Aqbeż għall-kontentut

Otto von Bismarck

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Otto von Bismarck

Otto von Bismarck f'Awwissu tal-1890

Vuċi
Ministru għall-Kummerċ

15 Settembru 1880 - 1890
Ministru President tal-Prussja

9 Novembru 1873 - 20 Marzu 1890
Albrecht von Roon - Leo von Caprivi (mul) Translate
Kanċillier Imperjali

21 Marzu 1871 - 20 Marzu 1890 - Leo von Caprivi (mul) Translate
Bundeskanzler (Norddeutscher Bund) (en) Translate

1 Lulju 1867 - 21 Marzu 1871
Ministru għall-Affarijiet Barranin

8 Ottubru 1862 -
Ministru President tal-Prussja

22 Settembru 1862 - 1 Jannar 1873
Prince Adolf zu Hohenlohe-Ingelfingen (en) Translate - Albrecht von Roon
mibgħut

22 Mejju 1862 - 22 Settembru 1862
mibgħut

29 Jannar 1859 - 22 Mejju 1862
ambaxxatur tal-Konfederazzjoni Ġermaniża

15 Lulju 1851 -
Legationsrat (en) Translate

8 Mejju 1851 -
membru tat-Tieni Kamra Prussjana

1849 -
membru parlamentari

11 Mejju 1847 -
Dijkgraaf (en) Translate

1846 -
Referendar (en) Translate

1837 - 1838
Referendar (en) Translate

1836 - 1837
auscultator (en) Translate

1835 - 1836
member of the Reichstag of the German Empire (en) Translate


member of the Prussian House of Lords (en) Translate

Ħajja
Isem propju Otto Eduard Leopold von Bismarck
Twelid Schönhausen, 1 April 1815, 1815
Nazzjonalità Renju tal-Prussja
Reich Ġermaniż
L-ewwel lingwa Ġermaniż
Mewt Friedrichsruh (en) Translate, 30 Lulju 1898
Post tad-dfin Bismarck Mausoleum (en) Translate
Kawża tal-mewt kawżi naturali (respiratory arrest (en) Translate)
Familja
Missier Ferdinand von Bismarck
Omm Wilhelmine Luise Mencken
Konjuga/i Johanna von Puttkamer  (28 Lulju 1847 -
Ulied
Aħwa
Tribù House of Bismarck (en) Translate
Edukazzjoni
Alma mater Friedrich-Wilhelms-Gymnasium (en) Translate 1832)
Plamannsche Erziehungsanstalt (en) Translate
(1821 - 1827)
Evangelisches Gymnasium zum Grauen Kloster (en) Translate
(1827 -
Università ta' Göttingen
(10 Mejju 1832 - 11 Settembru 1833) : legal science (en) Translate
Università Friedrich-Wilhelms
(10 Mejju 1834 - 25 Marzu 1835) : legal science (en) Translate
Königliche Staats- und landwirtschaftliche Akademie Eldena (en) Translate
(1838 - 1839) : agriculture (en) Translate
Lingwi Ingliż
Franċiż
Ġermaniż
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni politiku
diplomatiku
ġurist
uffiċjal militari
kittieb
volunteer serving one year (en) Translate
Parteċipant
Post tax-xogħol Berlin
Friedrichsruh (en) Translate
Warcino (en) Translate
Impjegaturi Q2652174 Translate  (1835 -  1836)
Xogħlijiet importanti Gedanken und Erinnerungen (en) Translate
Premjijiet
Sħubija Corps Hannovera Göttingen (en) Translate
Akademie gemeinnütziger Wissenschaften
Union-Klub (en) Translate
Parliament of the Erfurt Union (en) Translate
Servizz militari
Grad Generaloberst (en) Translate
general field marshal (en) Translate
logutenent
Iġġieldu gwerra Franko Prussjana

Otto Eduard Leopold von Bismarck (Schönhausen, 1 ta' April, 1815Friedrichsruh, 30 ta' Lulju, 1898) kien politiku Ġermaniż lejn l-aħħar tas-seklu 19, u figura dominanti fl-isfera globali. Bħala Ministerpräsident, jew Prim Ministru, tal-Prussja mill-1862 tal-1890, hu kellu sehem importanti fl-unifikazzjoni tal-Ġermanja. Fl-1867 hu sar Kanċillier tal-Konfederazzjoni Ġermaniża tat-Tramuntana. Hu fforma l-Imperu Ġermaniż fl-1871, fejn sar l-ewwel Kanċillier tiegħu u kien persuna importanti fit-treġija tiegħu sakemm ġie mneħħi minn postu fl-1890. Il-diplomazija tiegħu ta' Realpolitik flimkien mat-tmexxija stretta tiegħu, wassluh għal-laqam tiegħu ta' "Il-Kanċillier tal-Ħadid".

Wara l-mewt tiegħu, nazzjonalisti Ġermaniżi għamlu lil Bismarck l-eroj tagħhom u bnew mijiet ta' monumenti li jigglorifikaw is-simbolu ta' tmexxija b'saħħitha. L-istoriċi jfaħħruh bħala politiku moderat u biljanċat li kien il-moħħ wara l-għaqda tal-istati kollha Ġermaniżi taħt imperu wieħed. Hu ħoloq nazzjon b'politika soċjali progressiva, riżultat li kien imur kontra l-objettivi tiegħu fil-bidu. Bismark, Luteran devot ubbidjenti lejn il-kuruna, ippromwova gvern permezz ta' burokrazija b'saħħitha b'monarkija eridetarja fuq nett.

Bismarck ta' ħdax-il sena
Otto von Bismarck bħala żagħżugħ fl-1836

Bismarck twieled f'Schönhausen, stat pjuttost għani fil-Punent ta' Berlin fil-Provinċja ta' Sassonja, fil-Prussja. Missieru, Karl Wilhelm Ferdinand von Bismarck, kien proprjetarju tal-artijiet magħruf aħjar bħala Junker u eks-uffiċċjal militari tal-Prussja; ommu, Wilhelmine Luise Mencken, kienet bint uffiċċjal tal-gvern f'Berlin. Minkejja li fiżikament Bismarck kien jixbah lil missieru u minn barra kien jidher bħala Junker — immaġni li kienet megħjuna mill-fatt li kien iħobb jilbes uniformi militari, minkejja li ma kienx uffiċċjal regulari — hu kien aktar kożmopolitan u b'edukazzjoni aħjar min-normal għal irġiel li ġejjin minn dan l-isfond soċjali. Hu kien jikteb u jitkellem b'mod fluwenti bl-Ingliż,[1] bil-Franċiż,[1] u bir-Russu.[2]

Bismarck irċieva l-edukazzjoni tiegħu fl-iskejjel sekondarji ta' Friedrich-Wilhelm u Graues Kloster. Mill-1832 sal-1833 studja l-liġi fl-Università ta' Göttingen fejn kien membru tal-Corps Hannovera qabel ma daħal fl-Università ta' Berlin (1833–35).

Waqt li kien f'Göttingen, Bismarck sar ħabib ta' student Amerikan John Lothrop Motley, li ddeskriva lil Bismarck bħala Otto v. Rabenmark fin-novella tiegħu Morton's Hope, or the Memoirs of a Provincial (1839). Motley, aktar tard sar storiku eminenti u diplomatiku.

Minkejja li Bismark xtaq li jsir diplomatiku, beda l-istudju tiegħu bħala avukat f'Aachen u Potsdam. Madanakollu, ftit dam f'din il-linja, wara li kien poġġa l-karriera tiegħu f'xifer l-irdum meta kien ħa permess mhux awtorizzat biex jiġri wara żewġ tfajliet Ingliżi, l-ewwel lil Laura Russell, neputija tad-Duka ta' Cleveland, u wara lil Isabella Loraine-Smith, bint reverendu għani. Hu ma rnexxielux jiżżewweġ lill-ebda waħda minnhom. Għal sena serva fl-armata u sar uffiċċjal fil-Landwehr (riżerva), qabel ma reġa' lura biex imexxi l-ġid tal-familja f'Schönhausen wara l-mewt ta' ommu.

Fl-età ta' tletin sena, Bismarck kellu ħbiberija intensa ma' Marie von Thadden, li kienet għadha kif iżżewwġet lil ħabib minn tiegħu. Taħt l-influwenza tagħha sar Luteran Pjetista, u aktar tard kiteb kif fis-sodda tal-mewt ta' Marie kien talab għall-ewwel darba minn mindu kien żgħir. Bismarck iżżewweġ lill-kuġina ta' Marie, in-nobbli Johanna von Puttkamer f'Alt-Kolziglow fit-28 ta' Lulju, 1847. Iż-żwieġ twil u hieni tagħhom ta ħajja lil tliet itfal, Herbert (t. 1849), Wilhelm (t. 1852) u Marie (t. 1847). Johanna kienet mara mistħija u reliġjuża — minkejja li kienet magħrufha għall-ilsien jaqta' li kellha — u fil-ħajja pubblika tiegħu, Bismarck kien xi drabi akkumpanjat minn oħtu Malwine ("Malle") von Arnim.

Waqt btala waħdu f'Biarritz fis-sajf tal-1862 (qabel ma sar Prim Ministru tal-Prussja), Bismarck kellu relazzjoni romantika ma' Kathy Orlov, il-mara ta' tnejn u għoxrin sena ta' diplomatiku Russu — mhuwiex magħruf jekk ir-relazzjoni bejniethom kinitx sesswali. Bismarck żamm lil martu infurmata fuq din il-ħbiberija l-ġdida permezz ta' ittra, u f'sena sussegwenti Kathy ħassret il-pjanijiet li tiltaqa' ma' Bismarck f'vaganza oħra wara li semgħet li martu u l-familja tiegħu se jakkumpanjawh din id-darba. Huma komplew jiktbu lil xulxin sal-mewt prematura ta' Kathy fl-1874.

Bidu tal-karriera politika

[immodifika | immodifika s-sors]

Fis-sena taż-żwieġ tiegħu, fl-1847, Bismarck ġie magħżul bħala rappreżentant fil-leġislatura moħluqa ġdida tal-Prussja, il-Vereinigter Landtag. Hemmhekk, hu kiseb ir-reputazzjoni bħala politiku rjali u reazzjonarju. Apertament, hu sostna l-idea li l-monarka għandu dritt divin li jmexxi.

F'Marzu tal-1848, il-Prussja sabet ruħha f'rivoluzzjoni (waħda mill-ħafna li qamu f'dik is-sena madwar diversi pajjiżi Ewropej), li kompletament affettwat it-tmexxija tar-Re Federiku Guljelmu IV. Il-monarka, minkejja li għall-bidu kellu l-intenzjoni li juża' l-forza biex joħnoq ir-rivoluzzjoni, iddeċieda li ma jħallix 'l Berlin lejn is-sigurtà offerta mill-kwartieri ġenerali tal-militar f'Potsdam. Hu offra diversi konċessjonijiet lil-liberali: hu libes il-kuluri rivoluzzjonarji (iswed, aħmar u deheb, preżenti anke llum fil-bandiera tal-Ġermanja demokratika), wiegħed kostituzzjoni, qabel li l-Prussja u stati oħra jingħaqdu f'pajjiż wieħed, u ħatar lil-liberali Ludolf Cam bħala Ministru-President.

Għall-bidu, Bismarck prova jqajjem lill-foqra tal-istat tiegħu f'armata fi triqitha lejn Berlin f'isem ir-Re. Bil-moħbi hu wasal Berlin sabiex joffri s-servizzi tiegħu, imma minflok ġie mitlub sabiex jagħmel lilu nnifsu utli billi jirranġa l-provisti tal-ikel għall-Armata mill-istati tiegħu f'każ li jkun hemm. Ħu r-Re, il-Prinċep Guljelmu (ir-Re u l-Imperatur futuri Guljelmu I) kien ħarab lejn l-Ingilterra, u Bismarck ikkomplotta mal-mara ta' Guljelmu Augusta sabiex tpoġġi lit-tifel żagħżugħ tagħhom (ir-Re futuri Federiku III) fuq it-tron Prussjan f'post ir-Re Federiku Guljelmu IV—Augusta ma kien se jkollha xejn, u minħabba f'hekk spiċċat tobgħod lil Bismarck, minkejja li aktar tard Bismarck għen sabiex jirkupra relazzjoni professjonali bejn ir-Re u ħuh, li ma kienux f'termini tajba bejniethom. Bismarck ma kienx membru tal-Landtag elett dik is-sena. Imma r-rebħa liberali ftit li xejn saddet sa tmiem is-sena, u dan kien minħabba ġlied intern li dgħajjfu lill-moviment, waqt li l-konservattivi reġgħu inġabru flimkien, iffurmaw grupp intern ta' konsulenti u reġgħu ħadu kontroll ta' Berlin. Minkejja li ngħatat kostituzzjoni, dak li ngħata kien wisq 'il bogħod minn dak rikjest mir-revoluzzjonarji.

Fl-1849, Bismarck ġie elett fil-Landtag. F'din il-fażi tal-karriera, hu oppona li l-Ġermanja tingħaqad, fejn argumenta li b'konsegwenza t'hekk il-Prussja titlef l-indipendenza tagħha. Hu aċċetta l-ħatra tiegħu bħala wieħed mir-rappreżentanti tal-Prussja fil-Parlament t'Erfurt, assemblea ta' stati Ġermaniżi li ltaqgħu sabiex jiddiskutu pjanijiet għall-unifikazzjoni, imma biss sabiex jopponi b'mod aktar effettiv il-proposti ta' dan il-grupp. Il-Parlament naqas li jġib 'il quddiem l-idea ta' unifikazzjoni u dan minħabba li naqset is-sosten taż-żewġ stati Ġermaniżi l-iktar importanti, il-Prussja u l-Awstrija. Fl-1850, wara disputa fuq Hesse, il-Prussja ġiet umiljata u sfurzata sabiex tiffirma mal-Awstrija (sostnuta mir-Russja) il-Qbil ta' Olmütz; pjan ta' unifikazzjoni għall-Ġermanja taħt il-gwida Prussjana, propost mill-Prim Ministru Prussjan Radowitz, ġie wkoll abbandunat.

Fl-1851, Federiku Guljelmu ħatar lil Bismarck bħala r-rappreżentant tal-Prussja fid-Dieta tal-Konfederazzjoni Ġermaniża fi Frankfurt. Bismarck irriżenja mis-siġġu fil-Landtag, imma ġie maħtur fil-Kamra tal-Lords Prussjana xi snin wara. Fi Frankurt daħal fi "gwerra" mar-rappreżentant Awstrijak, il-Konti Thun, fejn insista li għandu jiġi trattat ugwalment bħal li jikseb l-istess privileġġi li ħa Thun, dik li jpejjep u jneħħi l-ġakketta waqt il-laqgħat.

It-tmien snin ta' Bismarck fi Frankfurt wassluh biex ibiddel il-fehma politika tiegħu, evidenti fin-numru ta' memoranda li bagħat lis-superjuri ministerjali tiegħu f'Berlin. Issa, li ma kienx għadu taħt l-influwenza ta' sħabu ultrakonservattivi, Bismarck sar inqas reazzjonarju u iktar pragmatiku. Hu sar konvint li sabiex tikkumpensa l-influwenza mill-ġdid tal-Awstrija, il-Prussja kellha bżonn mhux biss li tagħmel alleanzi mal-istati Ġermaniżi l-oħra. B'riżultat t'hekk, hu laqa' aktar bil-qawwa l-idea ta' Ġermanja magħquda. Bismarck ħadem ukoll sabiex iżomm il-ħbiberija tar-Russja u relazzjoni professjonali ma' Napuljun III ta' Franza—b'din il-ħbiberija tkun importanti kemm biex jhedded lill-Awstrija u anki sabiex jipprevjeni lil Franza milli tagħmel alleanza mar-Russja. F'ittra famuża lil Leopold von Gerlach, Bismarck kiteb li kienet follija li tilgħab ċess wara li tkun poġġejt 16 mill-64 kaxxa barra mil-limiti. Din l-osservazzjoni kienet ironika hekk kif wara l-1871 Franza saret l-għadu permanenti tal-Ġermanja, u fil-fatt eventwalment tagħmel alleanza mar-Russja kontra l-Ġermanja fl-1890ijiet.

Bismarck kien ukoll urtat bl-iżolament li sofriet il-Prussja matul il-Gwerra tal-Krimea f'nofs l-1850ijiet (fejn l-Awstrija marret man-naħa tar-Renju Unit u Franza kontra r-Russja, u l-Prussja għal ftit ma kinitx se titħalla barra mid-diskussjonijiet fuq il-paċi f'Pariġi). Fil-kriżi tal-Lvant tal-1870, il-biża' li jerġa' jkun hemm ripetizzjoni ta' dawn l-avvenimenti kien fattur importanti li wasslu sabiex Bismarck aktar tard iffirma l-Alleanza Doppja mal-Awstrija-Ungerija fl-1879. Madanakollu, fl-1850ijiet Bismarck ippreveda korrettament li n-nuqqas li jsostni lir-Russja (wara l-għajnuna Russa sabiex titkisser ir-Rivolta Ungeriża fl-1849, u f'Olmutz fl-1850, il-kap Awstrijak Schwarzenberg sostna li "L-Awstrija se tissorprendi lid-dinja bil-fond tal-ingratitudni tagħha") l-Awstrija ma setgħet issib l-ebda sapport min-naħa tar-Russja fl-Italja u l-Ġermanja, u b'hekk kienet esposta għal attakki minn Franza u l-Prussja.

Fl-1858, Federiku Guljelmu IV sofra minn puplesija li pparalizzatu u spiċċa b'diżabilità mentali. Ħuh, Guljelmu, ħa f'idejh il-gvern tar-Prussja bħala reġġent. Għall-bidu Guljelmu kien gvernatur moderat, li l-ħbiberija tiegħu mal-pajjiż liberali tar-Renju Unit kienet simbolizzata miż-żwieġ tat-tifel tiegħu (il-futuri Federiku III) lill-ikbar tifla tar-Reġina Vittorja, Vicky; it-tifel tagħhom (il-futuri Guljelmu II) twieled fl-1859. Bħala parti mill-"Kors il-Ġdid" ta' Guljelmu hu ġab ministri ġodda, konservattivi moderati, magħrufa bħala l-partit "Wochenblatt" wara l-gazzetta tagħhom.

Fi ftit żmien ir-reġġent ħa post Bismarck bħala r-rappreżentant fi Frankfurt, waqt li Bismarck sar ambaxxatur tal-Prussja lill-Imperu Russu. Teoretikament din kienet promozzjoni hekk kif ir-Russja kienet waħda miż-żewġ ġirien b'saħħithom tal-Prussja (bil-ġara l-oħra tkun l-Awstrija). Pragmatikament, Bismarck spiċċa mitfugħ fuq ġenb, 'il bogħod minn dak li kien qed jiġri fil-Ġermanja, fejn ra lil Franza titfa' 'l barra lill-Awstrija mil-Lombardija matul il-Gwerra Taljana tal-1859. Bismarck ippropona li l-Prussja tisfrutta d-dgħjufija tal-Awstrija u tmexxi l-fruntieri "lejn in-Nofsinhar sal-Lag ta' Kostanza" fuq il-konfini Żvizzeri; minflok, il-Prussja mmobilizzat it-truppi tagħha f'Rheinland sabiex twaqqaf aktar avvanzi min-naħa tat-truppi Franċiżi ġewwa Venezja. Ir-reġġent, li ddisprezza lil Bismarck bħala "Landwehrleutnant" (logutent riserva), irrifjuta li jagħtih promozzjoni għall-grad ta' ġenerali maġġuri, grad normali għal ambaxxatur ta' San Pietruburgu (u importanti minħabba li l-Prussja u r-Russja kienu alleati militari qrib xulxin, li l-kapi tal-istat tagħhom ħafna drabi kienu jikkomunikaw permezz ta' kuntatti militari milli permezz ta' kuntatti diplomatiċi). Bismarck baqa' f'San Pietruburgu għal erba' snin, fejn matul dan iż-żmien kien għoddu tilef riġel wara żball waqt trattament mediku u għal darb'oħra iltaqa' mal-avversarju fil-ġejjieni qarib, il-Prinċep Russu Gorchakov, li kien ir-rappreżentant tar-Russja ġewwa Frankfurt fil-bidu tal-1850ijiet. Ir-reġġent ħatar ukoll lil Helmuth von Moltke bħala Kap tal-Istat Maġġuri għall-Armata Prussjana, u Albrecht von Roon bħala Ministru Prussjan għall-Gwerra u l-impjieg li jirranġa l-armata. Dawn it-tlieta min-nies matul it-tnax-il sena li segwew ittrasformaw lill-Prussja

Minkejja l-ħafna żmien barra, Bismarck ma kienx maqtugħ kompletament mill-affarijiet domestiċi Ġermaniżi. Hu baqa' aġġornat minħabba l-ħbiberija li kellu ma' Roon, u huma ffurmaw alleanza politika. Fl-1862 Bismarck ġie offrut post fis-servizz diplomatiku Russu wara li z-Zar fehem ħażin kumment dwar il-probabbiltà li jimmissja lil San Pietruburgu. Bismarck korteżament irrifjuata l-offerta.[3] F'Mejju tal-1862, hu ntbagħat Pariġi sabiex iservi bħala ambaxxatur għal Franza. Matul is-sajf hu żar ukoll l-Ingilterra. Dawn iż-żjarat wassluh biex jieħu stampa ċara tal-avversarji tiegħu Napuljun III, il-Prim Ministru Brittaniku Palmerston u s-Segretarju tal-Affarijiet Barranin Earl Russell, u kif ukoll tal-politiku Konservattiv Brittaniku Disraeli, li lejn l-1870ijiet sar Prim Ministru—li aktar tard stqarr li kien qal dwar iż-żjara ta' Bismarck "kun attent fuq dan il-bniedem—hu jagħmel dak li jgħid".

Ministerpräsident (Prim Ministru) tal-Prussja

[immodifika | immodifika s-sors]
Otto von Bismarck bħala Prim Ministru tal-Prussja

Ir-reġġent sar Re Guljelmu I mal-mewt ta' ħuh fl-1861. Il-monarka l-ġdid kien f'kunflitt kontinwu mad-Dieta Prussjana li l-maġġornaza kienet liberali. Fl-1862 inqagħlet kriżi fejn id-Dieta naqset li taċċetta riforma fl-armata. Il-ministri tar-Re ma rnexxielhom jikkonvinċu sabiex jgħaddu l-baġit, u r-Re ma kienx lest li jerħi mir-riedni. Guljelmu hedded li jabdika (minkejja li t-tifel tiegħu oppona l-abdikazzjoni tiegħu) u fehem li Bismarck kien l-uniku politiku li seta' jirranġa s-sitwazzjoni. Madanakollu, Guljelmu ma tantx kien konvint fuq il-ħatra ta' persuna li ried kontroll totali tal-affarijiet barranin. Meta f'Settembru tal-1862, il-maġġoranza tal-Abgeordnetenhaus (il-Kamra tad-Deputati) ċaħdet il-baġit propost, Guljelmu ipperswada ruħu li jerġa' jgħajjat lil Bismarck lura lejn il-Prussja wara l-avviż ta' Roon. Fit-23 ta' Settembru 1862, Guljelmu ħatar lil Bismarck bħala Prim Ministru u Ministru tal-Affarijiet Barranin.

Il-bidla ta' Bismarck, Roon u Moltke waslet fi żmien meta r-relazzjonijiet mal-Qawwiet il-Kbar—ir-Renju Unit, Franza, l-Awstrija u r-Russja—kienet f'qagħda kritika minħabba l-Gwerra tal-Krimea tal-1854–55 u l-Gwerra Taljana tal-1859. F'nofs din id-diżordni, il-bilanċ tal-potenza fl-Ewropa ġie mibdul mill-ġdid bil-ħolqien tal-Imperu Ġermaniż bħala l-potenza dominanti fl-Ewropa. Din waslet grazzi għad-diplomazija ta' Bismarck, għar-riorganizzazzjoni tal-armata minn Roon, u għall-istrateġija militari ta' Moltke.

Minkejja d-diffidenza inizzjali min-naħa tar-Re u l-Prinċep tal-Kuruna, u l-istkerrih tar-Reġina Augusta, Bismarck mill-ewwel wera s-saħħa tiegħu fuq ir-Re permezz tal-personalità tiegħu u l-poteri ta' persważjoni. Bismarck kien tal-ħsieb li jżomm is-supremazija tal-irjali billi jtemm l-imblokk tal-baġit f'favur ir-Re, anke jekk kellu juża' miżuri ekstralegali sabiex jagħmel dan. Hu sostna li, minħabba li l-Kostituzzjoni ma kinitx tipprovdi għall-ebda każ fejn il-leġislaturi naqsu li japprovaw il-baġit, hu seta' sempliċiment jadotta l-baġit tas-sena preċedenti. B'hekk, abbażi tal-baġit tal-1861, il-ġbir tat-taxxi baqa' għal erba' snin.

Is-snin ta' wara kienu ta' kunflitt kontinwu u sħun bejn Bismarck u l-leġislaturi. Wara l-Konvenzjoni ta' Alvensleben tal-1863, il-Kamra tad-Deputati għaddiet riżoluzzjoni li biha ddikjarat li ma setgħetx taqbel iktar ma' Bismarck; b'risposta għal dan, ir-Re xolja d-Dieta, fejn akkużaha li pruvat tieħu kontroll antikostituzzjonali fuq il-ministeru. Bismarck suċċessivament ħareġ editt li biha rrestrinġa l-libertà tal-istampa; din il-politika wasslet biex il-pubbliku jdur ukoll kontra l-Prinċep tal-Kuruna, Federiku Guljelmu (l-Imperatur futuri Federiku III). Minkejja li prova jagħlaq ħalq il-kritiċi, Bismarck xorta waħda baqa' politiku impopolari. Is-sostenituri tiegħu ftit li xejn marru tajjeb fl-elezzjonijiet ta' Ottubru 1863, fejn koalizzjoni liberali (li l-membru prinċipali tagħha kien il-Partit Progressiv) rebħet iktar minn tliet terzi tas-siġġijiet fil-kamra. Il-Kamra bdiet tagħmel rikjesti kontinwi sabiex jitkeċċa Bismarck, però r-Re baqa' jsostnih minħabba li beża' li jekk kien se jkeċċi 'l Bismarck, warajh kien se jiġi ministru liberali.

L-unifikazzjoni Ġermaniża

[immodifika | immodifika s-sors]

Id-Diskors tad-Demm u l-Ħadid

[immodifika | immodifika s-sors]

L-unifikazzjoni tal-Ġermanja kienet waħda mill-objettivi prinċipali matul ir-rivoluzzjonijiet tal-1848–49, meta rappreżentattivi tal-istati Ġermaniżi ltaqgħu fi Frankfurt u għamlu abbozz ta' kostituzzjoni fejn ħolqu unjoni federali b'parlament nazzjonali li jiġi elett b'suffraġju universali maskili. F'April tal-1849, il-Parlament ta' Frankfurt offra t-titlu ta' Imperatur lir-Re Prussjan Federiku Guljelmu IV. Ir-Re Prussjan irrifjuta li jaċċetta dan il-mandat popolari, wara l-biża' li jirċievi oppożizzjoni min-naħa tal-prinċpijiet l-oħra Ġermaniżi u ċans ta' intervent militari mill-Awstrija u r-Russja. B'hekk, il-Parlament ta' Frankfurt spiċa f'falliment għal-liberali Ġermaniżi. Fit-30 ta' Settembru, 1862, Bismarck għamel diskors lill-Kumitat tal-Baġit tal-Kamra tad-Deputati Prussjana, fejn fi tmiem dan id-diskors ħarġet "waħda mill-iktar espressjoni famuża ta' Bismarck".[4]

 Il-Prussja trid tikkonċentra u żżomm il-qawwa tagħha għal dak il-mument favorevoli li żelaq minn idejha għal ħafna drabi. Il-konfini tal-Prussja skont it-trattati ta' Vjenna mhumiex favorevoli għal ħajja b'saħħitha. Mhux permezz tad-diskorsi u d-deċiżjonijiet tal-maġġoranza li jiġu solvuti l-mistoqsijiet il-kbar tal-epoka tagħna—dak kien l-ikbar żball tal-1848 u l-1849—imma permezz tal-ħadid u d-demm.[5] 

Telfa tad-Danimarka u l-Awstrija-Ungerija

[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Ġermanja qabel l-1860ijiet kienet tikkonsisti minn numru ta' prinċipati magħquda flimkien bħala membri tal-Konfederazzjoni Ġermaniża. Bismarck uża kemm id-diplomazija u kemm l-armata Prussjana sabiex jikseb l-unifikazzjoni, fejn eskluda lill-Awstrija mill-Ġermanja magħquda. Mhux talli għamel 'il-Prussja l-aktar komponent b'saħħtu u dominanti fil-Ġermanja l-ġdida, imma assigura li l-Prussja tibqa' stat awtoritarju, milli reġim parlamentari liberali.

Bismarck, fuq ix-xellug, flimkien ma' Roon (fin-nofs) u Moltke (fuq il-lemin). It-tliet kapijiet tal-Prussja fl-1860ijiet.

Bismarck affaċċja ruħu bi kriżi diplomatika meta Federiku VII tad-Danimarka miet f'Novembru tal-1863. Suċċessivament kien hemm disputa fuq is-suċċessjoni għad-dukati ta' Schleswig u Holstein; dawn ittieħdu minn Kristjanu IX (l-eredi ta' Federiku VII bħala Re) u Federiku von Augustenburg (duka Ġermaniż). L-opinjoni pubblika Prussjana kienet tiffavorixxi lil Augustenburg, minħabba li l-popli f'Holstein u fin-Nofsinhar ta' Schleswig kienu jitkellmu bil-Ġermaniż. Bismarck ħa pass kontra l-fehma pubblika meta insista li t-territorji kienu legalment taħt il-monarka Daniża skont il-Protokol ta' Londra iffirmat fid-deċennju ta' qabel. Xorta waħda, Bismarck attakka d-deċiżjoni meħuda minn Kristjanu li jieħu kompletament lil Schelswig taħt id-Danimarka. Bis-sapport tal-Awstrija, hu ħareġ ultimatum lil Kristjanu IX sabiex jerġa' jpoġġi lil Schleswig fl-istat preċedenti li kienet fih; meta id-Danimarka rrifjuatat, l-Awstrija u l-Prussja invadew, fejn bdew it-Tieni gwerra ta' Schleswig u d-Danimarka kellha ċċeddi ż-żewġ dukati. Ir-Renju Unit, taħt il-Prim Ministru Palmerston u s-Segretatju tal-Affarijiet Barranin Earl Russell, kien umiljat u spiċċa impotenti, hekk kif ma kienx lest li jpoġġi t-truppi tiegħu fid-Danimarka.

Għall-bidu deher li din kienet rebħa għal Augustenberg, imma Bismarck mill-ewwel neħħieh mill-poter billi għamel serje ta' talbiet impossibbli, fosthom li l-Prussja għandu jkollha kontroll fuq l-armata u l-flotta tad-Dukati. Oriġinarjament, ġie propost li d-Dieta tal-Konfederazzjoni Ġermaniża (fejn kull stat Ġermaniż kien rappreżentat) għandu jkun hu li jiddetermina d-destin ta' dawn id-dukat; imma qabel ma din l-iskema tiġi fis-seħħ, Bismarck ipperswada lill-Awstrija sabiex tiffirma l-Konvenzjoni ta' Gastein. Taħt dan il-qbil, iffirmat fl-20 ta' Awwissu 1865, il-Prussja ħadet lil Schleswig, waqt li l-Awstrija ħadet lil Holstein. F'din is-sena hu ġie magħmul Graf (Konti) von Bismarck-Schönhausen.

Imma fl-1866, l-Awstrija reġgħet lura minn kliemha fuq il-qbil preċedenti u talbet li tkun id-Dieta li tiddetermina l-kwistjoni fuq Schleswig u Holstein. Bismarck uża din bħala skuża sabiex jibda gwerra mal-Awstrija bl-iskuża li l-Awstrija kisret il-Konvenzjoni ta' Gastein. Bismarck bagħat truppi Prussjani jokkupaw Holstein. L-Awstrija, ipprovokata, talbet għall-għajnuna tal-istati l-oħra Ġermaniżi, li mal-ewwel ġew involuti fil-Gwerra Awstro-Prussjana. Grazzi għall-organizzazzjoni mill-ġdid tal-armata minn Albrecht von Roon, l-armata Prussjana kellha kważi l-istess numru ta' suldati bħall-armata Awstrijaka. Bil-ġenju ta' Helmuth von Moltke, l-armata Prussjana ġġieldet gwerer li kienet kapaċi tirbaħ. Bismarck kien għamel ukoll qbil sigriet mal-Italja, li xtaqu lil Venezja li kienet taħt l-Awstrija. L-introduzzjoni tal-Italja fil-gwerra wasslet sabiex it-truppi Awstrijaċi jinqasmu.

Hekk kif il-gwerra bdiet, Ġermaniż radikali bl-isem ta' Ferdinand Cohen-Blind ipprova joqtol lil Bismarck f'Berlin, fejn sparalu ħames darbiet minn distanza żgħira. Cohen-Blind kien demokratiku li xtaq li bil-qtil ta' Bismarck dan kien jipprevjeni gwerra kontra l-istati Ġermaniżi. Bismarck salva b'korrimenti żgħar minkejja li ntlaqat ħames darbiet; Cohen-Blind ikkometta suwiċidju waqt li kien taħt kustodja.

B'sorpriża għall-kumplament tal-Ewropa, il-Prussja għamlet rebħa faċli fuq l-Awstrija u l-alleati tagħha, fi tmiem il-Battalja ta' Königgrätz (jew il-"Battalja ta' Sadowa"). Ir-Re u l-ġenerali riedu jkomplu u jieħdu lill-Boemja u jimmarċjaw qalb it-toroq ta' Vjenna, imma Bismarck, inkwetat fuq li l-fortuna tal-armata Prussjana tista' ddur għall-agħar jew li Franza tintervjeni f'isem l-Awstrija, talab għall-għajnuna tal-Prinċep tal-Kuruna (li kien kontra l-gwerra imma li kien mexxa waħda mill-armati Prussjani f'Sadowa) sabiex ibiddel il-fehma ta' missieru wara diskussjonijiet sħan.

Bħala riżultat tal-Paċi ta' Praga (1866), il-Konfederazzjoni Ġermaniża ġiet xolta; il-Prussja waħħdet lil Schleswig, Holstein, Frankfurt, Hanover, Hesse-Kassel (jew Hesse-Cassel), u Nassau; u l-Awstrija wegħdet li mhix se tidħol fl-affarijiet li jikkonċernaw lill-Ġermanja. Sabiex tissaħħaħ l-eġemonija Prussjana, il-Prussja u diversi stati Ġermaniżi tat-Tramuntana ingħaqdu fil-Konfederazzjoni Ġermaniża tat-Tramuntana fl-1867; ir-Re Guljelmu I serva bħala l-President tagħha, u Bismarck bħala l-Kanċillier. Minn dan il-punt 'il quddiem beda dak li l-istoriċi jsejħulu bħala "Il-Miżerja tal-Awstrija", fejn l-Awstrija serviet bħala vassal għall-Ġermanja superjuri, relazzjoni li kellha tbiddel l-istorja saż-żewġ Gwerer Dinjija.

Bismarck, li bħalissa kien qed igawdi mill-grad ta' maġġuri fil-Landwehr, libes din l-uniformi matul il-kampanja, u kien finalment promoss għall-grad ta' maġġur-ġenerali fil-kavallerija ta' Landwehr wara l-gwerra. Minkejja li personalment qatt ma mexxa t-truppi fil-battalja, hu ħafna drabi libes l-uniformi ta' ġeneral fil-pubbliku għall-kumplament ta' ħajtu, kif jidher min-numru ta' pitturi u ritratti. Hu kien ukoll ingħata xi flus mil-Landtag Prussjana, li użahom biex jixtri art oħra, Varzin, ikbar mill-istati li kellu ma' xulxin.

Is-suċċess fuq il-kamp militari ta lil Bismarck appoġġ politiku qawwi fil-Prussja. Fl-elezzjonijiet tal-1866 għall-Kamra tad-Deputati, il-liberali sofrew tkaxkira fejn tilfu l-ikbar maġġoranza tagħhom. Il-Kamra l-ġdida, iddominata mill-konservattivi, kienet fuq termini aħjar ma' Bismarck minn dawk ta' qabel; skont rikjesta mill-Prim Ministru, ġew approvati l-baġits tal-erba' snin preċedenti, li ġew implimentati mingħajr il-kunsens tal-parlament.

L-Unifikazzjoni Ġermaniża

[immodifika | immodifika s-sors]

Wara l-gwerra tal-1866, il-Prussja waħħdet lir-Renju ta' Hanover, li kien allet tal-Awstrija kontra l-Prussja. Inħoloq qbil fejn id-depost Re Ġorġ V ta' Hanover tħalla jżomm 50% tal-assi tal-kuruna. Il-kumplament ġew meqjusa bħala assi tal-istat u ġew trasferiti lejn it-teżorerija nazzjonali. Sussegwentament Bismarck akkuża lil Ġorġ li organizza pjan kontra l-istat u fl-1868 ikkonfiska l-biċċa tiegħu (16-il miljun taler). Bismarck uża dawn il-flus biex joħloq fond sigriet (ir-"Reptilienfonds" jew il-Fond tar-Rettili), li uża sabiex jixtri lill-ġurnalisti u jiskredita lill-avversarji politiċi tiegħu. Fl-1870 hu għamel użu minn ftit minnhom sabiex jirbaħ is-sosten tar-Re Ludoviku II tal-Bavarja sabiex jagħmel lil Guljelmu I Imperatur Ġermaniż.

Bismarck uża wkoll dawn il-fondi sabiex ipoġġi infurmaturi fid-dar tal-Prinċep tal-Kuruna Federiku u l-mara Vittorja. Xi stejjer fittizji li Bismarck poġġa fil-gazzetti kienu l-akkużi li l-koppja rjali kienet qed taħdem bħala aġent Brittaniku billi tiżvela sigrieti tal-istat lill-gvern Brittaniku. Federiku u Vittorja kienu ammiraturi kbar ta' missierha, il-Prinċep Albert ta' Sassonja-Coburg-Gotha, prinċep konsorti tar-Reġina Vittorja tar-Renju Unit. Huma ppjanaw li jmexxu bħal konsorti, bħal Albert u Vittorja. Federiku iddeskriva l-Kostituzzjoni Imperjali bħala "kaos ġenjalment ivvintant."[6] L-uffiċċju tal-Kanċillier responsabbli għall-Kaiser kellu jiġi sostitwit minn kabinett ibbażat fuq stil Brittaniku, b'ministri responsabbli lejn ir-Reichstag. Il-politika tal-gvern kellha tkun ibbażata fuq il-kunsens tal-kabinett.

 Il-Prinċep u l-Prinċipessa tal-Kuruna qasmu l-prospettiva tal-Partit Progressiv, u Bismarck kien ippersegwitat mill-biża li kieku kellu l-Imperu l-qadim jintemm—u issa kien jinsab fis-sebgħinijiet—huma kienu jagħjtu wieħed mill-kapijiet Progressivi biex isir Kanċillier. Huwa fittex li jipprevjeni dan billi jżomm l-Prinċep tal-Kuruna 'l bogħod minn pożizzjoni influwenti u juża' miżuri inġusti u dawk ġusti sabiex jagħmlu inqas popolari.[7] 

Sabiex idgħajjef 'il-koppja rjali, meta l-Kaiser futuri Guljelmu II kien għadu adoloxxenti, Bismarck kellu jisseparah mill-ġenituri tiegħu u jpoġġieh taħt il-gwida tiegħu. Bismarck ippjana li juża' lil Guljelmu bħala arma kontra l-ġenituri tiegħu sabiex jżomm il-poter tiegħu. Bismarck kellu jgħallmu biex ikun insubordinat lejn il-ġenituri tiegħu.

Fl-1892, wara t-tkeċċija ta' Bismarck, il-Kaiser Guljelmu II waqqaf l-użu tal-fond billi poġġa l-imgħax tal-interessi fil-baġit uffiċjali.[8]

Twaqqif tal-Imperu Ġermaniż

[immodifika | immodifika s-sors]
Pittura ta' Anton von Werner li turi l-proklamazzjoni ta' Guljelmu bħala l-Imperatur fis-Sala tal-Mirja f'Versailles; it-tifel ta' Guljelmu, Federiku jidher fit-tarġa ta' fuq, b'idejh 'il fuq, u Bismarck jidher fin-nofs b'ilbies abjad.

Ir-rebħa Prussjana fuq l-Awstrija kabbret it-tensjonijiet ma' Franza. L-Imperatur Franċiż, Napuljun III, beża' li Ġermanja b'saħħitha kienet se xxaqleb il-bilanċ tal-potenza fl-Ewropa (il-politiku tal-oppożizzjoni Franċiż Adolphe Thiers kien osserva korrettament li fil-fatt kienet Franza li ġiet megħluba f'Sadowa). Bismarck, fl-istess waqt, ma evitax gwerra ma' Franza. Hu fehem li jekk l-istati Ġermaniżi jaraw lil Franza bħala l-aggressur, huma kienu jingħaqdu flimkien taħt ir-Re tal-Prussja. Sabiex jasal għal dan Bismarck żamm lil Napuljun III involut f'serje ta' intrigi li kienu jinvolvu fuq il-pjanijiet ta' Franza li tieħu territoriji mil-Lussemburgu jew il-Belġju—Franza qatt ma rnexxielha toħodhom, imma quddiem il-pajjiżi l-oħra dehret bħala rgħiba u mhux ta' min javdaha.

Fl-1870 inqalgħet premessa xierqa għal gwerra, meta il-Prinċep Ġermaniż Leopoldu ta' Hohenzollern-Sigmaringen ġie offrut it-tron Spanjol, li kien vakant wara r-rivoluzzjoni tal-1868. Franza imblukkat il-kandidatura u xtaqet assigurazzjonijiet li l-ebda membru tal-Kamra tal-Hohenzollern ma jsir Re ta' Spanja. Biex jipprovoka lil Franza u din tiddikjara gwerra mal-Prussja, Bismarck ippubblika d-Dispaċċ ta' Ems, verżjoni modifikata ta' konverżazzjoni li seħħet bejn ir-Re Guljelmu u l-ambaxxatur Franċiż għall-Prussja, il-Konti Benedetti. Din il-konverżazzjoni ġiet modifikata sabiex kull pajjiż iħoss li l-ambaxxatur rispettiv ġie ridikolat u muri nuqqas ta' rispett, u b'hekk iqajjem sentiment popolari fuq iż-żewġ naħat għal gwerra.

Franza immobilizzat u ddikjarat gwerra nhar id-19 ta' Lulju, ħamest ijiem wara li d-dispaċċa ġiet pubblikata f'Pariġi. Hi dehret bħala l-aggressur u l-istati Ġermaniż, mimlija b'sentimenti ta' nazzjonaliżmu u pattrijottiżmu, għenu lill-Prussja. Ir-Russja baqgħet barra minn din il-gwerra u wżat din l-opportunità biex terġa' tagħmel it-truppi tagħha fil-Baħar l-Iswed, li kienu ħadu daqqa ta' ħarta fil-Gwerra tal-Krimea fl-1850ijiet. Iż-żewġt itfal subien ta' Bismarck servew bħala uffiċċjali fil-kavallerija Prussjana. Il-Gwerra Franko-Prussjana (1870) kienet suċċess kbir għall-Prussja. L-armata Ġermaniża, taħt il-kmand tar-Re imma kkontrollata mill-Kap tal-Istat Maġġuri Helmuth von Moltke, għamlu rebħa wara oħra. Il-battalji l-kbar seħħew kollha f'xahar wieħed (mis-7 ta' Awwissu sal-1 ta' Settembru), u ż-żewġ armati Franċiżi ġew maqbuda f'Sedan u Metz, b'din tal-aħħar wara assedju li dam ftit ġimgħat. Napuljun III spiċċa priġunier f'Sedan u nżamm fil-Ġermanja għal xi żmien f'każ li Bismarck kellu bżonnu biex imexxi reġim pupazz; hu miet aktar tard fl-Ingilterra fl-1873. Il-kumplament tal-gwerra kien iddominat mill-assedju ta' Pariġi, bil-belt tkun "ibbumbardata għalxejn."[9] Il-gvern il-ġdid Repubblikan ta' Franza ipprova, mingħajr suċċess, jeħles lil Pariġi permezz ta' armati mibnija fi ftit żmien.

Bismarck sab ix-xoqqa f'moxtha sabiex jassigura l-unifikazzjoni tal-Ġermanja. Hu nnegozja mar-rappreżentanti tal-istati tan-Nofsinhar Ġermaniżi, fejn offrielhom konċessjonijiet speċjali jekk huma kienu jaqblu għall-unifikazzjoni. In-negozjati rnexxew; waqt li l-gwerra kienet fl-aħħar fażi, ir-Re Guljelmu tal-Prussja ġie proklamat 'Imperatur Ġermaniż' nhar it-18 ta' Jannar 1871 fis-Sala tal-Mirja ġewwa Château de Versailles.[10] L-Imperu Ġermaniż ġdid kien federazzjoni; kull 25 stat konstitwenti (renji, dukati kbar, dukati, prinċipati, u bliet ħielsa) żammew ċertu awtonomija. Ir-Re tal-Prussja, bħala l-Imperatur Ġermaniż, ma kienx sovran fuq l-Ġermanja kollha. Hu kien biss primus inter pares, jew l-ewwel fost l-ugwali. Però hu żamm il-presidenza tal-Bundesrat, fejn fiha kienu jiltaqgħu biex jiddiskutu l-politika preżentanta mill-Kanċillier (li kien jaħtar il-president).

Finalment, Franza kellha ċċedi lil Alsace u biċċa minn Lorraine, minħabba li Moltke u l-ġenerali tiegħu insistew li din kienet bżonnjuża bħala barriera difensiva.[11] Bismarck ma xtaqx li jgħaqqadhom mal-Ġermanja minħabba li ma riedx li joħloq avversarju permanenti fi Franza.[12] Franza kellha tħallas ukoll indennità tal-gwerra.[13]

Kanċillier tal-Imperu Ġermaniż

[immodifika | immodifika s-sors]
Otto von Bismarck fl-1873.

Fl-1871, Otto von Bismarck ġie promoss għall-grad ta' Fürst (Prinċep) von Bismarck. Hu ġie wkoll maħtur Kanċillier Imperjali tal-Imperu Ġermaniż, imma żamm l-uffiċċji Prussjani tiegħu (inklużi dawk ta' Prim Ministru u Ministru tal-Affarijiet Barranin). Hu ġie wkoll promoss għall-grad ta' logutent-ġeneral, u ngħata art oħra, Friedrichsruh, qrib Amburgu, li kienet ikbar minn Varzin, sabiex sar sid tal-art għani. Minħabba li żamm kemm l-uffiċċju imperjali u dak Prussjan, Bismarck kellu kważi kontroll totali tal-politika lokali u dik barranija. Fl-1873, l-uffiċċju tal-Prim Ministru tal-Prussja ġie separat għal ftit żmien minn dak tal-Kanċillier, meta Albrecht von Roon ġie maħtur fl-ewwel uffiċċju. Imma lejn tmiem is-sena, Roon irriżenja minħabba li ma kienx f'sikktu, u Bismarck reġa' sar PM.

Fis-snin ta' wara, waħda mill-objettivi politiċi prinċipali ta' Bismarck kienet li jnaqqas l-influwenza tal-Knisja Kattolika fil-Ġermanja. Bismarck beża' li l-Papa Piju IX u l-papiet ta' warajh jużaw it-tifsira tad-duttrina tal-infallibilità bħala arma politika biex joħolqu instabilità bejn il-Kattoliċi u l-Protestanti. Biex jipprevjeni dan, Bismarck prova, mingħajr suċċess, li jasal fi qbil ma' gvernijiet oħra Ewropej, sabiex l-elezzjonijiet suċċessivi għal papa jiġu modifikati. Il-gvernijiet Ewropej kellhom jaqblu fuq il-kandidati papali li ma kienux adattati, u wara jinfurmaw lill-kandidati nazzjonali biex jivvutaw b'mod partikulari. Il-Prussja (minbarra r-Rheinland) u ħafna mill-istati Ġermaniżi tat-Tramuntana kienu predominantement Protestanti, imma ħafna Kattoliċi kienu jgħixu fl-istati t'isfel (speċjalment fil-Bavarja). Dawn tal-aħħar kienu jiffurmaw terz tal-popolazzjoni Ġermaniża. Bismarck kien jemmen li l-Knisja Kattolika Rumana kellha ż-żejjed potenza politika; hu kien ukoll inkwetat bl-introduzzjoni fix-xena politika tal-Partit Ċentru Kattoliku fl-1870.

B'hekk hu beda kampanja anti-Kattolika magħrufa bħala l-Kulturkampf. Fl-1871, id-Dipartiment Kattoliku tal-Ministeru tal-Kultura Prussjan ġie abolit. Fl-1872, il-Ġiżwiti ġew espulsi mill-Ġermanja. Liġijiet stretti adottati fl-1873 ippermettew lill-gvern sabiex jissorvelja l-edukazzjoni tal-kleru Kattoliku Ruman, u naqqas il-poteri dixxiplinarji tal-Knisja. Fl-1875, għaż-żwiġijiet kien hemm bżonn ta' ċerimonji ċivili, li sa dak iż-żmien setgħu jsiru fil-knejjes. Dawn l-isforzi saħħew 'il-Partit Ċentru Kattoliku, u Bismarck abbanduna l-Kulturkampf fl-1878 sabiex jippreserva l-kapital politiku li kien għad baqalu. Il-Papa Piju miet f'dik l-istess, u postu ħadu l-Papa Ljun XVIII, papa iktar pragmatiku li rnexxielu jibni relazzjoni itjeb ma' Bismarck mill-predeċessur tiegħu.[14][15]

Otto Fürst von Bismarck isir Kanċillier tal-Ġermanja fl-1871.

Il-Kulturkampf ta lil Bismarck sostenitur ġdid fil-forma tal-Partit Liberali Nazzjonali, li sar l-alleat numru wieħed ta' Bismarck fir-Reichstag. Imma fl-1873, il-Ġermanja u ħafna mill-Ewropa daħlu fid-Depressjoni l-Kbira li bdiet bil-falliment tal-Borża ta' Vjenna fl-1873, Gründerkrise. Riċessjoni laqtet lill-ekonomija Ġermaniża għall-ewwel darba minn meta kien qed iseħħ l-iżvilupp industrijali fl-1850ijiet wara r-rivoluzzjonijiet tal-1848–49. Daqqa ta' ħarta oħra waslet meta l-Kanċillier abbanduna l-kummerċ ħieles u stabilixxa tariffi protezzjonisti, li aljenat lil-Liberali Nazzjonali li kien jappoġġjaw il-kummerċ ħieles. Il-Kulturkampf u l-effetti tiegħu dawret l-opinjoni pubblika kontra l-partit li kien favuriha, u Bismarck ħa din l-opportunità sabiex jitbiegħed mil-Liberali Nazzjonali. Din wasslet għal deklin fl-appoġġ għall-Partit Liberali Nazzjonali, u sal-1879 ir-rabtiet kbar ma' Bismarck kienu spiċċaw għal kollox. Bismarck dawwar ħarstu lura lejn il-fazzjonijiet konservattivi—fosthom il-Partit taċ-Ċentru—għall-appoġġ. Hu ġab is-sapport min-naħa tal-konservattivi billi fl-1879 daħħal fis-seħħ numru ta' tariffi li jipproteġu lill-agrikoltura u l-industrija Ġermaniża mill-kompetituri barranin.

Sabiex jipprevjeni l-istess problemi tal-Awstro-Ungerija, dik ta' nazzjonalijiet differenti fi ħdan stat wieħed, il-gvern ipprova jrawwem il-kultura Ġermaniża lill-minoritajiet nazzjonali tal-istat, li l-biċċa l-kbira minnhom kienu jinsabu fil-konfini tal-imperu, bħad-Daniżi fit-Tramuntana tal-Ġermanja, il-Franċiżi f'Alsace u Lorraine, u l-Pollakki fil-Ġermanja tal-Lvant.

Il-politiki tiegħu li kienu jikkonċernaw lill-Pollakki tal-Prussja kienu ġeneralment sfavorevoli għalihom,[16] u dan wassal għal diverġenzi kbar bejn il-popli Ġermaniżi u l-Pollakki. Il-moħħ wara dawn il-politiki, skont Bismarck, kienet li l-eżistenza tal-Pollakki kienet ta' theddida għall-istat Ġermaniż; Bismarck, li kien jaf jitkellem ukoll bil-Pollakk,[17] kiteb dwar il-poplu Pollakk: "Wieħed jispara 'l-lpup jekk jista'."[18] Hu stqarr ukoll: "Għeleb lill-Pollakki sakemm huma jitilfu l-fidi fis-sena tal-ħajja. Personalment, nitħassarhom fis-sitwazzjoni li jinsabu fiha. Madanakollu, jekk iridu nkomplu nitkattru—aħna għandna għażla waħda—dik li neqirduhom.[19]

Bismarck, inkwetat bit-tkabbir tal-moviment soċjalista, partikularment dak tal-Partit Soċjal-Demokratiku, hu daħħal fis-seħħ il-Liġijiet Anti-Soċjalisti. L-organizzazzjonijiet u laqgħat soċjalisti ġew projbiti, kif kienet projbita ukoll iċ-ċirkulazzjoni tal-letteratura soċjalista. Kapijiet soċjalisti ġew arrestati u proċessati quddiem il-qrati tal-pulizija. Minkejja dawn l-isforzi kollha, il-moviment beda jkabbar mhux biss fis-sostenituri tiegħu, imma wkoll fin-numru ta' siġġijiet fir-Reichstag. Is-soċjalisti rebħu s-siġġijiet fir-Reichstag billi ħarġu għall-elezzjoni bħala kandidati indipendenti, taħt l-ebda partit, li kienet ħaġa permessa mill-Konfederazzjoni Ġermaniża.

Il-Kanċillier ipprova jnaqqsa l-għajta tal-poplu favur is-soċjaliżmu billi pprova jippaċifika mal-klassijiet tal-ħaddiema. Hu daħħal fis-seħħ numru ta' programmi soċjali. Il-leġislazzjonijiet ta' sigurtà soċjali ta' Bismarck kienu l-ewwel fid-dinja u saru mudell għal pajjiżi oħra.[20] Bismarck introduċa numru ta' riformi fosthom l-assigurazzjoni tas-saħħa fl-1883, assigurazzjoni għal xi inċident fl-1884, pensjonijiet għall-anzjani u assigurazzjoni għad-diżabilità fl-1889, assigurazzjoni għan-nies qiegħda,[21] u liġijiet li kienu jirrestrinġu l-impjieg ta' nisa u tfal. Minkejja dawn il-programmi progressivi, il-klassijiet tal-ħaddiema baqgħet xorta mhux rikonċiljata mal-gvern konservattiv ta' Bismarck.

Il-politika barranija

[immodifika | immodifika s-sors]

Bismarck kien għadu kif għaqqad il-pajjiż tiegħu u issa ddedika ħinu biex jippromwovi l-paċi fl-Ewropa grazzi għall-abilitajiet li kellu. Hu kellu jħabbat wiċċu mal-mewġa ta' vendetta Franċiża, minħabba t-telfiet li Franza sofriet fil-Gwerra Franko-Prussjana. B'hekk Bismarck daħal f'politika li jiżola diplomatikament lil Franza waqt li jżomm relazzjonijiet kordjali mal-pajjiżi l-oħra tal-Ewropa. Bismarck kellu ftit interess f'konkwisti kolonjali u b'hekk evita li jikkuntrasta lir-Renju Unit. Fl-1872, hu offra l-ħbiberija tiegħu lill-Imperu Awstro-Ungeriż u lir-Russja, li l-kapijiet tagħhom ingħaqdu ma' Guljelmu I fil-Lega tat-Tliet Imperaturi, magħrufa bħala d-Dreikaiserbund.

Bismarck ca. 1875.

Fl-1872 ukoll, il-kunflitt fit-tul bejn Bismarck u l-Konti Harry von Arnim, diplomatiku u l-ambaxxatur imperjali għal Franza, kompla jissaħaħ. Arnim kien membru prominenti tal-familja Pomeranian, li kienet tiġi minn Bismarck biż-żwieġ, u li Bismarck kien jarah bħala rivali u kompetitur dirett għall-kanċellerija. L-ambaxxatur ma qabilx, mingħajr ebda suċċess, ma' Bismarck fuq il-politika tiegħu vis-à-vis Franza. Bħala penalità għal din l-indiskrezzjoni, Bismarck kien intiż li jneħħi lil Arnim minn Pariġi u jerġa' jpoġġi bħala ambaxxatur tal-Imperu Ottoman f'Kostantinopli, li sa dak iż-żmien kien tilef kważi l-importanza tiegħu. Arnim irrifjuta u kompla xorta waħda jesprimi l-ħsibijiet tiegħu kontra Bismarck, sa wasal li ħareġ rekords sensittivi mid-dokumenti tal-ambaxxata f'Pariġi sabiex isostnu l-attakki tiegħu kontra Bismarck. Il-kontroversja baqgħet sejra għal sentejn sħaħ b'Arnim jiġi "protett" minn ħbieb b'saħħithom qabel ma ġie finalment akkużat li approprija dokumenti uffiċjali mingħajr jedd, ipproċessat u kkundannat. Meta s-sentenza tiegħu kienet taħt appell, hu ħarab lejn l-Iżvizzera u miet fl-eżilju. Wara dan l-episodju, ħadd iktar ma sfida fil-miftuħ lil Bismarck rigward affarijiet li jikkonċernaw il-politika barranija sakemm irriżenzja.[22]

Sal-1875, Franza kienet irkuprat mit-telfa li sofriet fil-Gwerra Franko-Prussjana u gvern ġdid reġa' beda jinvolvi lil Franza bħala potenza kbira fl-Ewropa. L-istaff ġenerali Ġermaniż taħt Moltke kienu allarmati bil-fatt li Franza reġgħet daħlet bħala kompetitur fil-politika Ewropea, u grazzi għal Bismarck irnexxielhom jipprojbixxu la-kkwist ta' għaxar t'elef żwiemel tal-kavallerija mill-Ġermanja. Suċċesivament beda dibattitu informali fuq il-bżonn ta' gwerra preventiva. Titlu ta' artiklu fuq gazzeta prominenti li kien iġib l-isem ta' "Hi Gwerra fil-Qrib?" wasslet għal żvilupp ta' kriżi li minnha Bismarck ma kienx se joħroġ fil-vantaġġ. Il-gvern Brittaniku għamlet twissija ġentili lil Berlin. Iz-Zar tar-Russja Alessandru II u l-kanċillier tiegħu, il-Prinċep Gorchakov, li f'dak iż-żmien kien waqt żjara statali fil-Ġermanja, ħadu l-opportunità biex jagħmlu lilhom infushom bħala dawk li se jġibu l-paċi Ewropea. Din l-azzjoni tat in-nar għal mibgħeda bejn Bismarck u Gorchakov fuq l-"indħil" ta' dan tal-aħħar f'dak li jikkonċerna lil Franza u lill-Ġermanja. Bejn l-1873 u l-1877, il-Ġermanja kontinwament indaħlet fl-affarijiet tal-ġirien ta' Franza. Fil-Belġju, Spanja u l-Italja, Bismarck eżerċita s-saħħa u sostna pressjoni politika sabiex jappoġġja l-elezzjoni jew il-ħatra ta' gvernijiet liberali u antiklerikali. Dan ma kienx konsegwenza tal-Kulturkampf imma parti minn ta' strateġija integrali biex jippromwovi r-republikaniżmu fi Franza billi strateġikament u ideoloġikament jiżola r-reġim klerikali-monarkiku tal-President Marie Edme MacMahon (1808–93). Ix-xewqa tiegħu kienet li billi jiċċirkonda lil Franza b'numru ta' stati liberlai, ir-republikaniżmu Franċiż seta' jegħleb lil MacMahom u s-sostenituri reazzjonarji tiegħu. Il-kunċett modern ta' trażżin jipprovdi mudell utli biex wieħed jifhem id-dinamika ta' din il-politika.[23]

Bismarck żamm relazzjonijiet tajba mal-Italja, minkejja li personalment ma kinux jogħġbuh it-Taljani u pajjiżhom.[24] Wieħed jista' jarah bħala kontributur żgħir għall-unifikazzjoni Taljana. Il-politiki li dawwru l-gwerra tal-1866 kontra l-Awstrija ħallew lill-Italja twaħħad magħha lil-Lombardija-Venezja, li kienet taħt l-Imperu Awstrijak wara l-Kungress ta' Vjenna tal-1815. Barra minn hekk, minħabba l-Gwerra Franko-Prussjana tal-1870–71, it-truppi Franċiżi stazzjonati f'Ruma u fl-Istati Papali kellhom jiġu mobilizzati fuq il-front. Mingħajr dawn l-avvenimenti, l-unifikazzjoni tal-Italja kien ikun proċess itwal.

Wara r-rebħa Russa fuq l-Imperu Ottoman fil-Gwerra Russo-Torka (1877-1878), Bismarck għen biex jinnegozja qbil fil-Kungress ta' Berlin. It-Trattat ta' Berlin (1878), irreveda dak preċedenti ta' San Stefano, fejn naqqas id-daqs tal-pajjiż indipendenti tal-Bulgarija (stat li f'dak iż-żmien kien man-naħa tar-Russja). Bismarck u kapijiet oħra Ewropej opponew li l-influwenza tar-Russja tikber u ppruvaw jipproteġu l-qawwa tal-Imperu Ruman (ara l-Kwistjoni tal-Lvant). B'riżultat t'hekk, ir-relazzjonijiet bejn ir-Russja u l-Ġermanja ħadu daqqa ta' ħarta, bil-kanċillier Russu Gorchakov jakkuża lil Bismarck li kkomprometta r-rebħa ta' pajjiżu. Ir-relazzjonijiet marru aktar għall-agħar minħabba l-politiki protezzjonisti tal-Ġermanja fil-kummerċ.

Alleanza Triplika

[immodifika | immodifika s-sors]

Bil-Lega tat-Tliet Imperaturi tonqos iktar u iktar mill-importanza tagħha, Bismarck innegozja l-Alleanza Doppja (1879) mal-Awstrija-Ungerija, fejn it-tliet li huma qablu li jipproteġu lil xulxin minn kwalunkwe attakk Russu. Din saret magħrufa bħala l-Alleanza Triplika fl-1882 biż-żieda tal-Italja, waqt li l-Italja u l-Awstro-Ungerija ffirmaw l-"Qbil tal-Mediterran" mal-Ingilterra. L-isforzi magħmula sabiex l-Ġermanja u r-Russja jerġgħu jirrikonċiljaw ma' xulxin ftit li xejn kellhom effett tawwali: il-Lega tat-Tliet Imperaturi ġie stabbilita mil-ġdid fl-1881, imma ftit li xejn damet (it-tim tas-solidarjetà Russa-Awstrijaka-Prussjana li kiene eżistiet f'forom differenti mill-1813), u t-Trattat ta' Riassigurazzjoni (fejn iż-żewġ potenzi qabblu li jibqgħu newtrali lejn xulxin sakemm ir-Russja tattakka l-Awstrija-Ungerija) ġie permess li jiskadi fl-1890 wara t-tluq ta' Bismarck.

Bismarck oppona l-idea ta' akkwisti kolonjali, fejn stqarr li l-piż sabiex imantnu u jiddefendu dawn il-possedimenti kien se jimpedihom milli jagħmlu ċerti profitti. Madanakollu, matul lejn l-aħħar tal-1870ijiet u l-bidu tal-1880ijiet l-opinjoni pubblika daret favur il-pussess ta' kolonji, u Bismarck qaleb lejn idea kolonjali. Bismarck kien influwenzat minn negozjanti minn Amburgu, il-ġirien tiegħu fi Friedrichsruh, "u l-ħolqien ta' imperu kolonjali Ġermaniż kompliet bi ftit xkiel."[25] Pajjiżi Ewropej oħra, fosthom l-Ingilterra u Franza, kienu qabel kisbu kolonji ġodda. Matul l-1880ijiet, il-Ġermanja ngħaqdet mal-qawwiet Ewropej fil-Qsim tal-Afrika. Fost il-kolonji tal-Ġermanja kienu Togoland (illum tagħmel parti mill-Gana u t-Togo), il-Kamerun, l-Afrika tal-Lvant Ġermaniża (illum l-Irwanda, il-Burundi, u t-Tanżanija), u l-Afrika tal-Lbiċ Ġermaniża (illum in-Namibja). Il-Konferenza ta' Berlin (1884–1885) stabilixxiet ir-regolamenti għall-ksib ta' kolonji Afrikani; partikularament, hi pproteġiet il-kummerċ ħieles f'ċerti partijiet tal-baċin tal-Kongo. Aktar tard, il-Ġermanja ħadet kolonji fil-Paċifiku.

Evitar tal-gwerra

[immodifika | immodifika s-sors]

Fi Frar tal-1888, matul il-kriżi Bulgara, Bismarck indirizza ir-Reichstag fuq il-perikli ta' gwerra Ewropea.

Hu widdeb fuq il-possibilità imminenti li l-Ġermanja se jkollha tiġġieled fuq żewġ fronti; hu tkellem fuq ix-xewqa tal-paċi; wara hu poġġa fuq quddiem il-karba tal-Balkani għal gwerra u wera l-futilità tal-idea: "Il-Bulgarija, dak il-pajjiż iż-żgħir bejn id-Danubju u l-Balkani, huwa 'l bogħod milli jiġi mistħoqq bħala oġġett ta' importanza adegwata… sabiex tgħaddas l-Ewropa minn Moska għall-Pirinej, u mill-Baħar tat-Tramuntana għal Palermo, fi gwerra li l-kwistjoni tagħha l-ebda bniedem ma jista' jipprevedi. Fi tmiem il-kunflitt aħna bilkemm inkunu nafu għala ġġielidna.[26]

Barra minn hekk, Bismarck irrepeta t-twissija emfatika tiegħu kontra l-involivment militari tal-Ġermanja fil-kwistjonijiet tal-Balkani. Bismarck għamel dan l-ewwel kumment famuż tiegħu fir-Reichstag f'Diċembru tal-1876, meta r-rivoluzzjonarji Balkaniċi kontra l-Imperu Ottoman għeddew li jestendu fi gwerra bejn l-Awstrija u r-Russja.

Sena biss wara [1876], huwa sab quddiem wiċċu l-alternattiva li japprova l-kawża tar-Russja jew dik tal-Awstrija. Minnufih wara l-aħħar kriżi, fis-sajf tal-1875, l-għira reċiproka bejn r-Russja u l-Awstrija saret aktar urġenti wara l-irvellijiet ġodda fil-Balkani kontra t-Torok. Issa kien kollox f'idejn id-deċiżjoni ta' Bismarck. Immedjatament wara l-paċi, hu pprova jipparalizza lir-rivali Balkaniċi bil-formazzjoni tal-Lega tat-Tliet Imperaturi. "M'għandi l-ebda ħsieb li nintervjeni," hu stqarr privatament. "Dan ista' jwassal għal gwerra Ewropea. [...] Jekk jien kelli nsostni l-kawża ta' wieħed mill-partiti, Franza mal-ewwel tapprova għall-oppost tagħha. [...] Qiegħed inżomm żewġ bestji araldiċi b'saħħithom mill-kullari tagħhom, u qed inżommhom 'il bogħod minn xulxin minħabba żewġ raġunijiet: l-ewwel u qabel kollox, inqas hemm ċans li joħonqu lil xulxin; u t-tieni, inqas hemm iċ-ċans li jaslu fi qbil għall-ispejjeż tagħna."[27]

L-aħħar snin

[immodifika | immodifika s-sors]
Pittura ta' Bismarck, lejn l-aħħar tal-karriera tiegħu.
Bismarck f'għeluq it-80 sena tiegħu (1 ta' April 1895)

Fl-1888, l-Imperatur Ġermaniż Guljelmu I, miet u fuq it-tron ħalla lit-tifel tiegħu, Federiku III. Il-monarka l-ġdid dam biss 99 ġurnata fuq it-tron wara li meta ġie maħtur imperatur kien diġà qiegħed isofri minn kanċer fil-gerżuma u b'kawża t'hekk miet. Postu ħadu t-tifel tiegħu, Guljelmu II. L-imperatur il-ġdid oppona l-politika barranija kawta ta' Bismarck, fejn ipprefera espansjoni rapida sabiex jipproteġi l-"post fix-xemx" tal-Ġermanja.

Qabel ma laqtet il-marda lil Federiku, Bismack ma kienx qed jistenna li jgħix sabiex jara lil Guljelmu II jassumi l-pożizzjoni tiegħu fuq it-tron, aħseb u ara kemm kien se jservi bħala Kanċillier taħt l-Imperatur il-ġdid. Kunflitti bejn Guljelmu II u l-kanċillier tiegħu mill-ewwel għarrqet ir-relazzjoni bejniethom. Minħabba l-fatt li Bismarck kellu rwol prominenti fit-trobbija ta' Guljelmu, Bismarck fehem li hu seta' jiddomina lill-Kaiser iż-żgħir u wera nuqqas ta' rispett lejn il-politiki tiegħu lejn l-aħħar tal-1880ijiet. Id-daqqa finali waslet meta Bismarck prova jdaħħal fis-seħħ numru ta' liġijiet anti-Soċjalisti fil-bidu tal-1890. Il-maġġoranza Kartell fir-Reichstag, li kienet tifforma mill-amalgamazzjoni tal-Partit Konservattiv u l-Partit Nazzjonali Liberali, kienet lesta li tagħmel ħafna mil-liġijiet permanenti. Però ma kinux qabblu fuq il-liġi li tħalli lill-pulizija jespellu soċjalisti aġitati minn djarhom, poter użat eċċessivament fi żmijiet kontra avversarji politiċi. Il-Liberali Nazzjonali rrifjutaw li jagħmlu din il-liġi permanenti, waqt li l-Konservattivi sostenew biss it-totalità tal-abbozz, u finalment użaw il-veto sabiex jimblukkaw l-abbozz sħiħ fis-sessjoni minħabba li Bismarck ma kienx se jaqbel ma' abbozz modifikat.

Hekk kif id-dibattu kompla sejjer, Guljelmu sar aktar konxju tal-problemi soċjali, speċjalment tat-trattament tal-ħaddiema fil-minjieri li għamlu strajk fl-1889, u kompla bil-politika attiva tiegħu fil-gvern, fejn ma kinitx l-ewwel darba li fil-Kunsill interrompa lil Bismarck sabiex isaħħaħ l-argument tiegħu f'favur il-politika soċjali. Bismarck ħada qatta' bla ħabel kontra l-politika ta' Guljelmu u ħadem sabiex ibiddilha. Anke jekk Guljelmu kien isostni l-abbozz anti-soċjalista mibdul, Bismarck ried is-sosten tiegħu sabiex juża' l-veto biex iwaqqa' l-abbozz fit-totalità tiegħu. Madankollu, meta ra li l-argumenti tiegħu naqsu li jikkonvinċu lil Guljelmu, Bismarck beda jaġita ruħu sakemm fl-aħħar kixef ir-raġunijiet ostili tiegħu quddiem kulħadd sabiex it-tnedija tal-abbozz tfalli, ħaġa li ma kinitx ċertament karatteristika tiegħu: li jara lis-soċjalisti jaġitaw ruħhom sakemm kunflitt vjolenti jwassal għal skuża tajba sabiex ikissirhom. Guljelmu rrisponda li ma kienx lest li jibda t-tron tiegħu b'kampanja mdemmija kontra s-suġġetti tiegħu. Il-ġurnata segwenti, wara li nduna bl-iżball li kien għamel, Bismarck ipprova jilħaq kompromess ma' Guljelmu billi jaqbel mal-politika soċjali tiegħu lejn ħaddiema industrijali, u ppropona wkoll kunsill Ewropew li l-għan tiegħu kien li jiddiskuti l-kundizzjonijiet tax-xogħol, u kien se jkun presedut mill-Imperatur Ġermaniż.

Minkejja dan kollu, l-avvenimenti li ġraw wassal sabiex Guljelmu u Bismarck jitbegħdu iktar minn xulxin. Bismarck, li kien qiegħed iħoss li mhuwiex apprezzat u bil-pressjoni fuqu min-naħa tal-Imperatur u mdgħajjef minn konsulenti ambizzjużi, irrifjuta li jiffirma proklama fuq il-protezzjoni tal-ħaddiema flimkien ma' Guljelmu, kif kienet tgħid il-Kostituzzjoni Ġermaniża, sabiex jipprotesta għall-indħil żejjed tal-Imperatur f'dik li qabel kienet awtorità indiskutibbli tiegħu. Minn wara l-kwinti, Bismark ħadem ukoll sabiex ikisser il-kunsill tax-xogħol Kontinentali, li Guljelmu kien poġġa ruħu u ġismu fuqu.

Il-ksur definittiv tar-relazzjonijiet wasal meta Bismarck fittex għal maġġoranza parlamentari ġdida, bil-Kartell tiegħu jivvota mill-poter minħabba l-fjask tal-abbozz anti-soċjalista. Il-qawwiet li kien għad baqa' fir-Reichstag kienu l-Partit Kattoliku Ċentrali u l-Partit Konservattiv. Bismarck xtaq jifforma blokk ġdid mal-Partit Ċentrali, u stieden lil Ludwig Windthorst, il-kap parlamentari sabix jiddiskutu alleanza. Din kellha tkun l-aħħar manuvra fil-kamp politiku. Guljelmu ftit li xejn għoġbitu meta sema' biż-żjara ta' Windthorst. Fi stat parlamentari, il-kap tal-gvern jiddepedni fuq il-kunfidenza tal-maġġoranza parlamentari, u ċertament li għandu d-dritt li jifforma koalizzjonijiet sabiex jassigura l-politiki tiegħu. Madanakollu, fil-Ġermanja, il-Kanċillier kien jiddependi biss fuq il-kunfidenza tal-Imperatur, u Guljelmu fehem li l-Imperatur kellu d-dritt li jkun mgħarraf qabel il-laqgħa tal-ministri tiegħu. Wara argument misħun fl-uffiċċju ta' Bismarck, Guljelmu ħareġ 'il barra b'għadab kbir, wara li qabel kien għadu kif xolja l-Ordni tal-Kabinett tal-1851 li kienet ipprojbixxiet lill-Kabinet tal-Ministri Prussjan li jirrapporta direttament lir-Re tal-Prussja, fejn kellhom bżonn minflok li jirrapurtaw permezz tal-Prim Ministu. Bismarck, li wasal f'sitwazzjoni fejn ma seta' jieħu l-ebda vantaġġ minnha, kiteb ittra ta' riżenja fejn fiha kkundanna l-indħil ta' Guljelmu fil-politika barranija u dik domestika, ittra li ġiet pubblikata biss wara l-mewt tal-istess Bismarck. Kif ġraw l-affarijiet, Bismarck sar l-ewwel vittma tal-kreazzjoni tiegħu, u meta induna li t-tkeċċija tiegħu kienet imminenti:

Ir-riżorsi kollha ta' Bismarck kienu skjerati; hu wkoll staqsa lill-Imperatriċi sabiex tuża' l-influwenza tagħha mat-tifel tagħhom f'isemu. Imma s-saħħar kien tilef il-maġija tiegħu; l-inkanteżimi tiegħu kienu mingħajr saħħa minħabba li dawn saru fuq nies li ma kienux jirrispettawhom [...] Bħalma Lord Salisbury kien qal lir-Reġina Vittorja: 'Il-kwalitajiet vera li Bismarck nissel fl-Imperatur sabiex isaħħah lilu nnifsu meta l-Imperatur Federiku kellu jitla' fuq it-tron kienu l-istess kwalitajiet li tefgħuh 'il isfel.' L-Imperatriċi, f'dik li kienet sens ta' ħasra u ta' trijonf, qaltlu li l-influwenza tagħha flimkien mat-tifel tagħha ma setgħux isalvawh minħabba li hu nnifsu kien iddistruġġieha.[28]

"Dropping the Pilot", karikatura ta' Sir John Tenniel, ippubblikata fil-magażin Punch. Din tirrapreżenta lil Bismarck bħala pilota marittimu nieżel minn fuq il-vapur, li turi n-niżla tiegħu minn Kanċillier tal-Ġermanja.

Bismarck irriżenja fit-18 ta' Marzu 1890, fl-età ta' 75 sena wara insistenza ta' Guljelmu II; minfloku, fir-rwol ta' Kanċillier tal-Ġermanja u Prim Ministru tal-Prussja daħal Leo van Caprivi.[29] Bismarck suċċessivament ġie promoss għall-grad ta' "Kurunell Ġenerali bid-Dinjità ta' Marixxal tal-Kamp" u ngħata titlu ġdid, dak ta' Duka ta' Lauenburg, li hu ironikament stqarr li huwa utli meta jkun qiegħed jivjaġġa bil-moħbi. Minnufih ġie elett bħala Liberali Nazzjonali fir-Reichstag fis-siġġu tal-Amburgu, però kien ġie imbarazzat meta ġie sfurzat għat-tieni votazzjoni minn rivali Demokratiku Soċjali, u attwalment qatt iktar ma ħa postu. Fl-aħħar irtira ruħu fl-istati tiegħu f'Varzin (fil-Polonja tal-lum). Fi żmien xahar wara li l-mewt ta' martu fis-27 ta' Novembru 1894, hu mar fi Friedrichsruh qrib Amburgu, fejn stenna bil-ħniena li tintalab l-għajnuna tiegħu għal avviż jew parir.

Hekk kif kien telaq mill-uffiċċju tiegħu, iċ-ċittadini bdew jagħtuh ġieħ, fejn bdew jiġbru l-flus sabiex jibnu monumenti bħall-Bismarck-Nationaldenkmal jew torrijiet iddedikati għalih. Bismarck irċieva tifħir kbir fil-Ġermanja, b'ħafna binjiet jieħdu ismu, b'kotba dwaru jkunu l-aktar mibjugħa, u ħafna drabi ġie mpitter ukoll.

L-aħħar snin ta' ħajtu Bismarck qattagħhom jiġbor il-memorji tiegħu (Gedanken und Erinnerungen , jew Thoughts and Memories) li kienu jikkritikaw u jiskreditaw lill-Imperatur. Hu miet ta' fl-1898 ta' 83 sena f'Friedrichsruh, fejn indifen fil-Bismarck-Mausoleum. Fil-lapida ta' fuq il-qabar hemm miktub "Qaddej Leali Ġermaniż tal-Kaiser Guljelmu I".

L-aħħar twissija u previżjoni

[immodifika | immodifika s-sors]
Bismarck-Denkmal, Amburgu.

F'Diċembru tal-1897, Guljelmu II żar lil Bismarck għall-aħħar darba. Bismarck għal darb'oħra wissa lill-Kaiser fuq il-perikli li jimprovizza l-politika tal-gvern ibbażata fuq l-intrigi tal-kortiġjani u militari. L-aħħar twissija ta' Bismarck kienet:

 Maestà tiegħek, ġaladarba għandek għad-dispożizzjoni l-korpi tal-uffiċċjali preżenti, għamel dak li trid. Imma meta dan ma jkunx għadu l-każ, dan se jkun differenti ħafna għalik. 

Sussegwentament, Bismarck għamel dawn il-previżjonijiet akkurati:

 Jena ġiet għoxrin sena wara l-mewt ta' Federiku l-Kbir; it-tkissir tagħha se jsir għoxrin sena wara t-tluq tiegħi jekk l-affarijiet jibqgħu kif inhuma. 

 Għad tasal gwerra kbira Ewropea li toriġina minn xi ħaġa fiergħa fil-Balkani

Fi Frar tal-1888 Bismarck kien avverta li kriżi Balkanika se ddur fi gwerra dinjija (minkejja li l-gwerra waslet fl-1914, il-pajjiż Balkaniku kien is-Serbja, u mhux il-Bulgarija)[30]:

Hu widdeb fuq il-possibilità imminenti li l-Ġermanja se jkollha tiġġieled fuq żewġ fronti; hu tkellem fuq ix-xewqa tal-paċi; wara hu poġġa fuq quddiem il-karba tal-Balkani għal gwerra u wera l-futilità tal-idea: "Il-Bulgarija, dak il-pajjiż iż-żgħir bejn id-Danubju u l-Balkani, huwa 'l bogħod milli jiġi mistħoqq bħala oġġett ta' importanza adegwata… sabiex tgħaddas l-Ewropa minn Moska għall-Pirinej, u mill-Baħar tat-Tramuntana għal Palermo, fi gwerra li l-kwistjoni tagħha l-ebda bniedem ma jista' jipprevedi. Fi tmiem il-kunflitt aħna bilkemm inkunu nafu għala ġġielidna.[31]

  1. ^ a b Crankshaw, Bismarck, pġ. 13
  2. ^ Taylor, Bismarck, The Man and the Statesman, pġ. 44
  3. ^ Morgenthau, Hans J. (1949) Politics Among Nations, pġ. 186.
  4. ^ Hollyday, 1970, pġ. 16
  5. ^ Hollyday, 1970, pp. 16–18
  6. ^ Michael Balfour, The Kaiser and his Times, Houghton Mifflin (1964) p. 69
  7. ^ Michael Balfour, The Kaiser and his Times, Houghton Mifflin (1964) pġ. 70
  8. ^ Brockhaus-Enzyklopädie, (17-il edizzjoni, 1966-74)
  9. ^ Taylor, Bismarck, p. 126
  10. ^ Crankshaw, Bismarck, pġ. 294-296
  11. ^ Tuchman, Barbara. The Guns of August. New York: Ballantine Books, 1962, pġ. 35
  12. ^ Massie, Robert K. Dreadnaught. New York: Ballantine Books, 1992, pġ. 62
  13. ^ Taylor, pġ. 133; il-figura tal-indennità kienet ikkalkulata, abbażi tal-popolazzjoni, l-ekwivalenti tal-indennità li Napuljun I impona fuq il-Prussja fl-1807.
  14. ^ Ronald J. Ross, The Failure of Bismarck's Kulturkampf: Catholicism and State Power in Imperial Germany, 1871-1887 (2000)
  15. ^ Michael B. Gross, The War against Catholicism: Liberalism and the Anti-Catholic Imagination in Nineteenth-Century Germany (2005)
  16. ^ BISMARCK, DHM.
  17. ^ Crankshaw, pġ. 150
  18. ^ von BISMARCK, Otto, Deutsche und Polen.
  19. ^ Christian Graf von Krockow, Bismarck. Eine Biographie, Stuttgart 1997
  20. ^ Taylor, pġ. 203
  21. ^ Taylor, pġ. 204
  22. ^ Crankshaw, pġ. 322
  23. ^ James Stone, "Bismarck and the Containment of France, 1873-1877," Canadian Journal of History 1994 29(2): 271-304
  24. ^ Taylor, pġ. 212
  25. ^ Crankshaw, pġ. 397
  26. ^ Ludwig, 1927a pġ. 73
  27. ^ Ludwig, 1927b pġ. 511
  28. ^ Michael Balfour, The Kaiser and his Times, Houghton Mifflin (1964) pġ. 132
  29. ^ Otto von Bismarck, Werke in Auswahl, Vol. 7, Wissenschaftliche Buchgesellschaft Darmstadt (1981) pġ. 758
  30. ^ Reichstag speech on 6 February 1888 - Otto von Bismarck, Werke in Auswahl, Vol. 7, Wissenschaftliche Buchgesellschaft Darmstadt (1981) pġ. 612
  31. ^ Ludwig, 1927a pġ. 73

Ħoloq esterni

[immodifika | immodifika s-sors]