Torri ta' San Tumas
It-Torri ta' San Tumas, magħruf ukoll bħala l-Forti San Tumas, huwa torri tal-għassa kbir fortifikat bil-bastjuni li jinsab f'Marsaskala, Malta. Inbena fl-1614, it-tielet minn sitt torrijiet maghrufin bħala ta' Wignacourt . Batterija tal-artillerija ġiet miżjuda mat-torri fil-bidu tas-seklu 18. It-Torri ta’ San Tumas huwa l-akbar torri tal-għassa f’Malta.
Storja
[immodifika | immodifika s-sors]It-Torri ta' San Tumas inbena max-xatt tal-baħar fuq il-promontorju tal-Ħamrija f'Marsaskala. It-Torri huwa fortifikazzjoni sostanzjali maħsuba biex tipprevjeni l-iżbark tat-truppi fl-ankraġġi protetti tad-Daħla ta' Marsaskala u l-Bajja ta' San Tumas . Il-bini tat-torri ġie approvat f'Lulju 1614, fi żmien ir- razza fuq iż-Żejtun, li fiha l-flotta Ottomana rnexxielha tinżel fil-Bajja ta' San Tumas. It-torri ingħata l-isem għall-kappella ta' San Tumas, li kienet tinsab fuq it-triq miż-Żejtun qrib fejn jinsab it-torri illum. Ġie tjiswa 13,450 skudi, 6 tarì u 4 grani biex jinbena, u b’hekk kien it-tieni torri l-aktar għali ta’ Wignacourt, wara t-Torri ta’ Santa Marija.
Il-perit tat-torri mhux magħruf. Hemm pretensjonijiet li kien iddisinjat minn Vittorio Cassar,[1] iben il-perit rinomat Girolamo Cassar, izda dawn huma kkontestati, peress li Cassar x'aktarx miet f'1609 qabel ma' beda x-xogħol fuq it-torri.
It-torri għandu ħitan ħoxnin ħafna u għandu erba’ turretti bis- swar pentagonali li jisporġu 'l barra minn kull kantuniera. Dħul fit-torri kienet permezz ta’ bieb bil-kaxxaforti b’pont tal-injam. Dan il-pont ritrattabbli għadu parzjalment intatt u huwa l-uniku wieħed oriġinali li baqa’ eżistenti f’Malta. It-torri huwa mdawwar b’foss imqatta’ fil-blat.
Wara li nbnew it-torrijiet De Redin, it-Torri ta' San Tumas kellu vista diretta fuq it-Torri taż-Żonqor fuq in-naħa tal-Grigal u t-Torri ta' Xrobb l-Għaġin,direttament lejn in-Nofsinhar iżda dawn issa huma jew fdalijiet jew imwaqqgħin għal kollox.
Fl-1715, it-Torri ta’ San Tumas ġie msaħħaħ biż-żieda ta’ batterija fuq in-naħa li tħares fuq il-baħar. Il-kostruzzjoni ta' din il-batterija swiet total ta’ 382 skudi, 8 tarì, 11-il grani u 1 piccolo, li kienet inqas mill-ispiża tal-bini ta’ batteriji oħra simili madwar il-kosta.
Matul ll-imblokk ta' Malta mill-Franċiżi ta' bejn l-1798–1800, it-torri kien assaltat u maqbud minn ribelli Maltin.
It-torri baqa’ jintuża mill-militar Ingliż sas-seklu 19. L-Ingliżi ma għamlu l-ebda tibdil kbir fit-torri (bħalma kien ġara fit-Torri ta' San Luċjan), u saru biss xi bidliet żgħar fl-istruttura. Għal xi żmien, it-torri kien ukoll użat bħala ħabs. [2]
Illum, il-belt ta’ Marsaskala kibret, bit-torri mdawwar bil-bini modern. Fl-1982, il- Corinthia Jerma Palace Hotel lukanda ta’ erba’ stilel, inbniet bejn it-torri u l-kosta, u b’mod effettiv ħassret ir-relazzjoni tat-torri mal-baħar.[3] Il-lukanda għalqet fl-2007, u issa tinsab fi stat dilapidat.[4]
Sadanittant, it-torri nnifsu issa jifforma l-qofol ta’ pjazza bil-faċċata li tagħti lejn ix-xatt. Għal xi żmien, it-torri intuża bħala ristorant u pizzeria . Fl-2008, ingħata lil Fondazzjoni Wirt Artna, organizzazzjoni volontarja mhux governattiva ddedikata għall-istudju, il-preservazzjoni tal-wirt kulturali ta ’Malta.[5] Ftit ġimgħat wara li ngħata, it-torri tnaddaf mill-terrapien, u tneħħew xi strutturi moderni li kienu żdiedu meta kien ristorant.[6] Sar aktar xogħol ta’ restawr mir-Restoration and Preservation Department. Saru pjanijiet biex it-torri jinfetaħ bħala mużew dwar il-piraterija fil-Mediterran, iżda għadu ma fetaħx. [7]
Il-pjattaforma tal-kanuni tal-batterija ġiet restawrata wkoll , u l-parapett u l-ftuħ f ’ħatsn (embrasures) tagħha reġgħu nbnewmill-ġdid bażat fuq disinn maħdum fuq linji interpretattivi moderni.
Fl-2014, il-Kunsill Lokali ta’ Marsaskala organizza serje ta' wirjiet, 're-enactments' u avvenimenti oħra fit-torri biex jitfakkar l-400 sena anniversarju tal-bini tat-Torri.[8]
Fil-kultura popolari
[immodifika | immodifika s-sors]- It-torri jidher fil-ktieb fittizju Il-Misteru tat-Torri San Tumas miktub minn Charles Zarb u ppubblikat fl-2004.
Aktar qari
[immodifika | immodifika s-sors]Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ Schiavone, Michael J. (2009). Dictionary of Maltese Biographies Vol. 1 A-F. Pietà: Pubblikazzjonijiet Indipendenza. p. 534. ISBN 9789993291329.
- ^ Spiteri, Stephen C. (18 October 2010). "St. Thomas Tower and Battery". MilitaryArchitecture.com. Arkivjat minn l-oriġinal fl-19 June 2018. Miġbur 31 August 2014.
- ^ Zahra, Angelo (12 April 2007). "The Jerma Palace Hotel saga". Times of Malta. Miġbur 1 May 2015.
- ^ "Jerma Hotel becomes a hulk". Times of Malta. 13 September 2011. Miġbur 1 May 2015.
- ^ "St Thomas tower entrusted to FWA". Times of Malta. 4 August 2008. Miġbur 1 May 2015.
- ^ "St Thomas tower gets much needed clean-up". Times of Malta. 22 August 2008. Miġbur 1 May 2015.
- ^ "Marsascala tower for pirates of the Mediterranean". Times of Malta. 25 August 2008. Miġbur 31 August 2014.
- ^ "Iljieli Skalin". What’s On Malta. Miġbur 1 May 2015.
