Aqbeż għall-kontentut

Utent:SidAlmoħadMuwaħħid/Magreb

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa

Il-Magreb (/ˈmʌɡrəb/; Għarbi: المغرب, rum. al-Maghrib), magħruf ukoll bħala l-Magreb Għarbi (Għarbi: المغرب العربي, rum. al-Maghrib al-Għarabi) u l-Majjistral tal-Afrika, hija l-parti tal-punent tad-dinja Għarbija. Ir-reġjun jinkludi l-punent u ċ-ċentru tal-Afrika ta' Fuq, inklużi l-Alġerija, il-Libja, il-Mawritanja, il-Marokk u t-Tuneżija. Il-Magreb jinkludi wkoll it-territorju kkontestat tas-Saħara tal-Punent (ikkontrollat l-aktar mill-Marokk u parzjalment mir-Repubblika Għarbija Saħrawija Demokratika). Mill-2018, ir-reġjun kellu popolazzjoni ta' aktar minn 100 miljun ruħ.

Il-Magreb normalment huwa definit bħala li jħaddan ħafna mill-parti tat-tramuntana tal-Afrika, inkluża porzjon kbir tad-Deżert tas-Saħara, iżda eskluż l-Eġittu u s-Sudan, li huma kkunsidrati li jinsabu fil- Maxriq — il-parti tal-lvant tad-dinja Għarbija. Id-definizzjoni tradizzjonali tal-Magreb — li llimitat l-ambitu tagħha għall-Muntanji Atlas u l-pjanuri kostali tal-Marokk, l-Alġerija, it-Tuneżija u l-Libja — ġiet estiża fi żminijiet moderni biex tinkludi l-Mawritanja u t-territorju kkontestat tas-Saħara tal-Punent. Matul l-era tal-Andalus fil-Peniżola Iberika (711–1492), l-abitanti tal-Magreb — il-Magrebin Misilmin — kienu magħrufa mill-Ewropej bħala l-“Moori”.[1] Il-Griegi rreferew għar-reġjun bħala l-"Art tal-Atlas", b'referenza għall-Muntanji tal-Atlas tagħha.[2]

Qabel it-twaqqif ta' stati nazzjon moderni fir-reġjun matul is-seklu 20, il-Magreb l-aktar komuni jirreferi għal żona iżgħar, bejn il-Baħar Mediterran u l-Muntanji Atlas fin-nofsinhar. Ħafna drabi kienet tinkludi wkoll it-territorju tal-lvant tal-Libja, iżda mhux il-Mawritanja moderna. Sa l-aħħar tas-seklu 19, it-terminu "Magreb" kien użat biex jirreferi għar-reġjun tal-Punent tal-Mediterran tal-kosta tal-Afrika ta' Fuq b'mod ġenerali, u għall-Alġerija, il-Marokk, u t-Tuneżija b'mod partikolari. [3]

Matul il-ħakma tar-renju Berberi (Imażigħeni) ta' Numidja, ir-reġjun kien kemmxejn unifikat bħala entità politika indipendenti. Dan il-perjodu kien segwit minn wieħed mill-ħakma jew influwenza tal-Imperu Ruman. Il-Vandali Ġermaniċi invadew wara dan, segwiti mill-istabbiliment mill-ġdid ugwalment qasir ta' ħakma Rumana dgħajfa mill-Imperu Biżantin. Il-kalifati Iżlamiċi daħlu fil-poter taħt il-Kalifat Umawija, il-Kalifat Għabbasija u l-Kalifat Fatimija. L-iktar ħakma dejjiema kienet dik tal-imperi Għarab lokali tal-Aglabidi, l-Idrisin, is-Saliħin, is-Sulajmanin, l-Umawin ta' Córdoba, il-Ħammudin, in-Nasrin, is-Sagħadin, l-Għalawin u s-Sennusin, kif ukoll l-imperi Berberi, l-Almohavidin, l-Almohadin, il-Ħammadin, iż-Żirin, il-Marinin, il-Zajjanin, il-Ħafsin u l-Wattasin, li jestendu mis-sekli 8 sa 13. L-Imperu Ottoman ikkontrolla wkoll partijiet tar-reġjun għal perjodu.

Sekli ta' migrazzjoni Għarbija lejn il-Magreb sa mis-seklu 7 bidlu l-ambitu demografiku tal-Magreb favur l-Għarab. Fis-seklu 19 u kmieni fl-20, ir-reġjun kien immexxi minn poteri Ewropej: Franza (l-Alġerija, it-Tuneżija, il-Mawritanja u l-biċċa l-kbira tal-Marokk), Spanja (it-tramuntana tal-Marokk u s-Saħara tal-Punent), u l-Italja (il-Libja). L-Italja tkeċċiet mill-Afrika ta' Fuq mill-Alleati fit- Tieni Gwerra Dinjija. Id-dekolonizzazzjoni tar-reġjun kompliet fl-għexieren ta’ snin ta’ wara, b’kunflitti vjolenti bħall-Gwerra Alġerina, il-Gwerra ta’ Ifni u l-Gwerra tas-Saħara tal-Punent .

L-Alġerija, il-Libja, il-Mawritanja, il-Marokk u t-Tuneżija stabbilixxew l-Unjoni tal-Magreb l-Għarbi fl-1989 biex jippromwovu l-kooperazzjoni u l-integrazzjoni ekonomika f'suq komuni. L-unjoni inkludiet impliċitament is-Saħara tal-Punent taħt is-sħubija tal-Marokk.[4] Madankollu, dan il-progress kien ta' ħajja qasira, u l-unjoni issa hija fil-biċċa l-kbira rieqda. It-tensjonijiet bejn l-Alġerija u l-Marokk dwar is-Saħara tal-Punent reġgħu ħarġu, imsaħħa mit-tilwima tal-fruntiera mhux solvuta bejn iż-żewġ pajjiżi. Dawn iż-żewġ kunflitti fixklu l-progress fuq l-għanijiet konġunti tal-unjin.[5]

Terminoloġija

[immodifika | immodifika s-sors]

It-toponimu maghrib/magħrib (mill-Għarbi: مغرب, l-ittri "gh" jew "għ" hawn ippronunzjata bħala l-"r" Ġermaniż u Franċiż) huwa terminu Għarbi li l-ewwel bnedmin li jmuru jgħixu f'pajjiż li qed jiżviluppa Għarab Misilmin taw liż-żona maħkuma reċentement li tinsab fil-punent tal-kapitali Umawi ta’ Damasku fis-seklu 7 wara Kristu.[6] It-terminu kien użat biex jirreferi għar-reġjun li jestendi minn Lixandra fil-lvant sal-Oċean Atlantiku fil-punent.[7] Etimoloġikament, tfisser kemm "il-post/art tal-punent" kif ukoll "il-post fejn tinżel ix-xemx", b'kuntrast mal-Maxriq, in-Nofs Qamar Fertili u l-parti tal-lvant tad-dinja Għarbija.[8] Il-kelma "għarb" fil-Malti, li jfisser punent, hija relatata bil-kelma magħrib għax it-tnejn derivati mill-għerq għ-r-b.[9] F'Aħsan at-Taqāsīm fī Magħrifat al-Aqālīm (c. 985 WK), il-ġeografu Għarbi medjevali l-Maqdisi uża t-terminu "reġjuni Għarab" (Għarbi: أَقَالِيمُ ٱلْعَرَبِ, rum. Aqālīm al-Għarab) biex jirreferi għall-artijiet tal-Għarabja, l-Iraq, il-Gżira (il-Mesopotamija ta' Fuq), il-Masar (l-Eġittu) u l-Magreb.[10] Dan kien jikkostitwixxi l-ewwel differenzjazzjoni dokumentata bejn it-termini Magreb u Gharb/Garb/Għarb (artijiet Misilmin fil-punent tal-kapitali l-Għabbasi, Bagdad). Tal-ewwel kien jirreferi għall-Magreb tal-lum filwaqt li tal-aħħar inkorpora l-Lvant u l-Eġittu minbarra l-Magreb.[6]

L-istoriċi u l-ġeografi Misilmin Medjevali qasmu r-reġjun tal-Magreb fi tliet żoni: al-Maghrib al-Adna (il-Magreb il-Qrib; magħruf ukoll bħala Ifriqija), li kien jinkludi l-artijiet li jestendu minn Lixandra sa Tarabulus (il-lum Tripli) fil-punent; al-Maghrib al-Awsat (il-Magreb in-Nofs), li kien estiż minn Tripli sa Biġaja (Béjaïa); u al-Maghrib al-Aqsa (il-Magreb l-Ibgħad), li kien estiż minn Tahert (Tiaret) sal-Oċean Atlantiku.[7] L-istoriċi u l-ġeografi ma qablux, madankollu, dwar id-definizzjoni tal-konfini tal-lvant. Xi awturi jpoġġuh fil-baħar ta’ Kulżum (il-Baħar l-Aħmar) u għalhekk jinkludu l-Masar (Eġittu) u Barqa (Cyrenaica) fil-Magreb. Iben Khaldun ma jaċċettax din id-definizzjoni għax, jgħid, l-abitanti tal-Magreb ma jqisux l-Masar u l-Barqa bħala parti mill-Magreb. Dan tal-aħħar jibda biss fil-provinċja ta ' Tripli u jinkludi d-distretti li minnhom kien magħmul il-pajjiż tal-Berberi fi żminijiet preċedenti. Aktar tard kittieba Magrebi tennew id-definizzjoni ta' Iben Khaldun, bi ftit varjazzjonijiet fid-dettalji.[11]

It-terminu Maghrib/Magħrib huwa użat f'oppożizzjoni għal Maxriq f'sens qrib dak li kellu fi żminijiet medjevali, iżda jindika wkoll sempliċement il-Marokk meta l-Maghrib al-Aqsa sħiħ huwa mqassar. Ċerti politiċi jfittxu għaqda politika tal-pajjiżi tal-Afrika ta’ Fuq, li huma jsejħu l-Maghrib al-Kabir (il-Magreb il-Kbir) jew al-Maghrib al-Għarabi (il-Magreb l-Għarbi). [11][12]

Storja

[immodifika | immodifika s-sors]
Ornament tar-ras tal-Magreb (Marokk).

Preistorja

[immodifika | immodifika s-sors]

Madwar 3,500 QK, bidliet fl-inklinazzjoni tal-orbita tal-Art jidhru li kkawżaw deżertifikazzjoni mgħaġġla tar-reġjun tas-Saħara li jiffurmaw ostaklu naturali li llimitaw serjament il-kuntatt bejn il-Magreb u l-Afrika sub-Saħarjana . Il-poplu Berberi ilu jgħix fil-punent tal-Afrika ta’ Fuq sa mill-inqas 10,000 QK. [13]

Antikità

[immodifika | immodifika s-sors]
Trireme Rumana fuq mużajk fil- Mużew tal-Bardo, it-Tuneżija.

Parzjalment iżolati mill-bqija tal-kontinent mill-Muntanji Atlas (li jiġġebbed mill-Marokk tal-lum sat-Tuneżija tal-lum) u mid-deżert tas-Saħara, l-abitanti tal-partijiet tat-tramuntana tal-Magreb ilhom għal żmien twil rabtiet kummerċjali u kulturali madwar il-Baħar Mediterran. lill-abitanti tar-reġjuni tal-Ewropa t'Isfel u tal-Asja tal-Punent. Dawn ir-relazzjonijiet kummerċjali jmorru lura għall-inqas għall-Feniċi fl-1 millennju QK. (Skont it-tradizzjoni, il-Feniċi waqqfu l-kolonja tagħhom ta’ Kartaġni [fit-Tuneżija tal-lum] c. 800 QK).

Il-pressjoni li saret fuq l-Imperu Ruman tal-Punent mill- invażjonijiet Barbari (notevolment mill-Vandali u l-Visigothi fl-Iberja) fis-seklu 5 WK naqqset il-kontroll Ruman u wasslet għat-twaqqif tar-Renju Vandalu tal-Afrika ta’ Fuq fl-430 AD, bil-kapitali tiegħu f’ Kartaġni. Seklu wara, fis-sena 533 WK, l-imperatur Biżantin Ġustinjanu I bagħat forza taħt il-Ġeneral Belisarius li rnexxielha teqred ir-Renju Vandalu fl-534. Il-ħakma Biżantina damet għal 150 sena. Il-Berberi kkontestaw il-firxa tal-kontroll Biżantin.[14]

Wara l-miġja tal-Islam fl-Afrika Mediterranja fil-perjodu minn 639 sa 700 WK, l-Għarab ħadu l-kontroll tar-reġjun kollu tal-Magreb.

Żmien medjevali

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Moskea l-Kbira ta' Kairouan, imwaqqfa mill-ġeneral Għarbi Għuqba Bin Nafi (fl-670), hija l-eqdem moskea fil-belt Magreb ta' Kairouan, it-Tuneżija.[15]

Storja moderna bikrija

[immodifika | immodifika s-sors]
1707 Mappa tal-majjistral tal-Afrika minn Guillaume Delisle, inkluż il-Magreb. Wara ż-żmien medjevali, l-Imperu Ottoman ikkontrolla b'mod laxk iż-żona fil-lvant tal-Marokk.

Storja moderna

[immodifika | immodifika s-sors]

Wara s-seklu 19, iż-żoni tal-Magreb ġew ikkolonizzati minn Franza, Spanja u aktar tard l-Italja.

Illum, aktar minn żewġ miljun u nofs immigrant Magrebi jgħixu fi Franza, ħafna mill-Alġerija u l-Marokk. Barra minn hekk, mill-1999 kien hemm 3 miljun Franċiż ta’ oriġini Magrebi (definiti bħala li għandhom mill-inqas nannu wieħed mill-Alġerija, il-Marokk jew it-Tuneżija).[16] Stima tal-2003 tissuġġerixxi li sitt miljun residenti Franċiżi kienu Magrebi etniċi.[17][18]

Popolazzjoni

[immodifika | immodifika s-sors]
Algiers, l-Alġerija
Casablanca, il-Marokk
Nies tal-Magreb.

Reġjuni medjevali

[immodifika | immodifika s-sors]

[[Kategorija:Articles containing Arabic-language text]] [[Kategorija:Magreb]] [[Kategorija:Afrika]] [[Kategorija:Afrika ta' Fuq]] [[Kategorija:Marokk]] [[Kategorija:Alġerija]] [[Kategorija:Tuneżija]] [[Kategorija:Libja]] [[Kategorija:Mawritanja]] [[Kategorija:Saħara]] [[Kategorija:Ġeografija]] [[Kategorija:Ġeografija tal-Afrika]]

  1. ^ "The Moors were simply Maghrebis, inhabitants of the Maghreb, the western part of the Islamic world, that extends from Spain to Tunisia, and represents a homogeneous cultural entity", Titus Burckhardt, Moorish Culture in Spain.
  2. ^ Amin, Samir (1970). The Maghreb in the modern world: Algeria, Tunisia, Morocco. Penguin. p. 10. ISBN 9780140410297. Arkivjat mill-orġinal fl-30 July 2023. Miġbur 27 August 2017.
  3. ^ Elisée Reclus, Africa, edited by A. H. Keane, B. A., Vol.
  4. ^ "L'Union du Maghreb arabe". Arkivjat minn l-oriġinal fl-20 April 2010. Miġbur 17 May 2010.
  5. ^ "Maghreb". The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001–05. Arkivjat minn l-oriġinal fl-29 September 2007. Miġbur 11 July 2007.
  6. ^ a b Mitchell, Peter; Lane, Paul (2013-07-04). The Oxford Handbook of African Archaeology (bl-Ingliż). OUP Oxford. p. 1071. ISBN 978-0-19-162615-9.
  7. ^ a b Idris El Hareir; Ravane Mbaye (2011). The Spread of Islam Throughout the World. UNESCO. pp. 375–376. ISBN 978-92-3-104153-2. Żball fl-użu tar-referenzi: Invalid <ref> tag; name "HareirMbaye2011" defined multiple times with different content
  8. ^ Sénac, Philippe; Cressier, Patrice (2012-10-10). Histoire du Maghreb médiéval: VIIe-XIe siècle (bil-Franċiż). Armand Colin. ISBN 978-2-200-28342-1.
  9. ^ għarb (bl-Ingliż). 2021-03-26. Miġbur 2024-02-05. Parametru mhux magħruf |iktar= injorat (għajnuna)
  10. ^ al-Muqaddasī, Muḥammad ibn Aḥmad (2001). The best divisions for knowledge of the regions. Garnet publ. ISBN 1-85964-136-9. OCLC 469513651.
  11. ^ a b Jan-Olaf Blichfeldt (1985). Early Mahdism: Politics and Religion in the Formative Period of Islam. Brill Archive. pp. 1183–1184. ISBN 9789004078376. GGKEY:T7DEYT42F5R. Żball fl-użu tar-referenzi: Invalid <ref> tag; name "Blichfeldt1985" defined multiple times with different content
  12. ^ Hassan Sayed Suliman (1987). The Nationalist Movements in the Maghrib: A Comparative Approach. Scandinavian Institute of African Studies. p. 8. ISBN 978-91-7106-266-6.
  13. ^ Historical Dictionary of the Berbers (Imazighen), by Hsain Ilahiane, (2006), p. 112.
  14. ^ Stapleton, Timothy J. (2013). "North Africa to ca. 1870". A Military History of Africa. 1: The Precolonial Period: From Ancient Egypt to the Zulu Kingdom (Earliest Times to ca. 1870). Santa Barbara, California: ABC-CLIO. pp. 17–18. ISBN 9780313395703. Arkivjat mill-orġinal fl-30 July 2023. Miġbur 20 September 2020.
  15. ^ Burckhardt, Titus (24 July 2009). Art of Islam: Language and Meaning. World Wisdom, Inc. ISBN 9781933316659. Arkivjat mill-orġinal fl-30 July 2023. Miġbur 18 October 2020 – via Google Books.
  16. ^ "An Estimation of the Foreign-Origin Populations of France, Michèle Tribalat". Arkivjat mill-orġinal fl-20 December 2008. Miġbur 31 December 2008.
  17. ^ "Estimé à six millions d'individus, l'histoire de leur enracinement, processus toujours en devenir, suscite la mise en avant de nombreuses problématiques...", « Être Maghrébins en France » in Les Cahiers de l’Orient, n° 71, troisième trimestre 2003
  18. ^ (bl-Ingliż): 237802311989958. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Utent:SidAlmoħadMuwaħħid/Magreb&oldid=302963"