Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu
Il-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu jew Camino de Santiago (bil-Latin: Peregrinatio Compostellana) huwa network ta' rotot u mogħdijiet tal-pellegrini jew pellegrinaġġi li kollha jwasslul għas-santwarju tal-appostlu San Ġakbu l-Kbir fil-katidral ta' Santiago de Compostela, fir-reġjun ta' Galizja fil-Majjistral ta' Spanja, fejn jingħad li l-appostlu jinsab midfun. Ħafna nies isegwu xi waħda minn dawn ir-rotot bħala forma ta' eżerċizzju spiritwali jew irtir għat-tkabbir spiritwali tagħhom. Ir-rotot huma popolari wkoll ma' dawk li jħobbu jimxu fin-natura jew inkella jmorru fil-kampanja bir-rota jew biż-żiemel waħedhom jew ma' gruppi turistiċi.
Il-Camino Francés jew ir-Rotta minn Franza ilu Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fi Spanja mill-1993 u fl-2015 ġie estiż bir-Rotot tat-Tramuntana ta' Spanja wkoll.[1][2]
Pellegrinaġġ Kristjan ewlieni[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu kien wieħed mill-iktar pellegrinaġġi Kristjani importanti matul it-tieni parti tal-Medjuevu, u min kien jagħmel dan il-pellegrinaġġ seta' jikseb l-indulġenza plenarja.[3] Fost il-pellegrinaġġi ewlenin l-oħra kien hemm il-Via Francigena (il-Pellegrinaġġ ta' San Franġisk) lejn Ruma u l-pellegrinaġġ lejn Ġerusalemm.
Stejjer leġġendarji jirrakkontaw li l-fdalijiet tal-katavru ta' San Ġakbu ġew ittrasportati b'dgħajsa minn Ġerusalemm sat-Tramuntana ta' Spanja, fejn l-appostlu jinsab midfun fil-belt Spanjola ta' Santiago de Compostela. L-isem Santiago joriġina mill-evoluzzjoni lokali bil-Galizjan tal-Latin Vulgari Sancti Iacobi, jiġifieri San Ġakbu.
Il-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu fih diversi rotot u mogħdijiet differenti li jwasslu sa Santiago de Compostela. Tradizzjonalment, kif jagħmlu ħafna pellegrini, il-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu jibda mid-dar tal-pellegrin u jispiċċa fil-katidral ta' Santiago de Compostela. Minkejja dan, hemm għadd ta' rotot jew mogħdijiet li jitqiesu bħala prinċipali. Matul il-Medjuevu, ħafna pellegrini kien jagħmlu l-pellegrinaġġ tul waħda mir-rotot jew mill-mogħdijiet. Madankollu, il-Pesta s-Sewda, ir-Riforma Protestanta, u l-irvelli politiċi fis-seklu 16 fl-Ewropa kienu wasslu biex ma tibqax daqshekk popolari. Fis-snin 80 tas-seklu 20, ftit mijiet ta' pellegrini kienu jirreġistraw fl-uffiċċju tal-pellegrini f'Santiago de Compostela. F'Ottubru 1987, il-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu ġie ddikjarat bħala l-ewwel Rotta Kulturali Ewropea mill-Kunsill tal-Ewropa u fl-1993 ġie ddikjarat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO. Minn dak iż-żmien 'l hawn, il-pellegrinaġġ kulma jmur beda jattira iktar u iktar pellegrini internazzjonali u turisti.
Kull meta Jum San Ġakbu (il-25 ta' Lulju) jinzerta l-Ħadd, il-katidral ta' Santiago de Compostela jiddikjara Sena Qaddisa jew tal-Ġublew. Skont meta jkun hemm sena bisestili, is-Sena tal-Ġublew taħbat kull ħames, sitta jew 11-il sena. L-iktar reċenti kienu l-1982, l-1993, l-1999 u l-2004 u issa jmiss l-2021, l-2027 u 2032.[4]
Storja[immodifika | immodifika s-sors]
Storja ta' qabel il-Kristjaneżmu[immodifika | immodifika s-sors]
Ir-rotta prinċipali lejn Santiago de Compostela ssegwi rotta ta' żmien ir-Rumani, li kienet tibqa' sejra sal-kosta Atlantika ta' Galizja, u tintemm f'Kap Finisterre. Għalkemm illum il-ġurnata nafu li l-Kap Finisterre, l-iktar punt fil-Punent ta' Spanja, mhuwiex l-iktar punt fil-Punent tal-Ewropa (Cabo da Roca fil-Portugall huwa l-iktar punt fil-Punent tal-Ewropa kontinentali), il-fatt li r-Rumani kienu sejħulu Finisterrae (jiġifieri litteralment tmiem id-dinja bil-Latin) jindika li kienu jaħsbuha b'dak il-mod (li llum nafu li kien żbaljat). Fis-satra tal-lejl, it-Triq ta' Sant'Anna fis-sema bħal donnha tindika fejn hi r-rotta, u għalhekk ir-rotta tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu ngħatat il-laqam ta' "Voie lactée" – it-Triq ta' Sant'Anna bil-Franċiż.[5]
Arzella tal-pellegrini[immodifika | immodifika s-sors]
L-arzella tal-pellegrina, li spiss tinstab fix-xtut tal-Galizja, ilha titqies bħala s-simbolu tal-Camino de Santiago. Matul is-sekli, l-arzella tal-pellegrini ngħatat diversi tifsiriet metaforiċi, prattiċi u mitiċi, anke jekk ir-rilevanza tagħha setgħet fil-fatt ġiet mix-xewqa tal-pellegrini li jkollhom tifkira x'jieħdu lura magħhom id-dar.
Żewġ verżjonijiet tal-iktar mit komuni dwar l-oriġini tas-simbolu għandhom x'jaqsmu mal-mewt ta' San Ġakbu, li miet martri bil-qtugħ ir-ras f'Ġerusalemm fis-sena 44 W.K. Skont il-leġġendi Spanjoli, kien qatta' xi żmien jipprietka l-Vanġelu fi Spanja, iżda reġa' lura l-Ġudea wara li ra xbieha tal-Verġni Marija fix-xatt tax-xmara Ebro.[6][7]
- Verżjoni 1: Wara li Ġakbu l-Kbir miet, id-dixxipli tiegħu ttrasportaw il-katavru tiegħu lejn il-Peniżola Iberika biex jindifen fil-post li issa jissejjaħ Santiago de Compostela. F'nofs ta' baħar, lil hinn mill-kosta ta' Spanja, maltempata qawwija ħakmet id-dgħajsa, u l-katavru ntilef fil-baħar. Madankollu, wara ftit żmien, il-mewġ tella' l-katavru l-art, u dan instab mal-kosta mgħotti bl-arzelli tal-pellegrini.
- Verżjoni 2: Wara li Ġakbu l-Kbir miet, il-katavru tiegħu ġie ttrasportat b'dgħajsa mmexxija minn anġlu lejn il-Peniżola Iberika biex jindifen fil-post li issa jissejjaħ Santiago de Compostela. Kif id-dgħajsa bdiet toqrob lejn l-art, inzerta kien qed jiġi ċċelebrat tieġ ta' żewġ żgħażagħ tul il-kosta. Iż-żagħżugħ miżżewweġ kien riekeb żiemel, u malli ż-żiemel lemaħ id-dgħajsa, sfratta lejn il-baħar biż-żagħżugħ b'kollox. Permezz ta' miraklu, kemm iż-żiemel kif ukoll iż-żagħżugħ ħarġu mill-baħar ħajjin, miksija arzelli tal-pellegrini.[8]
Mir-rabta tagħha mal-Camino, l-arzella tal-pellegrini bdiet tirrappreżenta l-pellegrinaġġ inġenerali, kemm lejn xi santwarju speċifiku kif ukoll lejn il-ġenna, bħalma nsibu fil-Bibbja fil-Ktieb tal-Lhud 11:13, li jidentifika l-Kristjani "kienu barranin u għorba fuq l-art".
Bħala s-simbolu tal-Camino de Santiago, l-arzella tal-pellegrini tidher spiss ħafna tul ir-rotot u l-mogħdijiet tal-pellegrinaġġ bħala sinjal li l-pellegrini jsegwu biex ikunu jafu fejn iridu jmorru. Barra minn hekk, l-arzella spiss tinġarr fuq il-pellegrini stess li jkunu qed jagħmlu l-pellegrinaġġ lejn Santiago de Compostela. Il-biċċa l-kbira tal-pellegrini jirċievu jew jixtru arzella tal-pellegrini fil-bidu tal-pellegrinaġġ tagħhom u jew iħituha mal-ħwejjeġ jew mal-basket tagħhom, jew inkella jdendluha qisha ġiżirana m'għonqhom jew iwaħħluha ma xi zokk li jkunu qed jużaw bħala bastun.
Barra minn hekk, fl-antik l-arzella tal-pellegrini kienet taqdi rwol iktar prattiku għaliex kienet tintuża qisha skutella mill-pellegrini biex jixorbu minnha meta jgħaddu ħdejn xi għajn.
Matul il-Medjuevu, l-arzella tal-pellegrini kienet tintuża bħala prova li wieħed lesta l-pellegrinaġġ iktar milli simbolu li jintlibes waqt il-pellegrinaġġ.[9]
L-għasluġ tal-pellegrini kien simbolu ieħor tal-pellegrinaġġ li kien jintuża (u xi kultant għadu jintuża) mill-pellegrini bħala bastun fi triqithom lejn is-santwarju ta' Santiago de Compostela fi Spanja. Ġeneralment, l-għasluġ kien ikun zokk b'qisu granpun fit-tarf tiegħu li miegħu l-pellegrini setgħu jwaħħlu xi ħaġa (pereżempju xi qargħa ħamra mnixxfa (simbolu ieħor tal-pellegrinaġġ) li kienu jużaw bħala kontenitur tal-ilma jew tal-inbid).[10]
Rotta Medjevali[immodifika | immodifika s-sors]
.jpg)
L-iktar żjarat bikrin fis-santwarju ddedikat lil San Ġakbu f'Santiago de Compostela jmorru lura għas-seklu 9 meta kien hemm ir-Renju tal-Asturjas u tal-Galizja. Il-pellegrinaġġ sas-santwarju sar l-iktar pellegrinaġġ magħruf fil-Medjuevu, u saret drawwa li kull min ilesti l-pellegrinaġġ u jerġa' jaqbad triqtu lura d-dar jilbes arzella tal-pellegrini bħala prova li lesta l-pellegrinaġġ. Din il-prassi nbidlet ta' taħt fuq iżda s-simbolu baqa' jintuża u sar emblematiku.[11]
L-ewwel pellegrini ddokumentati kienu ġew minn xi rħula qabel il-Pirinej u żaru s-santwarju f'nofs is-seklu 11, iżda milli jidher il-pellegrini bdew jiżdiedu sew għall-ħabta tas-seklu 12 meta bdew jiġu minn ferm iktar 'il bogħod. L-ewwel pellegrini ddokumentati li kienu ġew mill-Ingilterra wettqu l-pellegrinaġġ bejn l-1092 u l-1105. Madankollu, sal-bidu tas-seklu 12, il-pellegrinaġġ sar organizzat sew.
Wieħed mill-iktar figuri li ħeġġeġ il-pellegrinaġġ fis-seklu 12 kien il-Papa Kallistu II, li beda s-Snin tal-Ġublew ta' Compostela.[12] Il-gwida uffiċjali ta' dawk iż-żminijiet kien il-Codex Calixtinus (il-Kodiċi ta' Kallistu). Dan ġie ppubblikat lejn l-1140, u l-ħames ktieb tal-Kodiċi għadu jitqies bħala s-sors definittiv għal ħafna gwidi moderni. Erba' rotot tal-pellegrinaġġ elenkati fil-Kodiċi joriġinaw fi Franza u jingħaqdu lkoll f'Puente la Reina, Spanja. Minn hemmhekk, rotta prinċipali definita sew taqsam it-Tramuntana kollha ta' Spanja u tgħaqqad flimkien il-bliet ta' Burgos, Carrión de los Condes, Sahagún (iċ-ċentru tal-Camino Francés), León, Astorga, u Santiago de Compostela.
Il-ħtiġijiet ta' kuljum tal-pellegrini tul ir-rotta lejn Santiago de Compostela u lura kienu ssodisfati minn sensiela ta' sptarijiet ta' vera u oħrajn li kienu eks sptarijiet u kienu jintużaw qishom bereġ jew lukandi/hostels biex jilqgħu lill-pellegrini. Din l-idea ġiet żviluppata u għadha teżisti sa llum fejn hemm ħafna albergues li jilqgħu lill-pellegrini u jkopru l-ispejjeż bid-donazzjonijiet. Xi rħula tul il-Camino għad għandhom dan il-kunċett f'isimhom bħal pereżempju Hospital de Órbigo. L-"isptarijiet" jew albergues spiss kienu jkunu mmexxija mill-Ordnijiet Kattoliċi u kien ikollhom il-protezzjoni rjali.
L-arkitettura Romaneska, ġeneru ġdid ta' arkitettura ekkleżjastika, kienet disinjata b'arkati kbar biex ilaħħqu mal-folol kbar ta' pellegrini devoti.[13] Għalkemm ħafna mill-pellegrini kienu jkunu foqra, xorta waħda tul ir-rotta kien ikun hemm ħwienet bħal dawk attwali li kienu jbigħu kull xorta ta' tifkiriet, simboli u affarijiet bħal pereżempju l-arzella tal-pellegrini. Il-pellegrini spiss kienu jitolbu lil San Rokku u sa llum il-ġurnata tul ir-rotot għadek tara ħafna xbihat tiegħu bis-Salib ta' San Ġakbu.
Ir-rotot tal-pellegrinaġġ lejn Santiago de Compostela kienu possibbli minħabba l-protezzjoni u l-libertà pprovduta mir-Renju ta' Franza, minn fejn kienu joriġinaw il-maġġoranza tal-pellegrini. Ħafna Franċiżi kummerċjanti (inkluż uħud minn Gascogne u minn inħawi oħra li ma kinux taħt il-kuruna Franċiża) bdew jgħixu fil-bliet u fl-irħula tul ir-rotot tal-pellegrinaġġ, kif nistgħu naraw mill-kunjomijiet li nstabu fl-arkivji. Il-pellegrini kienu jiġu milqugħa minn nies bħal Domingo de la Calzada, li mbagħad sar qaddis.
Il-pellegrini kienu jimxu tul il-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu għal xhur jekk mhux għal snin sħaħ, qabel jaslu fil-pjazza ċentrali quddiem il-katidral ta' San Ġakbu u jagħtu ġieħ lill-qaddis patrun tal-pellegrinaġġ. Ħafna kienu jaslu f'kundizzjonijiet finanzjarji u ta' saħħa batuti ħafna minħabba l-mard jew is-serq jew minħabba t-tnejn li huma. Tradizzjonalment il-pellegrini jpoġġu idejhom fuq il-pilastru eżatt kif tidħol mill-bieb prinċipali tal-katidral, kif wieħed jista' jixhed meta jara kif ittiekel il-pilastru tant hija prassi li ilha ssir għal żmien twil.[14]
L-isem popolar bl-Ispanjol għat-Triq ta' Sant'Anna fis-sema huwa El Camino de Santiago. Skont leġġenda Medjevali, it-Triq ta' Sant'Anna ffurmat mit-trab li qalgħu l-pellegrini.[15] Leġġenda oħra tgħid li meta eremita ra kewkba tiddi qawwija fuq għolja ħdejn San Fiz de Solvio, huwa għarraf lill-isqof ta' Iria Flavia, li sab qabar hemmhekk bi tliet katavri, u wieħed minnhom beda jingħad li kien ta' San Ġakbu. Sussegwentement, il-post beda jissejjaħ "l-għalqa tal-kewkba" (Campus Stellae, li biż-żmien, x'aktarx kienet tiġi ppronunzjata ħażin u saret "Compostela").[16] Leġġenda oħra dwar l-oriġini li tissemma fir-raba' ktieb tal-Ktieb ta' San Ġakbu tirrakkonta kif il-qaddis deher lill-Karlu Manju f'ħolma, u ħeġġu biex jillibera l-qabar tiegħu mill-Musulmani billi wrieh kif jasal permezz tar-rotta tat-Triq ta' Sant'Anna.
Bħala penitenza[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Knisja adottat sistema ta' ritwali, magħrufa bħala penitenza, sabiex wieħed jindem u jpatti temporanjament għal dnubietu. Skont din is-sistema, il-pellegrinaġġi kienu forma adattata biex wieħed ipatti ta' dnubietu b'penitenza temporanja, u dawn setgħu jintużaw bħala atti ta' penitenza għal dawk li kienu jkun ħatja għal ċerti reati. Kif imsemmi fl-Enċiklopedija Kattolika:[17]
Fir-reġistri tal-Inkwiżizzjoni f'Carcassone...insibu l-erba' postijiet li ġejjin magħrufa bħala ċentri fejn isiru l-akbar pellegrinaġġi li jiġu imposti bħala penitenzi għar-reati l-iktar gravi: il-qabar tal-Appostli f'Ruma, is-santwarju ta' San Ġakbu f'(Santiago de) Compostela, il-qabar ta' San Tumas f'Canterbury, u r-relikwi tat-Tliet Slaten Maġi f'Cologne.
Fil-Fjandri għad hemm it-tradizzjoni li priġunier fis-sena jirċievi l-maħfra u jinħeles bil-patt u l-kundizzjoni li, akkumpanjat minn gwardja, il-priġunier jimxiha sa Santiago de Compostela b'basket tqil ma' dahru.
Żmien l-Illuminazzjoni[immodifika | immodifika s-sors]
Matul il-gwerra tal-Indipendenza Amerikana, John Adams (li mbagħad sar it-tieni President Amerikan) irċieva l-ordni mill-Kungress biex imur Pariġi ħalli jikseb fondi għall-kawża. Waqt il-vjaġġ tiegħu bil-vapur fl-1779, beda dieħel l-ilma fil-vapur, allura kellu jiżbarka maż-żewġ uliedu subien f'Finisterre. Minn hemmhekk kompla tul ir-rotta tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu bil-kontra sabiex jasal Pariġi bl-art minflok bil-baħar. Ma waqafx iżur il-belt ta' Santiago de Compostela, u iktar 'il quddiem f'ħajtu tassew iddispjaċih ta' dan. Fl-awtobijografija tiegħu, Adams jiddeskrivi d-drawwiet u l-akkomodazzjoni mogħtija lill-pellegrini ta' San Ġakbu fis-seklu 18 u ddeskriva l-leġġendi li kien sema' bihom matul il-vjaġġ tiegħu.[18]
Il-proneputi ta' Adams, l-istoriku Henry Adams, żar León fost bliet Spanjoli oħra matul il-vjaġġ tiegħu fl-Ewropa bħala żagħżugħ, għalkemm ma għamilx il-pellegrinaġġ kollu.[19] Vjaġġatur ieħor tul il-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu fi żmien l-Illuminazzjoni kien in-naturalista Alexander von Humboldt.
Pellegrinaġġ modern[immodifika | immodifika s-sors]
Minkejja li jingħad li l-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu ilu jsir bla waqfien minn żmien il-Medjuevu, ma tantx hemm rakkonti ta' pellegrinaġġi li saru fiż-żminijiet moderni għajr il-pubblikazzjoni tal-1957, The Road to Santiago, tal-istudjuż tal-kultura Spanjola u l-vjaġġatur Walter Starkie.[20] L-azzjoni biex il-pellegrinaġġ jerġa' jingħata l-ħajja kienet appoġġata mill-gvern Spanjol ta' Francisco Franco, li kien ħerqan ferm li jippromwovi l-istorja Kattolika ta' Spanja. Jean Mitchell-Lanham fil-ktieb tiegħu saħansitra jikteb li l-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu reġa' kiseb il-popolarità li kellu fil-Medjuevu biss fis-snin 90 tas-seklu 20.[21]
Minn dak iż-żmien 'l hawn, mijiet ta' eluf (iktar minn 300,000 fl-2017[22]) ta' pellegrini Kristjani u mhux saru jagħmlu dan il-pellegrinaġġ kull sena mid-djar tagħhom jew minn punti tat-tluq differenti madwar l-Ewropa, sa ma jaslu f'Santiago de Compostela. Il-biċċa l-kbira jivvjaġġaw bil-mixi, uħud bir-rota, u ftit jagħmlu bħalma kienu jagħmlu xi pellegrini tal-Medjuevu u jivvjaġġaw fuq żiemel jew ħmar. Apparti dawk li jagħmlu l-pellegrinaġġ għal skopijiet reliġjużi, oħrajn jagħmluh għax iħobbu jimxu fin-natura, oħrajn għaliex iħobbu jivvjaġġaw u jiskopru postijiet kulturali, u oħrajn iqisu l-esperjenza bħala rtir spirtwali mill-ħajja moderna.[23]
Rotot[immodifika | immodifika s-sors]
Il-lista ta' rotot tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu hija tassew twila iżda dawn li ġejjin imma fost l-iktar popolari jew magħrufin.
Il-Camino Francés, jew ir-Rotta Franċiża, hija l-iktar rotta popolari. L-aħħar parti tar-rotta hija wkoll il-Via Regia. Storikament, minħabba l-Codex Calixtinus, il-biċċa l-kbira tal-pellegrini kienu jiġu minn Franza: tipikament minn Arles, Le Puy, Pariġi, Vézelay, u uħud minn Saint Gilles. Cluny, il-post fejn hemm l-abbazija Medjevali famuża, kien punt tat-tluq ieħor importanti għall-pellegrini, u fl-2002 ġie integrat fir-rotta Ewropea tal-pellegrinaġġ li tikkollega lil Vézelay u Le Puy.
Il-maġġoranza tal-Ispanjoli jqisu l-fruntiera ma' Franza fil-Pirinej, bħala l-punt tat-tluq naturali. L-iktar punt tat-tluq komuni bil-qabża fil-Camino Francés huwa Saint-Jean-Pied-de-Port, fuq in-naħa Franċiża tal-Pirinej, b'Roncesvalles fuq in-naħa Spanjola hija punt tat-tluq popolari ieħor. Id-distanza minn Roncesvalles sa Santiago de Compostela li tgħaddi minn León hija madwar 800 kilometru.[24]
Il-Camino Primitivo, ir-Rotta Primittiva jew Oriġinali, hija l-iktar rotta antika li twassal għal Santiago de Compostela. Ilha teżisti mis-seklu 9 u tibda minn Oviedo.[25]
Il-Camino Portugués, jew ir-Rotta Portugiża, hija t-tieni l-iktar rotta popolari. Din tibda mill-katidral ta' Liżbona (għal total ta' madwar 610 kilometri) jew mill-katidral ta' Porto fit-Tramuntana tal-Portugall (għal total ta' madwar 227 km), u tagħti għall-Galizja minn Valença.[26]
Il-Camino del Norte, jew ir-Rotta tat-Tramuntana, jimxuha inqas nies u tibda fil-belt ta' Irun fil-Pajjiż Bask fil-fruntiera ma' Franza, jew xi kultant f'San Sebastián. Hija rotta inqas popolari minħabba t-tibdil fl-elevazzjoni, meta mqabbla mal-Camino Francés pereżempju li hija kważi kollha għall-wita. Ir-rotta ssegwi l-kosta tul il-Bajja ta' Biskajja sa meta toqrob lejn Santiago de Compostela. Għalkemm ma tgħaddix minn wisq ċentri storiċi ta' interess bħal fil-Camino Francés, iż-żiffa tal-baħar speċjalment fis-sajf tfisser li t-temperaturi jkunu iktar baxxi. Din ir-rotta jingħad li kienet l-ewwel waħda li użaw il-pellegrini biex jevitaw li jivvjaġġaw mit-territorji li kienu okkupati mill-Musulmani fil-Medjuevu.[27]
Ir-rotta tal-Ewropa Ċentrali reġgħet ħadet il-ħajja wara l-waqgħa tal-Ħajt ta' Berlin. Ir-rotot Medjevali bħall-Camino Baltico (ir-Rotta Baltika) u l-Via Regia fil-Polonja jgħaddu mit-territorju li llum jagħmel parti mill-Polonja u jibdew iktar 'il fuq u lejn il-Lvant, saħansitra mill-Istati Baltiċi u l-Ukrajna.[28]
Akkomodazzjoni[immodifika | immodifika s-sors]
Fi Spanja, fi Franza u fil-Portugall, l-akkomodazzjoni tal-pellegrini jipprovdu akkomodazzjoni f'qishom dormitorji għal dawk il-pellegrini li jkollhom credencial (ara iktar 'l isfel). Fi Spanja din it-tip ta' akkomodazzjoni tissejjaħ refugio jew albergue, li huma simili għal hostels.
Dawn jistgħu jkunu mmexxija mill-parroċċa lokali, mill-kunsill lokali, minn sidien privati jew minn assoċjazzjonijiet tal-pellegrini. Xi drabi dawn ir-refugios ikunu jinsabu f'monasterji, bħal pereżempju dak ta' Samos, fi Spanja.
L-aħħar hostel tul ir-rotta tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu huwa l-Hostal de los Reyes Católicos, tefgħa ta' ġebla bogħod mill-Katidral ta' Santiago de Campostela. Il-kostruzzjoni oriġinali kienet saret minn Ferdinand u Isabel, il-Monarki Kattoliċi. Illum sar lukanda lussuża ta' ħames stilel, magħrufa bħala Parador, li għadha tipprovdi servizzi b'xejn lil numru limitat ħafna ta' pellegrini kuljum.
Credencial jew passaport tal-pellegrini[immodifika | immodifika s-sors]
Il-biċċa l-kbira tal-pellegrini jixtru u jġorru magħhom dokument imsejjaħ credencial[29], il-passaport tal-pellegrini li jagħtihom aċċess għall-akkomodazzjoni tal-pellegrini tul ir-rotot. Il-credencial jiġi ttimbrat bis-sello uffiċjali ta' San Ġakbu ta' kull belt, raħal jew refugio fejn joqogħdu l-pellegrini. Permezz ta' dan id-dokument, il-pellegrini jkollhom prova ta' fejn raqdu u fejn kielu fil-pellegrinaġġ biex fl-aħħar meta jmorru fl-Uffiċċju tal-Pellegrini f'Santiago de Compostela jkollhom prova ċara li segwew rotta uffiċjali u b'hekk jikkwalifikaw biex jirċievu compostela.
Compostela[immodifika | immodifika s-sors]
Il-compostela hija ċertifikat li l-pellegrini jkunu wettqu l-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu. Biex wieħed jikkwalifika għal compostela jrid jimxi mill-inqas 100 kilometru jew jagħmel mill-inqas 200 kilometru bir-rota. Fil-prattika, min jagħmel il-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu bil-mixi, l-iktar post li jaqbillu jibda minnu huwa Sarria, anke għaliex hemm kollegamenti tajbin bix-xarabank jew bil-ferrovija ma' postijiet oħra fi Spanja. Il-pellegrini li jaslu Santiago de Compostela li jkun mexew mill-inqas 100 km, jew għamlu mill-inqas 200 km bir-rota biex jaslu hemm (kif indikat fil-credencial tagħhom), u li jiddikjaraw li l-motivazzjoni tagħhom kienet mill-inqas parzjalment reliġjuża, ikunu eliġibbli għal compostela mill-Uffiċċju tal-Pellegrini f'Santiago de Compostela.
Il-compostela ilha tingħata bl-indulġenza mill-bidu tal-Medjuevu u għadu jsir hekk sal-lum matul is-Snin tal-Ġublew.[30]
L-Uffiċċju tal-Pellegrini jagħti iżjed minn 100,000 compostela kull sena lill-pellegrini minn iktar minn 100 pajjiż differenti. Madankollu, ir-rekwiżiti biex wieħed ikun jista' jirċievi compostela jiżguraw li mhux kull min jagħmel il-pellegrinaġġ jirċievi compostela. Ir-rekwiżiti biex wieħed jirċievi compostela huma: 1) tagħmel Pellegrinaġġ għal raġunijiet reliġjużi/spiritwali jew mill-inqas ikollok attitudni li tfittex li tagħmel dan, 2) timxi l-aħħar 100 km jew tagħmilhom fuq żiemel jew tagħmel l-aħħar 200 km bir-rota, 3) tikseb għadd partikolari ta' timbri fuq credencial.[31]
Quddiesa tal-pellegrini[immodifika | immodifika s-sors]
Kuljum fil-Katidral ta' Santiago de Compostela tiġi ċċelebrata quddiesa f'12:00 u fis-19:30.[32] Il-pellegrini li jkunu rċevew il-compostela l-ġurnata ta' qabel jissemmew b'isimhom, b'kunjomhom, il-pajjiż tal-oriġini u l-punt tat-tluq tal-pellegrinaġġ fil-quddiesa. Il-Botafumeiro, wieħed mill-ikbar inċensaturi fid-dinja, jintuża matul ċerti ċelebrazzjonijiet solenni biss u kull nhar ta' Ġimgħa fis-19:30, ħlief il-Ġimgħa l-Kbira.[33] Il-qassisin jipprovdu s-Sagrament tal-Qrar b'diversi lingwi. Fis-Sena tal-Ġublew tal-2010, il-Quddiesa tal-pellegrini, b'mod eċċezzjonali ġiet iċċelebrata erba' darbiet kuljum, fl-10:00, f'12:00, fis-18:00, u fis-19:30, sabiex ilaħħqu man-numru ikbar ta' pellegrini fis-Sena tal-Ġublew.[34]
Turiżmu[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Xunta de Galicia (il-gvern reġjonali tal-Galizja) tippromwovi l-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu bħala attività turistika, b'mod partikolari fis-Snin tal-Ġublew (meta l-25 ta' Lulju jinzerta l-Ħadd). Wara l-investiment u l-kampanja ta' reklamar tal-Galizja għas-Sena tal-Ġublew fl-1993, l-għadd ta' pellegrini li lestew il-pellegrinaġġ qabad jiżdied ġmielu (kif jidher fit-tabella ta' hawn taħt).
| Sena | Pellegrini |
|---|---|
| 2019 | 347,578 |
| 2018 | 327,378 |
| 2017 | 301,036 |
| 2016 | 277,915 |
| 2015 | 262,458 |
| 2014 | 237,886 |
| 2013 | 215,880 |
| 2012 | 192,488 |
| 2011 | 179,919 |
| 2010 | 272,7031 |
| 2009 | 145,877 |
| 2008 | 125,141 |
| 2007 | 114,026 |
| 2006 | 100,377 |
| 2005 | 93,924 |
| 2004 | 179,9441 |
| 2003 | 74,614 |
| 2002 | 68,952 |
| 2001 | 61,418 |
| 2000 | 55,004³ |
| 1999 | 154,6131 |
| 1998 | 30,126 |
| 1997 | 25,179 |
| 1996 | 23,218 |
| 1995 | 19,821 |
| 1994 | 15,863 |
| 1993 | 99,4361 |
| 1992 | 9,764 |
| 1991 | 7,274 |
| 1990 | 4,918 |
| 1989 | 5,760² |
| 1988 | 3,501 |
| 1987 | 2,905 |
| 1986 | 1,801 |
| 1985 | 690 |
| 1 Snin tal-Ġublew (Xacobeo/Jacobeo)2 Ir-Raba' Jum Dinji taż-Żgħażagħ f'Santiago de Compostela3 Santiago de Compostela l-Kapitali Ewropea tal-KulturaSors: L-arkivji ta' Santiago de Compostela. | |
Films u televiżjoni[immodifika | immodifika s-sors]
- Il-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu huwa ċentrali għall-ġrajja tal-film The Milky Way (1969), dirett mis-surrealista Luis Buñuel. Il-film għandu l-għan li jikkritika l-Knisja Kattolika, permezz tal-ġrajja ta' pellegrini moderni li jiltaqgħu ma' diversi manifestazzjonijiet ta' dogmi u ereżiji Kattoliċi.
- The Naked Pilgrim (2003) jiddokumenta l-vjaġġ tal-kritiku tal-arti u tal-ġurnalista Brian Sewell lejn Santiago de Compostela għal Channel Five (il-Ħames Stazzjon) tar-Renju Unit. Il-protagonista jivvjaġġa bil-karozza tul ir-Rotta Franċiża, u jżur ħafna bliet u rħula tul ir-rotta, fosthom Pariġi, Chartres, Roncesvalles, Burgos, León u Frómista. Sewell, Kattoliku mhux wisq prattikant, jibqa' impressjonat mill-ġrajjiet ta' pellegrini oħra u minn dak li jara b'għajnejh. Is-sensiela tilħaq il-qofol tagħha bir-rispons emozzjali ta' Sewell fil-Quddiesa f'Santiago de Compostela.
- Il-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu kien is-suġġett ċentrali tal-film Saint Jacques... La Mecque (2005) dirett minn Coline Serreau.
- Fil-film The Way (2010), miktub u dirett minn Emilio Estevez, Martin Sheen isir jaf li ibnu (Estevez) miet fil-bidu tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu u jiddeċiedi li jagħmel il-pellegrinaġġ minfloku sabiex ilestih kollu f'isem ibnu. Il-film ġie ppreżentat fil-Festival Internazzjonali tal-Films ta' Toronto f'Settembru 2010[35] u ntwera għall-ewwel darba f'Santiago de Compostela f'Novembru 2010.
- Fis-sensiela televiżiva tiegħu fuq PBS travel Europe, Rick Steves ikopri Northern Spain and the Camino de Santiago (It-Tramuntana ta' Spanja u l-Camino de Santiago) fis-sensiela 6.[36]
- Fl-2013, Simon Reeve ppreżenta s-sensiela "Pilgrimage" (Pellegrinaġġ) fuq BBC2, fejn ixandar diversi rotot ta' pellegrinaġġi, inkluż il-Camino de Santiago fl-episodju 2.[37]
- Fl-2014, Lydia B Smith[38] u Future Educational Films ħarġu Walking the Camino: Six Ways to Santiago[39] (Il-Mixja tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu: Sitt Rotot Lejn Santiago de Compostela) fid-diversi swali taċ-ċinema fl-Istati Uniti u l-Kanada. Il-film juri r-rakkonti u l-perspettivi ta' sitt pellegrini waqt il-pellegrinaġġ rispettiv tagħhom minn Franza sa Santiago de Compostela. Fl-2015, ġie distribwit fid-dinja kollha u fis-swali taċ-ċinema tal-Ewropa, tal-Awstralja u ta' New Zealand. Dan l-aħħar ixxandar fuq NPTV u għadu jintwera fil-festivals relatati mal-Ispirtwalità, mal-Moħħ, mal-Ġisem, mal-Ivvjaġġar u mal-Avventura.
Sit ta' Wirt Dinji[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Camino Francés jew ir-Rotta minn Franza ilu Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fi Spanja mill-1993 u fl-2015 ġie estiż bir-Rotot tat-Tramuntana ta' Spanja wkoll. Il-valur universali straordinarju ġie rrikonoxxut mill-UNESCO abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".[1]
Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]
- ^ a b ""Routes of Santiago de Compostela: Camino Francés and Routes of Northern Spain". UNESCO". Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ Starkie, Walter (1965) [1957]. The Roads to Santiago: Pilgrims of St. James. University of California Press.
- ^ "Kent, William H. (1913). "Indulgences" . In Herbermann, Charles (ed.). Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company". Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""Holy Years at Santiago de Compostela"". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2014-09-16. Miġbur 2021-02-13. Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""Medieval footpath under the stars of the Milky Way". Telegraph Online. Arkivjat 17-12-2006". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2006-12-17. Miġbur 2021-02-13. Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ Chadwick, Henry (1976), Priscillian of Avila, Oxford University Press.
- ^ Fletcher, Richard A. (1984), Saint James's Catapult : The Life and Times of Diego Gelmírez of Santiago de Compostela, Oxford University Press.
- ^ Starkie, Walter (1965) [1957]. The Roads to Santiago: Pilgrims of St. James. University of California Press.
- ^ ""The Scallop Shell And Other Symbols of The Camino". Follow the Camino". Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""The pilgrim's gourd on the Camino de Santiago" - Vive el Camino". Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ Waldron, Thomas (1979). "The Sign of the Scallop Shell". The Furrow. 30 (10): 646–649.
- ^ ""Brief history: The Camino – past, present & future". Arkivjat 01-03-2012". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2012-03-01. Miġbur 2021-02-13. Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""Romanesque Architecture - Durham World Heritage Site". www.durhamworldheritagesite.com". Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ Davies, Bethan; Cole, Ben (2003). Walking the Camino de Santiago. Pili Pala Press. p. 179. ISBN 0-9731698-0-X.
- ^ Bignami, Giovanni F. (26 March 2004). "Visions of the Milky Way". Science. 303 (5666): 1979. JSTOR 3836327. S2CID 191291730.
- ^ Aruna Vasadevan (5 November 2013). "Santiago de Compostela (La Coruña, Spain)". In Trudy Ring; Noelle Watson; Paul Schellinger (eds.). Southern Europe: International Dictionary of Historic Places. Taylor & Francis. pp. 621–624. ISBN 978-1-134-25965-6.
- ^ ""Pilgrimages". New Advent Catholic Encyclopedia". Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""John Adams autobiography, part 3, Peace, 1779–1780, sheet 10 of 18". Harvard University Press". Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ Henry Adams, The Education of Henry Adams.
- ^ Starkie, Walter (1965) [1957]. The Roads to Santiago: Pilgrims of St. James. University of California Press.
- ^ Mitchell-Lanham, Jean (2015). The Lore of the Camino de Santiago: A Literary Pilgrimage. Two Harbors Press. p. xv. ISBN 978-1-63413-333-3.
- ^ "Erimatica. "Estadística de peregrinos del Camino de Santiago a 2018". Camino de Santiago. Guía definitiva: etapas, albergues, rutas". Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""The present-day pilgrimage". The Confraternity of Saint James. Arkivjat 15-07-2006". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2006-07-15. Miġbur 2021-02-13. Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""Informe estadístico Año 2016" (PDF). Oficina del Peregrino de Santiago de Compostela" (PDF). Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""Primitive Way-Camino de Santiago Primitivo"". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2021-02-28. Miġbur 2021-02-13. Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ "The Confraternity of Saint James. "The Camino Portugués". Arkivjat 30-06-2016". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-06-30. Miġbur 2021-02-13. Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""Camino del Norte". Camino Ways". Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ Camino Polaco. Teologia - Sztuka - Historia - Teraźniejszość - Edited by Fr. dr. Piotr Roszak and professor dr. Waldemar Rozynkowski. published by Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Toruń); volume 1 (2014), volume 2 (2015), volume 3 (2016).
- ^ Barry Smith, Olimpia Giuliana Loddo and Giuseppe Lorini, "On Credentials", Journal of Social Ontology, DOI: https://doi.org/10.1515/jso-2019-0034
- ^ ""The Compostela". Confraternity of Saint James. Arkivjat 19-01-2015". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2015-01-29. Miġbur 2021-02-13. Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""The Compostela". Oficina del Peregrino de Santiago de Compostela". Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna) - ^ ""Masses Hours". catedraldesantiago.es. Catedral de Santiago de Compostela. Arkivjat 12-08-2016". Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-08-12. Miġbur 2021-02-13. Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna)Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link) - ^ ""The Botafumiero". catedraldesantiago.es. Catedral de Santiago de Compostela. Arkivjat 12-08-2016". Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-08-12. Miġbur 2021-02-13. Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna)Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link) - ^ ""The Holy Year: When Does the Holy Year Take Place?". catedraldesantiago.es. Catedral de Santiago de Compostela. Arkivjat 16-08-2016". Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-08-16. Miġbur 2021-02-13. Parametru mhux magħruf
|aċċess=injorat (forsi ridt tuża|data-aċċess=minflok) (għajnuna); Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:|koawturi=(għajnuna)Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link) - ^ "The Way (2010)". IMDb.
- ^ "Rick Steves travel show, episode: "Northern Spain and the Camino de Santiago"". ricksteves.com.
- ^ "YouTube".
- ^ "Lydia B Smith". IMDb.
- ^ "Walking the Camino: Six Ways to Santiago".