Ilsna ta' Malta

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Dokument ta’ votazzjoni trilingwi għall-elezzjonijiet tal-1930 li ġew ikkanċellati aktar tard f’Malta bl-Ingliż, bit-Taljan u bil-Malti

Malta għandha żewġ lingwi uffiċjali: il-Malti u l-Ingliż . Il-Malti huwa l-lingwa nazzjonali. Sal-1934, it-Taljan kien ukoll lingwa uffiċjali f’Malta, u fis-sekli 19 u 20 kien hemm dibattitu lingwistiku u politiku magħruf bħala l-Mistoqsija tal-Lingwa dwar ir-rwoli ta’ dawn it-tliet lingwi. Il-popolazzjoni Maltija ġeneralment tkun kapaċi titkellem b'lingwi li mhumiex indiġeni tal-pajjiż, partikolarment l-Ingliż u t-Taljan. Jistgħu wkoll jifhmu xi ftit Darija.

Skont l-istħarriġ tal-Ewrobarometru li sar fl-2012, 98% tal-Maltin jafu jitkellmu bil-Malti, 88% jafu jitkellmu bl-Ingliż, 66% jafu jitkellmu bit-Taljan, u aktar minn 17% jitkellmu bil-Franċiż. Dan juri żieda riċenti fil-ħeffa fil-lingwi, peress li fl-1995, filwaqt li 98% tal-popolazzjoni kienet titkellem bil-Malti, 76% biss kienu jitkellmu bl-Ingliż, 36% bit-Taljan, u 10% bil-Franċiż. Juri żieda fil-ħeffa tat-Taljan, meta mqabbel ma’ meta t-Taljan kien lingwa uffiċjali ta’ Malta, minħabba xandiriet televiżivi Taljani li waslu Malta. [1]

Skont iċ-ċensiment tal-2011, kien hemm 377,952 persuna minn 10 snin 'il fuq, li minnhom 357,692 persuna (94.7%) iddikjaraw li kienu jitkellmu bil-Malti tal-inqas f'livell medju, 248,570 (82.1%) li kienu jitkellmu bl-Ingliż tal-inqas f'livell medju. u 93,401 (43.7%) li kienu jitkellmu bit-Taljan mill-inqas f’livell medju, minn skala magħmula minn “Tajjeb”, “Medju”, “Ftit” u “Xejn”. Il-Franċiż, ir-Russu, l-Ispanjol u l-Ġermaniż huma l-lingwi ewlenin l-oħra studjati fl-edukazzjoni sekondarja u terzjarja. [2]

Sfond[immodifika | immodifika s-sors]

Iskrizzjoni Latina mill-1649 fit -Torri ta' Sant' Agata .

Il-Grieg sar lingwa uffiċjali ta' Malta fl-553 AD bħala parti minn Sqallija mill-Imperatur Ġustinjanu . Għalkemm is-Sikulo-Għarbi sar uffiċjalment użat, il-Grieg baqa' jintuża mill-klassi għolja sal-ħakma Normanna li ntemmet fl-1194. Il-Grieg beda jiġi sostitwit bil-Latin madwar l-1130. [3]

Għal diversi sekli, Malta kienet immexxija mill-ordni tal-Kavallieri ta’ Malta, b’membri ġejjin minn partijiet differenti tal-Ewropa, meta, minbarra t-Taljan Toskan, il-Latin kien komunement użat għal skopijiet uffiċjali bħal fil-Castellania .

Matul il-ħakma tal-Ordni ta’ San Ġwann ħafna kavallieri kienu Franċiżi, u l-Franċiż kien jintuża mill-komunità fil-ħajja ta’ kuljum. Madankollu, it-Taljan baqa’ dominanti għal skopijiet uffiċjali. Minkejja dan, ħafna drabi kienet tintuża għal dokumentazzjoni u mapep, minħabba li inġiniera militari prominenti tal-ordni kienu Franċiżi. [4] Il-Franċiż kien il-lingwa uffiċjali tal-gżejjer Maltin matul l -okkupazzjoni qasira Franċiża ta’ Malta (1798-1800).

Il-Malti[immodifika | immodifika s-sors]

Tabella ta’ merħba Maltija għar-raħal ta’ Ħal Lija, li tagħmel użu mill-ittra Ħ, unika għall-Malti.
Suavi fructo rubeo huwa motto Latin, li jfisser "jiddejjaq aħmar bil-frott ħelu", li jirreferi għall-ħafna ġonna tal-larinġ preżenti fir-raħal.

Il-Malti huwa l-lingwa nazzjonali tal-poplu Malti, u waħda mil-lingwi uffiċjali ta’ Malta u tal- Unjoni Ewropea . [5] Hija lingwa Semitika derivata minn Siculo-Għarbi ; madankollu l-maġġoranza tal-vokabularju ġej mill-Isqalli u t-Taljan, kif deskritt mill-lingwista Maltija May Butcher . 52% tal-kliem Malti huma ta’ oriġini Latina, riżultat ta’ influwenza sinifikanti mill-Italja (b’mod partikolari Sqallija ) u, sa ċertu punt, Franza. Malta għandha d-distinzjoni li hija l-uniku pajjiż fl-Ewropa b’lingwa storikament Semitika. Il-lingwa Maltija hija miktuba b'Alfabett Latin modifikat li jinkludi l-grafemi ż, ċ, ġ, ħ, u għ .

Diversi lokalitajiet għandhom aċċenti u djaletti diverġenti mill-Malti standard. Kien hemm tnaqqis fin-numru ta’ kelliema djalettali, l-aktar minħabba l-espożizzjoni għall-Malti standard fil-midja u l-istituzzjonalizzazzjoni tal-edukazzjoni. Il-lingwa standard turi wkoll Taljanizzazzjoni u Anglicization aktar evidenti tal-lingwa. [2]

Firmatarji f'Malta jużaw il-Lingwa tas-Sinjali Maltija . [6]

L-Ingliż[immodifika | immodifika s-sors]

Sinjal ta’ periklu bilingwi f’Kemmuna kemm bil-Malti kif ukoll bl-Ingliż

Qabel l-indipendenza tagħha fl-1964 Malta kellha storja sinifikanti bħala pussess Ingliż u, bħala riżultat, l-Ingliż huwa lingwa uffiċjali f’Malta. In-negozju tal-Gvern isir fiż-żewġ lingwi, u ħafna mill-Maltin jitgħallmu l-Ingliż fl-iskola. L-edukazzjoni sekondarja u terzjarja ssir esklussivament bl-Ingliż. Illum, 88% tal-popolazzjoni ta' Malta titkellem bl-Ingliż (madwar 400,000 persuna). Madankollu, madwar 10% biss jitkellmu bl-Ingliż bħala l-ewwel lingwa (madwar 48,000), peress li l-maġġoranza jitkellmu l-Malti bħala l-ewwel lingwa.

Il-varjetà tal-Ingliż mitkellma f'Malta hija bbażata fuq l-Ingliż Brittaniku. Huwa wkoll influwenzat ħafna mill-Malti u t-Taljan, mhux biss fil-vokabularju (l-aktar komuni billi jiġu ppronunzjati kliem ta’ self Franco-Latin bl-Ingliż fi stil Taljan) iżda testendi għall-fonoloġija, bl-Ingliż ikun b’aċċent qawwi, f’djalett imħallat kultant imsejjaħ Maltingliż (Tal-Pepe). ; madankollu, il-pronunzja tibqa' standard fost individwi Maltin ta' kategorija soċjoekonomika għolja. 

It-Taljan[immodifika | immodifika s-sors]

Kont tat-tagħbija bil-lingwa Taljana tal-vapur Ingliż "Allegra", 1871 proprjetà ta' Fratelli Agius, li jġorr il-baqar minn Benghazi, il-Libja għal Malta.
Iskrizzjoni Taljana mill-eks Ġnien tal-Kmand f'Ħaż-Żabbar . Din l-iskrizzjoni tmur lura mill-bidu tas-seklu 19, meta Malta kienet protettorat Brittaniku .

Għal ħafna sekli u sal-1934, it-Taljan kien il-lingwa uffiċjali ta’ Malta. Tabilħaqq, kienet meqjusa bħala l-lingwa tal-kultura f'Malta mir- Rinaxximent Taljan. Fis-seklu 19, l-irredentisti Taljani u l-Maltin Taljani riedu jippromwovu l-użu tiegħu madwar Malta għal pjanijiet biex jerġgħu jingħaqdu mal-Italja peress li Malta kienet parti mir-Renju ta’ Sqallija sas-seklu 13. Fl-ewwel deċennji tas-seklu 20, kien hemm saħansitra ġlieda fi ħdan is-soċjetà u l-politika Maltija dwar il-“problema tal-lingwa”, li waslet fil-qofol qabel it-Tieni Gwerra Dinjija . Fl-1933, il-Kostituzzjoni ġiet irtirata minħabba l-vot baġitarju tal-Gvern għat-tagħlim tat-Taljan fl-iskejjel elementari. [7] L-użu tat-Taljan fi kwistjonijiet uffiċjali kien motivat politikament mill-partit anti-riformista u mill-Knisja Kattolika Rumana bħala forma ta’ status quo u miżuri konservattivi kontra l-Ingliżi Protestanti. [8]

Illum il-ġurnata, 66% tal-popolazzjoni Maltija taf titkellem bit-Taljan, u 8% tal-popolazzjoni “jippreferi” li jużah fil-konversazzjoni ta’ kuljum, minħabba l-influss kbir riċenti ta’ immigranti Taljani. [2] Għalkemm it-Taljan ġie sostitwit bl-Ingliż bħala l-lingwa uffiċjali, għadu użat u mitkellem b'mod komuni f'ċerti postijiet tax-xogħol professjonali minn immigranti Taljani. Il-persentaġġ ta’ kelliema llum, 66%, fil-fatt huwa ferm akbar minn meta l-lingwa kienet fil-fatt uffiċjali, fl-1931, meta kienu biss 14% li kienu jitkellmuha. [2]

Numru kbir ta' Maltin jitgħallmu t-Taljan permezz tat-televiżjoni Taljana hekk kif ix-xandir tal-midja Taljana jasal fil-Gżejjer Maltin . [1]

Lingwi Barranin[immodifika | immodifika s-sors]

Minbarra t-Taljan, ħafna Maltin ġeneralment għandhom ċertu grad ta' profiċjenza fil-Franċiż, u pjuttost ftit jifhmu jew jitkellmu bl-Ispanjol jew bil-Ġermaniż . [9] Diversi lingwi oħra huma studjati wkoll, u l-Għarbi u r-Russu huma offruti fl-iskejjel.

L-ittra Ċirkolari Governattiva għas-sena skolastika 2011–2012 [10] turi li l-għażliet lingwistiċi li ġejjin għandhom ikunu disponibbli fl-iskejjel:

Form I (madwar 11-il sena)

  • Għarbi
  • Franċiż
  • Ġermaniż
  • Taljan
  • Spanjol

Din il-lingwa tiġi studjata għall-ħames snin fl-iskola sekondarja.

Form III (madwar 13-il sena)

  • Għarbi
  • Franċiż
  • Ġermaniż
  • Taljan
  • Russu
  • Spanjol

Din il-lingwa hija studjata għall-aħħar tliet snin fl-iskola sekondarja.

Midja[immodifika | immodifika s-sors]

Pubblikazzjonijiet[immodifika | immodifika s-sors]

Hemm numru ugwali ta’ gazzetti ppubblikati bl-Ingliż u bil-Malti, bl-ebda waħda bit-Taljan.

Il-maġġoranza l-kbira tan-nies ippreferew l-Ingliż bħala l-għażla tal-qari tagħhom, bl-Ingliż ikun preferut minn 61.1% tal-popolazzjoni għall-kotba u 70.89% għar-rivisti. 35.8% biss tal-popolazzjoni ppreferew jaqraw kotba bil-Malti, u 22.7% minnhom ippreferewha għar-rivisti.

Radju[immodifika | immodifika s-sors]

Rigward ir-radju, it-Taljan jieħu post l-Ingliż, bl-istazzjonijiet tar-radju jkunu l-aktar bil-Malti u bit-Taljan, bi ftit bl-Ingliż ukoll.

Skont studju tal-2004, 82.41% tal-popolazzjoni tisma’ regolarment ir-radju Malti, 25.41% tisma’ t-Taljan, u 14.69% iżgħar tisma’ r-radju bl-Ingliż. [2]

Televiżjoni[immodifika | immodifika s-sors]

L-istazzjonijiet tat-televiżjoni lokali jixxandru l-aktar bil-Malti u kultant bl-Ingliż. Madankollu, ħafna nies għandhom aċċess għal stazzjonijiet tat-televiżjoni barranin mill-Italja, ir-Renju Unit, jew pajjiżi Ewropej oħra, jew mill-Istati Uniti, jew permezz tal-kejbil lokali jew servizzi terrestri diġitali, jew direttament permezz tas-satellita .

Użu onlajn tal-lingwa Maltija[immodifika | immodifika s-sors]

Mill-2005, il-Malti ma kienx lingwa użata b'mod komuni fuq l-internet, bil-maġġoranza tal-websajts "Maltin" jinkitbu b'lingwi oħra. Minn stħarriġ li sar fuq 13-il websajt bil-Malti, 12 minnhom kienu kollha bl-Ingliż, b’wieħed ikun bilingwi, iżda mhux Malti. [11]

Futur[immodifika | immodifika s-sors]

Dak li hemm fil-futur għall-ilsien Malti għadu fi spekulazzjoni fost l-istudjużi. Il-varjazzjoni djalettali tal-Malti qed tonqos. Hemm influwenza mill-Ingliż u t-Taljan. Hemm bidla fil-lingwa perċepita lejn l-Ingliż fost il-Maltin, b'mudelli lessoloġiċi u grammatikali fil-Malti dejjem aktar anglicizzati. [2] Madankollu dan l-assorbiment ta’ influwenzi lingwistiċi jissatura l-istorja tal-lingwa Maltija, li tibqa’ mitkellma minn persentaġġ għoli ħafna tal-popolazzjoni. [2]

Ara ukoll[immodifika | immodifika s-sors]

Sorsi[immodifika | immodifika s-sors]

  • Hull, Geoffrey. Il-Mistoqsija tal-Lingwa Maltija: Studju ta’ Każ fl-Imperjaliżmu Kulturali . Said International, Valletta, 1993.

References[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ a b Country profile: Malta BBC News; [2008/01/10]; [2008/02/21]
  2. ^ a b c d e f g Ignasi Badia i Capdevila; A view of the linguistic situation in Malta; NovesSL; [2004]; retrieved on [2008-02-24]
  3. ^ (PDF) https://www.um.edu.mt/__data/assets/pdf_file/0004/310729/JMH-2016JohnVella.pdf. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
  4. ^ . ISBN 978-99957-0-584-8. OCLC 870266285 https://books.google.com/books?id=xRdnDQAAQBAJ&pg=PA74. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
  5. ^ http://www.dyskursy.san.edu.pl/abs/dyskursy11_5Hoyte-West.pdf
  6. ^ (pdf). doi:10.5281/zenodo.1181783. ISBN 978-3-96110-070-5 http://langsci-press.org/catalog/book/182. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
  7. ^ http://www.intratext.com/IXT/ITA2413/_P6.HTM. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
  8. ^ (PDF). pp. 91–126 https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/handle/123456789/22414/1988%20(b)%20Everyday%20Life%20in%20Malta%20in%20the%20Nineteetn%20and%20Twentieth%20Centuries.pdf?sequence=3&isAllowed=y. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
  9. ^ (PDF) https://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_06-07/pdf/paises_60.pdf. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
  10. ^ (PDF) http://schoolnet.gov.mt/sanfrangisktassisi/library/Circulars_Latest/Circulars_2011/02_February/week4b/28.02.CMeLD_43_2011.PDF. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
  11. ^ Country report for MINERVA Plus in 2005; Multilingual issues in Malta; Retrieved on [2008-02-24]
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Ilsna_ta%27_Malta&oldid=274258"