Daniel Bernoulli

Daniel Bernoulli (Groningen, 8 ta' Frar 1700 – Bażel, 8 ta' Marzu 1782) kien matematiku Olandiż-Żvizzeru u wieħed mill-ħafna matematiċi prominenti fil-familja Bernoulli. Hu miftakar l-iżjed għall-applikazzjonijiet tal-matematika għall-mekkanika, speċjalment il-mekkanika tal-fluwidi, u għal xogħol pijunier tiegħu fil-probabbiltà u l-statistika. Xogħol Bernoulli għadu studjat serjament f'ħafna istitutuzzjonijiet xjentifiċi madwar id-dinja.

Ħajja bikrija

Frontispizju dritt ta' Hydrodynamica(1738)

Bernoulli twieled Groningen fil-Pajjiżi l-Baxxi għand familja ta' matematiċi famużi. Kien bin Johann Bernoulli (wieħed minn ta' l-ewwel li żviluppaw il-kalkulu), in-neputi ta' Jakob Bernoulli (li kien l-ewwel li skopra t-teorija tal-Probabbiltà) u ħu Johann II il-kbir. Jgħidu li Daniel Bernoulli ma' kienx jaqbel ma' missieru. Meta t-tnejn daħlu u kkompetew għall-ewwel post f'kompetizzjoni xjentifika fil-Università ta' Pariġi, Johann, ma setax iġerragħha li kien qiegħed jiġi mqabbel ma' ibnu Daniel bħala wieħed daqsu, u keċċa 'l Daniel minn daru. Barra minn hekk Johann Bernoulli pplaġja ideat fundamentali mill-ktieb ta' Daniel Hydrodynamica fil-ktieb tiegħu Hydraulica li għamillu data qabel minn Hydrodynamica. Minkejja li Daniel ipprova jagħmel rikonċiljazzjoni ma' missieru baqgħu miġġildin sa' mewtu.

Meta Daniel kellu għaxar snin twieled ħuh Johann II Bernoulli. Meta beda l-iskola, missieru, Johann Bernoulli, ħeġġu biex jistudja n-negozju, għax ma kienx hemm flus fil-matematika. Madankollu, Daniel irrifjuta, għax ried jistudja l-matematika imma aktar tard ċeda għax-xewqat ta' missieru u beda jistudja n-negozju. Missieru imbagħad riedu jistudja l-mediċina, u Daniel aċċetta bil-kundizzjoni li missieru jgħallmu l-matematika privatament u komplew jagħmlu dan għal xi żmien.

Kien ħabib tal-qalb ta' Leonhard Euler. Fl-1724 mar San Pietruburgu bħala professur tal-matematika, iżda ma kienx kuntent hemm, u marda qasira fl-1733 tagħtu skuża biex jitlaq. Mar lura l-Università ta' Basel, fejn kellu l-katedri tal-mediċina, il-metafiżika u filosofija naturali waħda wara l-oħra sa mewtu.

F'Mejju tal-1750 ġie elett Fellow of the Royal Society ta' Londra.

Xogħol matematiku

L-ewwel xogħol matematiku tiegħu l-Exercitationes (Eżerċizzji matematiċi) ġie ppubblikat fl-1724. Sentejn wara, wera għall-ewwel darba kemm hi spiss utli li mozzjoni komposta tinqasam f'mozzjoni ta' trażlazzjoni u mozzjoni ta' rotazzjoni. Ix-xogħol ewlieni tiegħu hu Hydrodynamique (Hydrodynamica), ippubblikat fl-1738. Dan jixbah il-Mécanique Analytique ta' Joseph Louis Lagrange fis-sens li hu mqassam b'mod li r-riżultati kollha joħorġu minn prinċipju wieħed, il-konservazzjoni tal-enerġija. Warajh ħareġ monografija fuq it-teorija tal-frugħ u l-mili tal-baħar, li għalih rebaħ premju tal-Akkademja Franċiża, li qasam ma' Euler u Colin Maclaurin għall-monografiji tagħhom. Dawn it-tliet momografiji fihom dak kollu li kien sar fuq dan is-suġġett bejn il-pubblikazzjoni ta' Philosophiae Naturalis Principia Mathematica ta' Isaac Newton u r-riċerki ta' Pierre-Simon Laplace. Bernoulli kiteb ukoll numru kbir ta' artikli dwar kwistjonijiet mekkaniċi varji, speċjalment dwar il-problemi konnessi mal-vibrazzjoni ta' korda u s-soluzzjonijiet li kienu taw Brook Taylor u Jean le Rond d'Alembert.

Statistika

Fl-1738, Daniel Bernoulli kien ukoll l-awtur ta' Specimen theoriae novae de mensura sortis (Spjegazzjoni ta' teorija ġdida dwar il-kalkulu tar-riskju> ), fejn għamel il-paradoss ta' San Pietruburgu l-bażi tat-teorija ekonomika tal-avversjoni għar-riskju, premju għar-riskju u l-utilità.

Wieħed mill-ewwel attentati fl-analiżi tal-problema statistika madwar iċ-ċensura statistika kien l-analiżi tad-data tal-morbożità u tal-mortalità tal-ġidri li għamel Bernouilli fl-1766 biex juri l-effikaċja tat-tilqim.

Fiżika

Kien l-ewwel xjenzjat li pprova jifformula teorija ċinetika tal-gassijiet, u applika l-idea biex jispjega l-liġi ta' Boyle.

Ħadem ma' Euler fuq l-elastiċità u l-iżvilupp tal-ekwazzjoni ta' travu ta' Euler Bernoulli. Il-prinċipju ta' Bernoulli hu fundamentali fl-aerodinamika.

Bibljografija

• [Anon.] (1911) "Bernoulli, Encyclopaedia Britannica
• [Anon.] (2001) "Daniel Bernoulli", Encyclopaedia Britannica
• Blower, S. (2004), An attempt at a new analysis of the mortality caused by smallpox and of the advantages of inoculation to prevent it, D, Bernoulli, 'Reviews of Medical Virolology, vol. 14, pp. 275–288
• Cardwell, D.S.L. (1971). Heinemann (ed.). From Watt to Clausius: The Rise of Thermodynamics in the Early Industrial Age. ISBN 0-435-54150-1.
• Mikhailov, G.K., 2005, "Hydrodynamica" f'Grattan-Guinness, I., ed., Landmark Writings in Western Mathematics. Elsevier: 131-42.
• Pacey, A.J. & Fisher, S.J. (1967) "Daniel Bernoulli and the vis viva of compressed air", British Journal for the History of Science 3, 388-92
• Rouse Ball, W. W. [1908] (2003) The Bernoullis f' A Short Account of the History of Mathematics, 4th ed., Dover, ISBN 0486206300
• Straub Hans, Bernoulli, Daniel f' Dictionary of Scientific Biography', vol. 2, pp. 36–46, Charles Scribner's Sons, New York, 1970, ISBN 0684101149
• Timoshenko, S. P. (1983). Dover Publications (ed.). History of Strength of Materials. ISBN 0486611876.

Portal Matematika