions Techniques Nord-Africaines. pp. 392-401.
  44. ^ Salmon, Xavier (2016). Marrakech: Splendeurs saadiennes: 1550-1650. Paris: LienArt. ISBN 9782359061826. pp. 250-270.
  45. ^ Bosworth, Clifford Edmund (1989). Encyclopaedia of Islam, Fascicle 107. Brill Archive. ISBN 978-90-04-09082-8. p. 591.
  46. ^ Wilbaux, Quentin (2001). La médina de Marrakech: Formation des espaces urbains d'une ancienne capitale du Maroc. Pariġi: L'Harmattan. ISBN 2747523888.
  47. ^ Loizillon, Sophie (2008). Maroc (bil-Franċiż). Editions Marcus. ISBN 978-2-7131-0271-4. p. 50.
  48. ^ Bibliographic Set (2 Vol Set). International Court of Justice, Digest of Judgments and Advisory Opinions, Canon and Case Law 1946 – 2011. Martinus Nijhoff Publishers. 2012. p. 117. ISBN 978-90-04-23062-0.
  49. ^ Barrows, David Prescott (2004). Berbers And Blacks: Impressions Of Morocco, Timbuktu And The Western Sudan. Kessinger Publishing. p. 85. ISBN 978-1-4179-1742-6. p. 73.
  50. ^ Lehmann, Ingeborg; Henss, Rita; Szerelmy, Beate (2009). Baedeker Morocco. Baedeker. ISBN 978-3-8297-6623-4. p. 84.
  51. ^ Hoisington (2004). The Assassination of Jacques Lemaigre Dubreuil: A Frenchman between France and North Africa. Psychology Press. ISBN 978-0-415-35032-7. p. 109.
  52. ^ Christiani, Kerry (2009). Frommer's Marrakech Day by Day. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-71711-0. p. 38.
  53. ^ "MEED. - Google Boeken". web.archive.org. 2014-06-26. Arkivjat mill-oriġinal fl-2014-06-26. Miġbur 2023-03-13.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  54. ^ Sullivan, Paul (2006). A Hedonist's Guide to Marrakech. A Hedonist's guide to... ISBN 978-1-905428-06-9. p. 8.
  55. ^ Howe, Marvine (2005). Morocco: The Islamist Awakening and Other Challenges. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-516963-8. p. 46.
  56. ^ Shackley, Myra (2012). Atlas of Travel and Tourism Development. Routledge. ISBN 978-1-136-42782-4. p. 43.
  57. ^ Howe, Marvine (2005). Morocco: The Islamist Awakening and Other Challenges. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-516963-8. p. 46.
  58. ^ Academie de droit (2002). Water Resources and International Law. Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 978-90-411-1864-6. p. 71.
  59. ^ "Qaeda denies involvement in Morocco cafe bomb attack | Reuters". web.archive.org. 2017-03-18. Arkivjat mill-oriġinal fl-2017-03-18. Miġbur 2023-03-13.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  60. ^ "Dozens of heads of State and Government to attend COP22". web.archive.org. 2019-07-06. Arkivjat mill-oriġinal fl-2019-07-06. Miġbur 2023-03-13.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  61. ^ "Investissement à Marrakech". web.archive.org. 2020-10-26. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-10-26. Miġbur 2023-03-13.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Marrakesh&oldid=315298"