Muntanji Wuyi
Il-Muntanji Wuyi jew Wuyishan (biċ-Ċiniż: 武夷山; bil-Pinjin: Wǔyí Shān; Pe̍h-ōe-jī: Bú-î-soaⁿ; magħrufin fl-imgħoddi bħala l-Għoljiet ta' Bohea skont id-dokumenti bikrin tal-Punent) huma katina muntanjuża li tinsab fil-prefettura ta' Nanping, fit-Tramuntana tal-provinċja ta' Fujian qrib il-konfini mal-provinċja ta' Jiangxi, iċ-Ċina. L-ogħla quċċata fl-inħawi hija l-Muntanja Huanggang b'għoli ta' 2,158 metru (7,080 pied) fil-konfini bejn Fujian u Jiangxi, li hija l-ogħla punt taż-żewġ provinċji; l-iktar altitudnijiet baxxi huma ta' madwar 200 metru (660 pied). Bosta tipi ta' te oolong u ta' te iswed jiġu prodotti fil-Muntanji Wuyi, inkluż it-te Da Hong Pao (jiġifieri "mantell aħmar kbir") u Lapsang Souchong, u jinbiegħu bħala t-te Wuyi. Il-katina muntanjuża hija magħrufa madwar id-dinja għall-istatus tagħha bħala refuġju ta' diversi speċijiet ta' pjanti rari u endemiċi, għax-xenarju drammatiku tal-widien tax-xmajjar tagħha, u għall-abbundanza ta' tempji u ta' siti arkeoloġiċi importanti fir-reġjun, u hija mniżżla fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[1]
Il-Muntanji Wuyi jinsabu bejn il-belt ta' Wuyishan tal-prefettura ta' Nanping fil-Majjistral tal-provinċja ta' Fujian, u r-raħal ta' Wuyishan fi ħdan il-belt ta' Shangrao fil-Grigal tal-provinċja ta' Jiangxi.
Sit ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Muntanji Wuyi ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1999 għal raġunijiet kulturali, xeniċi u ta' bijodiversità.[1][2]
Is-sit għandu erja totali ta' 99,975 ettaru li hija maqsuma f'erba' partijiet ewlenin. Tlieta huma ekoloġiċi: iż-Żona ta' Protezzjoni Ekoloġika tan-Nixxiegħa tad-Disa' Lilwiet (36,400 ettaru) fiċ-ċentru, u biswitha r-Riżerva Naturali Nazzjonali ta' Wuyishan (56,527 ettaru) lejn il-Punent u ż-Żona Xenika Nazzjonali ta' Wuyishan (7,000 ettaru) lejn il-Lvant. Ir-raba' parti, żona ta' preservazzjoni kulturali, hija ż-Żona ta' Protezzjoni tal-Fdalijiet tad-Dinastija Han tal-Qedem (48 ettaru), madwar 15-il kilometru lejn ix-Xlokk tal-partijiet l-oħra. Dawn il-partijiet ewlenin huma mdawra b'żona ta' lqugħ addizzjonali ta' 27,888 ettaru. Porzjonijiet tar-Riżerva Naturali Nazzjonali ta' Wuyishan huma protetti b'mod iktar strett, bħala r-Riżervi ta' Bijosfera ta' Fujian u ta' Jiangxi fuq in-naħat rispettivi tal-konfini provinċjali, u jagħmlu parti min-Network Dinji tar-Riżervi ta' Bijosfera tal-UNESCO.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' erba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju"; il-kriterju (vii) "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali"; u l-kriterju (x) "Post fejn hemm l-iktar ħabitats naturali importanti u sinifikanti għall-konservazzjoni fil-post tad-diversità bijoloġika, inkluż fejn hemm speċijiet mhedda ta' valur universali straordinarju mill-perspettiva tax-xjenza jew tal-konservazzjoni".[1]
Ir-reġjun jagħmel parti mis-sistema tat-tinjiet ġeoloġiċi Cathaysjani u esperjenza attività vulkanika għolja u l-formazzjoni ta' qasmiet tettoniċi kbar, li sussegwentement ġew soġġetti għall-erożjoni bl-ilma u bl-elementi. Il-pajsaġġ huwa kkaratterizzat minn widien tax-xmajjar iserrpu mill-isbaħ u biswithom irdumijiet b'għamla ta' kolonni jew ta' koppli, kif ukoll sistemi ta' għerien. Il-qċaċet fin-naħa tal-Punent tal-Muntanji Wuyi tipikament jikkonsistu minn blat vulkaniku jew plutoniku, filwaqt li l-qċaċet u l-għoljiet fin-naħa tal-Lvant huma magħmula minn ġebel ramli aħmar b'xaqlibiet weqfin ħafna iżda ċatti fin-naħa ta' fuq (formazzjonijiet ġeoloġiċi ta' Danxia). Il-litoloġija tas-saff tal-blat ewlieni tal-Muntanji Wuyi hija ddominata mit-tufa, mir-rijolit u mill-granit fin-naħa tal-Punent. Il-ġebel ramli aħmar huwa komuni iktar lejn il-Lvant. L-elevazzjoni tvarja minn 200 metru (656 pied) sa 2,158 metru (7,080 pied). L-art hija mħarbta b'irdumijiet u bi qċaċet għoljin. Hemm bosta għerien fil-muntanji, u wħud minnhom jistgħu jiġu esplorati u huma miftuħa għall-pubbliku.
Ix-xmara Jiuqu Xi (li tfisser ix-xmara tad-disa' lilwiet; magħrufa wkoll bħala x-xmara Jiuqu), twila madwar 60 kilometru, isserrep f'fondoq fond qalb dawk l-għoljiet. Fil-biċċa l-kbira tal-postijiet, hija nixxiegħa baxxa li tnixxi bil-mod, u hija navigabbli biss b'inġenji żgħar bħal dgħajjes tal-qdif u kenuri. Madankollu, ix-xmara tidjieq f'punt partikolari għal ftit metri biss iżda b'fond ta' 80 metru (260 pied).[3]
Klima
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Muntanji Wuyi jaġixxu bħala lqugħ protettiv kontra l-influss tal-arja kiesħa mill-Majjistral u b'hekk l-arja li toriġina mill-baħar tibqa' sħuna bl-indewwa. B'hekk, fl-inħawi hemm klima umduża (umdità ta' bejn 80 u 85 %) u tinżel ħafna xita (medja annwali ta' 2,200 millimetru fil-Lbiċ u ta' 3,200 millimetru fit-Tramuntana) u spiss ikun hemm iċ-ċpar. Fl-altitudnijiet iktar fil-baxx it-temperaturi annwali jvarjaw bejn 12 °C u 18 °C.
L-inħawi huma relattivament ħielsa mit-tniġġis. Il-gvern Ċiniż stabbilixxa l-ewwel stazzjon ta' monitoraġġ tal-kwalità tal-arja fl-inħawi fil-31 ta' Jannar 2005.
L-elevazzjonijiet iktar baxxi għandhom klima subtropikali umduża b'temperatura annwali medja ta' madwar 18 °C (64 °F) u b'preċipitazzjoni annwali medja ta' mill-inqas 220 ċentimetru (86.6 pulzier). Kundizzjonijiet tat-temp iktar kesħin u b'iktar preċipitazzjoni huma prevalenti f'altitudnijiet iktar fl-għoli u x-xtiewi jaf ikunu bil-borra fl-ogħla qċaċet.
Bijodiversità
[immodifika | immodifika s-sors]Flora
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Muntanji Wuyi huma l-ikbar u l-iżjed eżempju rappreżentattiv ta' foresti subtropikali Ċiniżi, u tal-bijodiversità tal-foresti pluvjali tan-Nofsinhar taċ-Ċina. L-ekoloġija tar-reġjun irnexxielha tibqa' teżisti minn qabel l-era glaċjali ta' madwar 3 miljun sena ilu. Il-bijologi ilhom iwettqu riċerka fil-post fl-inħawi mill-1873.
Il-veġetazzjoni tal-inħawi tiddependi sew fuq l-altitudni. Il-foresti bis-siġar dejjem ħodor bil-weraq wiesa' jiddominaw l-elevazzjonijiet iktar fil-baxx; dawn l-ispeċijiet ta' siġar iċedu posthom lil siġar dejjem ħodor ħorfija u bil-weraq qisu labar fl-elevazzjonijiet iktar għoljin. Il-veġetazzjoni hija maqsuma fi 11-il kategorija wesgħin:
- il-foresti miti bis-siġar koniferi;
- il-foresti sħan bis-siġar koniferi;
- il-foresti miti mħallta bis-siġar koniferi u bis-siġar tal-weraq wiesa';
- il-foresti bis-siġar ħorfija u bil-weraq wiesa';
- il-foresti mħallta bis-siġar dejjem ħodor bil-weraq wiesa' u bis-siġar ħorfija;
- il-foresti bis-siġar dejjem ħodor bil-weraq wiesa';
- il-foresti tal-bambù;
- il-foresti bl-arbuxxelli ħorfija bil-weraq wiesa';
- il-foresti bl-arbuxxelli dejjem ħodor bil-weraq wiesa';
- il-boskijiet;
- l-isteppi bil-mergħat.
L-iżjed komuni huma l-foresti bis-siġar dejjem ħodor bil-weraq wiesa'; uħud minnhom jirrappreżentaw l-ikbar irqajja' ta' foresti subtropikali umdużi li għad fadal fid-dinja. F'dan ir-reġjun ġew irreġistrati pjanti għoljin minn 284 familja, 1,107 ġeneri u 2,888 speċi, kif ukoll 840 speċi ta' pjanti baxxi u fungi. L-iżjed familji ta' siġar komuni huma l-fagu (Fagaceae), ir-rand (Lauraceae), il-kamelja (Theaceae), il-magnolja (Magnoliaceae), l-Elaeocarpaceae, u l-ġellewża saħħara (Hamamelidaceae).
Fawna
[immodifika | immodifika s-sors]Il-fawna tal-Muntanji Wuyi hija rinomata għad-diversità kbira tagħha, b'bosta speċijiet rari u mhux tas-soltu. B'kollox, fl-inħawi ġew irreġistrati madwar 5,000 speċi ta' annimali. Minn dawn l-ispeċijiet, 475 huma vertebrati u 4,635 huma insetti. L-għadd ta' speċijiet ta' vertebrati huwa maqsum kif ġej:
| Familji | Speċijiet | |
|---|---|---|
| Mammiferi | 23 | 71 |
| Għasafar | 47 | 256 |
| Rettili | 13 | 73 |
| Anfibji | 10 | 35 |
| Ħut | 12 | 40 |
49 speċi ta' vertebrati huma endemiċi fiċ-Ċina u tlieta huma endemiċi fil-Muntanji Wuyi. Dawn tal-aħħar huma l-pespus b'munqaru ta' pappagall ta' David (Neosuthora davidiana), ir-rospu xewki ta' Pope (Vibrissaphora liui) u s-serp tal-bambù (Pseudoxenodon karlschmidti; tal-familja Colubridae). Speċijiet fil-periklu oħra li huma magħrufa fl-inħawi jinkludu t-tigra tan-Nofsinhar taċ-Ċina (Panthera tigris amoyensis), il-leopard tal-pil imċajpar (Neofelis nebulosa), il-muntjac busufi (Muntiacus crinifrons), l-għażżiel kontinentali (Capricornis milneedwardsii – taħlita ta' mogħża u gazzella), it-tragopan ta' Cabot (Tragopan caboti), il-faġan Ċiniż ta' dahru iswed (Syrmaticus ellioti), is-salamandra ġganteska Ċiniża (Andrias davidianus), u l-Kaiser-i-Hind dehbi (Teinopalpus aureus – tip ta' farfett).[4]
Storja u kultura
[immodifika | immodifika s-sors]
L-insedjament uman fix-xaqlibiet tal-Muntanji Wuyi jmur lura għal 4,000 sena ilu skont il-fdalijiet arkeoloġiċi li nstabu fl-inħawi. Matul żmien id-dinastija Han tal-Punent, il-belt tal-qedem ta' Chengcun kienet il-belt kapitali tar-renju ta' Minyue. Fis-seklu 7, il-Palazz ta' Wuyi nbena għall-imperaturi biex ikunu jistgħu jagħmlu l-attivitajiet tas-sagrifiċċji tagħhom, u llum il-ġurnata huwa aċċessibbli għat-turisti. Il-muntanji kienu ċentru importanti tat-Taoiżmu u iktar 'il quddiem tal-Buddiżmu. Instabu l-fdalijiet ta' 35 akkademja mill-era tad-dinastija Song tat-Tramuntana u tad-dinastija Qing u iktar minn 60 tempju u monasteru Taoist. Madankollu, il-biċċa l-kbira ta' dawn il-fdalijiet għadhom ma ġewx skavati għalkollox. Uħud mill-eċċezzjonijiet ippreservati huma tat-Tempju ta' Taoyuan, tal-Palazz ta' Wannian, tas-Sala ta' Sanqing, tat-Tempju ta' Tiancheng, tat-Tempju ta' Baiyun u tat-Tempju ta' Tianxin. L-inħawi huma n-nieqa tan-Neo-Konfuċjaniżmu li sar influwenti ħafna mis-seklu 11 'il quddiem.
_-_2010.09_-_panoramio.jpg)
Ċerimonji
[immodifika | immodifika s-sors]Iċ-ċerimonji tas-Sejħa tal-Muntanji u tal-Ftuħ tal-Muntanji huma ċerimonji li kienu jsiru fil-ġnien imperjali tat-te tal-Muntanji Wuyi. Il-maġistrat tal-kontea kien jokkupa s-sedja taċ-ċerimonja tas-Sejħa tal-Muntanji f'Jum Jingzhe (biċ-Ċiniż: 惊蛰). Fiċ-ċerimonja formali, dawk li jkabbru t-te jgħajtu flimkien "te, te, oħroġ in-nebbieta". B'hekk, kienu jitolbu għall-barkiet fil-ħsad tat-te.
Ikliet tas-snin bisestili
[immodifika | immodifika s-sors]L-ikliet speċjali tas-snin bisestili jissejħu l-ikliet ta' Liu Qin (biċ-Ċiniż: 六亲). Kull sena bisestili, il-ġenituri u l-aħwa subien iridu jistiednu lil binthom u lil ħuthom bniet miżżewġin biex jerġgħu lura għal ikliet mal-familja oriġinali tagħhom. Meta l-ġenituri jkunu għadhom ħajjin, huma jagħmlu l-istedina; inkella jagħmluha l-aħwa subien.
Turiżmu
[immodifika | immodifika s-sors]
L-għadd ta' viżitaturi fl-inħawi żdied minn madwar 424,000 ruħ fl-1993 għal 700,000 ruħ fl-1998. L-iżjed attività popolari hija mawra b'ċattra tul ix-xmara tad-Disa' Lilwiet. Attrazzjoni popolari oħra huwa l-Għar ta' Fuxi, fejn l-idjaq passaġġ – il-Ħajta tas-Sema – fih inqas minn 40 ċentimetru (16-il pulzier), u minn taħt l-art jagħti lejn is-superfiċe.[5] Ftit sigħat 'il bogħod hemm il-Blata tat-Tigra, fejn ir-riħ jonfoħ fl-għar u jagħmel ħoss ivenven qisu l-ħanxra ta' tigra. It-Tempju ta' Tian Cheng fil-qrib, li nbena fl-1707, fih statwa kbira mnaqqxa fil-blat tad-divinità femminili Ċiniża tal-ħniena. Żewġ għerien oħra li wieħed jista' jesplora fl-inħawi huma l-Għar ta' Ling u l-Għar ta' Feng. Mill-inqas kumpanija waħda taż-żjarat gwidati għat-turisti topera mawriet lejn diversi minn dawn il-karatteristiċi tal-muntanji. L-aċċess tal-viżitaturi fiż-żoni protetti minħabba l-bijodiversità fil-muntanji jiġi kkontrollat.[6]
Te
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Muntanji Wuyi għandhom storja twila ta' kultivazzjoni tat-te. L-iżjed varjetajiet magħrufa sew ta' te tal-Muntanji Wuyi jissejħu bħala t-teijiet tas-Si Da Ming Cong ("L-Erba' Kultivars il-Kbar"): Da Hong Pao ("Mantell Aħmar Kbir"), Tie Luo Han ("Arhat tal-Ħadid"), Bai Jiguan ("Moxt Abjad"), u Shui Jin Gui ("Fekruna tal-Ilma Dehbija"). Il-lapsang souchong joriġina wkoll mill-inħawi.
Opra tal-ġbir tal-weraq tat-te
[immodifika | immodifika s-sors]L-inħawi tal-Muntanji Wuyi huma magħrufa bħala l-post tat-twelid tal-opra tal-ġbir tal-weraq tat-te. Żviluppati miż-żfin u mill-kanzunetti folkloristiċi lokali, l-ispettakli huma komiċi u jiffukaw fuq il-ħajja ta' kuljum fir-reġjun tat-tkabbir tat-te. L-opra tal-ġbir tal-weraq tat-te tirrefletti n-natura tassew rurali u l-elementi bażiċi tal-kultura Hakka. B'hekk saret popolari ħafna fl-inħawi.
Spettaklu tal-Impressjoni ta' Da Hong Pao
[immodifika | immodifika s-sors]Bħala l-uniku spettaklu f'ħin reali ta' pajsaġġ fuq skala kbira b'rabta mal-kultura Ċiniża tat-te, l-ispettaklu tal-impressjoni ta' Da Hong Pao joħroġ fid-dieher l-istorja tat-te u d-diversi proċessi tal-produzzjoni tat-te b'rabta mal-kultura tat-te fil-Muntanji Wuyi. L-ispettaklu tal-impressjoni ta' Da Hong Pao jdum 70 minuta u jsir f'pajsaġġ kompletament fil-beraħ, u b'hekk jitqies bħala l-ewwel "teatru pajsaġġistiku fil-beraħ".
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ a b ċ "Mount Wuyi". whc.unesco.org. Miġbur 2024-08-29.
- ^ Pletcher, Kenneth, ed. (2010). The Geography of China: Sacred and Historic Places. Understanding China series. Britannica Educational Publishing/Rosen Education Service. p. 115. ISBN 978-1-61530-134-8.
- ^ "Wooed by Wuyishan". The Nanjinger (bl-Ingliż). 2018-08-08. Miġbur 2024-08-29.
- ^ Chen, Chsng-du (1999). "Biodiversity in the Wuyi Mountains and its importance in China". Biodiversity Science. 7 (4): 320–326.
- ^ "A Thread of Sky, the Thread of Sky Caves in Wuyi Mountains – China Travel Tips" (bl-Ingliż). 2024-03-05. Miġbur 2024-08-29.
- ^ "Tiger Roaring Rock, Roaring Tiger Rock in Wuyi Mountains – China Travel Tips" (bl-Ingliż). 2024-03-05. Miġbur 2024-08-29.