Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Ġordan
Is-Siti ta' Wirt Dinji tal-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Edukazzjoni, ix-Xjenza u l-Kultura (UNESCO) huma postijiet b'importanza kulturali jew naturali, kif deskritt fil-Konvenzjoni tal-Wirt Dinji tal-UNESCO, li ġiet stabbilita fl-1972.[1] Il-wirt kulturali jikkonsisti minn monumenti (bħal xogħlijiet arkitettoniċi, skulturi monumentali, jew inċiżjonijiet), gruppi ta' binjiet, u siti (fosthom siti arkeoloġiċi). Il-wirt naturali jinkludi karatteristiċi naturali (li jikkonsistu minn formazzjonijiet fiżiċi u bijoloġiċi), ġeoloġiċi u fiżjografiċi (inkluż il-ħabitats ta' speċijiet mhedda ta' annimali u pjanti), u siti naturali li huma importanti mill-puntdivista tax-xjenza, tal-konservazzjoni jew tas-sbuħija naturali.[2] Il-Ġordan irratifika l-Konvenzjoni fil-5 ta' Mejju 1975, u b'hekk is-siti indikattivi tiegħu setgħu jitqiesu biex jiżdiedu mal-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[3]
B'kollox il-Ġordan għandu seba' Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO; sitt siti kulturali u sit imħallat. L-ewwel Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO li tniżżlu mill-Ġordan kienu dawk ta' Petra u ta' Quseir Amra fl-1985, filwaqt li l-iżjed sit li tniżżel reċentement mill-Ġordan huwa dak ta' Umm Al-Jimāl fl-2024. Il-Belt Antika ta' Ġerusalemm u l-Ħitan tagħha tniżżlet fl-1981 fuq proposta tal-Ġordan sabiex is-sit jitqies għalih mingħajr assenjazzjoni lill-Palestina jew lil Iżrael.
Sit ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]L-UNESCO tiddeżinja s-siti abbażi ta' għaxar kriterji tal-għażla; kull sit irid jissodisfa mill-inqas wieħed mill-għaxar kriterji. Il-kriterji (i) sa (vi) huma kulturali, filwaqt li l-kriterji (vii) sa (x) huma naturali.[5]
NB: * Siti transnazzjonali (bl-ikħal)
Sit | Ritratt | Post | Kriterji tal-Għażla | Erja
f'ettari (akri) |
Sena tad-deżinjazzjoni | Deskrizzjoni |
---|---|---|---|---|---|---|
As-Salt – Post it-Tolleranza u l-Ospitalità Urbana | Governorat ta' Balqa,
il-Ġordan 32°02′21″N 35°43′33″E |
kulturali: (ii)(iii) | 24.68 (61.0) | 2021 | Stabbilit fuq tliet għoljiet spazjati qrib xulxin fir-reġjun ta' Balqa, As-Salt kien l-insedjament prinċipali max-Xatt tal-Lvant tax-xmara Ġordan li serva bħala ċentru kummerċjali, kulturali u finanzjarju. Il-prosperità tiegħu wasslet għal influss ta' nies mir-reġjun li marru jgħixu f'As-Salt, u ħolqu belt distinta mibnija bil-ġebla tal-ġir safra u bi stili Neo-Kolonjali u tal-Art Nouveau Ewropej flimkien ma' stili tradizzjonali lokali.[6] | |
Petra | Governorat ta' Ma'an,
il-Ġordan 30°19′50″N 35°26′36″E |
kulturali:
(i)(iii)(iv) |
26,171 (64670) | 1985 | Il-belt tan-Nabatej ta' Petra kienet ċentru kummerċjali ewlieni bejn l-Arabja, l-Eġittu u s-Sirja/il-Feniċja, famuża għall-arkitettura mħaffra fil-blat kif ukoll għas-sistemi tal-estrazzjoni u tal-inġinerija tal-ilma.[7] | |
Quseir Amra | Governorat ta' Zarqa,
il-Ġordan 31°48′7″N 36°35′9″E |
kulturali:
(i)(iii)(iv) |
0.0445 (0.101) | 1985 | Il-kastell tad-deżert ta' Quseir Amra nbena fil-bidu tas-seklu 8, u ntuża kemm bħala fortizza kif ukoll bħala palazz rjali tal-Umajjad. Is-sit huwa magħruf ukoll għall-affreski estensivi tiegħu, li jikkostitwixxu eżempju importanti u uniku ta' arti Iżlamika bikrija.[8] | |
Um er-Rasas (Kastrom Mefa'a) | Governorat ta' Madaba,
il-Ġordan 31°30′6″N 35°55′14″E |
kulturali:
(i)(iv)(vi) |
24 (59) | 2005 | Stabbilit bħala kamp militari Ruman, Um er-Rasas kiber u sar insedjament sas-seklu 5, li ġie abitat suċċessivament minn komunitajiet Kristjani u Iżlamiċi. Fil-biċċa l-kbira tiegħu s-sit għadu ma ġiex skavat u fih fdalijiet ta' fortifikazzjonijiet Rumani, ta' knejjes b'artijiet tal-mużajk ippreservati sew, u żewġ torrijiet stiliti.[9] | |
Żona Protetta ta' Wadi Rum | il-Ġordan
29°38′23″N 35°26′02″E |
imħallat:
(iii)(v)(vii) |
74,180 (183,300) | 2005 | Iż-Żona Protetta ta' Wadi Rum tinsab fin-Nofsinhar tal-Ġordan u fiha varjetà kbira ta' formazzjonijiet tal-art fid-deżert, inkluż widien tal-ġebel ramli, ħnejjiet naturali, fniedaq, irdumijiet, ċedimenti tal-art u għerien. Is-sit fih ukoll panewijiet estensivi tal-arti fuq il-blat, inċiżjonijiet u fdalijiet arkeoloġiċi, li jixhdu iktar 12,000 sena ta' abitazzjoni umana kontinwa.[10] | |
Sit tal-Magħmudija tal-"Betanija Lil Hinn mix-Xmara Ġordan" (Al-Maghtas) | Ix-xmara Ġordan.
31°50′14″N 35°33′10″E |
kulturali:
(iii)(vi) |
294 (730) | 2015 | Al-Maghtas jinsab max-xmara Ġordan u jitqies bħala l-post fejn Ġesù ġie mgħammed minn Ġwanni l-Battista. Huwa sit ta' pellegrinaġġ Kristjan u fih il-fdalijiet ta' knejjes u kappelli Rumani u Biżantini, monasteru, għerien u vaski.[11] | |
Umm Al-Jimāl | — | kulturali: (iii) | — | 2024 | [12] |
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "UNESCO World Heritage Centre - The World Heritage Convention". web.archive.org. 2016-08-27. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-08-27. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "UNESCO World Heritage Centre - Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage". web.archive.org. 2021-02-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2021-02-01. Miġbur 2022-03-17.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Jordan - UNESCO World Heritage Convention". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-05.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Old City of Jerusalem and its Walls". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-05.
- ^ "UNESCO World Heritage Centre - The Criteria for Selection". web.archive.org. 2016-06-12. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-06-12. Miġbur 2023-08-14.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "As-Salt - The Place of Tolerance and Urban Hospitality". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Petra". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Quseir Amra". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Um er-Rasas (Kastrom Mefa'a)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Wadi Rum Protected Area". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Baptism Site “Bethany Beyond the Jordan” (Al-Maghtas)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-09-04.
- ^ "Umm Al-Jimāl". whc.unesco.org. Miġbur 2024-07-30.