Lag ta' Laach

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Veduta tal-vulkan mill-ajru.

Il-Lag ta' Laach jew Laacher See (pronunzja bil-Ġermaniż: [ˈlaːxɐ ˈzeː]), huwa lag f'kaldera vulkanika b'dijametru ta' 2 kilometri (1.2 mil) f'Rheinland-Pfalz, il-Ġermanja, madwar 24 kilometru (15-il mil) fil-Majjistral ta' Koblenz, 37 kilometru (23 mil) fin-Nofsinhar ta' Bonn, u 8 kilometri (5.0 mili) fil-Punent ta' Andernach. Jinsab fil-katina muntanjuża ta' Eifel, u huwa parti mill-medda vulkanika tal-Lvant ta' Eifel fi ħdan il-medda vulkanika usa' ta' Eifel. Il-lag ġie ffurmat minn żbroffar fl-era Plinjana madwar 13,000 sena ilu b'Indiċi ta' Splussività Vulkanika ta' 6, fuq l-istess skala tal-iżbroffar ta' Pinatubo tal-1991.[1][2][3][4][5] L-iskariki vulkaniċi ta' mofetti tul ix-xatt tax-Xlokk tal-lag huma sinjali ta' vulkaniżmu rieqed.

Deskrizzjoni[immodifika | immodifika s-sors]

Veduta panoramika tal-Lag ta' Laach.

Il-lag huwa ovali u huwa mdawwar bi xtut għoljin. Il-lava ntużat għall-moli minn żmien ir-Rumani sal-introduzzjoni ta' rombli tal-ħadid għad-dris tal-qamħ.[6]

Fuq in-naħa tal-Punent hemm l-Abbazija Benedittina ta' Laach (Abbatia Lacensis), li ġiet stabbilita fl-1093 minn Enriku II ta' Laach tal-familja tal-Lussemburgu, l-ewwel Konti Palatin tar-Renu, li kellu l-kastell tiegħu fuq in-naħa opposta tal-monasteru 'l fuq mix-xatt tal-Lvant tal-lag.

Il-lag ma għandu l-ebda żbokk naturali iżda jitbattal permezz ta' mina li tħaffret qabel l-1170 u li ġiet rikostruwita diversi drabi minn dak iż-żmien. Din ingħatat isem Fulbert, il-patri superjuri tal-monasteru mill-1152 sal-1177, li huwa maħsub li bnieh.

Żbroffar[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa topografika qrib il-Lag ta' Laach.

Il-vulkaniżmu fil-Ġermanja jmur lura miljuni ta' snin u huwa marbut mal-iżvilupp tas-Sistema Ewropea taċ-Ċaqliq tal-Medda Ċenożojka, li ġie kkawżat mill-kolliżjoni bejn il-plakek Afrikani u Ewrasjatiċi, iżda ġie kkonċentrat fi splużjonijiet assoċjati mat-tagħbija u mal-ħatt tas-silġ matul l-avvanzi u l-irtirar glaċjali.

Mappa tar-reġjuni qrib il-Lag ta' Laach.

L-isplużjonijiet inizjali tal-Lag ta' Laach, li seħħew fl-aħħar tar-rebbiegħa jew fil-bidu tas-sajf għall-ħabta tal-11,000 Q.K., qerdu u ċċattjaw is-siġar kollha sa erba' kilometri 'l bogħod. Il-magma fetħet rotta sal-wiċċ li żbroffat għal madwar għaxar sigħat, bi dħaħen li x'aktarx laħqu sa għoli ta' 35 kilometru. L-attività kompliet għal diversi ġimgħat jew xhur, u pproduċiet kurrenti piroklastiċi li koprew il-widien sa għaxar kilometri 'l bogħod b'tefra li twaħħal. Qrib il-krater, id-depożiti jilħqu ħxuna sa ħamsin metru, u saħansitra ħames kilometri 'l bogħod ikunu għadhom ħoxnin sa għaxar metri. Il-pjanti u l-annimali kollha għal distanza ta' madwar sittin kilometru lejn il-Grigal u ta' erbgħin kilometri lejn ix-Xlokk x'aktarx li nqerdu.[7] Huwa stmat li żbroffaw 6 km3 (1.4 mil kubu) ta' magma[8], u ġiet prodotta madwar 16 km3 (3.8 mil kubu) ta' tefra. Dan l-iżbroffar Plinjan "enormi" kellu Indiċi ta' Splussività Vulkanika ta' 6.[9]

Id-depożiti ta' tefra mill-iżbroffar ħolqu diga mar-Renu, u b'hekk inħoloq lag ta' 140 km2 (50 mil kwadru). Meta d-diga nkisret, kien hemm għargħar bi fluss 'l isfel, li ħalla warajh depożiti saħansitra sa Bonn. L-impatt tal-vulkaniżmu ġie identifikat f'żona ta' iktar minn 300,000 kilometru kwadru, estiża minn Franza ċentrali sat-Tramuntana tal-Italja u min-Nofsinhar tal-Iżvezja sal-Polonja. B'hekk il-lag huwa għodda siewja għall-korrelazzjoni kronoloġika tas-saffi arkeoloġiċi u paleoambjentali fl-inħawi.[10]

Wara l-iżbroffar[immodifika | immodifika s-sors]

Mofetti tul il-kosta tax-Xlokk tal-Lag ta' Laach.

L-effetti usa' tal-iżbroffar kienu limitati, u ammontaw għal diversi snin ta' sjuf kesħin u sa żewġ deċennji ta' tfixkil ambjentali fil-Ġermanja. Il-ħajja tal-popolazzjoni lokali, magħrufa bħala l-kultura ta' Federmesser, ġiet imfixkla. Qabel l-iżbroffar, kienu poplu mifrux b'mod sparpaljat u li kienu jrabbu l-annimali u jikkaċċjaw kemm bil-lanez kif ukoll bil-qwies u bil-vleġeġ. Skont l-arkeologu Felix Riede, wara l-iżbroffar, l-iżjed żona affettwata kien il-Baċir ta' Thüringen okkupat mill-kultura ta' Federmesser, milli jidher ġiet spopolata, filwaqt li l-popolazzjonijiet fil-Lbiċ tal-Ġermanja u Franza żdiedu. Feġġew żewġ kulturi ġodda, il-Bromme tan-Nofsinhar tal-Iskandinavja u l-Perstunjani tal-Grigal tal-Ewropa. Dawn il-kulturi kellhom livell iktar baxx ta' ħiliet tal-produzzjoni tal-għodod mill-kultura ta' Federmesser, b'mod partikolari l-Bromme li milli jidher kienu tilfu t-teknoloġija tal-qwies u tal-vleġeġ. Fil-fehma ta' Riede, id-deklin kien frott it-tfixkil ikkawżat mill-vulkan tal-Lag ta' Laach.[11]

L-iżbroffar ġie diskuss bħala kawża possibbli tal-fenomenu magħruf bħala Younger Dryas, li kien perjodu ta' tkessiħ globali lejn l-aħħar massimu glaċjali li x'aktarx li inzerta mal-iżbroffar tal-Lag ta' Laach.[12] Madankollu, datazzjoni mtejba ta' dak il-fenomenu fl-Ewropa, li ġiet ippubblikata fl-2021, uriet li fil-fatt kien beda madwar 200 sena wara l-iżbroffar, għaldaqstant eskludiet li kien xi kawża potenzjali.[13]

Iktar qari[immodifika | immodifika s-sors]

  • "Laacher See" . Encyclopædia Britannica. Vol. 16 (11th ed.). 1911. p. 1.
  • Ginibre, Catherine; Wörner, Gerhard; Kronz, Andreas (2004). "Structure and Dynamics of the Laacher See Magma Chamber (Eifel, Germany) from Major and Trace Element Zoning in Sanidine: a Cathodoluminescence and Electron Microprobe Study". Journal of Petrology. 45 (11): 2197–2223. Bibcode:2004JPet...45.2197G. doi:10.1093/petrology/egh053.
  • Park, Cornelia; Schmincke, Hans-Ulrich (1997). "Lake Formation and Catastrophic Dam Burst during the Late Pleistocene Laacher See Eruption (Germany)". Naturwissenschaften. 84 (12): 521–525. Bibcode:1997NW.....84..521P. doi:10.1007/s001140050438. S2CID 36411187.
  • Riede, Felix (2008). "The Laacher See-eruption (12,920 BP) and material culture change at the end of the Allerød in Northern Europe". Journal of Archaeological Science. 35 (3): 591–599. doi:10.1016/j.jas.2007.05.007.
  • Hensch, Martin; Dahm, Torsten; Ritter, Joachim; Heimann, Sebastian; Schmidt, Bernd; Stange, Stefan; Lehmann, Klaus (2019). "Deep low-frequency earthquakes reveal ongoing magmatic recharge beneath Laacher See Volcano (Eifel, Germany)". Geophysical Journal International. 216 (3): 2025–2036. Bibcode:2019GeoJI.216.2025H. doi:10.1093/gji/ggy532.

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ Oppenheimer, Clive (2011). Eruptions that Shook the World. Cambridge University Press. pp. 216–217. ISBN 978-0-521-64112-8.
  2. ^ de Klerk, Pim; et al. (2008). "Environmental impact of the Laacher See eruption at a large distance from the volcano: Integrated palaeoecological studies from Vorpommern (NE Germany)". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 270 (1–2): 196–214.
  3. ^ Bogaard, Paul van den (1995). "40Ar/39Ar ages of sanidine phenocrysts from Laacher See Tephra (12,900 yr BP): Chronostratigraphic and petrological significance". Earth and Planetary Science Letters. 133 (1–2): 163–174.
  4. ^ "404". web.archive.org. 2019-01-13. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2019-01-13. Miġbur 2023-08-03.
  5. ^ Reinig, Frederick; Wacker, Lukas; Jöris, Olaf; Oppenheimer, Clive; Guidobaldi, Giulia; Nievergelt, Daniel; et al. (2021). "Precise date for the Laacher See eruption synchronizes the Younger Dryas". Nature. 595 (7865): 66–69.
  6. ^ Hull, Edward (1892). Volcanoes: Past and Present (2010 ed.). Echo Library. pp. 73–74. ISBN 9781406868180.
  7. ^ Oppenheimer, pp. 216-218.
  8. ^ Schmincke, Hans-Ulrich; Park, Cornelia; Harms, Eduard (1999). "Evolution and environmental impacts of the eruption of Laacher See Volcano (Germany) 12,900 a BP". Quaternary International. 61 (1): 61–72.
  9. ^ P.v.d. Bogaard, H.-U. Schmincke, A. Freundt and C. Park (1989). Evolution of Complex Plinian Eruptions: the Late Quarternary (sic) Laacher See Case History.
  10. ^ Oppenheimer, p. 218.
  11. ^ Oppenheimer, p. 218.
  12. ^ Baales, Michael; Jöris, Olaf; Street, Martin; Bittmann, Felix; et al. (November 2002). "Impact of the Late Glacial Eruption of the Laacher See Volcano, Central Rhineland, Germany". Quaternary Research. 58 (3): 273–288. Bibcode:2002QuRes..58..273B. doi:10.1006/qres.2002.2379. ISSN 0033-5894.
  13. ^ Reinig, Frederick; Wacker, Lukas; Jöris, Olaf; Oppenheimer, Clive; et al. (30 June 2021). "Precise date for the Laacher See eruption synchronizes the Younger Dryas". Nature. 595 (7865): 66–69.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Lag_ta%27_Laach&oldid=299018"