Aqbeż għall-kontentut

Katidral ta' Köln

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Il-Katidral ta' Köln billejl

Il-Katidral ta' Köln (bil-Ġermaniż: Kölner Dom, uffiċjalment Hohe Domkirche Sankt Petrus, bil-Malti: Katidral ta' San Pietru)[1] huwa katidral Kattoliku f'Köln, Nordrhein-Westfalen, il-Ġermanja. Huwa s-sede tal-Arċisqof ta' Köln u tal-amministrazzjoni tal-Arċidjoċesi ta' Köln. Huwa monument tal-Kattoliċiżmu Ġermaniż u tal-arkitettura Gotika u ġie ddikjarat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1996.[2] Huwa l-iktar attrazzjoni turistika ikonika tal-Ġermanja li tattira turisti, b'medja ta' 20,000 ruħ kuljum.[3] Il-katidral huwa għoli 157 metru, u attwalment huwa t-tieni l-itwal knisja b'żewġ spiri fl-Ewropa wara dik ta' Ulm, u t-tielet l-itwal knisja fid-dinja.[4] Il-katidral huwa l-ikbar knisja Gotika fit-Tramuntana tal-Ewropa u għandu t-tieni l-itwal spiri. Permezz tat-torrijiet biż-żewġ spiri, il-katidral għandu l-ikbar faċċata ta' kwalunkwe knisja fid-dinja. Il-kor għandu l-ikbar proporzjon bħala għoli u wisa', 3.6:1, ta' kwalunkwe knisja Medjevali.[5]

Il-kostruzzjoni tal-Katidral ta' Köln bdiet fl-1248 iżda waqfet għall-ħabta tal-1560[6], u tħalliet kif kienet. Ix-xogħol tkompla biss fis-snin 40 tas-seklu 19, u l-binja tlestiet skont il-pjanta Medjevali oriġinali fl-1880.

Il-bennejja Medjevali ta' Köln kienu ppjanaw struttura kbira biex tospita r-relikwarju tat-Tliet Maġi u biex taqdi r-rwol tagħha bħala post ta' qima għall-Imperatur Ruman Sagru. Minkejja li tħalliet mhux kompluta matul il-perjodu Medjevali, il-Katidral ta' Köln eventwalment ġie unifikat bħala "kapulavur ta' valur intrinsiku eċċezzjonali" u "xhieda kbira tal-qawwa u tal-persistenza tat-twemmin Kristjan fl-Ewropa Medjevali u moderna". It-torri tat-telekomunikazzjonijiet biss huwa ogħla mill-katidral fil-belt ta' Köln.[1]

Il-Knisja Kattolika ta' San Ġużepp f'Washington D.C., l-Istati Uniti, ġiet immudellata fuq dan il-katidral.[7]

Storja

[immodifika | immodifika s-sors]

Sit antik

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-pittura tat-Tliet Maġi ta' Stefan Lochner fuq l-artal tal-katidral

Meta bdiet il-kostruzzjoni tal-Katidral ta' Köln fl-1248 bit-tqegħid tal-ġebla tax-xewka, is-sit diġà kien ġie okkupat minn diversi strutturi preċedenti. L-iktar struttura bikrija x'aktarx li kienet maħżen tal-qamħ u possibbilment wara kien hemm tempju Ruman li nbena minn Merkurju Awgustu. Madankollu, mir-raba' seklu 'l quddiem, is-sit kien okkupat minn binjiet Kristjani, inkluż binja kwadra magħrufa bħala "l-eqdem katidral" li ġie kkummissjonat minn Maternus, l-ewwel isqof ta' Köln. Battisterju li jmur lura għas-seklu 7 kien jinsab fin-naħa tal-Lvant tal-katidral attwali iżda twaqqa' fis-seklu 9 biex jinbena katidral ieħor. Matul l-iskavi tal-katidral attwali, ġew skoperti oqbra fin-naħa tal-eqdem parti tal-binja; inkluż qabar ta' tifel li kien imżejjen b'mod rikk b'oġġetti funebri, u qaber ta' mara, maħsuba popolarment li kienet Wisigard. Huwa maħsub li ż-żewġ oqbra jmorru lura għas-seklu 6. Illum kulma fadal huma ftit fdalijiet tal-battisterju u tal-fonti ottagonali tal-magħmudija.[3]

It-tieni knisja, imsejħa l-"Katidral l-Antik", tlestiet fit-818. Din inqerdet bin-nar fit-30 ta' April 1248, matul ix-xogħol tad-demolizzjoni għat-tħejjija tal-katidral il-ġdid.[3]

Bidu Medjevali

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-kostruzzjoni tal-katidral fl-1820

Fl-1164, l-Arċisqof ta' Köln, Rainald ta' Dassel, akkwista r-relikwi tat-Tliet Maġi li l-Imperatur Ruman Sagru, Federiku Barbarossa, kien ħa mill-Bażilika ta' Sant'Eustorgio, f'Milan, l-Italja. Partijiet mir-relikwi mbagħad reġgħu ġew irritornati f'Milan. Ir-relikwi għandhom sinifikat reliġjuż kbir u attiraw bosta pellegrini mid-dinja Kristjana kollha. Kien importanti għall-uffiċjali tal-knisja li dawn ikunu ospitati kif suppost, u b'hekk ingħata bidu għal programm ta' bini bl-istil ġdid tal-arkitettura Gotika, ibbażat b'mod partikolari fuq il-Katidral Franċiż ta' Amiens.[2]

Il-kostruzzjoni tal-katridral fl-1855

Il-ġebla tax-xewka tpoġġiet fil-15 ta' Awwissu 1248, mill-Arċisqof Konrad von Hochstaden.[8] Il-parti tal-Lvant tal-katidral, li tlestiet taħt id-direzzjoni tal-arkitett Mastru Gerhard, ġiet ikkonsagrata fl-1322 u ġiet issiġillata permezz ta' ħajt temporanju ħalli setgħet tintuża u l-bqija tax-xogħol seta' jibqa' għaddej. 84 ħarrieġa fil-magħqad tal-kor imorru lura għal din il-fażi tal-bini.[8]

F'nofs is-seklu 14, beda x-xogħol fuq il-faċċata tal-Punent taħt l-arkitett il-Mastru Mikiel. Dan ix-xogħol waqaf fl-1473, u t-torri ta' Nofsinhar kien tlesta sal-livell tal-kampnar u fuqu ttella' krejn enormi li baqa' hemmhekk saħansitra għal 400 sena. Xi xogħol fuq l-istruttura tan-navata bejn il-faċċata tal-Punent u n-naħa tal-Lvant baqa' jsir b'mod intermittenti, iżda matul is-seklu 16 dan waqaf ukoll.[8]

Il-kostruzzjoni tal-katidral fl-1856

Tlestija fis-seklu 19

[immodifika | immodifika s-sors]

Bl-entużjażmu Romantiku tas-seklu 19 għall-Medju Evu u bl-ixprun tal-iskoperta tal-pjanta oriġinali għall-faċċata, ġie deċiż, bl-impenn tal-Qorti Prussjana Protestanta, li l-katidral jitlesta. Dan inkiseb bl-isforz ċiviku; is-Central-Dombauverein, stabbilit fl-1842, ġabar żewġ terzi mill-ispejjeż enormi, filwaqt li l-istat tal-Prussja pprovda t-terz l-ieħor. Dan l-istat b'hekk ipprova jtejjeb ir-relazzjonijiet tiegħu mal-għadd kbir ta' Kattoliċi fil-popolazzjoni tiegħu li kiseb fl-1815, iżda speċjalment wara l-1871, ġie meqjus bħala proġett li jissimbolizza n-nazzjon Ġermaniż.[9]

Ix-xogħol tkompla fl-1842 skont il-pjanta oriġinali tal-Medju Evu, iżda bl-użu ta' tekniki iktar moderni tal-kostruzzjoni, inkluż riffieda tas-saqaf magħmulin mill-ħadid. In-navata tlestiet u ġew miżjuda t-torrijiet. Il-qniepen ġew installati fis-snin 70 tas-seklu 19. L-ikbar qanpiena hija msejħa St. Petersglocke.

It-tlestija tal-ikbar katidral tal-Ġermanja ġiet iċċelebrata bħala avveniment nazzjonali fl-14 ta' Awwissu 1880, 632 sena wara l-bidu tal-kostruzzjoni. Fiċ-ċelebrazzjoni attenda l-Imperatur Wilhelm I. B'għoli ta' 157.38 metru, il-katidral kien l-ogħla binja fid-dinja għal erba' snin sat-tlestija tal-Monument ta' Washington.[10]

Tieni Gwerra Dinjija u storja wara l-gwerra

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-faċċata kompluta tal-Punent fl-1911

Il-katidral intlaqat erbatax-il darba mill-bumbardamenti mill-ajru matul it-Tieni Gwerra Dinjija. Minkejja dan, għalkemm ġarrab ħsarat estensivi, baqa' bħala l-unika binja la ma waqgħetx għalkollox bħall-kumplament tal-binjiet l-oħra tal-belt. Iż-żewġ spiri kienu post ikoniku faċilment rikonoxxibbli fin-navigazzjoni bl-ajru għall-bumbardamenti mill-inġenji tal-ajru tal-Alleati.

Fis-6 ta' Marzu 1945, f'żona fil-Punent tal-katidral (Marzellenstrasse/Trankgasse) seħħ kumbattiment aħrax bejn it-tankijiet tal-gwerra Amerikani tat-Tielet Diviżjoni Armata u Panther Ausf. A tal-brigata Panzer 106 Feldherrnhalle. Il-Panther irnexxielu jeqred Sherman u nqatlu tliet irġiel, qabel ma nqered b'T26E3 Pershing sigħat wara. Għadu jeżisti filmat tal-battalja li wasal sa żminijietna. Il-Panther meqrud iktar tard intwera ħdejn il-bażi tal-katidral għall-kumplament tal-gwerra.[11]

Suldat Amerikan u tank tal-gwerra meqrud fl-4 ta' April 1945

It-tiswijiet tal-ħsarat imġarrba fil-gwerra tlestew fl-1956. Tiswija ta' emerġenza fil-bażi tat-torri tal-Majjistral, li twettqet fl-1944 b'brikks ta' kwalità ħażina meħuda minn binja mġarrfa fil-qrib, baqgħet viżibbli bħala tfakkira tal-gwerra sal-2005, meta ġie deċiż li s-sezzjoni tiġi rrestawrata għad-dehra oriġinali tagħha.

Ix-xogħol ta' tiswija u ta' manutenzjoni jsir b'mod kostanti f'partijiet differenti tal-binja, li qajla ma jkollhiex xi armar imwaħħal magħha, peress li l-katidral huwa espost għall-elementi bħar-riħ, ix-xita u t-tniġġis li jwasslu biex il-ġebla titħammeġ u tittiekel. Id-Dombauhütte, stabbilit biex jibni l-katidral u jieħu ħsieb it-tiswijiet tiegħu, jingħad li jimpjega l-aqwa bennejja u naġġara fir-Rhineland. Nofs l-ispejjeż tat-tiswija u tal-manutenzjoni għadu jagħmel tajjeb għalihom id-Dombauverein.

Seklu 21

[immodifika | immodifika s-sors]
Veduta tal-Katidral mil-Lvant

Fit-18 ta' Awwissu 2005, il-Papa Benedittu XVI żar il-katidral matul iż-żjara appostolika tiegħu fil-Ġermanja, bħala parti mill-festivitajiet tal-2005 tal-Jum Dinji għaż-Żgħażagħ. Huwa stmat li miljun pellegrin żar il-katidral matul dak iż-żmien. Anke bħala parti mill-avvenimenti tal-Jum Dinji għaż-Żgħażagħ, il-Katidral ta' Köln ospita spettaklu gala televiżiv tal-Missa Solemnis ta' Beethoven mill-Orkestra Filarmonika Rjali u mill-Kor Filarmoniku ta' Londra taħt id-direzzjoni tas-surmast Sir Gilbert Levine.[12]

Fil-25 ta' Awwissu 2007, il-katidral irċieva tieqa ġdida tal-ħġieġ ikkulurit fit-transett tan-Nofsinhar. Ix-xogħol bil-ħġieġ ta' 113-il metru kwadru inħoloq mill-artist Ġermaniż Gerhard Richter bi spiża ta' €400,000 li tħallsu mid-donazzjonijiet. Ix-xogħol huwa magħmul minn 11,500 biċċa ħġieġ ikkulurit b'daqs identiku li qishom pixels, irranġati b'mod każwali minn xi kompjuter, li flimkien joħolqu qisu "tapit" ikkulurit. Minn mindu ntilfet it-tieqa oriġinali fit-Tieni Gwerra Dinjija, l-ispazju kien imtela' temporanjament bi ħġieġ komuni.[13] L-Arċisqof tal-katidral ta' dak iż-żmien, il-Kardinal Joachim Meisner, li kien jippreferi rappreżentazzjoni figurattiva ta' martri Kattoliċi tas-seklu 20 fuq it-tieqa, ma attendiex għall-iżvelar tat-tieqa.[14] Il-kariga mill-2014 hija okkupata mill-Kardinal Rainer Maria Woelki. Fil-5 ta' Jannar 2015, il-katidral baqa' mudlam għaliex il-fanali qawwijin li jdawluh is-soltu ntfew apposta bħala protesta kontra d-dimostrazzjonijiet ta' PEGIDA.[15]

Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]
Filmat tal-Katidral ta' Köln

Il-Katidral ta' Köln ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1996.[2] Fl-2004, il-katidral tpoġġa fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji fil-Periklu, bħala l-unika sit tal-Punent fil-periklu, minħabba pjanijiet li kien hemm dak iż-żmien għall-kostruzzjoni ta' diversi binjiet għoljin fil-qrib, li kien ikollhom impatt viżiv fuq is-sit.[16][17] Il-katidral tneħħa mil-lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Periklu fl-2006, wara d-deċiżjoni tal-awtoritajiet li jillimitaw l-għoli tal-binjiet qrib u madwar il-katidral.[18] Fl-2008 kien hemm ukoll modifika minuri fil-konfini tas-sit.[2]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (i) "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[2]

Bħala Sit ta' Wirt Dinji u binja li tospita r-Relikwarju tat-Tliet Maġi, il-Katidral ta' Köln huwa attrazzjoni ewlenija għat-turisti u għall-pellegrini, u huwa wieħed mill-eqdem siti ta' pellegrinaġġi u wieħed mill-iktar importanti fit-Tramuntana tal-Ewropa.[19] Il-viżitaturi jistgħu jitilgħu l-533 tarġa fil-garigor spirali tal-ġebel sabiex jaslu fuq il-pjattaforma ta' osservazzjoni f'għoli ta' madwar 100 metru. Il-pjattaforma toffri veduta panoramika fuq ix-xmara Renu.[1]

Issir konservazzjoni kontinwa fuq il-katidral biex tiġi indirizzata l-problema li sseħħ fil-ġebla ramlija li tiswied minħabba reazzjoni li sseħħ mal-aċidu sulfuriku tax-xita aċidika. Ix-xita aċidika hija konsegwenza tat-tniġġis tal-arja.[20]

Arkitettura

[immodifika | immodifika s-sors]
Abbozz trasversali tas-seklu 19 tas-sezzjoni ta' Nofsinhar tal-kor

Id-disinn tal-Katidral ta' Köln kien ibbażat pjuttost qrib il-Katidral ta' Amiens fi Franza bħala pjanta, stil, u proporzjon tal-wisa' u l-għoli tan-navata ċentrali. Il-pjanta għandha għamla ta' salib Latin, xi ħaġa komuni fil-katidrali Gotiċi. Il-katidral għandu żewġ korsiji fuq kull naħa, li jgħinu biex jirfdu waħda mill-ogħla volti Gotiċi fid-dinja, li hija kważi għolja daqs il-Katidral ta' Beauvais, li l-biċċa l-kbira tagħha ġġarrfet. Esternament, il-volta ġejja 'l barra bis-saħħa tar-riffieda b'għamla ta' ħnejjiet bi stil Franċiż. In-naħa tal-Lvant għandha ambulatorju uniku, u t-tieni korsija tiftaħ biex tagħti għal seba' kappelli ħdejn xulxin.[3]

Pjanta tal-katidral

Fuq ġewwa, il-kor Medjevali huwa iktar varjat u inqas mekkaniku fid-dettalji tiegħu mill-binja tas-seklu 19. Fih arranġament fi stil Franċiż b'arkata twila, gallerija dejqa delikata bi triforju mdawla permezz ta' twieqi mqassmin b'mod dettaljat sabiex ikunu f'sintonija mat-twieqi ta' fuq. It-twieqi tal-klerestorju huma twal u fihom xi ħġieġ figurattiv antik fis-sezzjonijiet ta' taħt. Kollox huwa mbagħad magħqud flimkien permezz tax-xaftijiet twal li jitilgħu mill-art sal-kapitelli fil-fawwara tal-volta. Il-volta għandha arranġament sempliċi maqsum f'erba'.

Il-kor għad għandu bosta mill-istrutturi oriġinali tiegħu, inkluż il-bankijiet imnaqqxin, li huma tassew sorprendenti speċjalment meta wieħed iqis li t-truppi Rivoluzzjonarji Franċiżi kienu pprofanaw il-binja. Statwa kbira ta' San Kristofru tħares 'l isfel lejn il-post fejn qabel kien hemm id-daħla għall-katidral, qabel ma l-katidral tlesta fl-aħħar tas-seklu 19.

In-navata fiha bosta twieqi bil-ħġieġ ikkulurit tas-seklu 19. Sett ta' ħamsa fuq in-naħa tan-Nofsinhar, imsejħa l-Bayernfenster, kienu rigal mingħand Ludwig I tal-Bavarja, u jirrappreżentaw ferm l-istil Ġermaniż ta' dak iż-żmien qisu ta' pittura.

Fuq barra, partikolarment mill-bogħod, il-binja hija ddominata miż-żewġ spiri tagħha, li huma Ġermaniċi għalkollox fil-karattru tagħhom, peress li huma lavur fil-beraħ bħal dak tal-katidrali ta' Ulm, ta' Vjenna, ta' Strasburgu u ta' Regensburg.[21]

Dimensjonijiet

[immodifika | immodifika s-sors]
Waħda mit-twieqi bil-ħġieġ ikkulurit tal-1509
Tul estern 144.58 m (474.3 ft)
Wisa' esterna 86.25 m (283.0 ft)
Wisa' tal-faċċata tal-Punent 61.54 m (201.9 ft)
Wisa' tal-faċċata tat-transett 39.95 m (131.1 ft)
Wisa' tan-navata (bil-korsiji, ġewwa) 45.19 m (148.3 ft)
Għoli tat-torri tan-Nofsinhar 157.31 m (516.1 ft)
Għoli tat-torri tat-Tramuntana 157.38 m (516.3 ft)
Għoli tat-turretta fit-tarf 109.00 m (357.61 ft)
Għoli tal-faċċati tat-transetti 69.95 m (229.5 ft)
Għoli tat-tarf tas-saqaf 61.10 m (200.5 ft)
Għoli tan-navata fuq ġewwa 43.35 m (142.2 ft)
Għoli tal-korsiji tal-ġnub 18 m (59 ft)
Erja tal-binja 7,914 m2 (85,185.59 sq ft)
Erja tas-superfiċe tat-twieqi 10,000 m2 (107,639.10 sq ft)
Erja tas-superfiċe tas-saqaf 12,000 m2 (129,166.93 sq ft)
Volum gross mingħajr riffieda 407,000 m3 (14,400,000 cu ft)

Teżori

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Kurċifiss tal-Isqof Gero tas-seklu 10, l-eqdem kurċifiss kbir magħruf

Wieħed mit-teżori tal-katidral huwa l-Artal Maġġuri, li ġie installat fl-1322. Inbena bl-irħam iswed, u b'ġebla solida twila 15-il pied (4.6 metri) bħala l-wiċċ. Il-biċċa ta' quddiem u l-ġnub fihom niċeċ bl-irħam abjad u fihom hemm għadd ta' figuri, bil-Inkurunazzjoni tal-Verġni Marija fiċ-ċentru.[22]

L-iktar kapulavur famuż fil-katidral huwa r-Relikwarju tat-Tliet Maġi, li ġie kkummissjonat minn Philip von Heinsberg, l-Arċisqof ta' Köln mill-1167 sal-1191, u li nħoloq minn Nicholas ta' Verdun, li beda jaħdem fuqu fl-1190. Tradizzjonalment jingħad li fih il-fdalijiet tat-Tliet Maġi, u li r-relikwi tagħhom kienu ġew akkwistati minn Federiku Barbarossa malli kkonkwista lil Milan fl-1164. Ir-relikwarju għandu daqs kbir u għamla ta' bażilika. Huwa magħmul mill-bronż u mill-fidda, indurat u mżejjen b'dettalji arkitettoniċi, skulturi, żmalt u ħaġar prezzjuż. Ir-relikwarju nfetaħ fl-1864 u nstab li kien fih għadem u ilbies.

Ir-Relikwarju tat-Tliet Maġi

Ħdejn is-sagristija hemm il-Gero-Kreuz, kurċifiss kbir imnaqqax mill-ballut u bi traċċi taż-żebgħa u tal-indurar. Jingħad li ġie kkummissjonat għall-ħabta tad-960 għall-Arċisqof Gero. Huwa l-eqdem kurċifiss kbir fit-Tramuntana tal-Alpi u l-iktar skultura tat-Tramuntana antika magħrufa ta' żmien il-Medju Evu.

Fil-Kappella tas-Sagrament hemm il-Madonna ta' Milan (bil-Ġermaniż: Mailänder Madonna), li tmur lura għal madwar l-1290. Din hija skultura tal-injam tal-Verġni Marija Mqaddsa u tal-Bambin Ġesù. L-artal tal-qaddisin patruni ta' Köln b'pittura ta' fuq l-artal mill-pittur Gotiku internazzjonali Stefan Lochner jinsab fil-Kappella ta' Santa Marija (bil-Ġermaniż: Marienkapelle). Wara t-tlestija fl-1265, il-kappelli ħdejn xulxin ittieħdu mill-ewwel bħala postijiet għall-oqbra. Ir-relikwi ta' San Irmgardis tpoġġew fil-post final ta' mistrieħ fil-Kappella ta' Sant'Agnese. Is-sarkofagu tat-trakite tagħha jitqies li nħoloq mix-xirka tal-bennejja tal-katidral għall-ħabta tal-1280.[23] Fil-Kappella tat-Teżor hemm ukoll opri tal-arti oħrajn.

Fi ħdan il-ħajt intern hemm par tavli tal-ġebel li fuqhom hemm imnaqqxa d-dispożizzjonijiet ifformulati mill-Arċisqof Englebert II (1262-1267) li skonthom il-Lhud tħallew jirresjedu f'Köln.

Mużika tal-knisja

[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Katidral ta' Köln għandu żewġ orgnijiet magħmula minn Klais Orgelbau: l-Orgni tat-Transett, li ġie magħmul fl-1948, u l-Orgni tan-Navata, li ġie magħmul fl-1998. Fost l-organisti tal-katidral kien hemm Josef Zimmermann, Clemens Ganz (1985-2001) u Winfried Bönig (2001).

Qniepen

[immodifika | immodifika s-sors]
Persuna kważi lanqas tidher ħdejn il-kobor tal-ikbar qanpiena tal-katidral

Il-Katidral għandu ħdax-il qanpiena tal-knisja, u erba' minnhom huma Medjevali. L-ewwel qanpiena kienet id-Dreikönigsglocke ("il-Qanpiena tat-Tliet Maġi") ta' 3.8 tunnellati, li ġiet fonduta fl-1418, ġiet installata fl-1437, u reġgħet ġiet fonduta fl-1880. Żewġ qniepen oħra, il-Pretiosa (10.5 tunnellati; li dak iż-żmien kienet l-ikbar qanpiena fid-dinja tal-Punent) u l-iSpeciosa (5.6 tunnellati) ġew installati fl-1448 u għadhom hemm fil-post sa llum.

Matul is-seklu 19, kif il-binja kienet waslet biex titlesta, kien hemm ix-xewqa li jiżdied l-ammont ta' qniepen. Din ix-xewqa setgħet titwettaq bis-saħħa tal-Imperatur Wilhelm I li ta kanun tal-bronż Franċiż, li kien inkiseb fl-1870-71, għal dan l-iskop. It-22 biċċa artillerija ntwerew barra l-katidral fil-11 ta' Mejju 1872. Andreas Hamm f'Frankenthal użahom biex tiġi fonduta qanpiena ta' iktar minn 27,000 kilogramma fid-19 ta' Awwissu 1873. It-tonalità ma kinitx armonjuża u sar tentattiv ieħor fit-13 ta' Novembru 1873. L-Assoċjazzjoni tal-Katidral Ċentrali, li kienet qablet li tkopri l-ispejjeż, ma riditx din il-qanpiena lanqas. Sar tentattiv ieħor fit-3 ta' Ottubru 1874. Il-qanpiena kolossali ġiet ittrasportata lejn Köln u fit-13 ta' Mejju 1875 ġiet installata fil-katidral. Din il-Kaiserglocke eventwalment ġiet imdewba fl-1918 biex jiġi appoġġat l-isforz tal-Ġermanja fil-gwerra. Il-Kaiserglocke kienet l-ikbar qanpiena fl-istorja li kienet setgħet titbandal 'hemm u 'l hawn b'mod ħieles.

Is-St. Petersglocke ("il-Qanpiena ta' San Pietru"; "Decke Pitter" bil-lingwa Kölsch jew bil-lingwaġġ komuni magħrufa bħala "Dicker Pitter") ta' 24 tunnellata, ġiet fonduta fl-1922 u saret l-ikbar qanpiena fid-dinja li setgħet titbandal 'l hemm u 'l hawn b'mod ħieles, sa ma ġiet fonduta qanpiena ġdida f'Innsbruck, l-Awstrija, għall-Katidral tas-Salvazzjoni tal-Poplu f'Bucharest, ir-Rumanija.

Qniepen tat-turretta fit-tarf

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Mettglocke – 280 kilogramma
  • Wandlungsglocke – 425 kilogramma
  • Angelusglocke – 763 kilogramma

Qniepen tal-kompartiment ewlieni tal-qniepen fl-ispira tan-Nofsinhar

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Aveglocke – 830 kilogramma
  • Kapitelsglocke – 1.4 tunnellata
  • Josephglocke – 2.2 tunnellati
  • Ursulaglocke – 2.5 tunnellati
  • Dreikönigsglocke – 3.8 tunnellati
  • Speciosa – 5.6 tunnellati
  • Pretiosa – 10.5 tunnellati
  • St. Petersglocke, il-Qanpiena l-Kbira tal-Ġermanja – 24 tunnellata
Qniepen tat-Torri tan-Nofsinhar
Isem Piż Nota
Qanpiena ta' San Pietru (Dicker Pitter) 24,000 kg C1
Pretiosa 10,500 kg G1
Speciosa 5,600 kg A1
Qanpiena tat-Tliet Maġi (Dreikönigsglocke) 3,800 kg B1
Qanpiena ta' Sant'Ursula (Ursulaglocke) 2,500 kg C2
Qanpiena ta' San Ġużepp (Josephglocke) 2,200 kg D2
Qanpiena tal-Kapitell (Kapitelsglocke) 1,400 kg E2
Qanpiena tat-Tifħir (Aveglocke) 830 kg G2

Biblijografija

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Swaan, Wim and Christopher Brooke, The Gothic Cathedral, Omega Books (1969), ISBN 0-907853-48-X.
  • Fletcher, Banister, A History of Architecture on the Comparative Method.
  • Hubbard, Howard, Masterpieces of Western Sculpture, Thames and Hudson, ISBN 0-500-23278-4.
  • Wolff, Arnold, Cologne Cathedral. Its History – Its Works of Arts, Verlag (editur) Kölner Dom, Köln: it-tieni edizzjoni, 2003, ISBN 978-3-7743-0342-3.

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ a b ċ KölnDeutschl, Cologne CathedralDompropstei Margarethenkloster 550667; Fax: +49221 1642 1700EmailWebsite, Phone: +49221 179 40-100. "Cologne Cathedral: Hohe Domkirche Sankt Petrus | Cologne Tourism". www.cologne-tourism.com (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-30.
  2. ^ a b ċ d e Centre, UNESCO World Heritage. "Cologne Cathedral". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-30.
  3. ^ a b ċ d "Offizielle Webseite des Kölner Doms | The offical Movie". web.archive.org. 2010-09-14. Arkivjat mill-oriġinal fl-2010-09-14. Miġbur 2021-07-30.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  4. ^ "Interesting issues". web.archive.org. 2019-04-17. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2019-04-17. Miġbur 2021-07-30.
  5. ^ Fletcher, Banister (1905). A History of Architecture on the Comparative Method. Scribner's Sons.
  6. ^ Leonard Ennen, Der Dom in Köln von seinem Beginne bis zu seiner Vollendung: Festschrift gewidmet den Freunden und Gönnern aus Anlass der Vollendung vom Verstande des Central-Dombauvereins, 1880, p. 79.
  7. ^ "For 150 years, St. Joseph's Catholic Church has served as a place of refuge and unity on Capitol Hill". Catholic Standard (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-30.
  8. ^ a b ċ "The Cologne Cathedral | www.cologne.de". Cologne.de (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-30.
  9. ^ Gilley, Sheridan; Stanley, Brian (2006). The Cambridge History of Christianity: Volume 8, World Christianities C.1815-c.1914. Cambridge University Press. p. 114. ISBN 978-0-521-81456-0.
  10. ^ Fallows, Samuel, ed. (1895). Progress. The University Association. p. 468.
  11. ^ Bjorkman, James. "Shootout at Cologne Cathedral". Miġbur 2021-07-30.
  12. ^ "Apostolic Journey to Cologne: Visit to the Cathedral of Cologne (August 18, 2005) | BENEDICT XVI". www.vatican.va. Miġbur 2021-07-30.
  13. ^ SPIEGEL, DER. "Neugestaltetes Fenster: Gerhard Richter digitalisiert Kölner Dom". www.spiegel.de (bil-Ġermaniż). Miġbur 2021-07-30.
  14. ^ SPIEGEL, DER. "Neugestaltetes Fenster: Gerhard Richter digitalisiert Kölner Dom". www.spiegel.de (bil-Ġermaniż). Miġbur 2021-07-30.
  15. ^ "Germany Pegida protests: Rallies over 'Islamisation'" (bl-Ingliż). 2015-01-06. Miġbur 2021-07-30.
  16. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "World Heritage Committee sounds the alarm for Cologne Cathedral". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-30.
  17. ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "Cologne Cathedral on UNESCO Danger List | DW | 06.07.2004". DW.COM (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-30.
  18. ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "UNESCO Removes Cologne Cathedral From Endangered List | DW | 11.07.2006". DW.COM (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-30.
  19. ^ "COLOGNE CATHEDRAL" (bl-Ingliż). 2014-06-01. Miġbur 2021-07-30.
  20. ^ Smallwood, Evelyn. "8 Fascinating Things You Didn't Know About Cologne's Cathedral". Culture Trip. Miġbur 2021-07-30.
  21. ^ Swaan, Wim and Christopher Brooke, The Gothic Cathedral, Omega Books (1969), ISBN 0-907853-48-X.
  22. ^ Holladay, Joan. Iconography of the High Altar in Cologne Cathedral, (1989).
  23. ^ Reiner Dieckhoff: Die mittelalterliche Ausstattung des Kölner Domes, in: Arnold Wolff (Hg.): Der gotische Dom in Köln; Vista Point Verlag, Köln 2008, p. 47.

Ħoloq esterni

[immodifika | immodifika s-sors]
Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Katidral ta' Köln (Cologne Cathedral)
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Katidral_ta%27_Köln&oldid=314900"