Lorenzo Gafà

Lorenzo Gafà
Ħajja
Twelid	Birgu, 1630
Nazzjonalità	Malta
Mewt	Birgu, 1704
Familja
Aħwa	uri Melchiorre Gafà;
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	arkitett; skultur
Xogħlijiet importanti	Katidral ta’ San Pawl; Knisja Katidrali ta' Għawdex; Knisja Parrokkjali Kolleġġjali tan-Nawfraġju ta' San Pawl

Lorenzo Gafà (twieled fl-1639 u miet fis-16 ta' Frar 1703) kien arkitett u skultur Barokk Malti. Huwa ddisinja bosta knejjes fil-Gżejjer Maltin, fosthom il-Katidral ta' San Pawl fl-Imdina u l-Katidral tat-Tlugħ is-Sema fir-Rabat, Għawdex. Huwa kien ħu ż-żgħir l-iskultur Melchiorre Gafà.

Ħajja u xogħol

Gafà twieled fl-1639 fil-Birgu, u missieru kien in-naġġar Marco Gafà u ommu kienet Veronica Gafà. Huwa beda l-ħajja tax-xogħol tiegħu bħala naġġar ma' missieru u ma' ħuh il-kbir Melchiorre, li sar skultur rinomat. X'aktarx li studja l-arkitettura f'Ruma, l-Italja, għalkemm ma hemm l-ebda evidenza dokumentarja li huwa qatt siefer minn Malta.^[1] Jista' jkun ukoll li Gafà kien apprendist tal-arkitett Taljan Francesco Buonamici meta dan kien jgħix f'Malta.^[2]

Il-Katidral ta' San Pawl, l-Imdina u l-Katidral tat-Tlugħ is-Sema tal-Madonna, ir-Rabat, Għawdex, ġew iddisinjati minn Lorenzo Gafà fl-aħħar tas-seklu 17 u fil-bidu tas-seklu 18.

Sal-bidu tas-snin 60 tas-seklu 17, Gafà kien żviluppa interess qawwi fid-disinn arkitettoniku u fl-1661 huwa magħruf li kien involut fil-kor tal-Knisja ta' San Filep f'Ħaż-Żebbuġ. Xi żmien qabel l-1666, huwa ħadem fuq ir-retabli tal-artal prinċipali tal-knisja ta' Santa Skolastika u fil-Knisja Dumnikana tat-Tlugħ is-Sema, it-tnejn li huma f'raħal twelidu, il-Birgu. Huwa magħruf ukoll għad-disinn tal-artal tal-Knisja ta' San Nikola fil-Belt Valletta. Huwa ddisinja wkoll jew kien involut fil-kostruzzjoni tal-knejjes li ġejjin:^[1]

il-Knisja ta' San Pawl, ir-Rabat (1664-1683);
il-Knisja tan-Nawfraġju ta' San Pawl, il-Belt Valletta (1666-1680);
il-Knisja tal-Karmlitani, l-Imdina (1668-1672);
il-Knisja ta' Sarria, il-Furjana (1676);
il-Knisja ta' San Nikola, is-Siġġiewi (1676-1693);
il-Monasteru ta' Santa Skolastika, il-Birgu (1679);
il-Knisja ta' San Rokku, il-Belt Valletta (għall-ħabta tal-1680);
il-Knisja ta' San Lawrenz, il-Birgu (1681–97);
il-Knisja ta' San Pietru l-Martri, Marsaxlokk (1682);
il-Koppla tal-Knisja ta' San Ġorġ, Ħal Qormi (1684);
il-Knisja ta' Santa Marija, il-Qrendi (1685-1712);
il-Knisja tal-Ħlas, Ħal Qormi (1690);
il-Knisja ta' Santa Katerina, iż-Żejtun (1692-1744);
il-Knisja tal-Ispirtu s-Santu, iż-Żejtun (1688);
il-Katidral tat-Tlugħ is-Sema tal-Madonna, ir-Rabat, Għawdex (1697-1711);
it-Tkabbir tal-Knisja tal-Vitorja, il-Belt Valletta (1699).

Xogħol attribwit

Xi sorsi jsostnu wkoll li Gafà kien involut fil-kostruzzjoni tal-Knisja ta' Santa Katerina, iż-Żurrieq (1632–55), tal-Knisja tas-Salvatur, il-Kalkara (1650), tal-Knisja ta' Santa Marija, Ħaż-Żebbuġ (1683), tal-Knisja tal-Ispirtu s-Santu, iż-Żejtun (1688), il-Knisja tal-Ispirtu s-Santu, l-Imdina (1688), tal-kor tal-Knisja tan-Natività, in-Naxxar (1691), tal-Knisja tat-Tlugħ is-Sema, Ħal Tarxien (1692), tal-Knisja ta' San Nikola, l-Imdina (1692), tal-Knisja ta' Sant'Agata, l-Imdina (1694), u tal-Knisja ta' San Ġiljan, l-Isla (1696).^[1]

Xogħol ieħor

Fl-1679, Gafà ddisinja u ssorvelja l-kostruzzjoni tal-kor tal-Katidral ta' San Pawl, l-Imdina, u iktar 'il quddiem iddisinja l-Palazz tal-Isqof. Il-katidral inqered parzjalment ftit snin wara matul it-terremot ta' Sqallija tal-1693, għalkemm il-kor il-ġdid li kien għadu kemm inbena baqa' intatt. Il-katidral l-antik twaqqa', u bejn l-1696 u l-1705 inbena katidral ġdid skont id-disinni Barokki ta' Lorenzo Gafà. Il-katridral ġie kkonsagrat fit-8 ta' Ottubru 1702, u jitqies bħala l-kapulavur ta' Gafà.^[3]

Gafà ddisinja wkoll xi binjiet lajċi, fosthom Villa Bigi (1675), il-Palazz tal-Ġeneral fil-Birgu (qabel l-1695) u x'aktarx l-Isptar Ta' Saura, ir-Rabat (1655).^[1]

Gafà miet fis-16 ta' Frar 1703 tal-età ta' 64 sena.^[4]

Referenzi

^ ^a ^b ^ċ ^d Schiavone, Michael J. (2009). Dictionary of Maltese Biographies Vol. II G-Z. Pietà: Pubblikazzjonijiet Indipendenza. pp. 851–852. ISBN 9789993291329.
^ Sciberras, Keith (2007). "An Architect in Context – Francesco Buonamici". Baroque Routes. No. 7. pp. 14–15.
^ De Lucca, Denis (1979). "Mdina: the Cathedral area". Heritage: An Encyclopedia of Maltese Culture and Civilization. Midsea Books Ltd. 1: 122.
^ Deguara, Aloysius (2008). The Metropolitan Cathedral – Mdina. Santa Venera: Heritage Books (subsidiary of Midsea Books Ltd). p. 7. ISBN 9789993271727.

[:0-1] ċ ^d Schiavone, Michael J. (2009). Dictionary of Maltese Biographies Vol. II G-Z. Pietà: Pubblikazzjonijiet Indipendenza. pp. 851–852. ISBN 9789993291329.

[2] Sciberras, Keith (2007). "An Architect in Context – Francesco Buonamici". Baroque Routes. No. 7. pp. 14–15.

[3] De Lucca, Denis (1979). "Mdina: the Cathedral area". Heritage: An Encyclopedia of Maltese Culture and Civilization. Midsea Books Ltd. 1: 122.

[4] Deguara, Aloysius (2008). The Metropolitan Cathedral – Mdina. Santa Venera: Heritage Books (subsidiary of Midsea Books Ltd). p. 7. ISBN 9789993271727.

[1]

[2]

[3]

[4]