Christiansfeld
| Christiansfeld | ||
|---|---|---|
 Danimarka | ||
 | ||
| ||
| Amministrazzjoni | ||
| Stat sovran | Danimarka | |
| State | Danimarka | |
| Region of Denmark | Southern Denmark (en)  | |
| Municipality of Denmark | Kolding Municipality (en) | |
| Kodiċi postali |
6070 | |
| Ġeografija | ||
| Koordinati | 55°21′24″N 9°28′59″E / 55.35667°N 9.48306°EKoordinati: 55°21′24″N 9°28′59″E / 55.35667°N 9.48306°E | |
  Christiansfeld Christiansfeld (Denmark) | ||
| Superfiċjenti | 21.2 hectare, 384.6 hectare | |
| Għoli | 28 m | |
| Demografija | ||
| Popolazzjoni | 2,855 abitanti (1 Jannar 2014) | |
| Informazzjoni oħra | ||
| Fondazzjoni | 1773 | |
| Żona tal-Ħin | UTC+1u UTC+2 | |
| christiansfeldcentret.dk | ||
Christiansfeld huwa raħal fil-Muniċipalità ta' Kolding fin-Nofsinhar tal-Jutland fir-Reġjun tan-Nofsinhar tad-Danimarka, b'popolazzjoni ta' 3,008 ruħ (fl-1 ta' Jannar 2021).[1] Ir-raħal ġie stabbilit fl-1773 mill-Knisja Moravjana u ngħata ismu f'ġieħ ir-re Daniż Christian VII.[2] F'Lulju 2015, Christiansfeld ġie elenkat fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO bħala l-aqwa eżempju ppreservat tal-ippjanar u tal-arkitettura tal-irħula tal-Knisja Moravjana.[3]
Deskrizzjoni
[immodifika | immodifika s-sors]Ir-raħal inbena madwar il-pjazza tal-knisja ċentrali, ikkonfinata b'żewġ toroq paralleli lejn mil-Lvant għall-Punent. Il-Muniċipju, il-Kunvent tas-Sorijiet, il-Binja tal-Pumpieri, il-Vikarjat u l-eks residenza tas-sindku nbnew direttament mal-pjazza, filwaqt li l-ħwienet, ir-residenzi tal-familji, lukanda u skola nbnew tul it-toroq paralleli.[3] Bosta mill-binjiet residenzjali huma komunali, li kienet xi ħaġa tipika tal-insedjamenti Moravjani u kienu jintużaw mir-romol u min-nisa u mill-irġiel mhux miżżewġin tal-kongregazzjoni.[3] L-arkitettura ta' Christiansfeld hija omoġenja, u hija ddominata minn binjiet għoljin sular jew żewġ sulari, magħmula minn brikks sofor u b'soqfa b'madum aħmar. Ħafna mill-binjiet fi Christiansfeld għad għandhom l-istess użi oriġinali ta' meta nbnew.[4]
Storja
[immodifika | immodifika s-sors]Il-biċċa l-kbira ta' Christiansfeld inbniet bejn l-1773 u l-1800, skont pjanta rigoruża li ġiet ispirata mill-insedjamenti Moravjani bikrin ta' Herrnhaag u Gnadau. Sabiex iħeġġeġ il-kostruzzjoni, ir-re Christian VII wiegħed għaxar snin ta' eżenzjoni mit-taxxi lir-raħal u ħallas 10 % tal-ispejjeż tal-kostruzzjoni tad-djar il-ġodda. Sal-1779, il-populazzjoni tar-raħal laħqet il-279, u sal-1782, laħqet madwar 400 resident. Kien wieħed mill-bosta rħula f'Schleswig li uffiċjalment kienu ġew iddeżinjati bħala raħal żgħir fejn jiġi organizzat suq (flække).[4]
Fl-1864, Christiansfeld u l-bqija ta' Schleswig ġew ċeduti lill-Prussja b'riżultat tat-telfa li ġarrbet id-Danimarka fit-Tieni Gwerra ta' Schleswig. Ir-raħal baqa' parti mill-Ġermanja sal-1920 meta, bħala parti minn plebixxit imsejjaħ permezz tat-Trattat ta' Versailles, it-Tramuntana ta' Schleswig ivvutat biex terġa' tingħaqad mad-Danimarka. Wara r-riunifikazzjoni, il-Knisja Moravjana tilfet uħud mid-drittijiet li kienet kisbet bħala parti mill-istabbiliment tar-raħal fis-seklu 18. Pereżempju, ma baqax ikollha l-possibbiltà li tagħżel it-tmexxija tar-raħal, u dan witta t-triq għall-ewwel sindku Daniż tar-raħal li ma kienx membru tal-knisja fl-1920.[5] Il-knisja bigħet ukoll l-iskejjel tagħha għall-ħabta ta' dan iż-żmien fid-dawl tat-tnaqqis tal-membri tal-kongregazzjoni tagħha.
Mill-1970 sal-2007, ir-raħal kien is-sede amministrattiva tal-Muniċipalità ta' Christiansfeld, iżda tilef dan l-istatus u saret parti mill-Muniċipalità ta' Kolding wara r-Riforma Muniċipali tal-2007 (Kommunalreformen 2007).
Preżent
[immodifika | immodifika s-sors]Illum il-ġurnata, ir-raħal huwa attrazzjoni turistika: il-qalba antika tar-raħal, il-Knisja Moravjana bis-sala bajda, sempliċi u impressjonanti tagħha u ċ-ċimiterju speċjali jattiraw eluf ta' turisti fis-sena. L-arkitettura ppreservata tajjeb tiegħu hija waħda mir-raġunijiet li wasslet biex fl-1993 ir-raħal jiġi nnominat bħala sit indikattiv tad-Danimarka sabiex iktar 'il quddiem isir Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[6]
Ir-raħal huwa rinomat għall-kejkijiet tal-għasel tiegħu. Dawn ilhom jinħmew skont riċetta sigrieta mill-1783. Sal-2008, il-kejkijiet kienu jinħmew għand il-furnar oriġinali tas-seklu 18; il-binja tal-furnar ġiet rinnovata minħabba l-istandards sanitarji nazzjonali ġodda, iżda xorta għadhom jintużaw ir-riċetti oriġinali.
Sit ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]
L-insedjament tal-Knisja Moravjana ta' Christiansfeld ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2005. Is-sit ġie estiż fl-2024 u sar sit transnazzjonali li jinkludi tliet Insedjamenti tal-Knisja Moravjana fil-Ġermanja, fir-Renju Unit u fl-Istati Uniti wkoll.[3]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[3]
Nies notevoli
[immodifika | immodifika s-sors]- Christian David Gebauer (1777-1831), pittur Daniż imwieled Ġermaniż tal-annimali u tal-pajsaġġi, li trabba f'Christiansfeld
- Carl Fredrik Kiörboe (twieled fl-1799 f'Christiansfeld-1876), artist Żvediż imwieled Daniż, pittur tal-annimali
- Johann Christian Gebauer (1808-1884), kompożitur, organist u teoriku mużikali, li trabba f'Christiansfeld
- Camilla Collett (1813-1895), kittieba Norveġiża, forsi l-ewwel femminista Norveġiża, marret l-iskola f'Christiansfeld
- Samuel Kleinschmidt (twieled fl-1814 fi Greenland-1886), missjunarju u għalliem Ġermaniż/Daniż, li għallem f'Christiansfeld bejn l-1837 u l-1841
- Theodor Brorsen (1819-1895), astronomu Daniż, skopra ħames kometi; mar l-iskola f'Christiansfeld
- Carl Bock (1849-1932), uffiċjal tal-gvern, awtur, naturalista u esploratur Norveġiż; mar l-iskola f'Christiansfeld
- Hans Lunding (twieled fl-1899 fi Stepping, ħdejn Christiansfeld-1984), uffiċjal militari u kap tas-servizzi tal-intelligence navali u tal-armata; rebaħ ukoll medalja tal-bronż fil-Logħob Olimpiku tas-sajf tal-1936
- Henrik Toft (twieled fl-1981 f'Christiansfeld), plejer tal-futbol professjonali Daniż, li attwalment jilgħab mal-Kolding BK
- Maya Olesen (twieldet fl-1991 f'Christiansfeld), ikkompetiet għad-Danimarka fil-konkors tas-sbuħija ta' Miss World 2011
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "The Mobile Statbank - Population 1. January by urban and rural areas, population, area and population density and time". m.statbank.dk. Miġbur 2021-09-04.
- ^ Dansk Stednavne Leksikon, JYLLAND - Sydlige del, FYN med omliggende øer, (page 30). ISBN 87-00-55221-6 (bid-Daniż).
- ^ a b ċ d e Centre, UNESCO World Heritage. "Christiansfeld, a Moravian Church Settlement". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2021-09-04.
- ^ a b "Danish World Heritage Nomination: Christiansfeld, a Moravian Settlement" (PDF).
- ^ "Christiansfeld Centret". web.archive.org. 2011-07-19. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-07-19. Miġbur 2021-09-04.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Sites in Denmark, France and Turkey inscribed on UNESCO's World Heritage List". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2021-09-04.