Torri tal-Aħrax
| Parti minn | Torrijiet ta' de Redin  |
|---|---|
| Data meta nħoloq | 1658 |
| Pajjiż | Malta |
| Entità amministrattiva territorjali fejn tinstab | Mellieħa |
| Koordinati | 35°59′44″N 14°21′52″E |
| Propjetarju | Gvern ta' Malta |
| Ikkummissjonat minn | Ordni tal-Kavallieri Ospitalieri ta' San Ġwann |
| Heritage designation | Grad 1 |
| Indirizz stradali | L'Aħrax tal-Mellieħa |
| Category for the interior of the item | Category:Interior of Armier Tower |
It-Torri tal-Aħrax, oriġinarjament magħrufa bħala Torre di Lacras,[1] u magħruf ukoll bħala t- Torri tal-Armier, Torri ta' Ħoslien jew it-Torri l-Abjad, huwa torri tal-għassa żgħir li jagħti fuq il-Bajja tal-Armier fil-limiti tal-Mellieħa, Malta . Inbniet fl-1658 bħala s-sitt torri De Redin . Madwarha nbniet batterija tal-artillerija fl-1715.Wara 3 snin ta’ xogħol ta’ restawr, it-torri reġa’ nfetaħ għall-pubbliku fid-9 ta’ Ġunju 2021.[2] Illum, it-torri u l-batterija huma intatti.
It-Torri tal-Aħrax huwa l-aktar fortifikazzjoni fit-Tramuntana tal-gżira ewlenija ta’ Malta.
Storja
[immodifika | immodifika s-sors]It-Torri tal-Aħrax tlesta f'Novembru 1658 fiż-żona magħrufa bħala l-Aħrax tal-Mellieħa. Il-kostruzzjoni swiet 589 skud, 5 tari u 15-il gran. L-istruttura tagħha hija simili għat-torrijiet ta' de Redin l-oħra, li għandhom bażi kwadra u żewġ sulari. Madankollu, il-bażi tat-Torri tal-Aħrax hija kemxejn akbar minn xi wħud mit-torrijiet l-oħra. Orinġinarjamentt kien hemm skutru fuq il-bieb prinċipali bl-arma ta’ De Redin, iżda din m’għadhiex hemm. L-istess bħal fit-Torri ta’ Għajn Ħadid, kien hemm bir qrib it-torri biex iforni l-ilma lill-milizzji stazzjonati fih.
Fl-1715, inbniet batterija tal-artillerija madwar it-torri, u kienet tissejjaħ Batteria della Harach. Il-batterija kienet tikkonsisti fi pjattaforma semiċirkulari għall-kanun b’parapett en barbette, blockhouse li nbniet fuq il-ħajt tal-punent tat-torri, u żewġ ħitan li jgħaqqdu t-torri mal-pjattaforma tal-kanun. Kien imdawwar b’foss imqaxxar fil-blat.[3]
Fl-ispezzjoni tal-1743, it-Torri tal-Aħrax kien armat b’żewġ kanuni tal-bronż, roti tal-kanuni u stokkijiet, sittax-il balla tal-kanuni, erba’ azzarini, ratal balal għall-azzarini u għaxart artali porvli. Tletin sena wara, fl-1770, il-batterija kienet armata b'għaxar kanuni tal-ħadid b'700 balla tal-ħadid u 150 dawra ta' qatgħa. Il-porvli kienu jinħżnu fit-Torri ta' Sant'Agata.
Fis-seklu 19, l-Ingliżi użaw it-torri bħala stazzjon navali u żiedu diversi kmamar mal-istruttura tat-torri. F’xi punt serviet bħala r-residenza tas-sajf tal-Gvernatur u stemma Ingliża ħadet post l-arma personali ta’ de Redin. Wara t-Tieni Gwerra Dinjija it-torri kien proprjetà privata iżda eventwalment ġie abbandunat.
Fil-preżent
[immodifika | immodifika s-sors]
Iż-żona madwar it-torri issa hija mgħottija bil-konkos u l-pedamenti ta’ xi ħitan tal-batterija qatt ma ġew skavati. Matul is-snin it-Torri tal-Aħrax ġie mmodifikat ħafna u għalhekk issa huwa diffiċli li wieħed jara liema partijiet huma oriġinali u liema ġew miżjuda aktar tard. Il-batterija tibqa' fil-parti l-kbira intatta, bl-eċċezzjoni ta' wieħed mill-ħitan li jgħaqqdu l-partijiet tal-binja. Fl-2009, it-torri ġie mgħoddi lill-Kunsill Lokali tal-Mellieħa. [4]
F’Novembru 2016 it-torri ngħata lill-NGO Din l-Art Ħelwa għal perjodu ta’ self ta’ 10 snin, bl-iskop ta’ dan il-ftehim ikun il-konservazzjoni, ir-restawr u r-riabilitazzjoni tal-binja. Ix-xogħlijiet tlestew f’Ġunju 2021 u t-torri reġa’ nfetaħ għall-pubbliku ġenerali għal skopijiet edukattivi.[5][6]
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ Ġrajjet Malta - It-Tielet Ktieb (bil-Malti) (4 ed.). Sliema: Department of Education. 2006. p. 81.
- ^ "New lease of life for Torri l-Abjad after three-year restoration project".
- ^ Debono, Charles. "Fortifications - L-Ahrax Tower / White Tower". Mellieha.com. Arkivjat minn l-oriġinal fl-11 June 2011. Miġbur 30 May 2015.
- ^ Mifsud, Simon (24 December 2012). "Għajn Ħadid Tower and Aħrax Tower". MilitaryArchitecture.com. Arkivjat minn l-oriġinal fl-23 August 2017. Miġbur 30 May 2015.
- ^ "About".
- ^ "Torri l-Abjad gets a new lease of life after three-year restoration - the Malta Independent".
