Litwanja

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Repubblika tal-Litwanja
Lietuvos Respublika
Lietuvos Respublika – Bandiera Lietuvos Respublika – Emblema
Innu nazzjonali: Tautiška giesmė
Innu Nazzjonali

Belt kapitali
(u l-ikbar belt)
Vilnius
54°41′N 25°19′E / 54.683°N 25.317°E / 54.683; 25.317

Lingwi uffiċjali Litwan
Gvern Repubblika parlamentari[1]
 -  President Gitanas Nausėda
 -  Prim Ministru Ingrida Šimonytė
 -  Kelliem tas-Seimas Viktorija Čmilytė-Nielsen
Stabbiliment
 -  L-ewwel menzjoni tal-Litwanja 9 ta' Marzu 1009 
 -  Inkurunazzjoni ta' Mindaugas 6 ta' Lulju 1253 
 -  Unjoni mal-Polonja 2 ta' Frar 1386 
 -  Commonwealth Litwana-Pollakka maħluqa 1 ta' Lulju 1569 
 -  Partizzjonijiet tal-Commonwealth 24 ta' Ottubru 1795 
 -  Indipendenza ddikjarata 16 ta' Frar 1918 
 -  l-1el Okkupazzjoni Sovjetika 15 ta' Ġunju 1940 
 -  Okkupazzjoni Ġermaniża Nażista 22 ta Ġunju 1941 
 -  it-2ni Okkupazzjoni Sovjetika Lulju 1944 
 -  Indipendenza restawrata 11 ta' Marzu 1990 
Sħubija fl-UE 1 ta' Mejju 2004
Erja
 -  Total 65,300 km2 (123)
25,212 mil kwadru 
 -  Ilma (%) 1.35
Popolazzjoni
 -  stima tal-2017 2,823,859[2] (140)
 -  ċensiment tal-2011 3,043,429 
 -  Densità 50.3/km2 (120)
141.2/mili kwadri
PGD (PSX) stima tal-2011
 -  Total $65.014 biljun[3] 
 -  Per capita $21,615[3] 
PGD (nominali) stima tal-2012
 -  Total $42.164 biljun[3] 
 -  Per capita $14,018[3] 
IŻU (2013) Increase 0.818[4] (għoli ħafna) (41)
Valuta Ewro ()
Żona tal-ħin EET (UTC+2)
Kodiċi telefoniku +370
TLD tal-internet .lt1
1 Ukoll .eu, li hi maqsuma flimkien mal-istati membri l-oħra tal-Unjoni Ewropea
Organizzazzjoni territorjali
Mappa Topografika tal-Litwanja
Aukštojas Hill hija l-ogħla punt fil-Litwanja kollha; Hija tinsab fil-Medininkai Highlands, Migūnai Forest, madwar 24 kilometru fix-Xlokk tal-kapitali, Vilnius. L-elevazzjoni tagħha kienet imkejla fl-2004 b'riżultat ta '293.84 metru minn speċjalisti mill-Istitut tal-Ġeodesija tal-Università Teknika ta' Vilnius Gediminas, bl-użu tat-teknoloġija tal-GPS. Preċedentement, Juozapinė Hill, f'292.7 metru, kienet uffiċjalment meqjusa bħala l-ogħla punt fil-pajjiż. Fl-1985, tqajmu suspetti minn Rimantas Krupickas, ġeografu Litwan, li Juozapinė Hill fil-fatt ma kinitx l-ogħla punt fil-Litwanja. Aukštojas Hill tinsab madwar 500 metru fil-punent ta' Juozapinė.
Juozapinė Hill hija għoljiet li jinsabu ħdejn Vilnius, li qabel kienet meqjusa bħala l-ogħla punt fil-Litwanja. L-elevazzjoni tagħha hija 292.7 metri; Il-latitudni u l-lonġitudni tiegħu huma 54.4667/25.5667. L-istatus tal-ogħla punt fil-Litwanja issa huwa attribwit lil Aukštojas Hill (293.84 metru). Juozapinė Hill fil-fatt hija biss it-tielet elevazzjoni fil-Litwanja, it-tieni hija Kruopinė Hill (Žybartonys) (293.65 metru) li tinsab madwar 10 kilometri fil-punent ta 'Juozapinė Hill.
Muniċipalità Distrettwali ta' Vilkaviškis
Raġel bil-bandiera Litwana quddiem tank Sovjetiku, 13 ta' Jannar, 1991; (Avvenimenti ta' Jannar, Sausio įvykiai; 11–13 ta' Jannar, 1991)
Adolfas Ramanauskas ("Vanagas"), kmandant tal-Unjoni tal-Ġellieda tal-Libertà tal-Litwanja
Monument lil Kazys Veverskis, kmandant tal-Armata tal-Liberazzjoni Litwana (xi kultant imsejħa wkoll l-Armata tal-Libertà Litwana) (bil-Litwan: Lietuvos laisvės armija jew LLA), mibni fuq il-post tal-mewt tiegħu.

Il-Litwanja (Litwan:Lietuva), uffiċjalment ir-Repubblika tal-Litwanja (Litwan:Lietuvos Respublika) hi pajjiż fl-Ewropa ta' Fuq, u l-akbar mit-tliet Stati Baltiċi. Hi tinsab tul ix-xatt tax-xlokk tal-Baħar Baltiku, lejn il-lvant tal-Iżvezja u d-Danimarka. Il-pajjiż huwa mdawwar mill-Latvja lejn it-tramuntana, il-Bjelorussja lejn il-lvant u n-nofsinhar, il-Polonja fin-nofsinhar, u l-Karaliaučius għall-Lbiċ. Il-Litwanja għandha popolazzjoni stmata ta' 3 miljuni (2012), u l-belt kapitali u l-akbar belt tagħha hija Vilnius. Il-Litwani huma Nies Baltiċi, u l-lingwa uffiċjali, il-lingwa Litwana, hija waħda minn żewġ lingwi ħajjin (flimkien mal-Latvjan) fil-fergħa Baltika tal-familji tal-lingwi Indo-Ewropej.

Total tal-fruntieri: 1,545 km, pajjiżi tal-fruntiera (4): Belarus 640 km; Latvja 544 km; Polonja 100 km; Ir-Russja (Kaliningrad) 261 km.

Is-sistema politika[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Litwanja hija repubblika parlamentari b’kap tal-gvern - il-prim ministru - u kap tal-istat - il-president - li jaħtar lill-prim ministru. Il-Parlament huwa korp leġiżlattiv unikamerali. Il-pajjiż huwa maqsum f’60 muniċipalità, b'sindki eletti direttament.[5]

Il-kummerċ u l-ekonomija[immodifika | immodifika s-sors]

L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tal-Litwanja fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (32.2%), l-industrija (21.9%) u l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta' xogħol soċjali (14.3%).[5]

Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 59% tal-esportazzjonijiet tal-Litwanja (il-Latvja 10%, il-Polonja 8% u l-Ġermanja 7%), filwaqt li barra mill-UE 14% jmorru u 5% fl-Stati Uniti.[5]

F'termini ta' importazzjonijiet, 69% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Ġermanja 12%, il-Polonja 11% u l-Latvja 7%), filwaqt li barra mill-UE 15% jiġu mir-Russja u 3% miċ-Ċina.[5]

Il-Litwanja fl-UE[immodifika | immodifika s-sors]

Hemm 11-il membru tal-Parlament Ewropew mil-Litwanja.[5]

Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentantiFittex it-traduzzjonijiet disponibbli tal-link preċedentiEN••• tal-gvern Litwan, skont il-qasam tal-politika li jkun qed jiġi indirizzat.[5]

Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.[5]

Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta' dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f'kull qasam ta' politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma' istituzzjonijiet oħra tal-UE. Dati tal-presidenzi Litwani: Lul-Diċ 2013[5]

Il-Kummissarju nominat mil-Litwanja għall-Kummissjoni Ewropea hi Virginijus Sinkevičius, li hu responsabbli għall-Ambjent, l-Affarijiet Marittimi u s-Sajd.[5]

Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f'kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.[5]

Il-Litwanja għandha 9 rappreżentanti fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.[5]

Il-Litwanja għandha 7 rappreżentanti fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.[5]

Il-Litwanja tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tal-Litwanja, il-kompitu ewlieni tagħha hu li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b'mod effettiv kemm jista' jkun fl-UE.[5]

L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali. [5]

Ċifri tal-2018 għal-Litwanja:[5]

  • Nefqa totali tal-UE fil-Litwanja – € 2.071 biljun (ekwivalenti għal 4.80% tal-ekonomija Litwana)
  • Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 0.356 biljun (ekwivalenti għal 0.83% tal-ekonomija Litwana)

Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mil-Litwanja jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta' toroq, is-sussidjar ta’ riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.[5]

Organizzazzjoni territorjali[immodifika | immodifika s-sors]

It-territorju tar-Repubblika huwa maqsum f'10 reġjuni. Id-distretti huma unitajiet amministrattivi aktar baxxi (l-ewwel livell) irregolati minn istituzzjonijiet muniċipali eletti mill-abitanti. Bħalissa, hemm 17-il belt u 43 distrett li għandhom id-dritt għall-amministrazzjoni lokali.

Tarka[immodifika | immodifika s-sors]

Pahonia (Arma tal-Gran Dukat tal-Litwanja; rut: Погоня) intużat bħala stemma uffiċjali f'diversi okkażjonijiet, l-ewwel intużat fl-1366 bħala l-arma tal-Gran Dukat tal-Litwanja u bħala l-arma personali ta' armi ta' Algirdas, il-Gran Duka tal-Litwanja. Il-Pahonia kompliet tintuża sakemm il-Belarus u l-Litwanja ġew annessi mar-Russja Imperjali fl-1795, għalkemm l-arma ġiet inkorporata fl-arma Imperjali. L-idea li terġa 'titqajjem is-simbolu nazzjonali storiku ġiet imfaħħra mill-poeta tal-Belarus Maxim Bagdanovich fil-poeżija tiegħu “Pahonia”.

Il-Pahonia tirreferi għall-istemma tal-Kunsill tar-Repubblika Popolari tal-Belarus fl-Eżilju.

L-arma reġgħet intużat fl-1918 meta r-Repubblika tal-Poplu tal-Belarus, għal żmien qasir, użat il-Pahonia bħala parti mill-emblema nazzjonali tagħha. Aktar reċentement, il-Pahonia kienet l-istemma uffiċjali li bdiet fl-1991, meta l-Belarus iddikjarat l-indipendenza tagħha wara x-xoljiment tal-Unjoni Sovjetika. Minn mindu ġiet adottata bħala l-emblema uffiċjali tal-Belarus, gruppi tal-oppożizzjoni bħall-Front Popolari tal-Belarus użaw il-Pahonia bħala parti mis-simboli tal-partit tagħhom stess jew bħala forma ta' protesta kontra id-dittatur tal-Belarus Aleksandr Lukashenko.

</gallery> Stampa:Flag of the Slonim County (1764-1792).svg|Bandiera tal-Gran Dukat tal-Litwanja (1764-1792) Stampa:Coat of arms of the Grand Duchy of Lithuania from the Statute (1614).png|Tarka tal-Gran Dukat tal-Litwanja (Погоня) fl-1614 Stampa:Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, Pahonia. Статут Вялікага Княства Літоўскага, Пагоня (1614).jpg|Pahonia tal-Istatuti Litwani. Edizzjoni 1614 Stampa:COA of the Grand Duchy of Lithuania 1588.png|Pahonia tal-Istatuti Litwani. 1588 Stampa:Coat of arms of the Grand Duchy of Lithuania (A. Guagnini, 1581).svg|Pahonia. 1581 Stampa:Pahonia - Пагоня, Grand Duchy of Lithuania COA (1575) cut.png|Pahonia. 1575 Stampa:Žygimont Aŭgust, Pahonia. Жыгімонт Аўгуст, Пагоня crop.png|L-arma tar-Repubblika taż-Żewġ Nazzjonijiet wara l-Unjoni ta' Lublin, 1569 Stampa:COA Jagiellon.svg|Pahonia 1555 Stampa:Lithuanian coat of arms Vytis. 16th century.png|Pahonia. seklu 16 Stampa:Jagajła, Pahonia. Ягайла, Пагоня (K. Kielisiński, 1841).jpg|Pahonia ta Vladislaus II tal-Polonja. 1434 Stampa:Codex Bergshammar - GDL 1.png|Pahonia fil-Codex Bergshammar, madwar l-1435 Stampa:Lob Погоня Сигизмунда Кейстутовича.svg|Żiemel bis-siġill tal-Gran Duka tal-Litwanja Siġismund I Kęstutaitis, 1432 Stampa:Lithuanian seal of Jagiello.png|Pahonia ta' Vladislaus II tal-Polonja. 1395 Stampa:Seal of Lengvenis 1395.svg|Pahonia de Lengvenis. 1395 Stampa:Печать Наримунта (Глеба) Полоцкого, 1330.svg|Siġill ta' Narimunt Gediminovich, Prinċep ta' Polotsk, 1338 Stampa:Печать Дмитрия-Донского 2 Reverse.svg|Siġill ta' Dmitri Donskoi, seklu 14 Stampa:Seal of Alexander Nevsky 1236 Avers2.svg|Siġill ta' Alexander Nevsky. 1236 Stampa:Seal Kazimierz opolski 1226.svg|Siġill ta' Kasimir I ta' Opole, 1226 Stampa:Nicholas I Lord of Mecklenburg.png|Siġill ta' Nikola, ko-ħakkiem tal-qawwi, 1189 Stampa:Bogislaw-I-Duke-of-Pomerania.png|Siġill ta' Bohuslav I, Prinċep ta' Luticios (Dukat tal-Pomerania), 1170 </gallery>

Ir-Repubblika tal-Litwanja (1918-1940)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Litwanja matul il-perjodu ta' bejn il-gwerra, uffiċjalment ir-Repubblika tal-Litwanja (Litwan: Lietuvos Respublika) kienet stat li jinsab fl-Ewropa ta' Fuq fuq ix-xatt tal-Baħar Baltiku wara t-telfa tal-Imperu Ġermaniż fl-Ewwel Gwerra Dinjija u r-Rivoluzzjoni Russa tal-1917 li ġabet magħha dwar ir-restawr ta' stat Litwan, għall-ewwel darba mill-1795 bil-waqgħa u l-qsim tal-Gran Dukat. Ir-Repubblika preżenti tal-Litwanja tqis lilha nnifisha bħala s-suċċessur tal-istat Litwan imwieled fl-1918, meta tqis il-perjodu bejn l-okkupazzjoni Sovjetika fl-1940 u r-Rivoluzzjoni tal-Kant bejn l-1989 u l-1990 bħala okkupazzjoni illegali u mhux bħala annessjoni.

Il-fruntieri tal-ewwel repubblika tal-Litwanja jvarjaw xi ftit mill-fruntieri attwali tal-Litwanja moderna, l-aktar fil-kontroll tal-kapitali, Vilnius. Għalkemm il-Litwanja pproklamat il-belt ta' Vilnius bħala l-kapitali tagħha fiż-żmien li ddikjarat l-indipendenza tagħha (li kienet il-kapitali tal-Gran Dukat, l-aħħar stat Litwan), il-belt tassew multi-etnika tpoġġiet taħt il-kontroll tat-Tieni Repubblika Pollakka, b'hekk li l-gvern Litwan installa l-kwartieri ġenerali tiegħu fil-belt ta’ Kaunas, għalkemm bl-istatus ta' “Kapitali Temporanju” u talab lill-Polonja r-ritorn tas-sovranità fuq Vilnius. Bejn l-1919 u l-1938, il-Litwanja rrifjutat li żżomm xi rabtiet diplomatiċi mal-Polonja sakemm il-gvern Pollakk għadda l-belt. Għalkemm fl-1938 il-Polonja ħarġet ultimatum li ġiegħel lil-Litwanja tistabbilixxi relazzjonijiet diplomatiċi, il-kostituzzjoni Litwana kompliet iżżomm it-talba tagħha għal Vilnius.

Politikament, bejn l-1918 u l-1926 il-gvern Litwan kien demokrazija parlamentari b'Seimas (Assemblea) elett u president ċerimonjali. B'differenza miż-żewġ stati Baltiċi l-oħra, l-akbar partit fil-pajjiż kien il-Partit Demokratiku Kristjan, filwaqt li fl-Estonja u l-Latvja fl-elezzjonijiet kollha ta’ bejn il-gwerra l-partit bl-aktar voti kien is-Soċjal Demokratiku. Fis-17 ta’ Diċembru 1926, wara debacle li sofriet id-Demokrazija Kristjana fl-elezzjonijiet parlamentari ta’ nofs is-sena, il-mexxej tagħha, Antanas Smetona, wettaq kolp ta’ stat kontra l-gvern taċ-ċentru-xellug li kien għadu kif ġie ffurmat u installa dittatorjat awtoritarju, bl-Unjoni Nazzjonali Litwana bħala l-uniku partit legali.

Bħaż-żewġ repubbliki Baltiċi l-oħra, matul it-tletinijiet is-sovranità Litwana kienet mhedda mill-ambizzjonijiet espansjonisti tal-Unjoni Sovjetika u l-Ġermanja Nażista, li lilhom kellha tagħti t-Territorju ta' Memel fit-23 ta' Marzu 1939. Il-Litwanja fl-istess ħin kellha tiffaċċja kunflitti territorjali mal-Polonja ġirien. Wara li faqqgħet it-Tieni Gwerra Dinjija fl-1939, skont il-Patt Ribbentrop-Molotov, il-Ġermanja u l-Unjoni Sovjetika qasmu l-Ewropa tal-Lvant fi sferi ta' influwenza, u ħallew ir-repubbliki Baltiċi taħt l-influwenza Sovjetika. Fl-14 ta' Ġunju, 1940, il-gvern Sovjetiku bagħat ultimatum lill-gvern Litwan, li kien l-ewwel pajjiż li ġie invadat. Truppi Sovjetiċi daħlu fil-Litwanja l-għada, u wasslu biex Smetona jaħarbu u l-installazzjoni ta' gvern pupazzi komunista, li pproklama l-annessjoni tal-Litwanja mal-Unjoni bħala r-Repubblika Soċjalista Sovjetika Litwana. Il-Litwanja tkun ukoll l-ewwel repubblika Sovjetika li terġa’ tikseb l-indipendenza tagħha, iddikjarata f'Marzu tal-1990.

Innu: Tautiška Giesmė (Litwan: "Innu Nazzjonali"); Kapitali: Kaunas (de facto); Lingwa Uffiċjali: Litwan; Lingwi Mitkellma: Pollakk; Żona storika (1923): 54,000 km²; Popolazzjoni storika stmata (1923) 2,028,971 abitant; Reliġjon: Kattoliċiżmu; Munita: Litas; Perjodu Storiku: Interwar, Tieni Gwerra Dinjija; 2 ta' Novembru tal-1918-Dikjarazzjoni, 17 ta' Diċembru tal-1926-Coup d'état, 17 ta' Ġunju, 1940-Invażjoni Sovjetika; Forma ta' Gvern: Repubblika Parlamentari (1918-1926), Dittatorjat ta' partit wieħed (1926-1940); Chairman: Antanas Smetona (1918-1920), Aleksandras Stulginskis (1920-1926), Kazys Grinius (1926), Antanas Smetona (1926-1940), Antanas Merkys (1940); Leġiżlatura: Seimas.

Renju tal-Litwanja (1918)[immodifika | immodifika s-sors]

Duka William of Urach mal-familja tiegħu. William sar Mindaugas II, isem b'referenza għall-eks Re Mindaugas.

Ir-Renju tal-Litwanja (Lietuvos Karalystė) kien monarkija kostituzzjonali ta' ħajja qasira maħluqa lejn tmiem l-Ewwel Gwerra Dinjija meta l-Litwanja kienet taħt okkupazzjoni mill-Imperu Ġermaniż. Il-Kunsill tal-Litwanja ddikjara l-indipendenza tal-Litwanja fis-16 ta' Frar, 1918, iżda l-Kunsill ma setax jifforma gvern, pulizija, jew istituzzjonijiet statali oħra minħabba l-preżenza kontinwa tat-truppi Ġermaniżi. Il-Ġermaniżi ressqu diversi proposti biex il-Litwanja tiġi inkorporata fl-Imperu Ġermaniż, partikolarment il-Prussja. Il-Litwani rreżistu din l-idea u ttamaw li jżommu l-indipendenza tagħhom billi joħolqu monarkija kostituzzjonali separata. Fl-4 ta' Ġunju 1918, huma vvutaw biex joffru t-tron tal-Litwanja lin-nobbli Ġermaniż Wilhelm, it-2 Duka ta' Urach. Duka William aċċetta l-offerta f'Lulju 1918 u ħa l-isem Mindaugas II. Madankollu, qatt ma wasal iżur il-Litwanja. L-elezzjoni tiegħu qajmet kontroversja, qasmet lill-Kunsill, u ma kisbitx ir-riżultati mixtieqa. Minħabba li l-Ġermanja tilfet il-gwerra u kienet imdaħħla fir-Rivoluzzjoni ta' Novembru, il-Litwanja ssospendiet id-deċiżjoni tagħha li tistieden id-Duka Wilhelm fit-2 ta' Novembru, 1918, u b’hekk temmet ir-renju qasir tiegħu.

Sfond[immodifika | immodifika s-sors]

Wara l-aħħar Qsim tal-Commonwealth Pollakk-Litwan fl-1795, il-Litwanja ġiet annessa mal-Imperu Russu. Fl-1915, matul l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-Ġermanja okkupat partijiet tal-punent tal-Imperu Russu, inkluża l-Litwanja. Wara r-Rivoluzzjoni Russa tal-1917, il-Ġermanja ikkonċepita l-istrateġija ġeopolitika ta' Mitteleuropa, netwerk reġjonali ta’ stati satelliti li jservi bħala żona ta’ lqugħ. Il-Ġermaniżi ppermettew l-organizzazzjoni tal-Konferenza ta’ Vilnius, bit-tama li din tiddikjara x-xewqa tal-Litwanja li tissepara mir-Russja u tistabbilixxi “relazzjoni eqreb” mal-Ġermanja.

F'Settembru 1917, il-Konferenza eleġġet Kunsill tal-Litwanja b'20 membru u tah is-setgħa li jiftaħ negozjati dwar l-indipendenza tal-Litwanja mal-Ġermaniżi. Il-Ġermaniżi kienu qed iħejju n-negozjati li ġejjin għat-Trattat ta’ Brest-Litovsk u riedu dikjarazzjoni mil-Litwani li jaffermaw “alleanza soda u permanenti” mal-Ġermanja. Din id-dikjarazzjoni ġiet adottata mill-Kunsill tal-Litwanja fil-11 ta’ Diċembru 1917. Madankollu, dawn il-konċessjonijiet qasmu lill-Kunsill u xorta naqsu milli jirbħu rikonoxximent mill-Ġermanja.

Konsegwentement, il-kunsill adotta l-Att ta' Indipendenza tal-Litwanja fis-16 ta' Frar, 1918. L-Att ħalla barra kull referenza ta 'alleanza mal-Ġermanja u ddikjara t-"terminazzjoni tar-rabtiet kollha tal-istat li qabel kienu jgħaqqdu dan l-Istat ma' nazzjonijiet oħra." Fit-3 ta’ Marzu 1918, il-Ġermanja u r-Russja Bolxevika ffirmaw it-Trattat ta’ Brest-Litovsk, u ddikjaraw li n-nazzjonijiet Baltiċi kienu fiż-żona ta’ interess Ġermaniż u r-Russja rrinunzjat għal kull pretensjoni għalihom. Fit-23 ta 'Marzu, il-Ġermanja rrikonoxxiet formalment l-indipendenza tal-Litwanja fuq il-bażi tad-dikjarazzjoni ta' Diċembru 11. Madankollu, il-pajjiż kien għadu okkupat mit-truppi Ġermaniżi, il-Kunsill xorta ma kellu l-ebda setgħa reali u ġie ttrattat biss bħala kunsill konsultattiv mill-Ġermaniżi.

Repubblika Demokratika[immodifika | immodifika s-sors]

Peress li l-Ġermanja kienet qed titlef il-gwerra, il-Litwani ngħataw aktar libertà ta' azzjoni. Fl-20 ta' Ottubru, 1918, il-Kanċillier Ġermaniż, il-Prinċep Maximilian ta' Baden, tenna r-rikonoxximent tiegħu tal-indipendenza tal-Litwanja, wiegħed li jibdel l-amministrazzjoni militari Ġermaniża f’gvern ċivili, u ħalla lill-Litwani jieħdu l-kontroll ladarba kellhom kapaċitajiet suffiċjenti. Wara li rċieva din l-aħbar, il-Kunsill tal-Litwanja qabel fit-28 ta’ Ottubru li jiddiskuti kostituzzjoni interim u l-formazzjoni tal-gvern. Billi l-ebda proġett jew abbozz ma kien jeżisti minn qabel, dawn id-deċiżjonijiet kellhom jittieħdu mill-Kunsill matul is-sessjoni tiegħu u dan il-proċess ħa diversi jiem.28 Is-sitwazzjoni politika li qed tinbidel iddettat ukoll li l-Kunsill kellu bżonn jirrevoka d-deċiżjoni tiegħu dwar l-elezzjoni ta’ Mindaugas II. Il-Litwanja, bit-tama li tirċievi rikonoxximent mill-Entente, ma setgħetx ikollha r-re tagħha bħala għadu tal-Entente.Duka William indika li xtaq iċedi t-tron. Konsegwentement, fit-2 ta’ Novembru, il-Kunsill irtira l-istedina tiegħu lid-Duka Wilhelm ħalli d-deċiżjoni finali f’idejn l-Assemblea Kostitwenti futura tal-Litwanja.Iktar tard fl-istess jum, il-Kunsill adotta l-ewwel kostituzzjoni interim, li ma tiddikjarax bejn monarkija u repubblika. Il-kostituzzjoni sempliċement organizzat il-gvern fuq bażi proviżorja sakemm id-deċiżjoni finali ttieħdet mill-Assemblea Kostitwenti. Kostituzzjonijiet ta' wara ma kkunsidrawx mill-ġdid monarkija.

Diviżjonijiet amministrattivi[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa amministrattiva tar-Renju tal-Litwanja (1918)

Peress li l-pajjiż kien okkupat mill-Ġermanja, qatt ma kien hemm tranżizzjoni għal amministrazzjoni ċivili. Il-kontej eżistenti (apsikritys) tad-distretti preċedenti tal-Litwanja tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar tal-Litwanja ta' Ober Ost (żona ta' okkupazzjoni tal-Lvant) ikunu l-unitajiet amministrattivi de facto.

Gran Dukat tal-Litwanja (1236–1795)[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Gran Dukat tal-Litwanja (Rutenjan: Великоекнязство Литовъское, (Velíkoe knyázstvo Litóvskoe); Pollakk: Wielkie Księstwo Litewskie) kien stat fl-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant, li kien jeżisti bejn is-sekli 1128/13th. Imwaqqfa mil-Litwani, wieħed mit-tribujiet tal-Baltiċi pagani, li l-artijiet inizjali tagħhom kienu jkopru l-parti tal-Lvant tal-Litwanja, l-Artijiet Għolja.Iktar tard, huma espandew it-territorju tagħhom billi akkwistaw partijiet kbar ta’ dik li kienet ir-Rus ta’ Kiev. Il-Gran Dukat tal-Litwanja kopra t-territorju tal-pajjiżi tal-lum tal-Litwanja, il-Belarus, l-Ukrajna u l-Moldova (inkluża t-Transnistria); inklużi partijiet mill-Polonja (Podlachia, sal-1569) u r-Russja (artijiet ta’ Smolensk, Briansk u Kursk). L-itwal perjodu tiegħu kien is-seklu ħmistax, li kien l-akbar pajjiż fl-Ewropa.

It-titlu tal-Gran Dukat tal-Litwanja beda jiġi applikat regolarment mis-seklu 14, iżda l-istat multi-etniku u multi-reliġjuż ħareġ biss fl-aħħar snin tar-renju ta 'Gediminas.

L-arma tal-Gran Dukat tal-Litwanja kienet kavallier fuq iż-żiemel bis-Salib Doppju tad-dinastija Jagiellonian fuq it-tarka tiegħu, impinġi fuq għalqa ħamra.

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

L-ewwel kitbiet li fihom issir referenza għall-Litwanja huma l-Annali ta' Quedlinburg, li jmorru mis-sena 1009. Dan id-dokument ftit isemmi dwar dan l-istat jew l-istruttura soċjali tiegħu, ħlief li l-Litwanja kienet tmiss ma' Kyivan Rus' u li n-nies li kienu jgħixu fir-reġjun. kienu pagani.

Organizzazzjoni territorjali[immodifika | immodifika s-sors]

Sal-1430 il-Gran Dukat tal-Litwanja laħaq l-estensjoni territorjali massima tiegħu, kien maqsum f'dukat, żewġ voivodeships, u diversi ziemias jew artijiet:

Voivodeship ta' Vilnius; Voivodeship ta' Trakai; Dukat tas-Samogitia; Art ta' Vitebsk; Art Polotsk; Smolensk art; Art ta' Chernihiv; Art ta' Kyiv; Art Volhynian; Art Padolian.

Riformi tas-seklu 15-16

Organizzazzjoni territorjali tal-Gran Dukat tal-Litwanja madwar l-1566. Sa dak iż-żmien il-Litwanja kienet diġà tilfet territorji lejn il-Lvant mir-Russja, qabel dan il-Lands jew Ziemias kienu saru voivodeships, fid-Dukat tas-Samogitia ma kien hemm l-ebda tibdil:

Dukat tas-Samogitia; Voivodeship ta' Vilnius; Voivodeship ta' Trakai; Voivodeship ta' Nowogródek; Voivodeship Podlaskie; Voivodeship Volhynian; Voivodeship ta' Vitebsk; Voivodeship ta' Polotsk; Voivodeship ta' Kiev

Voivodati ġodda maħluqa matul ir-Repubblika taż-żewġ Nazzjonijiet:

Voivodeship ta' Brest-Litovsk; Voivodeship ta' Smolensk; Voivodeship ta' Mścisław; Voivodeship ta' Minsk.

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ Nutarimas, Qorti Kostituzzjonali Litwan, 1998.
  2. ^ Numru tal-popolazzjoni.
  3. ^ a b ċ d International Monetary Fund (ed.). "Litwanja". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
  4. ^ Nazzjonijiet Uniti, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
  5. ^ a b ċ d e f ġ g h ħ i ie j k l europa.eu, Litwanja