Kastell ta' Wartburg
Il-Kastell ta' Wartburg ([ˈvaʁtbʊʁk]) huwa kastell li oriġinarjament inbena fil-Medju Evu. Jinsab fuq irdum għoli 410 metri fil-Lbiċ u 'l fuq mir-raħal ta' Eisenach, fl-istat ta' Thüringen, il-Ġermanja. Fl-1999, l-UNESCO żiedet il-Kastell ta' Wartburg fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tagħha.[1] Il-kastell kien ir-residenza ta' Santa Eliżabetta tal-Ungerija, il-post fejn Martin Luteru ttraduċa t-Testment il-Ġdid tal-Bibbja bil-Ġermaniż, is-sit tal-festival ta' Wartburg tal-1817 u l-post fejn allegatament x'aktarx seħħet is-Sängerkrieg leġġendarja. Il-kastell kien ispirazzjoni importanti għal Ludwig II meta ddeċieda li jibni l-Kastell ta' Neuschwanstein. Il-Kastell ta' Wartburg huwa l-iktar attrazzjoni li jżuruha turisti f'Thüringen wara Weimar. Għalkemm il-kastell illum il-ġurnata fih strutturi oriġinali sostanzjali mis-sekli 12 sa 15, il-biċċa l-kbira tal-kastell minn ġewwa jmur lura biss għas-seklu 19.
Etimoloġija
[immodifika | immodifika s-sors]
L-isem tal-kastell x'aktarx li oriġina mill-Ġermaniż: Warte, torri tal-għassa, minkejja li skont it-tradizzjoni jingħad li l-fundatur tal-kastell, malli ħares lejn il-kastell għall-ewwel darba, stqarr, "Warte, Berg—du sollst mir eine Burg tragen!" ("Stenna, muntanja — inti se jkollok il-kastell tiegħi fuqek!"). Hija logħob bil-kliem bil-Ġermaniż bejn il-kelma għal muntanja/għolja (Berg) u l-kelma għal fortizza (Burg), imwaħħda ma' logħob ieħor bil-kliem bil-Ġermaniż bejn il-kelma għal stenna (warte) u l-kelma għal torri tal-għassa (Warte).[2]
Pożizzjoni
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Kastell ta' Wartburg jinsab fuq irdum għoli 410 metri fil-Lbiċ u 'l fuq mir-raħal ta' Eisenach, fl-istat ta' Thüringen, il-Ġermanja. L-irdum huwa estensjoni tal-Foresta ta' Thüringen, u jħares fuq il-Mariental lejn ix-Xlokk u l-wied tax-xmara Hörsel lejn it-Tramuntana, il-post li minnu kienet tgħaddi t-triq storika magħrufa bħala Via Regia. Il-mogħdija ta' Rennsteig tgħaddi viċin il-kastell, ftit lejn in-Nofsinhar tiegħu.[3]
Storja
[immodifika | immodifika s-sors]Il-pedamenti tal-kastell tqiegħdu għall-ħabta tal-1067 mill-Konti ta' Schauenburg, Ludwig der Springer, li kien jiġi mill-Kontijiet ta' Rieneck fi Franken. Flimkien mal-Kastell ikbar ta' Neuenburg fir-raħal ta' Freyburg, il-Kastell ta' Wartburg kien jgħasses il-fruntieri esterni tat-territorji tradizzjonali tal-Konti. Ludwig der Springer jingħad li kien ordna biex it-tafal mill-artijiet tiegħu jiġi ttrasportat lejn il-quċċata tal-għolja/irdum, li ma kinitx tinsab eżattament fl-artijiet tiegħu, biex b'hekk ikun jista' jaħlef li l-kastell inbena fuq art li kienet tiegħu.[4]
Il-kastell issemma għall-ewwel darba f'dokument bil-miktub fl-1080 minn Bruno, l-Isqof ta' Merseburg, fid-De Bello Saxonico ("Il-Gwerra tas-Sassoni") tiegħu bħala Wartberg.[5]
Matul il-Kontroversja tal-Investitura, is-segwaċi ta' Ludwig der Springer attakkaw kontinġent militari tar-Re Enriku IV tal-Ġermanja. Il-Konti baqa' avversarju aħrax tal-mexxejja tad-dinastija Salika, u meta l-arblu tar-razza tagħhom intemm, ibnu Lwiġi I ġie elevat fil-grad ta' Konti Landgravjali f'Thüringen mir-re Ġermaniż il-ġdid Lothair ta' Supplinburg fl-1131.
Mill-1172 sal-1211, il-Kastell ta' Wartburg kien wieħed mill-iżjed qrati importanti tal-prinċpijiet fl-Imperu Ġermaniż (ir-Reich Ġermaniż). Hermann I appoġġa lil poeti bħal Walther von der Vogelweide u Wolfram von Eschenbach li kiteb parti mill-Parzival tiegħu fil-kastell fl-1203.[6]
Għaldaqstant, il-kastell allegatament sar il-post fejn x'aktarx seħħet is-Sängerkrieg leġġendarja, jew il-Kompetizzjoni tal-Ministrelli, fejn ministrelli bħal Walther von der Vogelweide, Wolfram von Eschenbach, Albrecht von Halberstadt (it-traduttur ta' Ovidju) u bosta oħrajn li x'aktarx li ħadu sehem fl-1206-1207. Il-leġġenda ta' dan l-avveniment intużat iktar 'il quddiem minn Richard Wagner fl-opra tiegħu Tannhäuser.[7]
Meta kellha erba' snin, Santa Eliżabetta tal-Ungerija ntbagħtet minn ommha fil-Kastell ta' Wartburg biex titrabba għaż-żwieġ miftiehem mal-Konti Landgravjali Ludwig IV ta' Thüringen. Mill-1211 sal-1228, hija għexet fil-kastell u kienet rinomata għax-xogħol ta' karità tagħha. Fl-1221, Eliżabetta żżewġet lil Ludwig. Fl-1227, Ludwig miet fil-Kruċjata u hi segwiet lill-konfessur tagħha il-qassis Konrad lejn Marburg. Eliżabetta mietet hemmhekk fl-1231 meta kellha 24 sena u ġiet kanonizzata bħala qaddisa tal-Knisja Kattolika Rumana ħames snin biss wara mewtha.[8]
Fl-1247, Heinrich Raspe, l-aħħar Konti Landgravjali ta' Thüringen mid-dinastija tiegħu u avversarju tar-re tal-Ġermanja, miet fil-Kastell ta' Wartburg. Is-suċċessur tiegħu kien Enriku III, il-Prinċep Margravjali ta' Meissen.
Fl-1320, sar xogħol ta' rikostruzzjoni sostanzjali wara li l-kastell ġarrab ħsarat minħabba nirien li ġew ikkawżati mis-sajjetti fl-1317 jew fl-1318. Kappella ġiet miżjuda mal-binja magħrufa bħala l-Palas.
Il-Kastell ta' Wartburg baqa' s-sede tal-Kontijiet Landgravjali ta' Thüringen sal-1440.[4]
Minn Mejju 1521 sa Marzu 1522, Martin Luteru għex fil-kastell bl-isem ta' Junker Jörg (il-Kavallier Ġorġ), wara li kien ittieħed hemmhekk għas-sikurezza tiegħu fuq talba ta' Federiku l-Għaref wara li ġie skomunikat mill-Papa Ljun X wara li kien ġie skomunikat ukoll mill-Papa Ljun X u r-rifjut tiegħu li jiċħad it-twemmin tiegħu meqjus bħala eretiku fid-Dieta (assemblea ta' deliberazzjoni formali) ta' Worms. Matul dan il-perjodu, Luteru ttraduċa t-Testment il-Ġdid mill-Grieg Antik għall-Ġermaniż f'għaxar ġimgħat biss. It-traduzzjoni tal-Bibbja ta' Luteru bil-Ġermaniż ma kinitx l-ewwel waħda li qatt saret, iżda malajr saret l-iktar waħda magħrufa u l-iktar waħda li ġiet iċċirkolata.[5]
Mill-1540 sa mewtu fl-1548, Fritz Erbe, bidwi Anabattist minn Herda, inżamm ikkalzrat fil-kalzri tat-torri tan-Nofsinhar tal-kastell, għaliex irrifjuta li jiċħad solennement l-Anabattiżmu. Wara mewtu, huwa ġie midfun fil-Kastell ta' Wartburg ħdejn il-kappella ta' Santa Eliżabetta.[9] Fl-1925, firma ta' Fritz Erbe miktuba bl-idejn instabet mal-ħajt tal-kalzri.
Matul is-sekli ta' wara, kulma jmur il-kastell ma tantx baqa' jintuża u beda jiġi mitluq, speċjalment wara tmiem il-Gwerra ta' Tletin Sena meta serva bħala rifuġju għall-familja renjanti.
Fl-1777, Johann Wolfgang von Goethe qagħad fil-Kastell ta' Wartburg għal ħames ġimgħat, u wettaq diversi tpinġijiet tal-binjiet tiegħu.[5]
Fit-18 ta' Ottubru 1817 seħħ l-ewwel festival tal-Kastell ta' Wartburg. Madwar 500 student, membri tal-Burschenschaften (fratellanzi) Ġermaniżi li kienu għadhom kemm ġew stabbiliti, inġabru fil-kastell biex jiċċelebraw ir-rebħa tal-Ġermanja kontra Napuljun erba' snin qabel u t-300 anniversarju tar-Riformazzjoni, biex jikkundannaw il-konservattiviżmu u biex isejħu għall-unità tal-Ġermanja bil-motto "Unur - Ħelsien - Patrija". Fost il-kelliema fl-avveniment kien hemm Heinrich Hermann Riemann, veteran tal-Korp Ħieles ta' Lützow, l-istudent tal-filosofija Ludwig Rödiger, u Hans Ferdinand Massmann.[5]
Bil-permess tal-kappillan assenti Friedrich Ludwig Jahn, il-Kodiċi ta' Napuljun u kotba oħra ġew maħruqa bħala "effiġja": minflok il-volumi għaljin, fil-ħuġġieġa tpoġġew fdalijiet ta' parċmini bit-titli ta' kotba konservattivi (inkluż Storja tal-Imperi Ġermaniżi ta' August von Kotzebue). Karl Ludwig Sand, li sentejn wara wettaq l-assassinju ta' Kotzebue, kien fost il-parteċipanti.
Dan l-avveniment u laqgħa simili fil-Kastell ta' Wartburg matul ir-Rivoluzzjonijiet tal-1848 jitqiesu bħala mumenti kruċjali fil-moviment għall-unifikazzjoni tal-Ġermanja.
Matul ir-renju tal-familja ta' Saxe-Weimar-Eisenach, il-Gran Duka Karl Alexander ordna r-rikostruzzjoni tal-Kastell ta' Wartburg fl-1838. L-arkitett ewlieni kien Hugo von Ritgen, u dan ix-xogħol sar ix-xogħol ta' ħajtu. Fil-fatt, ix-xogħol tlesta biss sena wara mewtu fl-1889.[5]
Fuq suġġeriment ta' Goethe li l-Kastell ta' Wartburg seta' jservi sew bħala mużew, Maria Pavlovna u binha Karl Alexander stabbilew ukoll il-kollezzjoni tal-arti (Kunstkammer) li llum il-ġurnata saret in-nukleu tal-mużew.[10]
Ir-renju tal-familja ta' Saxe-Weimar-Eisenach intemm fir-Rivoluzzjoni Ġermaniża tal-1918. Fl-1922, il-Wartburg Stiftung (il-Fondazzjoni ta' Wartburg) ġiet stabbilita biex tiżgura l-manutenzjoni tal-kastell.[5]
Wara tmiem it-Tieni Gwerra Dinjija, il-forzi tal-okkupazzjoni Sovjetiċi ħatfu l-kollezzjoni rinomata ta' armi u ta' armaturi tal-kastell u sa llum ma hemmx traċċi tagħhom.[11] Ir-Rüstkammer (l-armerija) tal-Kastell ta' Wartburg fl-imgħoddi kien fiha kollezzjoni notevoli ta' madwar 800 oġġett, mill-armaturi mill-isbaħ tar-Re Enriku II ta' Franza, sal-oġġetti ta' Federiku l-Għaref, tal-Papa Ġulju II u ta' Bernhard von Weimar. Dawn l-oġġetti kollha ttieħdu mill-Armata tal-Okkupazzjoni Sovjetika fl-1946 u għebu fi ħdan l-Unjoni Sovjetika. Madankollu, żewġ elmi, żewġ xwabel, armatura ta' prinċep u ta' tifel, instabu f'maħżen temporanju ta' dak iż-żmien u xi ftit oġġetti oħra ntraddu lura mill-Unjoni Sovjetika fis-snin 60 tas-seklu 20. Il-Gvern Russu l-ġdid ġie mitlub jgħin biex jinstabu t-teżori neqsin.[5]
Taħt it-tmexxija Komunista matul żmien il-GDR, fl-1952-1954 seħħet rikostruzzjoni estensiva. B'mod partikolari, il-biċċa l-kbira tal-Palas ġie rrestawrat għall-istil Rumanesk oriġinali tiegħu. Turġien ġodda ġew mibnija maġenb il-Palas.
Fl-1967, il-kastell kien is-sit taċ-ċelebrazzjonijiet tal-ġublew nazzjonali tal-GDR, tad-900 anniversarju tal-ewwel kostruzzjoni tal-Kastell ta' Wartburg, tal-450 anniversarju tal-bidu tar-Riformazzjoni ta' Luteru u tal-150 anniversarju tal-Festival ta' Wartburg.[12]
Fit-13 ta' Ġunju 1980, Devo għamlu spettaklu fil-kastell matul it-tour tagħhom imsejjaħ Libertà tal-Għażla.
Fl-1983, il-kastell kien il-punt ċentral taċ-ċelebrazzjonijiet tal-500 sena mit-twelid ta' Martin Luteru.[12]
Arkitettura
[immodifika | immodifika s-sors]Palas
[immodifika | immodifika s-sors]L-ikbar struttura tal-Kastell ta' Wartburg hija dik tal-Palas, li oriġinarjament inbena bi stil aħħari Rumanesk bejn l-1157 u l-1170. Huwa kkunsidrat bħala l-aqwa binja Rumaneska mhux ekkleżjastika ppreservata fit-Tramuntana tal-Alpi.[13]
Il-Palas fih kmamar bħar-Rittersaal u l-iSpeisesaal li ġew rikostruwiti kemm jista' jkun qrib l-istil Rumanesk oriġinali u li fihom strutturi oriġinali (eż. pilastri jew elementi tas-saqaf). Madankollu, ħafna mill-kmamar jirriflettu l-iktar il-gosti tas-sekli 19 u 20 u l-immaġni tal-Medju Evu li kienet prevalenti dak iż-żmien: l-Elisabeth-Kemenate ġiet mgħammra bil-mużajk b'xeni mill-ħajja ta' Santa Eliżabetta (li sar fl-1902-1906) f'isem il-Kaiser Wilhelm II, is-Sängersaal (bl-affreski tas-Sängerkrieg magħmula minn Moritz von Schwind) u l-Festssaal fis-sular ta' fuq nett. Din tal-aħħar fiha wkoll affreski magħmula minn Schwind (dwar it-trionf tal-Kristjaneżmu) u kienet ta' ispirazzjoni għas-Sängerhalle tal-Kastell ta' Neuschwanstein. L-Att II ta' Tannhäuser huwa ambjentat fis-Sängersaal tal-Kastell ta' Wartburg. L-ebda waħda mill-affreski mal-ħitan, inkluż dawk fil-Landgrafenzimmer jew fl-Elisabethengalerie, m'għandhomx oriġini tassew Medjevali, iżda saru fis-seklu 19.[14]
Strutturi oħra
[immodifika | immodifika s-sors]Il-pont li jista' jittella' u jitniżżel kif ukoll il-barbikan jagħtu aċċess biss għall-kastell u baqgħu l-istess minn żmien il-Medju Evu.[2]
Il-Vorburg huwa l-ewwel żona kif tidħol mill-ewwel daħla. Imur lura għas-seklu 14-15 u huwa magħmul minn diversi binjiet bil-qafas nofshom tal-injam: l-Elisabethengang (mogħdija mgħottija tal-mixi), il-Vogtei (il-loġġa tal-uffiċjal ġudizzjarju), il-Margarethengang (mogħdija mgħottija tal-mixi) u r-Ritterhaus (id-Dar tal-Kavallieri).[2]
Il-Lutherstube fil-Vogtei, fejn Martin Luteru għex meta kien fil-kastell, fiha wkoll pitturi ta' Lucas Cranach.[2]
Il-Bergfried tlestiet fl-1859 u nbniet fuq il-pedamenti ta' forti Medjevali. Fuqha hemm kurċifiss ikoniku twil tliet metri.
In-Neue Kemenate (1853-1860) illum fih it-teżori tal-arti tal-Wartburgsammlung, inkluż il-pitturi ta' Lucas Cranach u skulturi mill-istudjo ta' Tilman Riemenschneider.
The Romanesque Südturm or South Tower was built in 1318. Together with the Palas it is the oldest part of the castle. A dungeon is located below.[2]
Sit ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]Fl-1999, l-UNESCO żiedet il-Kastell ta' Wartburg fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji bħala "monument straordinarju tal-perjodu fewdali fl-Ewropa Ċentrali".[1]
Għal xi żmien, l-istatus tal-Kastell ta' Wartburg bħala Sit ta' Wirt Dinji ġie pperikolat minħabba pjanijiet li jinbnew turbini tar-riħ twal ħafna fuq il-Milmesberg ħdejn Marksuhl. Madankollu, f'Novembru 2013, l-investitur qabel li ma jibnix it-turbini u aġġornament tal-ippjanar reġjonali pprojbixxa tali strutturi qrib il-Kastell ta' Wartburg fil-ġejjieni.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".[1]
Wartburg illum
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Kastell ta' Wartburg huwa attrazzjoni turistika popolari, l-iktar waħda li jżuruha t-turisti f'Thüringen wara Weimar. Huwa aċċessibbli għall-viżitaturi u hemm żjarat iggwidati tal-binjiet tal-kastell minn ġewwa. Barra minn hekk, hemm mużew fi ħdan il-kastell. It-tfal jistgħu jirkbu l-ħmir fit-telgħa sal-kastell. Il-Festsaal tintuża regolarment għall-opra ta' Tannhäuser, kif ukoll kunċerti u avvenimenti oħra. Hemm ukoll lukanda, li tinsab eżatt ħdejn il-kastell, li oriġinarjament inbniet matul ir-rikostruzzjoni tal-kastell fis-seklu 19.[15]
Bill Clinton, it-42 President tal-Istati Uniti, żar il-Kastell ta' Wartburg, kif ukoll id-Dar ta' Bach, fl-14 ta' Mejju 1998 matul iż-żjara statali fil-Ġermanja.
Legat
[immodifika | immodifika s-sors]Għal sekli sħaħ, il-Kastell ta' Wartburg kien post ta' pellegrinaġġ għal ħafna nies fi ħdan il-Ġermanja stess u lil hinn mill-Ġermanja, minħabba l-importanza tiegħu fl-istorja tal-Ġermanja u l-iżvilupp tal-Kristjaneżmu. Diversi postijiet (speċjalment l-irħula tal-Istati Uniti stabbiliti mil-Luterani) u ditta lokali tal-vetturi ssemmew bl-istess mod bħall-kastell. Il-Kulleġġ ta' Wartburg f'Iowa, l-Istati Uniti, issemma b'kommemorazzjoni tar-rifuġju li ngħata Martin Luteru fil-kastell u minħabba l-pożizzjoni tal-kulleġġ fil-foresta u l-wirt ta' Thüringen.[16] Is-Seminarju Teoloġiku ta' Wartburg, li jinsab ukoll f'Iowa, issemma wkoll wara l-Kastell ta' Wartburg. Il-kumpless prinċipali tas-Seminarju Luteran ta' Wisconsin jixbah il-Kastell ta' Wartburg.[17]
Il-Wartburgkreis huwa msemmi għall-kastell ukoll, għalkemm jinsab 'il barra mid-distrett. Eisenach, li oriġinarjament kien parti mid-distrett, sar kreisfrei ("ħieles mid-distretti") fl-1998.
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ a b ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Wartburg Castle". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2021-10-07.
- ^ a b ċ d e "genealogie-mittelalter.de". www.genealogie-mittelalter.de. Miġbur 2021-10-07.
- ^ Stahn, Dina (2009). Thüringen (German). Karl Baedeker Verlag. ISBN 978-3-8297-1175-3. p. 149.
- ^ a b "SCHLOSS NEUENBURG in Freyburg an der Unstrut [offizielle Homepage] - English Site". web.archive.org. 2011-03-08. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-03-08. Miġbur 2021-10-07.
- ^ a b ċ d e f ġ "History of the Wartburg". web.archive.org. 2016-01-09. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-01-09. Miġbur 2021-10-07.
- ^ Stahn, Dina (2009). Thüringen (German). Karl Baedeker Verlag. ISBN 978-3-8297-1175-3.
- ^ "Wolfram von Eschenbach". www.nndb.com. Miġbur 2021-10-07.
- ^ Schuchardt, Günther (2009). Welterbe Wartburg (bil-Ġermaniż). Schnell & Steiner, Regensburg. ISBN 978-3-7954-4060-2. p. 4.
- ^ "Erbe, Fritz (d. 1548) - GAMEO". gameo.org. Miġbur 2021-10-07.
- ^ Schuchardt, Günther (2009). Welterbe Wartburg (bil-Ġermaniż). Schnell & Steiner, Regensburg. ISBN 978-3-7954-4060-2. p. 24-28.
- ^ Schuchardt, Günther (2009). Welterbe Wartburg (bil-Ġermaniż). Schnell & Steiner, Regensburg. ISBN 978-3-7954-4060-2. p. 10.
- ^ a b Schuchardt, Günther (2009). Welterbe Wartburg (German). Schnell & Steiner, Regensburg. ISBN 978-3-7954-4060-2. p. 29.
- ^ Schuchardt, Günther (2009). Welterbe Wartburg (bil-Ġermaniż). Schnell & Steiner, Regensburg. ISBN 978-3-7954-4060-2. p .11.
- ^ Schuchardt, Günther (2009). Welterbe Wartburg (bil-Ġermaniż). Schnell & Steiner, Regensburg. ISBN 978-3-7954-4060-2. p. 19-24.
- ^ "Home". wartburg-eisenach.de. Miġbur 2021-10-08.
- ^ "History of Wartburg College | Wartburg College, Waverly, Iowa USA". web.archive.org. 2009-04-10. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-04-10. Miġbur 2021-10-08.
- ^ "Visit WLS | Wisconsin Lutheran Seminary" (bl-Ingliż). Miġbur 2021-10-08.