Katidral Metropolitan ta’ San Pawl
.jpg)
Il-Katidral Metropolitan ta' San Pawl, komunement magħruf bħala l-Katidral ta' San Pawl jew il- Katidral tal-Imdina, huwa katidral Kattoliku fl-Imdina, Malta, iddedikat lil San Pawl Appostlu . Il-katidral kien stabbilit fis-seklu 12, u skont it-tradizzjoni jinsab fuq il-post fejn il-gvernatur Ruman Publju ltaqa’ ma’ San Pawl wara n-nawfraġju tiegħu f’Malta. Il-katidral oriġinali ġarrab ħsara kbira fit- terremot ta’ Sqallija tal-1693, għalhekk inħatt u ġie mibni mill-ġdid fl-istil Barokk fuq disinn tal-perit Malti Lorenzo Gafà bejn l-1696 u l-1705. Il-katidral huwa meqjus bħala l-kapolavur ta' Gafà.
Il-katidral huwa s-sede tal-Arċidjoċesi Kattolika Rumana ta' Malta, u mis-seklu 19 din il-funzjoni hija maqsuma mal-Kon-Katidral ta' San Ġwann fil-Belt Valletta.
Storja
[immodifika | immodifika s-sors]
Skont it-tradizzjoni, is-sit tal-katidral tal-Imdina kien oriġinarjament okkupat minn palazz ta' Publju, il-gvernatur Ruman ta’ Melite li laqgħa lil Pawlu l-Appostlu wara n-nawfragju tiegħu f’Malta. Skont l-Atti tal-Appostli, Pawlu fejjaq lil missier Publiju u lil ħafna morda oħra fil-gżira. Għalkemm hemm fdalijiet ta’ domus Rumana fil-kripta preżenti, u t-tradizzjoni hija leġġenda li hija meqjusa b’mod komuni, il-verżjoni tal-ġrajja mhix appoġġata minn arkeologi jew storiċi. Huwa meqjus bħala parti minn ġabra ta’ mitoloġiji Pawlini f’Malta.[1]
Jingħad li l-ewwel katidral li kien hemm fuq il-post kien iddedikat lill-Verġni Mqaddsa Marija, iżda dan waqa' f'qagħda ħażina matul il-perjodu Għarbi[2] (il-knejjes f'Melite ġew misruqa wara l- invażjoni tal-Aglabidi fl-870).[3] Fi żmien l-Għarab, kif żvelat mill-iskavi, is-sit kien użat bħala moskea.[4]
Wara l-invażjoni Normanna fl-1091, il-Kristjaneżmu ġie stabbilit mill-ġdid bħala r-reliġjon dominanti fil-gżejjer Maltin. Katidral iddedikat lil San Pawl inbena fis-sekli 12 u 13. Il-katidral inbena fl-istil Gotiku u Ruman, u ġie mkabbar u modifikat bosta drabi.[2]
Fl-1679, l-Isqof Miguel Jerónimo de Molina u l-kapitlu tal-katidral iddeċidew li jibdlu l-kor medjevali b'wieħed mibni fl-istil Barokk, u l-perit Lorenzo Gafà ġie maħtur biex jiddisinja u jissorvelja l-kostruzzjoni. Il-katidral ġarrab ħsarat kbir ftit snin wara fit- terremot ta’ Sqallija tal-1693, u għalkemm partijiet mill-bini ma kellhomx ħsara, fil-11 ta’ April 1693 ittieħdet id-deċiżjoni li l-katidral l-antik jinħatt u jinbena mill-ġdid fl-istil Barokk fuq disinn ta’ Gafà. Il-kor u s-sagristija, li baqgħu sħaħ wara t-terremot, ġew inkorporati fil-katidral il-ġdid. Ix-xogħlijiet bdew fl-1696, u l-bini kien kważi lest sal-1702. Ġiet ikkonsagrata mill-Isqof Davide Cocco Palmieri fit-8 ta’ Ottubru 1702. Il-katidral tlesta għal kollox fl-24 ta’ Ottubru 1705, meta spiċċa x-xogħol fuq il-koppla.[5] Il-bini huwa meqjus bħala l-kapolavur ta' Gafà.[6]
Fl-aħħar tas-snin 20 tas-seklu 18, xi djar medjevali fin-Nofsinhar tal-katidral twaqqgħu sabiex jagħmlu post għal pjazza, il-Palazz tal-Isqof u s-Seminarju (illum il-Mużew tal-Katidral). Il-kwadru ta’ quddiem il-katidral tkabbar fil-bidu tas-seklu 19 wara t-twaqqigħ ta’ xi bini medjevali.[6]
Il-katidral ġarrab ħsarat fi terremot ieħor fl-1856, meta l-affreski tas-seklu 18 fuq il-koppla ġew meqruda.[7]
Illum, il-katidral huwa wieħed mill-attrazzjonijiet turistiċi ewlenin tal-Imdina.[8] Huwa monument nazzjonali ta' Grad 1, u huwa wkoll elenkat fl-Inventarju Nazzjonali tal-Proprjetà Kulturali tal-Gżejjer Maltin.[9]
Arkitettura
[immodifika | immodifika s-sors].jpg)
Esterni
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Katidral ta' San Pawl huwa mibni fl-istil Barokk, b'xi influwenzi mill-arkitettura nattiva Maltija.[6] Il-faċċata ewlenija tinsab fi Pjazza San Pawl (magħruf ukoll bħala Misraħ San Pawl ), u għandha zuntier baxx avviċinat minn tliet tarġiet. Il-faċċata hija mqassma b'mod nadif fi tliet taqsimiet b'pilastri ta' ordnijiet Korintju u Kompost. It-taqsima ċentrali hija miġbura 'l quddiem, u fiha l-bieb prinċipali, li stemma tal-belt tal-Imdina fuqu, flimkien ma' dawn tal-Gran Mastru Ramon Perellos y Roccaful u l-Isqof Davide Cocco Palmieri, li kollha ġew skolpit minn Giuseppe Darmanin. L-arma kkulurita tal-Arċisqof tal-ġurnata tinsab eżatt taħt l-armi tal-Imdina. Tieqa għat-tond fin-naħa ta' fuq tinsab fis-sular ta' fuq 'il fuq mill-bieb, u fuq nett tal-faċċata hemm fronton trijangolari. Kampnari li oriġinarjament kien fihom sitt qniepen jinsabu fiż-żewġ kantunieri tal-faċċata.[10] Għandha koppla ottagonali, bi tmien rombli tal-ġebel 'il fuq minn tanbur għoli li jwassal għal fanal.[9]
Intern
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-katidral għandu imqassam fuq salib Latin li jikkonsisti f'nava b'kripta taħtha, żewġ navi u żewġ kappelli tal-ġenb.[9] Il-biċċa l-kbira tal-art tal-katidral tikkonsisti f’lapidi intarzjati jew ċangaturi tal-irħam kommemorattivi, simili għal dawk misjuba fil-Kon-Katidral ta’ San Ġwann fil-Belt Valletta u l-Katidral tal-Assunta fir -Rabat, Għawdex. Il-fdalijiet ta’ diversi isqfijiet u kanonki, kif ukoll lajċi minn familji nobbli, jinsabu midfuna fil-katidral.[11]
Is-saqaf fih affreski li juru l-ħajja ta’ San Pawl li kienu mpinġija mill-pitturi Sqallin Vincenzo, Antonio u Francesco Manno fl-1794.[12] L-aħwa Manno għamlu wkoll affreski fuq il-koppla, iżda dawn inqerdu waqt xogħlijiet ta’ tiswija wara terremot fl-1856. Fl-1860 ġie miżbugħ affresk ġdid fuq il-koppla minn Giuseppe Gallucci, u aktar tard ġie restawrat minn Giuseppe Calì. Il-pitturi ta' Gallucci u Calì inqerdu minħabba xogħlijiet urġenti ta' tiswija fl-1927, u wara ġew sostitwiti b'affresk li juri l-Glorja ta' San Pietru u San Pawl ta' Mario Caffaro Rore. Is-saqaf ġie restawrat minn Samuel Bugeja fl-1956. Il-knisja hija mdawwal bi tliet twieqi b'vertrati kkuluriti li ġew prodotti minn Victor Gesta lejn l-aħħar tas-seklu 19.[13]
Ħafna artifatti mill-katidral ta’ qabel l-1693 kienu salvati wara t-terremot u reġgħu ntużaw biex iżejnu l-katidral il-ġdid. Dawn jinkludu fonti tal-magħmudija fuq stil Gotiku tard – tal-bidu tar-Rinaxximent li jmur lura għall-1495,[7] il-bieb prinċipali tal-katidral l-antik li sar fl-1530, xi tilari tal-kor tas-seklu 15, kif ukoll għadd ta’ pitturi.[14]
Il-navi, il-kappelli u s-sagristija tal-katidral fihom diversi pitturi u affreski, inklużi xogħlijiet ta ’ Mattia Preti u l-bottega tiegħu, Francesco Grandi, Domenico Bruschi, Pietro Gagliardi, Bartolomeo Garagona, Francesco Zahra, Luigi Moglia u Alessio Erardi . L-artlal titulari juri l-Konverżjoni ta’ San Pawl fit-Triq ta’ Damasku, u huwa xogħol ta’ Mattia Preti.[15]
Partijiet mill-irħam użat biex iżejen il-katidral kien meħud mill-fdalijiet Rumani ta ' Carthage u Melite. Skulturi u artisti oħra li x-xogħol tagħhom iżejjen il-katidral jinkludu Giuseppe Valenti, Claudio Durante, Alessandro Algardi u Vincent Apap.[15]
Mużew tal-Katidral
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Mużew tal-Katidral ġie stabbilit fl-1897, u inizjalment kien jinsab f'xi swali ħdejn il-katidral. Fl-1969, il-mużew ġie trasferit fl-eks Seminarju fi Pjazza Arċisqof (magħrufa ukoll bħala Misraħ l-Arċisqof) li tħares lejn l-entratura tal-ġenb tal-katidral. Is-Seminarju kien inbena bejn l-1733 u l-1742 fl-istil Barokk.[16] Huwa attribwit lill-periti Giovanni Barbara jew Andrea Belli, għalkemm Barbara kienet mejjet meta bdiet il-kostruzzjoni, u b'hekk Belli huwa aktar probabbli.[17]
Il-kollezzjoni tal-mużew tinkludi repertorju eklektiku sekulari u ekkleżjastiku. Dan jinkludi xogħlijiet ta’ arti reliġjużi u profani li jkopru mis-seklu 14 sal-bidu tas-seklu 20, inklużi għadd ta’ pannelli medjevali li qabel kienu jinsabu fil-katidral; gallerija tal-flus b'forte fil-muniti numerużi tagħha tal-antikità; oġġetti tal-fidda reliġjużi u domestiċi, vestiti reliġjużi, għamara storika u l-kollezzjoni ewlenija tal-mużew, wirja permanenti ta' 76 inċiżżjoni fl-injam oriġinali minn Albrecht Dürer.[18]
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors] |
Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Katidral Metropolitan ta’ San Pawl (St. Paul's Cathedral, Mdina) |
- ^ Mahoney, Leonard (1996). 5000 Years of Architecture in Malta. Valletta Pub. p. 41. ISBN 978-99909-58-15-7.
- ^ a b "St Paul's Cathedral, Mdina". Snapshots of an Island. 31 July 2012. Arkivjat minn l-oriġinal fl-28 May 2016. Żball fl-użu tar-referenzi: Invalid
<ref>tag; name "snapshots" defined multiple times with different content - ^ : 11–16. Ċitazzjoni journal għandha bżonn
|journal=(għajnuna);|title=nieqes jew vojt (għajnuna) - ^ Church Times
- ^ Script error: The function "ċita harvard" does not exist.
- ^ a b ċ : 121–124. Ċitazzjoni journal għandha bżonn
|journal=(għajnuna);|title=nieqes jew vojt (għajnuna) Żball fl-użu tar-referenzi: Invalid<ref>tag; name "heritage" defined multiple times with different content - ^ a b Deguara, Aloysius (2008). The Metropolitan Cathedral, Mdina. Insight heritage guides. Sta Venera: Heritage Books. pp. 14–17.
- ^ Alexander, Lisa. "11 Top-Rated Tourist Attractions in Mdina". planetware. Arkivjat minn l-oriġinal fl-7 April 2016.
- ^ a b ċ "Cathedral of St Paul" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 March 2014. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-8 December 2015. Żball fl-użu tar-referenzi: Invalid
<ref>tag; name "nicpmi" defined multiple times with different content - ^ Script error: The function "ċita harvard" does not exist.
- ^ Deguara, Aloysius (2008). The Metropolitan Cathedral, Mdina. Insight heritage guides. Sta Venera: Heritage Books. p. 10.
- ^ : 182–186. Ċitazzjoni journal għandha bżonn
|journal=(għajnuna);|title=nieqes jew vojt (għajnuna) - ^ Script error: The function "ċita harvard" does not exist.
- ^ Montanaro Gauci, Gerald (11 January 2015). "Mdina cathedral destroyed in the 1693 earthquake". Times of Malta. Arkivjat minn l-oriġinal fl-13 December 2015.
- ^ a b Script error: The function "ċita harvard" does not exist.
- ^ "Homepage". Metropolitan Cathedral. Arkivjat minn l-oriġinal fl-27 March 2016.
- ^ Schiavone, Michael J. (2009). Dictionary of Maltese Biographies Vol. 1 A-F. Pietà: Pubblikazzjonijiet Indipendenza. pp. 174, 192. ISBN 978-99932-91-32-9.
- ^ "Mdina Cathedral". Sacred Destinations. Arkivjat minn l-oriġinal fl-4 March 2016.
