Aqbeż għall-kontentut

Paramaribo

Immodifika l-ħoloq
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Paramaribo
Mudell:Dati pajjiż Suriname
Amministrazzjoni
Stat sovranSuriname
District of SurinameDistrett ta' Paramaribo
Isem uffiċjali Paramaribo
Ismijiet oriġinali Paramaribo
Ġeografija
Koordinati 5°52′N 55°10′W / 5.87°N 55.17°W / 5.87; -55.17Koordinati: 5°52′N 55°10′W / 5.87°N 55.17°W / 5.87; -55.17
Paramaribo is located in Suriname
Paramaribo
Paramaribo
Paramaribo (Suriname)
Superfiċjenti 182 kilometru kwadru
Għoli 3 m
Demografija
Popolazzjoni 223,757 abitanti (2019)
Informazzjoni oħra
Fondazzjoni 1613
Żona tal-Ħin UTC−3
bliet ġemellati Anversa, Willemstad, Yogyakartau Hangzhou
paramaribo.com

Paramaribo (pronunzja:ˌpærəˈmærɪboʊ/ PARR-ə-MARR-ib-oh, pronunzja bl-Olandiż: [ˌpaːraːˈmaːriboː]) hija l-belt kapitali u l-ikbar belt tas-Suriname, u tinsab max-xtut tax-xmara Suriname fid-Distrett ta' Paramaribo. Paramaribo għandha popolazzjoni ta' madwar 241,000 ruħ (skont iċ-ċensiment tal-2012), jiġifieri kważi nofs il-popolazzjoni tas-Suriname. Iċ-Ċentru Storiku ta' Paramaribo tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2002.[1]

Isem

[immodifika | immodifika s-sors]

Isem il-belt oriġina minn isem it-tribù Paramaribo li kienet tgħix fil-bokka tax-xmara Suriname; l-isem ġej mill-kelmiet bit-Tupi–bil-Guarani para li tfisser "xmara kbira" + maribo li tfisser "abitanti".[2]

Storja

[immodifika | immodifika s-sors]
Litografija tas-suq ta' Paramaribo fis-snin 30 tas-seklu 19.

L-isem "Paramaribo" x'aktarx li ġej minn isem villaġġ nattiv, spellut Parmurbo fl-iżjed sorsi Olandiżi bikrin. Dan kien il-post fejn kien hemm l-ewwel insedjament Olandiż, post kummerċjali stabbilit minn Nicolaes Baliestel u Dirck Claeszoon van Sanen fl-1613. Il-kummerċjanti Ingliżi u Franċiżi ppruvaw ukoll jistabbilixxu insedjament f'Suriname, inkluż post taħt il-kontroll tal-Franċiżi stabbilit fl-1644 qrib Paramaribo moderna.[3]

L-insedjament iktar bikrin kollha ġew abbandunati xi żmien qabel il-wasla tal-insedjaturi Ingliżi fl-1650 li stabbilew lil Suriname. Dawn intbagħtu mill-gvernatur Ingliż tal-Barbados, Lord Francis Willoughby, il-Ħames Baruni Willoughby ta' Parham, u stabbilew raħal fis-sit ta' Paramaribo (għalkemm x'aktarx fin-Nofsinhar taċ-ċentru tal-belt attwali). Ir-raħal kien protett minn forti msejjaħ il-Forti ta' Willoughby. Fl-1662, il-Gvernatur Willoughby ingħata l-insedjament u l-artijiet tal-madwar (estiżi lejn in-naħa ta' ġewwa tas-Suriname) mir-Re Karlu II. Għall-ħabta tal-1665 il-villaġġ ta' Paramaribo tkabbar u malajr sebaq l-insedjament iktar bikri ta' Torarica.[4]

Fl-1667, matul it-Tieni Gwerra bejn l-Ingliżi u l-Olandiżi, Paramaribo nħakmet minn flotta bastimenti taħt il-kmand ta' Abraham Crijnssen. It-Trattat ta' Breda fl-1667 ikkonferma lil Paramaribo bħala l-belt ewlenija ta' dik li mbagħad saret il-kolonja Olandiża tas-Suriname. Il-forti li kien qed jipproteġi lil Paramaribo beda jissejjaħ bħala l-Forti ta' Zeelandja f'ġieħ il-provinċja Olandiża li kienet iffinanzjat il-flotta ta' Crijnssen. Ir-raħal ingħataw ukoll l-isem ta' New Middelburg iżda l-isem ma qabadx mal-abitanti.

Veduta ta' Paramaribo mill-ispazju.

Il-popolazzjoni ta' Paramaribo dejjem kellha diversità kbira. Fost l-ewwel insedjaturi Brittaniċi kien hemm bosta Lhud u waħda mill-eqdem sinagogi fl-Amerki, is-Sinagoga ta' Neveh Shalom, tinsab f'Paramaribo. Il-popolazzjoni tar-raħal żdiedet ferm wara l-1873, meta l-poplu li qabel kien taħt skjavitù (u li nħeles fl-1863) tħalla jieqaf jaħdem għall-eks mastri/sidien tagħhom u jitilqu mill-pjantaġġuni taz-zokkor.[5]

Paramaribo baqgħet il-belt kapitali tas-Suriname, mill-jiem kolonjali tagħha sal-indipendenza tas-Suriname fl-1975 u sal-lum. Iċ-ċentru storiku tal-belt ġarrab bosta nirien devastanti matul is-snin, b'mod notevoli f'Jannar 1821 (fejn inqerdu iktar minn 400 binja) u f'Settembru 1832 (fejn inqerdu kważi 50 binja). L-iskjavi Kodjo, Mentor u Present instabu ħatja li qabbdu n-nirien u ntefgħu ħajjin fin-nirien bħala piena.[6]

F'Mejju 1972 infetaħ iż-Żu ta' Paramaribo. Fl-1987, organizzazzjoni amministrattiva mill-ġdid seħħet fis-Suriname u l-belt inqasmet fi 12-il ġurisdizzjoni amministrattiva.[7]

Ġeografija

[immodifika | immodifika s-sors]

Il-belt tinsab max-xmara Suriname, madwar 15-il kilometru (9.3 mili) 'il ġewwa mill-Oċean Atlantiku, fid-distrett ta' Paramaribo.

  • L-evoluzzjoni ta' Paramaribo

Klima

[immodifika | immodifika s-sors]

Paramaribo għandha klima ta' foresta pluvjali tropikali (Af skont il-klassifikazzjoni klimatika ta' Köppen). Minħabba li Paramaribo hija iktar soġġetta għaż-Żona ta' Konverġenza Intertropikali mill-irjieħ aliżej u ma tarax ċikluni tropikali, il-klima tagħha hija kklassifikata bħala ekwatorjali. Il-belt ma fihiex staġun tassew tan-nixfa; fix-xhur kollha tas-sena jkun hemm medja ta' iktar minn 60 millimetru jew 2.4 pulzier ta' xita, iżda l-belt tesperjenza perjodi ferm iktar bix-xita u bin-nixfa matul is-sena. Il-"ħarifa" tal-emisferu tat-Tramuntana (Settembru sa Novembru) hija l-iżjed perjodu niexef fis-sena f'Paramaribo, u x-xita tinżel l-iktar qliel minn April sa Lulju. Simili għal bosta bliet b'din il-klima, it-temperaturi jkunu relattivament konsistenti matul is-sena kollha, b'temperaturi għoljin medji ta' 30 grad Ċelsju u b'temperaturi baxxi medji ta' 24 grad Ċelsju. Paramaribo bħala medja jkollha madwar 2,135 millimetru jew 84 pulzier ta' xita kull sena.

Data klimatika Paramaribo (L-Ajruport ta' Zorg en Hoop) (1991–2020)
Xahar Jan Fra Mar Apr Mej Ġun Lul Aww Set Ott Nov Diċ Sena
Medja massima kuljum °C (°F) 29.2
(84.6) 		29.4
(84.9) 		28.7
(83.7) 		29.9
(85.8) 		30.0
(86.0) 		30.2
(86.4) 		30.7
(87.3) 		31.5
(88.7) 		32.0
(89.6) 		32.1
(89.8) 		31.2
(88.2) 		30.0
(86.0) 		30.4
(86.7)
Medja kuljum °C (°F) 27.1
(80.8) 		27.3
(81.1) 		27.7
(81.9) 		27.9
(82.2) 		27.6
(81.7) 		27.4
(81.3) 		27.8
(82.0) 		28.7
(83.7) 		29.3
(84.7) 		29.3
(84.7) 		28.5
(83.3) 		27.5
(81.5) 		28.0
(82.4)
Medja minima kuljum °C (°F) 24.1
(75.4) 		23.2
(73.8) 		23.5
(74.3) 		24.5
(76.1) 		23.7
(74.7) 		24.4
(75.9) 		24.4
(75.9) 		24.6
(76.3) 		25.1
(77.2) 		25.1
(77.2) 		24.8
(76.6) 		24.2
(75.6) 		24.3
(75.7)
Preċipitazzjoni medja cm (pulzieri) 172.7
(6.80) 		146.2
(5.76) 		130.5
(5.14) 		215.8
(8.50) 		306.6
(12.07) 		295.6
(11.64) 		234.3
(9.22) 		147.7
(5.81) 		90.3
(3.56) 		86.5
(3.41) 		125.7
(4.95) 		183.7
(7.23) 		2,135.5
(84.07)
Medja għall-jiem bil-preċipitazzjoni (≥ 3.0 mm) 15 12 14 16 22 22 20 15 11 12 13 18 190
Medja tal-umdità relattiva (%) 76.1 74.4 73.2 76.2 79.4 80.2 77.4 74.0 70.9 71.0 75.6 78.3 75.6
Sors 1: NOAA.
Sors 2: L-Organizzazzjoni Meteoroloġika Dinjija.

Demografija

[immodifika | immodifika s-sors]
Popolazzjoni storika
Sena Pop. ±% p.a.
1790 18,000 —    
1831 15,265 −0.40 %
1853 16,031 +0.22 %
1980 167,798 +1.87 %
1995 228,551 +2.08 %
2004 242,946 +0.68 %
2012 240,924 −0.10 %
Is-suq ċentrali f'Paramaribo.

Paramaribo għandha popolazzjoni ta' 240,924 ruħ (skont iċ-ċensiment tal-2012). Filwaqt li l-popolazzjoni qed tistaġna f'dawn l-aħħar snin, bosta rħula fid-Distrett ta' Wanica fil-madwar qed tiżdidilhom il-popolazzjoni.[8]

Il-belt hija famuża għad-diversità tal-kompożizzjoni etnika tagħha, b'27 % tal-popolazzjoni li jidentifikaw ruħhom bħala Kreole (ta' nisel Afrikan jew Afrikan-Ewropew imħallat), 23 % bħala tal-Lvant tal-Indja, 18 % bħala multirazzjali, 16 % bħala eks kursari (dixxendenti tal-iskjavi Afrikani maħrubin), 10 % bħala Ġavaniżi, 2 % bħala indiġeni, 1.5 % bħala Ċiniżi, u għadd iżgħar ta' Ewropej (primarjament ta' nisel Olandiż u Portugiż), Libaniżi u Lhud. Fl-aħħar deċennji għadd sinifikanti ta' Brażiljani, nies mill-Guyana u immigranti ġodda marru jgħixu f'Paramaribo.

Ekonomija

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-binja tal-Bank De Surinaamsche f'Paramaribo.

Paramaribo hija ċ-ċentru kummerċjali u finanzjarju tas-Suriname. Minkejja li l-belt kapitali ma tipproduċix oġġetti sinifikanti hi stess, kważi d-dħul kollu mill-prodotti prinċipali tal-esportazzjoni tal-pajjiż, bħad-deheb, iż-żejt, il-boksajt, ir-ross u l-injam tropikali jgħaddu minn taħt idejn l-istituzzjonijiet tagħha. Il-banek, il-korporazzjonijiet tal-assigurazzjoni u kumpaniji finanzjarji u kummerċjali oħra kollha għandhom is-sede tagħhom f'Paramaribo. Madwar 75 fil-mija tal-PDG tas-Suriname jiġi kkonsmat f'Paramaribo.

Kulma jmur it-turiżmu qed isir settur importanti, u l-biċċa l-kbira tal-viżitaturi jiġu min-Netherlands.

Governanza

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-ġurisdizzjonijiet tad-Distrett ta' Paramaribo.

Amministrattivament, Paramaribo tifforma d-distrett tagħha stess fis-Suriname. Il-ġurisdizzjonijiet tad-Distrett ta' Paramaribo għaldaqstant jikkorrispondu mal-kwartieri tal-belt. B'kollox hemm 12-il ġurisdizzjoni fid-Distrett ta' Paramaribo:[8]

Ġurisdizzjoni Erja f'kilometri kwadri Densità tal-popolazzjoni Popolazzjoni (2012)
Blauwgrond 43 661.3 31,483
Rainville 31 930.7 22,747
Munder 14 1146.4 17,234
Centrum 9 3252.7 20,631
Beekhuizen 6 3297.2 17,185
Weg naar Zee 41 321.3 16,037
Welgelegen 7 3387.0 19,304
Tammenga 6 2385.5 15,819
Flora 4 3836.5 19,538
Latour 6 4358.0 29,526
Pontbuiten 6 3246.2 23,211
Livorno 9 931.8 8,209

Trasport

[immodifika | immodifika s-sors]
L-Ajruport Internazzjonali ta' Johan Adolf Pengel.

Paramaribo hija moqdija mill-Ajruport Internazzjonali ta' Johan Adolf Pengel u mill-Ajruport ta' Zorg en Hoop għat-titjiriet lokali. Il-Pont ta' Jules Wijdenbosch, li jagħmel parti mill-Kollegament bejn il-Lvant u l-Punent, jikkollega lil Paramaribo ma' Meerzorg fuq in-naħa l-oħra tax-xmara Suriname.

Il-Port ta' Jules Sedney huwa l-port prinċipali għall-merkanzija.[9] L-eks port ta' Waterkant jintuża mil-laneċ.[10]

Il-biċċa l-kbira tal-linji tal-ajru bħal Gum Air, Caricom Airways u Blue Wing Airlines għandhom is-sede tagħhom biswit l-Ajruport ta' Zorg en Hoop f'Paramaribo.

Edukazzjoni

[immodifika | immodifika s-sors]
Laneċ żgħar tal-passiġġieri min-naħa għall-oħra tax-xmara Suriname minn Paramaribo għad-Distrett ta' Commewijne u lura.

L-istituzzjoni tal-edukazzjoni għolja ta' Paramaribo hija l-Università ta' Anton de Kom tas-Suriname, l-unika università tal-pajjiż.

Saħħa

[immodifika | immodifika s-sors]

Paramaribo għandha erba' sptarijiet: l-Isptar Akkademiku ta' Paramaribo, l-I's Lands Hospitaal, l-Isptar ta' Sint Vincentius u d-Diakonessenhuis.

Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]

Iċ-Ċentru Storiku ta' Paramaribo, stabbilit fis-sekli 17 u 18, ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2002 fis-26 sessjoni tal-Kumitat tal-Wirt Dinji.[1] Iċ-ċentru storiku tal-belt jinsab tul ix-xatt tax-xellug tax-xmara Suriname. L-arkitettura oriġinali tal-binjiet u l-pjanta tat-toroq baqgħu pjuttost intatti u ġew ippreservati.

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[1]

L-Ajruport ta' Zorg en Hoop huwa wieħed miż-żewġ ajruporti tas-Suriname.
L-Isptar ta' Sint Vincentius f'Paramaribo.

Attrazzjonijiet notevoli

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Il-Forti ta' Zeelandja;
  • il-Palazz Presidenzjali tas-Suriname;
  • il-Katidral Kattoliku ta' San Pietru u San Pawl;
  • il-Moskea tas-Suriname;
  • l-Assemblea Nazzjonali tas-Suriname;
  • is-Sinagoga ta' Neveh Shalom;
  • it-Tempju Induista ta' Arya Diwaker;
  • il-Ġnien tal-Palm, ġnien pajsaġġistiku ta' palm irjali wara l-Palazz Presidenzjali;
  • il-Knisja taċ-Ċentru jew Centrumkerk;
  • Kwakoe, il-mafkar tal-abolizzjoni tal-iskjavitù.
Il-Palazz Presidenzjali tas-Suriname.
It-Tempju Induista ta' Arya Diwaker.
Is-Sinagoga ta' Neveh Shalom f'Paramaribo.
Il-Monument ta' Helstone.

Nies notevoli

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Ashwin Adhin (1980), Viċi President (2015–2020), politiku;[11]
  • Ronny Aloema, plejer tal-futbol;
  • Maarten Atmodikoro, plejer tal-futbol;
  • Regi Blinker, plejer tal-futbol;
  • Remy Bonjasky, atleta tal-kickboxing;
  • Edson Braafheid, plejer tal-futbol;
  • Romeo Castelen, plejer tal-futbol;
  • Audrey Christiaan, attivista;
  • Augusta Curiel, fotografa;[12]
  • Edgar Davids, plejer tal-futbol;
  • Stanley Franker, plejer tat-tennis;
  • Henk Fraser, plejer tal-futbol;
  • Ulrich van Gobbel, plejer tal-futbol;
  • Majoie Hajary, kompożitur u pjanist;
  • Jimmy Floyd Hasselbaink, plejer tal-futbol;
  • Ruth Jacott, kantanta, rappreżentanta Olandiża fil-Festival tal-Eurovision tal-1993;
  • Jerry de Jong, plejer tal-futbol;
  • Rajendre Khargi, ġurnalist u ambaxxatur tan-Netherlands;[13]
  • Kelvin Leerdam, plejer tal-futbol;
  • Coenraad van Lier, tabib u politiku;
  • Jeangu Macrooy, kantant, rappreżentant Olandiż fil-Festival tal-Eurovision tal-2020 u tal-2021;
  • Stanley Menzo, plejer tal-futbol;
  • Felipe Enrique Neri, il-Baruni de Bastrop (1729–1827), negozjant u sid tal-artijiet magħruf għal flusu fl-insedjament Anglo-Amerikan ta' Texas;
  • Pim de la Parra, reġista;
  • Herman Rijkaard, plejer tal-futbol;
  • Andy Ristie, atleta tal-kickboxing;
  • Jairzinho Rozenstruik, atleta tal-arti marzjali mħallta u tal-kickboxing;
  • Grace Schneiders-Howard, ħaddiema taċ-ċivil u politiku;[14]
  • Clarence Seedorf, plejer tal-futbol;
  • Andwélé Slory, plejer tal-futbol;
  • Tyrone Spong, atleta tal-kickboxing u lottatur;
  • Regilio Tuur, lottatur;
  • Mark de Vries, plejer tal-futbol;
  • Fabian Wilnis, plejer tal-futbol;
  • Aron Winter, plejer tal-futbol.

Ġemellaġġ

[immodifika | immodifika s-sors]

Paramaribo hija ġemellata ma':

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ a b ċ "Historic Inner City Paramaribo - UNESCO". whc.unesco.org. Miġbur 2025-01-03.
  2. ^ E. M. Pospelov, Geograficheskie nazvaniya mira (Moska: Russkie slovari, 1998), p. 322.
  3. ^ DBNL. "Een Amsterdamsche factorij te Paramaribo in 1613, Medegedeeld door Mr. Dr. S. van Brakel., Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 35". DBNL (bl-Olandiż). Miġbur 2025-01-03.
  4. ^ Suriname. "Suriname - Paramaribo". suriname.nu (bl-Olandiż). Miġbur 2025-01-03.
  5. ^ "About this Collection | World Digital Library | Digital Collections | Library of Congress". Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA. Miġbur 2025-01-03.
  6. ^ Eric, Kastelein. "Oog in oog met Paramaribo - Boekenkrant" (bl-Olandiż). Miġbur 2025-01-03.
  7. ^ "Dieren in dierentuinen "Dieren worden niet meer gehouden voor slechts het plezier van de mens"" (bl-Olandiż). 2020-04-22. Miġbur 2025-01-03.
  8. ^ a b "Iċ-ċensiment tal-2012" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2019-05-04. Miġbur 2025-01-03.
  9. ^ "Dr. Jules Sedney Terminal" (bl-Ingliż). 2024-01-19. Miġbur 2025-01-03.
  10. ^ "DE GESCHIEDENIS VAN MEERZORG, ZOALS BESCHREVEN IN OUDE KRANTENBERICHTEN, DEEL 1 (1915-1940). – Plantage Jagtlust". plantagejagtlust.nl (bl-Olandiż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2021-05-12. Miġbur 2025-01-03.
  11. ^ "Adhin jongste vicepresident Suriname". Suriname Herald (bl-Olandiż). 2015-08-13. Miġbur 2025-01-03.
  12. ^ djr (2023-01-25). "Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland". resources.huygens.knaw.nl . Miġbur 2025-01-03.Manutenzjoni CS1: lingwa mhix magħrufa (link)
  13. ^ "Rajendre Khargi nieuwe Surinaamse ambassadeur in Nederland | blog". Miġbur 2025-01-03.
  14. ^ "Howard, Grace Ruth (1869-1968)". web.archive.org. 2017-10-28. Arkivjat mill-oriġinal fl-2017-10-28. Miġbur 2025-01-03.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  15. ^ "Willemstad World Heritage City | Monuments of Curacao". web.archive.org. 2010-02-09. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2010-02-09. Miġbur 2025-01-03.
  16. ^ "Sister Cities". www.miamidade.gov (bl-Ingliż). Miġbur 2025-01-03.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Paramaribo&oldid=319629"