Aqbeż għall-kontentut

Gżira Inaċċessibbli

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Mappa tal-arċipelagu ta' Tristan da Cunha, inkluż il-Gżira Inaċċessibbli.

Il-Gżira Inaċċessibbli (bl-Ingliż: Inaccessible Island) hija gżira vulkanika li tinsab fin-Nofsinhar tal-Oċean Atlantiku, 31 kilometru (19-il mil) fil-Lbiċ ta' Tristan da Cunha. L-ogħla punt tal-gżira, il-Muntanja ta' Swale (bl-Ingliż: Swale's Fell), huwa 581 metru (1,906 piedi) 'il fuq mil-livell tal-baħar, u l-gżira għandha erja ta' 12.65 km2 (4.88 mili kwadri). Il-vulkan kien attiv l-aħħar darba sitt miljun sena ilu u attwalment huwa estint.[1]

Il-Gżira Inaċċessibbli hija parti mill-arċipelagu ta' Tristan da Cunha, li huwa parti mit-territorju ekstra-Ewropew tar-Renju Unit magħruf bħala Saint Helena, Ascension u Tristan da Cunha. L-arċipelagu ta' Tristan da Cunha huwa aċċessibbli bil-baħar biss permezz ta' vjaġġ ta' sebat ijiem minn Cape Town, l-Afrika t'Isfel, għall-gżira ta' Tristan da Cunha, u l-port tal-Gżira Inaċċessibbli huwa aċċessibbli għal ftit jiem fis-sena biss. L-aċċess għall-gżira jrid jingħata mill-uffiċċju tal-gvern lokali.[2]

Il-Gżira Inaċċessibbli flimkien mal-Gżira ta' Gough saru Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1995.[3]

Ġeografija

[immodifika | immodifika s-sors]
Immaġni satellitari tan-NASA tal-Gżira Inaċċessibbli.

Il-gżira tinsab bejn wieħed u ieħor 40 kilometru (22 mil nawtiku; 25 mil) fil-Lbiċ tal-gżira prinċipali tal-arċipelagu ta' Tristan da Cunha. Il-gżira fil-biċċa l-kbira hija inospitabbli, bi ftit bajjiet żgħar bil-blat. Ġenerazzjonijiet ta' baħħara kienu konxji li l-iżbark fuq il-gżira kien diffiċli ħafna u l-art kienet inospitabbli ferm. Il-Gżira Inaċċessibbli ilha mingħajr abitanti permanenti mill-1873.

Flimkien mal-Gżira ta' Gough Island, il-Gżira Inaċċessibbli hija riżerva protetta tal-organiżmi selvaġġi. Il-Gżira Inaċċessibbli tospita l-gallozza tal-Gżira Inaċċessibbli, l-iżgħar għasfur li ma jtirx fid-dinja.

Storja

[immodifika | immodifika s-sors]
Pingwini tat-Tramuntana, minn inċiżjoni wara ritratt, ippubblikata fi ktieb minn naturalista abbord l-HMS Challenger.

Il-Gżira Inaċċessibbli ġiet skoperta f'Jannar 1656 matul vjaġġ ta' ’t Nachtglas (litteralment, "il-ħġieġ ta' billejl"), vapur Olandiż taħt il-kmand ta' Jan Jacobszoon, 146 sena wara li l-gżira ta' Tristan da Cunha kienet intlemħet minn baħħara Portugiżi. Jacobszoon oriġinarjament semmiha l-Gżira ta' "Nachtglas".[4]

Hemm żewġ spjegazzjonijiet għall-isem tal-Gżira "Inaċċessibbli". Waħda hi li fuq il-mapep, il-gżira li kienet għadha kemm instabet kienet tissejjaħ "inaċċessibbli" minħabba li l-ekwipaġġ Olandiż li żbarka fuq il-gżira ma rnexxilux jidħol fuq in-naħa ta' ġewwa tal-gżira. L-oħra hi li l-kaptan Franċiż d'Etcheverry taha dak l-isem fl-1778 wara li ma rnexxilux jiżbarka.[5][6]

Fl-1803, baħħara mill-Istati Uniti mmexxija minn Amasa Delano żbarkaw fuq il-gżira.

L-aħwa mwielda Moska Gustav u Frederick Stoltenhoff waslu fuq il-Gżira Inaċċessibbli mill-Ġermanja fl-1871 u għexu hemmhekk għal sentejn bil-ħsieb li jaqilgħu l-għajxien tagħhom mill-kaċċa tal-foki u mill-bejgħ tal-pelliċċi tagħhom lill-kummerċjanti fi tranżitu, għalkemm dan il-kummerċ kien minimu. Minħabba l-iskarsezza ta' ikel, huma kienu "ferħanin se jtiru" li ġew salvati fl-1873 matul iż-żjara tal-HMS Challenger sabiex jiġu eżaminati l-flora u l-fawna ta' hemmhekk.[7] L-awtur tal-Afrika t'Isfel Eric Rosenthal irrakkonta l-avventura tal-aħwa Stoltenhoff fl-1952.[8] Il-Gżira ta' Stoltenhoff fil-qrib issemmiet għall-aħwa.

Fl-1922, il-bastiment tal-Ispedizzjoni Shackleton-Rowett, Quest, waqaf għal żmien qasir fuq il-Gżira Inaċċessibbli, u n-naturalista abbord, Hubert Wilkins, skopra għasfur li iktar 'il quddiem semmieh l-isponsun ta' Wilkins (Nesospiza wilkinsi). Fl-1938, l-Ispedizzjoni Xjentifika Norveġiża qattgħet tliet ġimgħat fuq il-gżira, u matul dan iż-żmien l-ekwipaġġ irnexxielu jikseb aċċess għall-promontorju u wettaq il-katalogizzazzjoni estensiva tal-pjanti, tal-għasafar u tal-blat. Tentattiv ieħor ta' mmappjar tal-gżira sar matul l-ispedizzjoni tal-1962 tas-Soċjetà Rjali lejn Tristan da Cunha, li ħadet ix-xjenzati fuq il-Gżira Inaċċessibbli. Bħal bosta esploraturi qabilhom, ix-xjenzati ma rnexxilhomx imorru fuq in-naħa ta' ġewwa tal-gżira.

Il-Gżira Inaċċessibbli ġiet iddikjarata riżerva naturali skont l-Ordinanza tal-Konservazzjoni ta' Tristan da Cunha tal-1976. Madankollu, iċ-ċittadini ta' Tristan xorta waħda tħallew joqtlu l-għasafar tal-baħar mill-gżira. Fi spedizzjoni tal-1982 (mis-16 ta' Ottubru 1982 sal-10 ta' Frar 1983), studenti u l-fakultà tal-Kulleġġ ta' Denstone fl-Ingilterra ħejjew mapep dettaljati tal-gżira, studjaw il-flora, il-fawna u l-ġeoloġija tagħha, u wettqu programm ta' bird ringing fuq iktar minn 3,000 għasfur.[9]

Fl-1997, il-ibħra territorjali tal-Gżira Inaċċessibbli sa 22 kilometru (14-il mil) 'il barra ġew iddikjarati riżerva naturali skont l-Ordinanza tal-Konservazzjoni ta' Tristan da Cunha tal-1976. Attwalment, il-bastimenti turistiċi jistgħu jżuru l-Gżira Inaċċessibbli flimkien ma' gwidi minn Tristan biss; il-biċċa l-kbira tal-mawriet lejn il-gżira issa jsiru fuq talba mill-barranin. Fl-2004 il-Gżira Inaċċessibbli żdiedet mal-Gżira ta' Gough bħala Sit ta' Wirt Dinji wieħed tal-UNESCO.[3]

Nawfraġji

[immodifika | immodifika s-sors]

Mill-inqas tliet nawfraġji kkonfermati seħħew lil hinn mill-kosta tal-Gżira Inaċċessibbli. L-ewwel nawfraġju kien ta' Blenden Hall, bastiment Brittaniku li baħħar fl-1821 b'54 passiġġier u l-ekwipaġġ abbord, u d-destinazzjoni tiegħu kienet Bombay (illum Mumbai). Il-Kaptan Alexander Grieg kien beħsiebu jbaħħar lil hinn minn Saint Helena, iżda l-bastiment inġarr mill-kurrent lejn Tristan da Cunha. Il-bastiment inkalja fl-alka u fit-22 ta' Lulju tela' l-art fil-Gżira Inaċċessibbli. Dawk kollha li kienu abbord għajr tnejn baqgħu ħajjin. Huma qattgħu l-erba' xhur ta' wara n-nawfraġju jgħixu fuq il-karfus selvaġġ, il-foki, il-pingwini u l-albatross. Huma rnexxielhom jibnu dgħajsa xi xhur wara. L-ewwel tentattiv li jbaħħru lejn Tristan falla, u tilfu ħajjithom sitt persuni; iżda t-tieni tentattiv allerta ċ-ċittadini ta' Tristan biex jgħinuhom. Il-kumplament imbagħad ittieħdu lejn Tristan, fejn il-bastiment Nerina wasal xi xahrejn wara u ħa l-biċċa l-kbira minnhom lejn Cape Town, l-Afrika t'Isfel.[10]

In-nawfraġji l-oħra huma n-nawfraġju ta' Shakespeare fil-Bajja tal-Ħnieżer fl-1883, u n-nawfraġju ta' Helenslea fil-Punt tat-Tramuntana fl-1897.

Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]
Pingwin tat-Tramuntana fil-Gżira Inaċċessibbli.

Il-Gżira ta' Gough u l-Gżira Inaċċessibbli ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1995 b'modifika minuri fiż-żona ta' lqugħ fl-2004.[3]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (vii) "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali"; u l-kriterju (x) "Post fejn hemm l-iktar ħabitats naturali importanti u sinifikanti għall-konservazzjoni fil-post tad-diversità bijoloġika, inkluż fejn hemm speċijiet mhedda ta' valur universali straordinarju mill-perspettiva tax-xjenza jew tal-konservazzjoni".[3]

Flora u fawna

[immodifika | immodifika s-sors]
Gallozza tal-Gżira Inaċċessibbli.

Meta l-Kapural William Glass u l-familja tiegħu saru l-ewwel insedjaturi f'Tristan da Cunha fl-1816, ittieħdu l-mogħoż u l-ħnieżer fuq il-Gżira Inaċċessibbli biex jintużaw bħala sors ta' ikel. Ġew introdotti wkoll bhejjem tal-ifrat, nagħaġ, u klieb f'diversi punt fl-istorja tal-gżira. Xi annimali domestiċi għenu biex l-aħwa Stoltenhoff baqgħu ħajjin waqt l-ispedizzjoni tagħhom, iżda l-annimali domestiċi l-oħra kollha tneħħew mill-gżira fis-snin 50 tas-seklu 20.

Ma nstab l-ebda mammiferu tal-art, rettilu, anfibju, farfett jew bebbux fuq il-Gżira Inaċċessibbli. Il-gżira fiha 64 speċi nattiva ta' pjanti, inkluż 20 tip ta' pjanti li jarmu l-fjuri u 17-il speċi ta' felċi. Barra minn hekk, fil-gżira jeżistu 48 speċi ta' invertebrati, u 10 minnhom ġew introdotti. Fuq il-gżira ntlemħu bosta foki sub-Antartiċi u foki ljunfant tan-Nofsinhar, u fl-ilmijiet tal-madwar jgħixu wkoll xi ċetaċji: l-iktar notevoli fosthom, il-balieni tan-Nofsinhar u popolazzjoni residenti ta' dniefel skuri (Lagenorhynchus obscurus).

Għasafar

[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Gżira Inaċċessibbli x'aktarx li hija magħrufa l-iktar għall-Gallozza tal-Gżira Inaċċessibbli, l-iżgħar għasfur li ma jtirx fid-dinja.[11][12][13] Il-gżira ġiet identifikata bħala Żona Importanti tal-Għasafar (IBA) mill-BirdLife International bħala sit tat-tnissil għall-għasafar tal-baħar u għall-għasafar tal-art endemiċi tagħha. L-għasafar li għalihom l-IBA hija sinifikanti jinkludu l-pingwini tan-Nofsinhar (sa 27,000 par li jitnisslu), l-albatross ta' Tristan (żewġ jew tliet pari), l-albatross skur (200 par), l-albatross tal-Atlantiku tal-faxx isfar (1,100 par), il-prijun tal-munqar wiesa' (sa 500,000 par), il-kangu tar-rix artab (sa 50,000 par), il-kangu taċ-ċrieki, iċ-ċief kbir (sa 2 miljun par), iċ-ċief żgħir (sa 50,000 par), il-kangu ta' wiċċu abjad (sa 50,000 par), il-kangu ta' sidru abjad (sa 50,000 par), iċ-ċirlewwa tal-Antartika, il-gallozza tal-Gżira Inaċċessibbli (sa 5,000 par), il-malvizz ta' Tristan u d-durrajsa tal-Gżira Inaċċessibbli.[14]

Ekonomija

[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Gżira Inaċċessibbli ntużat miċ-ċittadini ta' Tristan da Cunha għal diversi skopijiet ekonomiċi. Il-gżira għandha depożiti ta' guano (ħmieġ tal-għasafar) u bajd, iżda minħabba d-diffikultà tal-ivvjaġġar fi ħdan il-gżira, iċ-ċittadini ġeneralment għażlu li jmorru lejn il-Gżira ta' Nightingale minflok.

Fil-kultura popolari

[immodifika | immodifika s-sors]
  • F'The Narrative of Arthur Gordon Pym of Nantucket, Edgar Allan Poe alluda għall-Gżira ta' Nightingale, għall-Gżira Inaċċessibbli u għal Tristan da Cunha.
  • F'The Thirteen Gun Salute (1989), pp. 120-129, ta' Patrick O'Brian, il-bastiment tal-Kaptan Aubrey, Diane, f'baħar żejt, inġarr mill-kurrent tal-kosta lejn il-Gżira Inaċċessibbli. Baħħar jirrakkonta n-nawfraġju ta' bastiment tal-kaċċa tal-balieni. Il-bastiment tal-Kaptan Aubrey ħelisha bis-saħħa ta' żiffa ħafifa. Dan l-episodju jitfakkar fl-istampa tal-qoxra tal-ktieb fejn jidhru l-irdumijiet għoljin tal-gżira li jibqgħu neżlin sal-baħar.
  • "Sea Lion", il-psewdonimu ta' "uffiċjal navali operattiv" (Geoffrey Martin Bennett), kiteb The Phantom Fleet (1946), imsejjes fuq is-suppożizzjoni li l-Gżira Inaċċessibbli kien fiha port naturali, u d-daħla għalih kienet moħbija mill-baħar. L-antagonisti kienu qed jiffurmaw flotta ta' bastimenti tal-gwerra obsoleti f'dan il-port, bl-intenzjoni li jwettqu kolp li kellu jwassal għad-dominju dinji, iżda dan qatt ma twettaq permezz tal-aġir ta' uffiċjal navali u l-armi tan-nar abbord il-Flotta Navali Rjali.
  • Eric Newby għadda qrib il-Gżira Inaċċessibbli u seta' jaraha fil-vjaġġ tiegħu tal-1938-1939 mill-Irlanda għall-Awstralja abbord Moshulu, kif jirrakkonta fil-kotba tiegħu The Last Grain Race u Learning the Ropes. Il-Gżira Inaċċessibbli kienet l-unika art li ra l-ekwipaġġ matul il-vjaġġ qabel ma żbarkaw fl-Awstralja, u għaldaqstant dan qajjem ċertu eċitament.
  • Ir-rumanz tal-2014 ta' Daniel Suarez, Influx, jirreferi għal din il-gżira bħala l-post fejn hemm il-ħabs ta' taħt l-art imsejjaħ "Hibernity".

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ "Inaccessible Island | Ramsar Sites Information Service". rsis.ramsar.org. Miġbur 2023-08-19.
  2. ^ "The Questionable Rewards of a Visit to Inaccessible Island". Atlas Obscura (bl-Ingliż). 2018-11-01. Miġbur 2023-08-19.
  3. ^ a b ċ d Centre, UNESCO World Heritage. "Gough and Inaccessible Islands". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-19.
  4. ^ R. K. Headland (1989). Chronological List of Antarctic Expeditions and Related Historical Events. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-30903-5.
  5. ^ Grundy, Richard. "Inaccessible Island". www.tristandc.com (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-19.
  6. ^ Édouard Ducéré, Histoire maritime de Bayonne: Les corsaires sous la̓ncien régime (Bayonne, 1895:307-24).
  7. ^ A Naturalist on the "Challenger", H. N. Moseley. p. 116. Macmillan and Co., 1879.
  8. ^ Rosenthal, Eric (1952) Shelter from the Spray, Cape Town, South Africa: Howard Timmins.
  9. ^ Denstone Expedition to Inaccessible Island: Denstonian Supplement (Ħarifa 1983), p. 2.
  10. ^ Lloyd's List. Westmead, Gt. Brit.: Gregg International. 1822. p. 78.
  11. ^ Stervander, Martin; Ryan, Peter G.; Melo, Martim; Hansson, Bengt (2019). "The origin of the world's smallest flightless bird, the Inaccessible Island Rail Atlantisia rogersi (Aves: Rallidae)". Molecular Phylogenetics and Evolution. 130: 92–98.
  12. ^ "Inaccessible Island - Birds Ringed". web.archive.org. 2007-09-26. Arkivjat mill-oriġinal fl-2007-09-26. Miġbur 2023-08-19.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  13. ^ "How Did the World's Smallest Flightless Bird Get to Inaccessible Island?". Pocket (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-19.
  14. ^ "BirdLife International". BirdLife International (bl-Ingliż). 2023-08-09. Miġbur 2023-08-19.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Gżira_Inaċċessibbli&oldid=315806"