Università ta' Malta

public university, open-access publisher
Data meta nħoloq	1769
Short name	UM, UM, UM
Mottu (test)	Ut Fructificemus Deo
Pajjiż	Malta
Entità amministrattiva territorjali fejn tinstab	L-Imsida
Post	L-Imsida
Koordinati	35°54′9″N 14°29′0″E
Membru ta'	Mediterranean Universities Union, Utrecht Network, European University Association, Agence universitaire de la Francophonie
Owner of	Old University Building, Valletta
Jieħu post	Collegium Melitense
IPv4 routing prefix	94.138.252.0/22, 94.138.224.0/20, 94.138.240.0/21
Sit uffiċjali	https://www.um.edu.mt/
Grants	Baċellerat tal-Arti, Bachelor of European Studies, Executive Master of Business Administration, Bachelor of Accountancy

L-Università ta' Malta hi l-ogħla istutuzzjoni edukattiva pubblika fir-Repubblika ta' Malta u għandha l-kampus tagħha l-Imsida. Hi membru tal-Assoċjazzjoni tal-Universitajiet tal-Commonwealth.^[1]

Storja

L-Università ta' Malta taf il-bidu tagħha lill-Collegium Melitense li twaqqaf b'intervenzjoni diretta mill-Papa fit-12 ta' Novembru 1592, Dan il-kulleġġ kien immexxi mill-Ġiżwiti fuq l-istess linji tal-kulleġġi li kellhom f'pajjiżi oħra magħrufin bħala Collegia Externorum, għall-edukazzjoni ta' dawk li ma kinux se jsiru Ġiżwiti. Bis-saħħa ta' bolla tal-Papa Piju IV tad-29 ta' Awwissu 1561, li iktar tard ġiet ikkonfermata b'bolla oħra ta' Papa Gregorju XIII fid-9 ta' Mejju 1578, il-Ġiżwiti ngħataw l-awtorità li jikkonferixxu l-lawrji ta' Magister Philosophiae u Doctor Divinitatis. Però l-att li waqqaf il-kulleġġ speċifika li barra l-Filosofija u t-Teoloġija għandhom jiġu mgħallma wkoll suġġetti oħra bħall-Grammatika u l-istudji Umanistiċi. Il-Kulleġġ fetaħ fit-8 ta' Marzu 1593 f'dar fil-belt Valletta li kienet isservi ta' skola u reżidenza għal disa' Ġiwiti. Il-bini tal-"Collegium Melitense" beda fl-1595. Fi żmien sentejn il-Ġiżwiti kienu diġà marru f'dal-bini ġdid.

Wara li ntemmet il-pesta tal-1675, il-Gran Mastru Nicolas Cotoner ħatar lil Fra Dr Giuseppe Zammit bħala lettore fl-Anatomija u l-Kirurġija fis-Sacra Infermeria fid-19 ta' Ottobru 1676. Dan it-tentattiv biex jiġi formalizzat it-tagħlim tal-mediċina fl-isptar tal-Ordni, ħafna jqisuh bħala l-bidu tal-iskola medika. Zammit waqqaf l-ewwel bibljoteka medika fil-gżejjer kif ukoll ġnien ta' ħxejjex mediċinali fil-foss tal-Forti Sant'Iermu.

Fl-1768 il-Gran Mastru Manuel Pinto da Fonseca keċċa l-Ġiżwiti minn Malta kif kien sar fir-Renju taż-Żewġ Sqallijiet, fi Franza, fl-Imperu Spanjol u f'Parma. Wara t-tkeċċija tal-Ordni tal-Ġiżwiti, Pinto approprija d-dħul kollu mill-proprjetà tagħha fil-gżejjer bl-għan li jwaqqaf Pubblica Università di Studi Generali. Pinto ffirma d-digriet li waqqaf l-Università fit-22 ta' Novembru 1769 wara li kien awtorizzat li jagħmel hekk bil-Brevi Appostoliku, Sedula Romani Pontifici, li rċieva fl-20 ta' Ottubru 1769. L-universitá baqgħet tuża l-bini tal-kulleġġ tal-Ġiżwiti fi Triq San Pawl fil-belt Valletta. Fil-25 ta' Mejju 1771, twaqqaf Collegio Medico bħala wieħed mill-fakultajiet tal-Università. Meta twaqqfet l-università, il-Principe dell’Accademia dei Medici kien il-kirurgu Michelangelo Grima li kellu wkoll il-katedra tal-Anatomija u Kirurġija flimkien fl-iskola medika, waqt li l-Professur tal-Mediċina kien Giorgio Locano.

L-ewwel rettur tal-università kien Dun Roberto Costaguti membru tal-Ordni tas-Serviti li fis-snin ta' qabel kien għamel fama bħala predikatur. Inġabu għadd ta' professuri barranin biex jgħinu fit-twaqqif tal-università u dawn ħadu l-ħatra tagħhom f'Ġunju tal-1771. Kienu joqogħdu kollha flimkien fil-kulleġġ tal-Ġiżwiti. Jidher li l-fakultà tal-mediċina biss kellha l-għalliema kollha minn Malta u din saret tradizzjoni li baqgħet tinżamm.

Ftit wara l-mewt ta' Pinto, is-suċċessur tiegħu il-Gran Mastru Francisco Ximenes de Texada naqqas in-numru ta' katedri u keċċa l-għalliema barranin kollha bħala miżura ekonomika. Napuljun abolixxieha ħamest ijiem wara l-wasla tiegħu fit-18 ta' Ġunju 1798 u matul l-okkupazzjoni Franċiża l-unversità saret istituzzjoni tal-edukazzjoni fuq mudell repubblikan. Meta Malta saret protettorat Brittaniku fl-1800 Sir Alexander Ball reġa’ waqqaf l-Università u ħatar lill-Kanonku Francesco Saverio Caruana bħala Rettur fit-28 ta’ Ottubru 1800, bħala rikonoxximent tas-servizz li kien ta fil-qawmien kontra l-Franċiżi.

L-ewwel Rettur maħtur mill-Gvernatur Sir Thomas Maitland fil-bidu tal-ħakma Brittanika kien il-patri Dumnikan Gerolamo Inglott, Professur tal-Filosofija. Matul il-perjodu Ingliż, l-Università għaddiet minn sensiela ta’ bidliet fl-istatuti u r-regolamenti tagħha sabiex tiġi timxi bħall-universitajiet fir-Renju Unit. L-istemma attwali u l-motto 'Ut Fructificemus Deo' kienu proposti fl-1 ta’ Marzu 1923 mir-Rettur, il-Professur Sir Temistokle Zammit. Bejn l-1937 u meta Malta saret Repubblika fl-1974 l-Università kisbet id-dritt li tuża l-kelma 'Rjali' fit-titlu tagħha.

Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, issaħħu l-Librerija u l-istrutturi ta’ appoġġ. Fl-1959 infetħu l-Evans Laboratories biex jospitaw il-Fakultà tax-Xjenza ħdejn l-isptar il-qadim tal-Kavallieri fil-Belt Valletta, u fl-1968 infetaħ il-bini ta’ Skola Medika ġdida ħdejn l-Isptar San Luqa fi Gwardamanġa. Fl-istess żmien ġie inawgurat il-Kampus il-ġdid fl-Imsida.

Il-Fakultà tal-Inġinerija Mekkanika u Elettrika (illum il-Fakultà tal-Inġinerija) u l-Fakultà tal-Edukazzjoni ngħaqdu mal-Università meta dak li kien il-Polytechnic (magħruf ukoll bħala l-Kulleġġ Malti għall-Arti, ix-Xjenza u t-Teknoloġija) ġie inkorporat magħha.

L-Università llum

Il-kampus tal-Università ta' Malta l-Msida

L-istruttura attwali tal-Università twaqqfet permezz tal-Att dwar l-Edukazzjoni ta’ l-1988.

Bħalissa studenti hemm madwar 11,000, fosthom madwar 600 barranin/fuq skambju, u qed jattendu korsijiet full-time jew part-time għal Grad jew għal diploma, li ħafna minnhom jimxu bis-sistema tal-moduli jew kredti. Il-korsijiet li jwasslu għal Grad huma mfassla b’mod li jipproduċu professjonisti kkwalifikati ħafna, b’esperjenza fir-riċerka, li ’l quddiem jokkupaw karigi ewlenin fl-industrija, fil-kummerċ u fis-settur pubbliku in ġenerali. L-Università llum għandha erbatax-il fakultà u numru ta’ ċentri u istituti interdixxiplinarji.

Fakultajiet

Fakultà tal-Arti
Fakultà tal-Ambjent mibni
Fakultà tad-Dentistrija
Fakultà tal-Ekonomija, Management u Accountancy
Fakultà tal-Edukazzjoni
Fakultà tal-Inġinerija
Fakultà tal-Liġi
Fakultà tal-Mediċina u l-Kirurġija
Fakultà tax-Xjenzi tas-saħħa
Fakultà tax-Xjenza
Fakultà tat-Teoloġija
Facoltà tat-Teknoloġija tal-Informatika u l-Komunikazzjoni
Fakultà tal-Midja u tax-xjenzi tal-Għerf

Xi lawrjati magħrufin

Ban Ki-Moon (laurea ad honorem)
Ġorġ Borg Olivier, politiku
Dom Mintoff, perit u politiku
Edward de Bono, psikologu
Katrine Camilleri, avvocato
Eddie Fenech Adami, imħallef u politiku
Karmenu Mifsud Bonnici, imħallef u politiku
Ignazio Falzon, saċerdot u beatu
Guido de Marco, politiku
Lawrence Gonzi, politiku
George Abela, politiku u president ta' Malta
Alfred Sant, politiku
Keith Azzopardi, diplomatiku

Retturi tal-Università

Retturi	Dati	Osservazzjonijiet
Roberto Ranieri Costaguti	1771 - 1773
Francesco Bonnici	1773 - 1776	Prefett tal-istudji
Domenico A. Malarbi	1776 - 1780
Giuseppe Angelo Moncada	1780 - 1786
Prospero Xuereb	1787 - 1788
Maturino Francesco de Muller	1790 - 1797
Giovanni Villet Bellet	1798
---	---	Okkupazzjoni Franċiża
Francesco Saverio Caruana	1800 - 1822
Girolamo Saverio Inglott	1822 - 1833
Emmanuele Rossignaud	1834 - 1841
Thaddeus O'Malley	1841 - 1842
Pietro Paolo Psaila	1842 - 1843	Rettur proviżorju
William Henry Butt	1844 - 1854
Saverio Schembri	1854 - 1880
Sigismondo Savona	1880 - 1887
Antonio Annetto Caruana	1887 - 1896
Napoleone Tagliaferro	1897 - 1904
Eduardo Magro	1904 - 1920
Temistokle Zammit	1920 - 1926
Thomas Agius	1926 - 1934
Robert Victor Galea	1934 - 1948
Joseph Albert Manché	1948 - 1963
Edwin J. Borg Costanzi	1963 - 1980
Donald H. Walwyn-James	1980 - 1982
George P. Xuereb	1982 - 1987
Peter Serracino Inglott	1987 - 1988
Edwin J. Borg Costanzi	1988 - 1991
Peter Serracino Inglott	1991 - 1996
Roger Ellul-Micallef	1996 - 2006
Juanito Camilleri	2006 - 2016
Alfred J. Vella	2016 -	Rettur attwali

Referenzi

^ [1] University of Malta

Ħoloq esterni

Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Università ta' Malta (University of Malta)

Sit uffiċjali tal-Università ta' Malta

[auc-1] [1] University of Malta

[1]

a • d • m Malta
Storja	Tempji Megalitiċi ta' Malta u Għawdex • Feniċi • Kartaġni • Repubblika Rumana (Qbid ta’ Malta (218 QK)) • Imperu Ruman • Malta Biżantina • Renju ta’ Sqallija (Invażjoni Normanna • Battalja ta Malta • Assedju ta' Malta (1429)) • Żmien il-Kavallieri (Invażjoni ta' Għawdex (1551)‎ • Assedju ta' Malta (1565)‎ • Rewwixta tal-Qassisin) • Konfoffa tal-ilsiera‎ • Okkupazzjoni Franċiża‎ (Invażjoni‎ • Assedju • Għawdex Indipendenti‎) • Protettorat ta' Malta‎ • Kolonja ta' Malta • Stat ta' Malta‎
Ġeografija	Baħar Mediterran • Gżejjer ta' San Pawl • Kemmuna • Kemmunett • Għawdex • Filfla
Kultura	Letteratura ta' Malta • Kċina Maltija • Reliġjon f'Malta
Politika	Kamra tad-Deputati ta' Malta • Kunsilli lokali ta' Malta • Alternattiva Demokratika • Imperium Europa • Partit Laburista (Malta) • Partit Nazzjonalista (Malta) • Volt Malta
Ekonomija	Bank Ċentrali ta' Malta • Ewro • Borża ta' Malta • Tassazzjoni • Trasport • Enerġija • Komunikazzjoni
Edukazzjoni	Università ta' Malta • MCAST