Baħar tar-Ramel tan-Namibja
Il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja, magħruf ukoll bħala d-Deżert tan-Namibja jew sempliċement Namib (pronunzjata: /ˈnɑːmɪb/ NAH-mib;[1] bil-Portugiż: Namibe) huwa deżert kostali fin-Nofsinhar tal-Afrika. Skont l-iżjed definizzjoni wiesgħa, il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja huwa estiż fuq iktar minn 2,000 kilometru (1,200 mil) tul il-kosti tal-Atlantiku tal-Angola, tan-Namibja u tal-Majjistral tal-Afrika t'Isfel, u jibqa' jinżel lejn in-Nofsinhar mix-xmara Carunjamba fl-Angola, għan-Namibja u lejn ix-xmara Olifants fil-Kap tal-Punent fl-Afrika t'Isfel.[2][3][4] L-iżjed parti fit-Tramuntana tal-Baħar tar-Ramel tan-Namibja, estiża fuq 450 kilometru (280 mil) mill-fruntiera bejn l-Angola u n-Namibja, hija magħrufa bħala d-Deżert ta' Moçâmedes, filwaqt li l-parti tan-Nofsinhar tiegħu toqrob lejn id-Deżert Kalahari. Mill-kosta Atlantika lejn il-Lvant, il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja gradwalment jgħola bħala elevazzjoni sa 200 kilometru (120 mil) 'il ġewwa sa qiegħ it-Telgħa l-Kbira (bl-Ingliż: Great Escarpment). Il-preċipitazzjoni annwali tvarja bejn 2 millimetri (0.079 pulzieri) fl-iżjed reġjuni aridi sa 200 millimetru (7.9 pulzieri) fit-Telgħa, u b'hekk il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja huwa l-uniku deżert fin-Nofsinhar tal-Afrika. Peress li għadda minn kundizzjonijiet aridi jew semiaridi għal madwar 55-80 miljun sena, il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja jaf huwa l-eqdem deżert fid-dinja u fih uħud mill-iżjed reġjuni nexfin fid-dinja, u d-Deżert ta' Atacama biss fil-Punent tal-Amerka t'Isfel jista' jisfidah fil-parametri referenzjarji tal-età u tal-aridità.
Il-ġeoloġija tad-deżert tikkonsisti minn "ibħra" tar-ramel qrib il-kosta, filwaqt li iktar 'il ġewwa hemm pjanuri taż-żrar u rqajja' sparpaljati bil-muntanji. L-għaram jew id-duni tar-ramel, li wħud minnhom jaslu sa għoli ta' 300 metru (980 pied) u tul ta' 32 kilometru (20 mil), huma t-tieni l-ikbar fid-dinja wara d-duni tad-Deżert ta' Badain Jaran fiċ-Ċina. It-temperaturi tul il-kosta jkunu stabbli u ġeneralment ivarjaw bejn 9-20 °C (48-68 °F) annwalment, filwaqt li t-temperaturi iktar 'il ġewwa huma varjabbli —it-temperaturi binhar fis-sajf jistgħu jaqbżu l-45 °C (113 °F) filwaqt li l-iljieli jistgħu jkunu qrib iż-żero °C. Iċ-ċpar li joriġina mill-oċean permezz tal-kolliżjoni tal-Kurrent kiesaħ ta' Benguela u mal-kurrent u l-arja sħan miċ-Ċellola ta' Hadley joħloq medda ta' ċpar li spiss taħkem partijiet mid-deżert. Ir-reġjuni kostali jistgħu jesperjenzaw iktar minn 180 jum ta' ħafna ċpar fis-sena. Filwaqt li dan huwa periklu ewlieni għall-vapuri — b'iktar minn elf relitt tul il-Kosta tal-Iskeletri — huwa sors vitali ta' ndewwa għall-ħajja fid-deżert.[5]
Fil-Baħar tar-Ramel tan-Namibja ma jgħix kważi l-ebda bniedem għajr għal diversi insedjamenti żgħar u gruppi ta' rgħajja indiġeni, inkluż l-Ovahimba u l-Obatjimba Herero fit-Tramuntana, u t-Topnaar Nama fir-reġjun ċentrali. Minħabba l-antikità tiegħu, id-deżert jaf jospita iktar speċijiet endemiċi minn kwalunkwe deżert ieħor fid-dinja. Il-biċċa l-kbira tal-organiżmi selvaġġi tad-deżert huma artropodi u annimali żgħar oħra li jgħix bi ftit ilma, għalkemm annimali ikbar jgħixu fir-reġjuni tat-Tramuntana. Qrib il-kosta, l-ilma kiesaħ tal-oċean huwa rikk fir-riżorsi tas-sajd u jsostni popolazzjonijiet ta' foki kannella u għasafar tal-kosta, li jservu bħala priża għall-iljuni tal-baħar tal-Kosta tal-Iskeletri. Iktar 'il ġewwa, il-Park Nazzjonali ta' Namib-Naukluft isostni popolazzjoni ta' żebri tal-muntanji u mammiferi kbar oħra. Iktar fit-Tramuntana qrib il-Kosta tal-Iskeletri, jgħixu l-iljuni, l-iljunfanti u r-rinoċeronti. Għalkemm in-naħa ta' barra tad-deżert fil-biċċa l-kbira ma għandhiex veġetazzjoni, fiż-żoni kostali jgħixu l-likeni u s-sukkulenti, filwaqt li qrib it-Telgħa jgħixu l-arbuxxelli, il-ħaxix u l-pjanti effimeri. Diversi tipi ta' siġar jirnexxilhom jgħixu wkoll fil-klima estremament arida.
Etimoloġija
[immodifika | immodifika s-sors]L-isem Namib huwa ta' oriġini Khoekhoegowab (jew tal-lingwa Nama), u diversi sorsi rrapportaw li jfisser "medda enormi" u "żona fejn ma hemm xejn".[6]
Ġeografija u ġeoloġija
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja huwa wieħed mill-500 provinċja fiżjografika distinta tad-diviżjoni fiżjografika tal-Pjattaforma tal-Afrika t'Isfel. Jokkupa erja ta' madwar 80,950 kilometru kwadru (31,250 mil kwadru), estiż mix-xmara Uniab (fit-Tramuntana) sar-raħal ta' Lüderitz (fin-Nofsinhar) u mill-Oċean Atlantiku (fil-Punent) sat-Telgħa tan-Namibja (fil-Lvant). Huwa twil madwar 1,600 kilometru (1,000 mil) mit-Tramuntana għan-Nofsinhar u l-wisa' mil-Lvant għall-Punent tvarja minn 50 sa 160 kilometru (30 sa 100 mil). Lejn it-Tramuntana, id-deżert huwa estiż sal-Kaokoveld; il-linja diviżorja bejn dawn iż-żewġ reġjuni bejn wieħed u ieħor fil-latitudni tal-belt tal-Bajja ta' Walvis, u tikkonsisti minn medda dejqa ta' art (wiesgħa madwar 50 kilometru) li hija l-iżjed post niexef fin-Nofsinhar tal-Afrika. Lejn in-Nofsinhar, id-deżert jikkonfina mas-semideżert ta' Karoo tal-Afrika t'Isfel.[7]
In-Nofsinhar tal-Baħar tar-Ramel tan-Namibja (bejn Lüderitz u x-xmara Kuiseb) huwa magħmul minn żona enormi tad-duni, b'uħud mill-ogħla duni fid-dinja u fost l-iżjed duni spettakolari fid-dinja, li jvarjaw bejn lewn roża għal oranġjo jgħajjat. Fiż-żona ta' Sossusvlei, diversi duni jaqbżu għoli ta' 300 metru (1,000 pied). Il-kumplessità u r-regolarità tad-duni ġibdu l-attenzjoni tal-ġeologi għal deċennji sħaħ, iżda għadha mhix mifhuma sew.
Is-sors tar-ramel mhux ikkonsolidat (l-iżjed baħar tar-ramel reċenti) jiddomina mix-xmara Oranġjo, li titbattal fl-Atlantiku fin-Nofsinhar tal-Baħar tar-Ramel tan-Namibja, bi ftit kontributi fil-Lvant mix-xmajjar (issa effimeri) li jitbattlu fil-baħar tar-ramel. Għal din ir-raġuni, il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja ġie msejjaħ bħala "id-delta tax-xmara Oranġjo li ġiet spostata bir-riħ".[8]
Gradwalment mit-Tramuntana tas-Sossusvlei, ir-ramel iċedi postu lid-deżert tal-blat estiż minn Sossusvlei sax-xmara Swakop. Din iż-żona jgħaddi minnha t-Tropiku ta' Kaprikornu u fil-biċċa l-kbira tagħha hija ċatta, għalkemm hemm kanjons u elevazzjonijiet xeniċi f'xi żoni, pereżempju fis-sistema tal-Wied tal-Qamar. Filwaqt li l-biċċa l-kbira tal-ħamrija hija bil-blat, id-duni tar-ramel għadhom preżenti f'dan ir-reġjun; pereżempju d-duni tar-ramel jokkupaw il-biċċa l-kbira tal-kosta bejn il-Bajja ta' Walvis u Swakopmund.
Il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja huwa post importanti għall-estrazzjoni tat-tungstenu, tal-melħ u tad-djamanti.
Diversi xmajjar u nixxigħat jgħaddi mill-Baħar tar-Ramel tan-Namibja, għalkemm ix-xmajjar kollha fin-Nofsinhar tax-xmara Cunene u fit-Tramuntana tax-xmara Oranġjo huma effimeri u qajla jew qatt ma jaslu sal-oċean. Dawn ix-xmajjar ifeġġu fil-muntanji interni tan-Namibja u jnixxu wara l-maltempati bix-xita fis-sajf.[9]
Klima
[immodifika | immodifika s-sors]
L-aridità tal-Baħar tar-Ramel tan-Namibja hija kkawżata mill-arja niexfa li tinżel taċ-Ċellola ta' Hadley, imberrda mill-Kurrent kiesaħ ta' Benguela tul il-kosta. Tinżel inqas minn 10 millimetri (0.39 pulzieri) ta' xita kull sena fid-deżert li kważi ma jikber xejn fih. Apparti l-iskarsezza tax-xita, hija imprevedibbli wkoll. Il-Punent tal-Baħar tar-Ramel tan-Namibja jirċievi inqas xita (5 millimetri) mil-Lvant tal-Baħar tar-Ramel tan-Namibja (85 millimetru). Dan huwa dovut għal diversi fatturi. L-irjieħ li jiġu mill-Oċean Indjan jitilfu parti mill-umdità tagħhom meta jgħaddu mill-muntanji ta' Drakensberg, u essenzjalment ikunu nexfin meta jaslu fit-Telgħa tan-Namibja fit-tarf tal-Lvant tad-deżert. Min-naħa l-oħra, l-irjieħ li jiġu mill-Oċean Atlantiku jinżlu 'l isfel minħabba l-arja sħuna mil-Lvant; l-umdità tagħhom b'hekk tifforma s-sħab u ċ-ċpar. Iċ-ċpar ta' filgħodu li jiġi mill-oċean u li jibqgħu sejrin 'il ġewwa fid-deżert huma fenomenu regolari tul il-kosta, u l-biċċa l-kbira taċ-ċiklu tal-ħajja tal-annimali u tal-pjanti fil-Baħar tar-Ramel tan-Namibja jiddependu fuq dan iċ-ċpar bħala s-sors prinċipali tal-ilma.
Il-klima niexfa tal-Baħar tar-Ramel tan-Namibja tirrifletti l-kważi nuqqas ta' korpi tal-ilma fil-wiċċ. Il-biċċa l-kbira tax-xmajjar għandhom fluss taħt l-art u/jew ikunu nexfin għall-biċċa l-kbira tas-sena. Anke meta ma jkunux, normalment jitbattlu f'baċiri endorrejċi, mingħajr ma jaslu sal-baħar. Ix-xmajjar Swakop u Omaruru huma l-unika xmajjar li okkażjonalment jitbattlu fl-oċean.
Tul il-kosta kollha, iżda l-iktar fin-naħa tat-Tramuntana tagħha, l-interazzjoni bejn l-arja mimlija bl-ilma ġejja mill-baħar permezz tal-irjieħ min-Nofsinhar, uħud mill-iktar qawwijin fi kwalunkwe deżert kostali, u l-arja niexfa tikkawża ċpar kbir u kurrenti qawwijin. Minħabba f'hekk il-baħħara jintilfu waqt in-navigazzjoni; dan joħroġ fid-dieher permezz tal-bosta relitti tul il-Kosta tal-Iskeletri, fit-Tramuntana tal-Baħar tar-Ramel tan-Namibja. Uħud minn dawn ir-relitti jinsabu saħansitra sa 50 metru (55 jarda) 'il ġewwa, peress li bil-mod il-mod id-deżert qed jersaq fil-Punent lejn il-baħar, u b'hekk matul bosta snin jirbaħ l-art. Il-fenomenu ta' El Niño ta' Benguela (simili għall-fenomenu tal-Paċifiku li jwassal għat-tibdil ambjentali fl-ibħra) huwa mifrux mill-estwarju ta' Kunene lejn in-Nofsinhar, xi kultant sa Luderitz. L-ilmijiet sħan fondi u bi fluss tal-ilma assoċjat mill-Majjistral ġew ikkatalogati kompletament għall-ewwel darba mir-riċerkaturi tal-prodotti tas-sajd f'Cape Town (L V Shannon et al.). Ir-riċerka nnotat l-effett pożittiv tal-fenomenu ta' El Niño ta' Benguela fuq ix-xita li tinżel iktar 'il ġewwa. Ir-rekords tax-xita juru wkoll valuri pożittivi tul il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja, pereżempju fl-Istazzjon tar-Riċerka tad-Deżert u l-Gobabeb. Dan il-fenomenu jirrikorri bejn wieħed u ieħor kull deċennju (eżempji reċenti huma l-1974, l-1986, l-1994, l-1995, u l-2006).
Pjanti u annimali
[immodifika | immodifika s-sors]Flora
[immodifika | immodifika s-sors]
Diversi speċijiet mhux tas-soltu ta' pjanti u annimali jgħixu f'dan id-deżert, u ħafna minnhom huma endemiċi u adattaw ferm għall-klima speċifika tal-inħawi.
Waħda mill-pjanti endemiċi fost l-iktar magħrufa tal-Baħar tar-Ramel tan-Namibja hija l-pjanta stramba tal-Welwitschia mirabilis; pjanta qisha arbuxxell, li tkabbar żewġ werqiet twal tawwalin b'mod kontinwu tul il-ħajja tagħha. Dawn il-werqiet jaf ikunu twal diversi metri, mibrumin u maqsumin mill-irjieħ tad-deżert. L-għerq tal-pjanta tiżviluppa f'disk konkavu u ċatt maż-żmien. Il-Welwitschia hija notevoli għall-għajxien tagħha fil-kundizzjonijiet aridi estremi fil-Baħar tar-Ramel tan-Namibja, u tikseb il-biċċa l-kbira tal-indewwa miċ-ċpar kostali mill-baħar. Żona fejn il-Welwitschias hija pjuttost komuni hija fil-madwar tal-Wied tal-Qamar, inkluż, isimhom magħhom, il-Pjanuri tal-Welwitschia.
Hemm ukoll irqajja' ċirkolari ta' art li fihom ma jikbrux pjanti, u dawn ivarjaw bejn dijametru ta' 12-il metru u 22 metru (7 piedi u 39 pied) u spiss madwarhom ikollha tkabbir stimolat tal-ħaxix, pereżempju qrib il-kamp tad-deżert ta' Wolwedans.
Fawna
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-fawna tal-Baħar tar-Ramel tan-Namibja tinkludi l-iktar l-artropodi u annimali żgħar oħra li kapaċi jgħixu bi ftit ilma, iżda ftit speċijiet ta' annimali ikbar jgħixu fid-deżert ukoll, fosthom l-għażżiela (bħall-gemsboks u l-ispringboks), in-nagħma, u f'xi żoni saħansitra l-iljunfanti jew l-iljuni tad-deżert. Dawn l-ispeċijiet kollha żviluppaw tekniki biex ikunu jistgħu jgħixu fl-ambjent tad-deżert. Diversi speċijiet ta' ħanfusiet endemiċi, bħall-ħanfusa tad-Deżert tan-Namibja, għandhom elitroni mħattbin b'disinn ta' ħotbiet idrofiliċi u strixxi idrofobiċi. Permezz tagħhom l-umdità taċ-ċpar ta' filgħodu tikkondensa fi qtar, li joqtru 'l isfel lejn ħalq il-ħanfus; kollettivament dawn huma magħrufa bħala "ħanfus taċ-ċpar". Ħanfusa oħra, il-Lepidochora discoidalis, tinseġ għanqbut li permezz tagħhom "taqbad l-ilma". Ix-xakalli ta' daharhom sewda jilgħaqu l-umdità mill-ġebel. Il-gemsboks (magħrufa wkoll bħala l-għażżiela tal-Afrika t'Isfel) kapaċi jtellgħu t-temperatura ta' ġisimhom sa 40 °C fl-iktar sigħat sħan ta' binhar. Id-deżert jospita wkoll l-meerkats u diversi speċijiet ta' gremxul.
Attività umana
[immodifika | immodifika s-sors].jpg)
Qabel is-seklu 20, xi individwi San kienu jimirħu fil-Baħar tar-Ramel tan-Namibja, u kienu jiġbru pjanti li jittieklu mill-kosta, kienu jikkaċċjaw iktar 'il ġewwa, u kienu jixorbu l-meraq tal-bettieħ tat-tip tsamma. Illum il-ġurnata, xi individwi Herero għadhom jirgħu l-bhejjem tagħhom fil-Kaokoveld fi ħdan il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja u jeħduhom minn sit bl-ilma għall-ieħor. Ftit individwi Nama Khoikhoi għadhom jirgħu l-bhejjem tagħhom max-xtut tax-xmara Kuiseb fid-deżert. Il-biċċa l-kbira tan-nies nattivi telqu mis-sit, u b'hekk il-maġġoranza l-kbira tad-deżert huwa diżabitat.
L-isteppi fin-Nofsinhar tad-deżert huma magħmulin l-iktar minn ranches ġestiti mill-Ewropej, li jkabbru n-nagħaġ Karakul bl-għajnuna tan-nies lokali u li jibagħtu s-suf tal-ħaruf lejn l-Ewropa għall-kowtijiet tas-suf. Il-biċċa l-kbira tal-kumplament tad-deżert huwa mwarrab għall-konservazzjoni. Parti enormi mid-deżert, imsejħa Sperrgebiet, ma kinitx aċċessibbli minħabba l-preżenza tad-djamanti, li jiġu estratti fl-inħawi fil-ħalq tax-xmara Oranġjo. Għalkemm id-deżert huwa diżabitat fil-biċċa l-kbira tiegħu u inaċċessibbli, hemm insedjamenti matul is-sena kollha f'Sesriem, qrib iż-żona tas-Sossusvlei, u raggruppamenti żgħar oħra f'postijiet oħra. Moçâmedes fl-Angola, u Lüderitz, il-Bajja ta' Walvis, u Swakopmund fin-Namibja, li jikkonfinaw mad-deżert, huma l-insedjamenti prinċipali fl-inħawi.
Il-film tal-2015 Mad Max: Fury Road inġibed hawnhekk.
Fl-2019, l-artist Namibjan-Ġermaniż Max Siedentopf ħoloq installazzjoni fil-Baħar tar-Ramel tan-Namibja li jikkonsisti minn ċirku ta' blokok bojod kbar b'sitt speakers fuqhom imqabbdin ma' MP3 player li jaħdem bl-enerġija tax-xemx sabiex tindaqq b'mod kontinwu l-kanzunetta tal-1982 "Africa" tal-grupp Amerikan Toto. Il-pożizzjoni eżatta tal-installazzjoni ma ġietx żvelata.
Sit ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Baħar tar-Ramel tan-Namibja ġie ddeżinjat bħala s-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2013.[10]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' erba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (vii) "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali"; il-kriterju (viii) "Eżempju straordinarju li jirrappreżenta stadji importanti tal-istorja tad-dinja, inkluż it-trapass tal-ħajja, il-proċessi ġeoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-iżvilupp tat-tipi differenti ta' art, jew il-karatteristiċi ġeomorfiċi jew fiżjografiċi sinifikanti"; il-kriterju (ix) "Eżempju straordinarju li jirrappreżenta proċessi ekoloġiċi u bijoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-evoluzzjoni u fl-iżvilupp ta' ekosistemi u ta' komunitajiet ta' pjanti u ta' annimali terrestri, tal-ilma ħelu, kostali u tal-baħar"; u l-kriterju (x) "Post fejn hemm l-iktar ħabitats naturali importanti u sinifikanti għall-konservazzjoni fil-post tad-diversità bijoloġika, inkluż fejn hemm speċijiet mhedda ta' valur universali straordinarju mill-perspettiva tax-xjenza jew tal-konservazzjoni".[10]
Park Nazzjonali ta' Namib-Naukluft
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Park Nazzjonali ta' Namib-Naukluft, li huwa estiż fuq parti kbira mill-Baħar tar-Ramel tan-Namibja, huwa l-ikbar riżerva naturali fl-Afrika u wieħed mill-ikbar fid-dinja. Filwaqt li l-biċċa l-kbira tal-park bilkemm hija aċċessibbli, hemm diversi attrazzjonijiet magħrufa sew fost il-viżitaturi. L-attrazzjoni prominenti hija ż-żona ta' Sossusvlei, fejn hemm għaram tar-ramel oranġjo għoljin madwar meded tal-melħ bojod jgħajtu, li joħolqu pajsaġġ affaxxinanti.
L-aċċess għall-park isir permezz ta' toroq biż-żrar jew toroq imħarbtin (għal għal 60 kilometru ta' toroq bil-konkos minn Sesriem sa Sossusvlei) jew permezz ta' inġenji tal-ajru ħfief minn Windhoek (il-belt kapitali tan-Namibja, madwar 480 kilometru jew 300 mil 'il bogħod fil-Grigal taċ-ċentru tad-deżert), jew permezz ta' Swakopmund u l-Bajja ta' Walvis fit-Tramuntana tad-deżert.
Postijiet notevoli
[immodifika | immodifika s-sors]- Bogenfels
- Sesriem
- Il-Kosta tal-Iskeletri
- Solitaire
- Sossusvlei
- Deadvlei
- Duna 45
- Spitzkoppe
- Swakopmund
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "NAMIB DESERT | Meaning & Definition for UK English | Lexico.com". web.archive.org. 2022-07-29. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2022-07-29. Miġbur 2024-01-25.
- ^ Goudie, Andrew (2010). "Chapter 17: Namib Sand Sea: Large Dunes in an Ancient Desert". In Migoń, Piotr (ed.). Geomorphological Landscapes of the World. New York, NY: Springer. pp. 163-169. ISBN 978-90-481-3054-2.
- ^ Stone, A. E. C. (2013-06-01). "Age and dynamics of the Namib Sand Sea: A review of chronological evidence and possible landscape development models". Journal of African Earth Sciences. 82: 70–87.
- ^ Gates, Henry Louis; Appiah, Kwame Anthony, eds. (2010). Encyclopedia of Africa. Vol. 2. Oxford: Oxford University Press. p. 213. ISBN 978-0-19-533770-9.
- ^ Nicholson, Sharon E. (2011). Dryland Climatology. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 385–388. ISBN 978-0-521-51649-5.
- ^ "A mystery in the world's oldest desert". www.bbc.com. Miġbur 2024-01-25.
- ^ "Terrestrial Ecoregions -- Namib desert (AT1315)". web.archive.org. 2010-03-08. Arkivjat mill-oriġinal fl-2010-03-08. Miġbur 2024-01-25.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Garzanti, Eduardo; Andò, Sergio; Vezzoli, Giovanni; Lustrino, Michele; Boni, Maria; Vermeesch, Pieter (2012). "Petrology of the Namib Sand Sea: Long-distance transport and compositional variability in the wind-displaced Orange Delta". Earth-Science Reviews. 112 (3–4): 173–189.
- ^ Stone, A. E. C.; Thomas, D. S. G. (2013). "Casting new light on late Quaternary environmental and palaeohydrological change in the Namib Desert: A review of the application of optically stimulated luminescence in the region". Journal of Arid Environments. Deserts of the World: Namib Desert: 50 years of research in a hyperarid desert. 93: 40–58.
- ^ a b Centre, UNESCO World Heritage. "Namib Sand Sea". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-01-25.