Bibljoteka Nazzjonali ta' Malta
Il-Librerija Nazzjonali ta' Malta, magħrufa aktar bħala l-Bibljoteka, hija librerija ta’ referenza fi Pjazza Repubblika, il-Belt Valletta, Malta. Twaqqfet mill-Gran Mastru Emmanuel de Rohan-Polduc fl-1776 mill-kollezzjonijiet tal-kavallier Louis Guérin de Tencin. Ilha librerija ta’ depożiti legali sa mill-1925, u għandha l-akbar kollezzjoni ta’ Melitensia flimkien ma’ dik tal-Università ta’ Malta. Il-librerija fiha wkoll l-arkivji tal-Ordni ta’ San Ġwann, tal-Università tal-Imdina u tal-Università tal-Belt Valletta.
Il-librerija tinsab f'binja neoklassika tas-seklu 18 fiċ-ċentru tal-Belt, viċin il-Palazz tal-Gran Mastru, imfassla mill-periti Pollakki-Taljani Stefano Ittar u ibnu Sebastiano Ittar.
Ġewwa l-librerija
[immodifika | immodifika s-sors]
L-oriġini tal-Librerija Nazzjonali ta’ Malta tmur lura għall-1555, meta l-Gran Mastru Claude de la Sengle qal li l-kotba kollha tal-membri mejtin tal-Ordni ta’ San Ġwann kellhom jgħaddu għand it-teżor tal-Ordni. [1]
Fl-1760, il-kavallier Louis Guérin de Tencin xtara ġabra ta’ 9700 ktieb li kienu jappartjenu lil Joaquín Fernández de Portocarrero għal 7,000 skud. Sena wara, fetaħ librerija pubblika f’bini magħruf bħala Il Forfantone fil-Belt Valletta, li kien fiha kotba mil-librerija tiegħu stess kif ukoll mill-kollezzjoni ta’ Portocarrero, il-librerija tal-kmandant Sainte-Jay (li qabel kienet qed tinżamm fis-sagristija tal-Kon-Katidral ta’ San Ġwann), u kotba mogħtija minn membri tal-Ordni. De Tencin ħatar lil Giovanni Pietro Francesco Agius de Soldanis bħala librar, u ħallas huwa stess is-salarju tiegħu. De Tencin miet fl-1766 qabel ma rnexxielu jikseb il-fondi biex tinżamm il-librerija. [2]
Fl-1776, il-Gran Mastru Emmanuel de Rohan-Polduc waqqaf formalment il-Bibliotheca Publica, li kienet tissejjaħ ukoll il-Bibliotheca Tanseana f'ġieh De Tencin. Il Forfantone tqies iffullat wisq biex jospita l-librerija l-ġdida, għalhekk l-arkitett Taljan imwieled fil-Polonja Stefano Ittar ġie kkummissjonat biex ifassal bini ta’ librerija ġdid fl-1786. Il-bini nbena fuq is-sit tal-Konservatorju, fejn kienu jinħażnu l-ingotti tad-deheb u tal-fidda tat-teżorerija tal-Ordni. [2] Tlesta fl-1796, iżda baqa’ vojt għal xi snin minħabba l-invażjoni Franċiża tal-1798 . Eventwalment ġie inawgurat fl-4 ta' Ġunju 1812 mill-Kummissarju Ċivili Sir Hildebrand Oakes, u sar magħruf bħala l-Malta Public Library (Librerija Pubblika ta’ Malta). [3]
Saret librerija ta’ depożitu legali permezz tal-Att Nru II tal-1925, u fl-1936 ingħatat it-titlu ta’ Royal Malta Library (Librerija Rjali Maltija) mir-Re Ġorġ V. Fl-1937, l-arkivji tal-Ordni ġew trasferiti għal-librerija mir- Reġistru Pubbliku . [1]
Fl-1976, infetħet il-Librerija Pubblika Ċentrali fil-Furjana, u l-librerija tal-Belt Valletta saret librerija ta’ riċerka u ta’ referenza magħrufa bħala l-Librerija Nazzjonali ta’ Malta. [1]
Arkitettura
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-bini tal-librerija ġie ddiżinjat mill-perit Pollakk-Taljan Stefano Ittar, u huwa eżempju bikri tal-arkitettura neoklassika f’Malta. [4] Il-librerija għandha faċċata simmetrika b'kolonni Doriċi u Joniċi. L-ewwel sular huwa mirfud minn loġġa, bil-bieb ewlieni fin-nofs. Fuq l-entrata hemm gallarija bil-ballavostri, li hi mirfuda minn kolonni Doriċi u Joniċi. [5] Il-bini huwa magħruf ukoll għat-taraġ monumentali neoklassiku tiegħu li jitla' mill-bieb ta' dħul ewlieni għas-sulari ta’ fuq. [6]
L-evidenza turi li filwaqt li Stefano kien il-perit prinċipali, ibnu Sebastiano Ittar kompla d-disinn wara li missieru miet qabel ma tlesta x-xogħol. [7]
Il-bini tal-librerija ġie inkluż fil-Lista tal-Antikitajiet tal-1925. [8] Issa huwa skedat bħala monument nazzjonali tal-Ewwel Grad, u huwa wkoll imniżżel fuq l-Inventarju Nazzjonali tal-Propjetà Kulturali tal-Gżejjer Maltin . [5]
Ġabriet
[immodifika | immodifika s-sors]
Fost il-ġabriet tal-Librerija Nazzjonali ta’ Malta nsibu:
- Pie Postulatio Voluntatis, digriet papali maħruġ mill-Papa Paschal II fl-1113 li jikkonferma t-twaqqif tal-Ordni ta’ San Ġwann[9]
- l-arkivji tal-Ordni ta’ San Ġwann mill-Medju Evu sal-1798[10]
- l-arkivji tat-Teżor tal-Ordni[10]
- l-arkivji tal-Università tal-Imdina u dik tal-Belt Valletta mill-1450 sal-1818[10]
- 1617-il kodiċi u manuskritt [11]
- 60 incunabula, fosthom Institutiones Oratoriæ ta' Quintiliano (1476), Obsidionis Rhodiae urbis descriptio (1480) u Rhodiorum Historia (1496) ta' Guillaume Caoursin, Cosmographia ta’ Tolomew (1490), Privilegia Ordinis Sancti Joannis Hierosolymitani a Summis Pont. concessa (1495) u Comœdiæ ta' Plawtu (1499)[12]
- ġabra kbira ta’ Melitensia (kotba, fuljetti, gazzetti eċċ. minn awturi Maltin jew marbutin ma’ Malta), fosthom xi wħud mill-aktar gazzetti bikrin ippubblikati f’Malta bħalma huma Journal de Malte, Foglio d'Avvisi, L'Argo, Il Cartaginese u Giornale di Malta [12]
- mapep mis-sekli 16 sa 20, fosthom mapep ta’ toroq, fortifikazzjonijiet u siti arkeoloġiċi lokali [12]
- ġabra ta’ legaturi fini, fosthom volumi li saru għar-Re Louis XV ta’ Franza u li wara ngħataw lil de Tencin [12]
Ritratti
[immodifika | immodifika s-sors]-
It-taraġ tal-librerija fejn hemm monument ta’ Dun Karm Psaila -
Lekċer pubblika fil-Librerija Nazzjonali ta’ Malta -
Monument ta’ Ralph Abercromby -
Il-plakka quddiem is-sala prinċipali tal-librerija -
Turġien prinċipali
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ a b ċ "History". Education.gov.mt (bl-Ingliż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2014-10-08.
- ^ a b Denaro, Victor F. (1959). "Houses in Kingsway and Old Bakery Street, Valletta". Melita Historica (bl-Ingliż). 2 (4): 201–215.
- ^ Vella, Charlene (2012-06-24). "An icon of learning and historical importance" (bl-Ingliż). Times of Malta.
- ^ Ellul, Michael. "Punti d'incontro nell' architettura a Malta e in Sicilia". Journal of Maltese Studies (bit-Taljan) (17–18): 189–196.
- ^ a b Bibliotheca (PDF) (Rapport). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 2012-12-28.
- ^ Thake, Conrad (2007-08-01). "Scenographic Baroque Staircases (Part 2)" (bl-Ingliż). Malta Independent. Miġbur 2016-06-14.
- ^ Micallef, Antonia (2015-04-11). "Firma tikkonferma li pjanti tal-Belt mill-aħħar żminijiet tal-Kavallieri huma ta' Ittar". TVM.com.mt.
- ^ Protection of Antiquities (Rapport) (bl-Ingliż). 1932-11-21. Arkivjat minn l-oriġinal (pdf) fl-2016-05-07.
- ^ "Nine hundred years since the recognition by Pope Paschal II". Order of Malta (bl-Ingliż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2015-10-16.
- ^ a b ċ "National Library - Archives". Malta Libraries (bl-Ingliż).
- ^ "National Library - Catalogues". Malta Libraries (bl-Ingliż).
- ^ a b ċ d "National Library - Collections". Malta Libraries (bl-Ingliż).