Alcide d'Orbigny
| Alcide d'Orbigny | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
1853 - 1857 ← no value - Adolphe d'Archiac (en)  →
1844 -
1843 - 1843 ← Louis Cordier (en) - Adolphe d'Archiac (en) → | |||||||
| Ħajja | |||||||
| Isem propju | Alcide Charles Victor Marie Dessalines d'Orbigny | ||||||
| Twelid | Couëron, 6 Settembru 1802 | ||||||
| Nazzjonalità | Franza | ||||||
| Mewt |
Pierrefitte-sur-Seine (en) , 30 Ġunju 1857 | ||||||
| Post tad-dfin |
Cimetière communal de Pierrefitte-sur-Seine (en) | ||||||
| Familja | |||||||
| Missier | Charles Marie d'Orbigny | ||||||
| Ulied |
uri
| ||||||
| Aħwa |
uri
| ||||||
| Tribù |
Dessalines d'Orbigny (en) | ||||||
| Edukazzjoni | |||||||
| Lingwi | Franċiż | ||||||
| Studenti |
uri | ||||||
| Okkupazzjoni | |||||||
| Okkupazzjoni |
botaniku ġeologu esploratur paleontologu entomologu żoologu biologu arkeologu ornitologu malakologu naturalista | ||||||
| Impjegaturi |
Muséum national d'histoire naturelle (en) | ||||||
| Premjijiet |
List | ||||||
| Sħubija |
Société linnéenne de Normandie (en) Académie des belles-lettres, sciences et arts de La Rochelle (en) Akkademja tax-Xjenzi ta’ Torino Société géologique de France (en) | ||||||
Alcide Charles Victor Marie Dessalines d'Orbigny (twieled fis-6 ta’ Settembru 1802 – miet fit-30 ta’ Ġunju 1857) kien naturalista Franċiż li għamel kontributi maġġuri f’ħafna oqsma, fosthom iż-żooloġija (inkluż il-malakoloġija), il-paleontoloġija, il-ġeoloġija, l-arkeoloġija u l-antropoloġija.
D'Orbigny twieled f’Couëron (Loire-Atlantique), u kien iben tabib ta’ vapur u naturalista dilettant. Il-familja marret toqgħod La Rochelle fl-1820, fejn żviluppa l-interess tiegħu fl-istorja naturali hu u jistudja l-fawna tal-baħar u speċjalment il-ħlejjaq mikroskopiċi li huwa sejjaħ “foraminiferani”.
F’Pariġi huwa sar dixxiplu tal-ġeologu Pierre Louis Antoine Cordier (1777-1861) u ta’ Georges Cuvier. Tul ħajtu kollha, huwa segwa t-teorija ta’ Cuvier u kien kontra l-Lamarckiżmu.
Amerka t’Isfel
[immodifika | immodifika s-sors]D'Orbigny ivvjaġġa fuq missjoni fl-Amerka t’Isfel għall-Mużew ta’ Pariġi bejn l-1826 u l-1833. Huwa żar il-Venezwela, il-Kolombja, l-Ekwador, il-Perù, il-Bolivja, iċ-Ċilì, l-Arġentina, il-Paragwaj, u l-Brażil, u rritorna Franza b’kollezzjoni enormi ta’ iktar minn 10,000 eżemplar tal-istorja naturali. Huwa ddeskriva parti mis-sejbiet tiegħu f’La Relation du Voyage dans l'Amérique Méridionale pendant les annés 1826 à 1833 (Pariġi, 1824-1847, f’90 faxxiklu). L-eżemplari l-oħra ġew deskritti minn żoologi oħra fil-mużew.
Il-kontemporanju tiegħu, Charles Darwin, wasal fl-Amerka t’Isfel fl-1832, u malli sema’ li kien wasal xi ħadd qablu, gerger li d'Orbigny x’aktarx li kien ġabar “l-aqwa affarijiet li kien hemm x’tiġbor”.[1] Iktar ’il quddiem Darwin sostna li l-vjaġġ ta’ d'Orbigny kien “xogħol tassew importanti”.[2] It-tnejn kellhom korrispondenza flimkien u d'Orbigny iddeskriva wħud mill-eżemplari ta’ Darwin.
Huwa ngħata l-Medalja tad-Deheb tas-Société de Géographie ta’ Pariġi fl-1834.[3] Il-pantodont tal-Paleoċen tal-Amerka t’Isfel Alcidedorbignya ngħata ismu.[4]
1840 u wara
[immodifika | immodifika s-sors]Fl-1840 d'Orbigny beda d-deskrizzjoni metodika ta’ fossili Franċiżi u ppubblika La Paléontologie Française (tmien volumi). Fl-1849 huwa ppubblika l-Prodrome de Paléontologie Stratigraphique b’rabta mill-qrib, maħsub bħala “Prefazju għall-Paleontoloġija Stratigrafika”, li fih iddeskriva kważi 18,000 speċi, u b’paraguni bijostratigrafiċi fi stadji ġeoloġiċi, b’definizzjonijiet li jserrħu fuq l-istratotipi tagħhom.
Fl-1853 huwa sar professur tal-paleontoloġija fil-Mużew Nazzjonali tal-Istorja Naturali ta’ Pariġi, u ppubblika l-Cours élémentaire tiegħu li rabat il-paleontoloġija maż-żooloġija, bħala xjenza indipendenti mill-użu tagħha fl-istratigrafija.[5] Il-presidenza tal-paleontoloġija nħolqot speċjalment fl-unur tiegħu. Il-kollezzjoni ta’ d'Orbigny fis-Sala d'Orbigny u spiss iżuruha l-esperti.[6]
Huwa ddeskriva l-kronoloġiji ġeoloġiċi u ddefinixxa diversi strati ġeoloġiċi, li għadhom jintużaw illum bħala referenza kronostratigrafika bħall-istrat Toarċjan, Kallovjan, Oxfordjan, Kimmeriġjan, Aptjan, Albjan u Ċenomanjan. Huwa miet fir-raħal żgħir ta’ Pierrefitte-sur-Seine, qrib Pariġi.
Katastrofiżmu
[immodifika | immodifika s-sors]D'Orbigny, dixxiplu ta’ Georges Cuvier, kien iħaddan b’mod notevoli l-katastrofiżmu.[7]
Huwa rrikonoxxa sebgħa u għoxrin katastrofi mill-fossili.[8] Dan sar magħruf bħala “ħsieb ta’ kreazzjonijiet suċċessivi”.[8][9] Huwa pprova jirrikonċilja l-fossili mal-ġrajja tal-ħolqien tal-Ġenesi fil-Bibbja. Kemm il-ġeologi uniformitarjani kif ukoll it-teologi rrifjutaw l-idea ta’ kreazzjonijiet suċċessivi.[10]
Il-paleontologu Carroll Lane Fenton innota li l-idea ta’ d'Orbigny ta’ sebgħa u għoxrin kreazzjoni dinjija kienet “assurda”, saħansitra għall-kreazzjonisti.[11] L. Sprague de Camp kiteb li “Alcide d'Orbigny wassal l-idea għall-assurdità. Billi daħal fis-sopranaturali, d'Orbigny argumenta li f’sebgħa u għoxrin okkażjoni separata, Alla qered il-ħlejqiet kollha fid-Dinja u reġa’ beda mill-ġdid bi kreazzjoni ġdida għalkollox”.[12]
Unitajiet tassonomiċi
[immodifika | immodifika s-sors]Diversi unitajiet tassonomiċi żooloġiċi u botaniċi ssemmew għalih, inkluż il-ġeneri u l-ispeċijiet li ġejjin:
- Alcidedorbignya Muizon & Marshall, 1992 – ġeneru estint ta’ mammiferu pantodont
- Alcidia Bourguignat, 1889 – ġeneru ta’ bebbuxu tal-baħar
- Ampullaria dorbignyana Philippi, 1851 – speċi ta’ bebbuxu tal-ilma ħelu
- Apostolepis dorbignyi Schlegel, 1837 – speċi ta’ serp li jinħeba f’moħba fl-art[13]
- Asthenes dorbignyi Reichenbach, 1853 - speċi ta’ għasfur furnarid
- Bachia dorbignyi A.M.C. Duméril & Bibron, 1839 – speċi ta’ gremxula[13]
- Cadomites orbignyi de Grossouvre, 1930 – speċi ta’ ammonit mill-Batonjan[14]
- Chaunus dorbignyi (A.M.C. Duméril & Bibron, 1841) – speċi ta’ rospu
- Haminoea orbignyana A. de Férussac, 1822 – speċi ta’ bebbuxu tal-baħar
- Hecticoceras (Orbignyceras) C. Gérard & H. Contaut, 1936 – sottoġeneru ta’ ammonit mill-Kallovjan[15]
- Liolaemus dorbignyi Koslowsky, 1898 – speċi ta’ gremxula[13]
- Lystrophis dorbignyi A.M.C. Duméril, Bibron & A.H.A. Duméril, 1854 – speċi ta’ serp
- Nerocila orbignyi (Guérin, 1832) – speċi ta’ isopodu ektoparassitiku
- Orbignya Mart. ex Endl. – ġeneru ta’ siġar tal-palm li jinkludi speċi bħal Orbignya speciosa (Mart. ex Spreng.), magħrufa bħala siġra tal-palm Brażiljana jew babaçu bil-Portugiż
- Pinna dorbignyi Hanley, 1858 – speċi ta’ mollusk bivalv
- Potamotrygon orbignyi (Castelnau, 1855) – speċi ta’ boll tal-ilma ħelu
- Quadracythere orbignyana (Bosquet, 1852) – speċi ta’ ostrakodi tal-baħar
- Rhinodoras dorbignyi (Kner, 1855) –speċi ta’ pixxiqattus imxewwek
- Sepia (Rhombosepion) orbignyana A. de Férussac in d'Orbigny, 1826 – speċi ta’ siċċa, magħrufa wkoll bħala siċċa roża
- Subdiscosphinctes orbignyi Hantzpergue, 1987 – speċi ta’ ammonit mill-Kimmeriġjan[16]
- Trachemys dorbigni (A.M.C. Duméril & Bibron, 1835) – speċi ta’ fekruna tal-ilma ħelu
Fil-lista ta’ hawn fuq, l-awtur jew l-awtorità tal-unità tassonomika fil-parentesi jindikaw li l-ispeċi ġiet deskritta oriġinarjament f’ġeneru li fih attwalment hija assenjata l-ispeċi.
Pubblikazzjonijiet
[immodifika | immodifika s-sors]- d'Orbigny, Alcide (1843). Paléontologie française. Description zoologique et géologique de tous les animaux mollusques & rayonnés fossiles de France. 3.
L-abbrevjazzjoni standard tal-awtur A.D.Orb. tintuża biex tindika din il-persuna bħala l-awtur meta jiġi kkwotat isem botaniku.[17]
References
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "Darwin Project". Darwin Correspondence Project (bl-Ingliż). Miġbur 2021-06-30.
- ^ "Darwin project letter 2". Darwin Correspondence Project (bl-Ingliż). Miġbur 2021-06-30.
- ^ "GRANDE MÉDAILLE D'OR DES EXPLORATIONS ET VOYAGES DE DÉCOUVERTE | Société de Géographie - Depuis 1821, la plus ancienne société de géographie au monde". web.archive.org. 2014-12-06. Arkivjat mill-oriġinal fl-2014-12-06. Miġbur 2021-06-30.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Paleofile.com. (2015-02-14). ""Alcidedorbignya"". web.archive.org. Arkivjat mill-oriġinal fl-2015-02-14. Miġbur 2021-06-30.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Conception et suites de la Paléontologie française d'Alcide d'Orbigny", Comptes Rendus Paleologiques 1.7 (December 2002) pp. 599–613.
- ^ Agnès Lauriat-Rag, "La collection d'Invertébrés fossiles d'Alcide d'Orbigny et la salle d'Orbigny", Comptes Rendus Paleologiques 1.7 (December 2002) pp. 615–627.
- ^ Huggett, Richard J. (1998). Catastrophism: Asteroids, Comets and Other Dynamic Events in Earth History. Verso. p. 95. ISBN 1-85984-129-5.
- ^ a b Singer, Charles Joseph. (1931). The Story of Living Things: A Short Account of the Evolution of the Biological Sciences. Harper & Bros. p. 232.
- ^ Prothero, Donald R. (2013). Bringing Fossils to Life: An Introduction to Paleobiology. Columbia University Press. p. 223. ISBN 978-0-231-15893-0.
- ^ Prothero, Donald R. (2013). Bringing Fossils to Life: An Introduction to Paleobiology. Columbia University Press. p. 223. ISBN 978-0-231-15893-0.
- ^ Fenton, Carroll Lane. (1933). The World Of Fossils. D. Appleton-Century Company. p. 162.
- ^ De Camp, Lyon Sprague. (1968). The Great Monkey Trial. Doubleday p. 184. ISBN 0-385-04625-1.
- ^ a b ċ Beolens et al.
- ^ de Grossouvre (A.), 1930. Note sur le Bathonien moyen. Livre jubilaire. Centenaire de la Société Géologique de France, t. 2, pp. 361–387.
- ^ Gérard C. & Contaut H., « Les ammonites de la zone à Peltoceras athleta du Centre-Ouest de la France », Mémoires de la Société géologique de France, Paris, vol. 29, 1936, p. 100.
- ^ Pierre Hantzpergue, Les ammonites kimméridgiennes du haut-fond d'Europe occidentale. Biochronologie, systématique, évolution, paléogéographie, Cahiers de paléontologie, éditions du CNRS, 1989, p. 428.
- ^ "International Plant Names Index". www.ipni.org. Miġbur 2021-06-30.