Aqbeż għall-kontentut

Qal'at al-Bahrain

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Qal'at al-Bahrain.

Qal'at al-Bahrain (bl-Għarbi: قلعة البحرين; bil-Portugiż: Forte de Barém), magħruf ukoll bħala l-Forti tal-Bahrain jew il-Forti Portugiż, huwa sit arkeoloġiku li jinsab fil-Bahrain. Mill-iskavi arkeoloġiċi li saru mill-1954 ġew żvelati antikitajiet minn tumbata artifiċjali għolja madwar 12-il metru (39 pied) li kien fiha seba' saffi stratifikati, li nħolqot minn diversi okkupanti mill-2300 Q.K. sas-seklu 18, inkluż il-Kassiti, il-Griegi, il-Portugiżi u l-Persjani. Fl-imgħoddi is-sit kien il-belt kapitali taċ-ċivilizzazzjoni ta' Dilmun u tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2005.[1][2]

Storja u esplorazzjonijiet

[immodifika | immodifika s-sors]

Is-sejbiet arkeoloġiċi skavati fil-forti joħorġu fid-dieher ħafna aspetti dwar l-istorja tal-pajjiż. Huwa maħsub li l-inħawi ġew okkupati għal madwar 5,000 sena u l-fdalijiet jagħtu ħjiel siewi dwar Żmien ir-Ram u Żmien il-Bronż fil-Bahrain. L-ewwel Forti tal-Bahrain inbena madwar 3,000 sena ilu, fuq l-għolja tal-Grigal tal-gżira tal-Bahrain.[3] Il-forti attwali jmur lura għas-seklu 6 W.K.[4] Is-sit kien il-belt kapitali taċ-ċivilizzazzjoni ta' Dilmun, li skont il-Ġrajja Epika ta' Gilgamesh, kienet "l-art tal-immortalità", il-post anċestrali tas-Sumeri u punt ta' lqugħ tal-allat.

Is-sit għandu erja ta' 17.5-il ettaru u ġie deskritt bħala "l-iżjed sit tal-qedem importanti fil-Bahrain". L-ewwel skavi fis-sit saru minn spedizzjoni arkeoloġika Daniża mmexxija minn Geoffrey Bibby bejn l-1954 u l-1972 fis-isem il-Mużew Preistoriku ta' Moesgaard. Instabu ftit tavli kunejformi mhux datati iżda x'aktarx ta' żmien il-Kassiti.[5] Mill-bidu tas-snin 70 tas-seklu 20, bdiet taħdem fis-sit spedizzjoni Franċiża miċ-Ċentru Nazzjonali għar-Riċerka Xjentifika u nstabu madwar 50 tavla. Tlieta minnhom ġew datati li jmorru lura għar-renju ta' re Kassit imsejjaħ Agum, x'aktarx Agum III.[6] Mill-1987 arkeologi Daniżi u tal-Bahrain wettqu skavi oħra fis-sit.[7][8][9] L-ispedizzjoni Daniża żvelat li s-sit kien ukoll sit Ellenistiku notevoli.[10][11][12][13]

Deskrizzjoni

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-forti għall-ħabta tal-1870.

Qal'at al-Bahrain huwa forti mibni fuq għolja fuq il-gżira tal-Bahrain, mal-kosta tat-Tramuntana. F'jum bnazzi wieħed jista' jarah saħansitra minn Saar. Donnu joqgħod "għassa" qrib Manama, il-belt kapitali attwali tal-Bahrain; preċiżament 6 kilometri (4 mili) 'il bogħod minn Manama mal-kosta għammiela tat-Tramuntana.[14][15] Il-forti huwa l-ikbar wieħed fir-reġjun tal-Golf Persjan u nbena qrib il-port permezz tar-reklamazzjoni tal-art mill-baħar.

L-ispedizzjoni arkeoloġika Daniża mmexxija minn Geoffrey Bibby fis-sit skavat tal-Forti tal-Bahrain fis-snin 50 tas-seklu 20.

Qal'at al-Bahrain jinsab fuq għolja tipika – tumbata artifiċjali maħluqa minn bosta saffi suċċessivi ta' okkupazzjoni umana. L-istrati huma mifruxa fuq erja ta' 180,000 pied kwadru (16,723 m2). Dawn huma xhieda tal-preżenza umana kontinwa mill-ħabta tal-2300 Q.K. sas-seklu 16 W.K. Madwar 25 % tas-sit ġie skavat u ġew żvelati tipi ta' strutturi differenti: residenzjali, pubbliċi, kummerċjali, reliġjużi u militari. Dawn jixhdu l-importanza tas-sit bħala port kummerċjali matul is-sekli. Fil-quċċata tat-tumbata għolja 12-il metru (39 pied), hemm il-Forti Portugiż (Qal'at al-Burtughal). Peress li s-sit kien il-belt kapitali taċ-ċivilizzazzjoni ta' Dilmun, fih l-iżjed fdalijiet rikki ta' din iċ-ċivilizzazzjoni, li qabel is-sejba tagħhom kienu magħrufa biss minn referenzi Sumeri bil-miktub.

Is-sit fih bosta żoni u ħitan, inkluż in-nekropoli ta' Saar, in-nekropoli ta' Al-Hajjar, il-Palazz tal-Kassiti, in-nekropoli ta' Madimat Hermand, in-nekropoli ta' Madimat Isa, in-nekropoli ta' Al-Maqsha, il-Palazz ta' Uperi, in-nekropoli ta' Shakhura, u s-swar tat-Tramuntana.[16] Il-fdalijiet ta' Żmien ir-Ram jikkonsistu minn żewġ sezzjonijiet tal-fortifikazzjonijiet madwar it-toroq u d-djar, u binja kolossali fit-tarf tal-ħandaq tal-Forti Portugiż fiċ-ċentru. Il-bċejjeċ tal-fuħħar Berberi ġew żvelati minn madwar il-ħitan tal-binja ċentrali, u jmorru lura għall-istess żmien tat-tempji Berberi, għalkemm uħud mill-bċejjeċ l-oħra tal-fuħħar u firxa ta' artefatti oħra li għadhom ma ġewx żvelati jindikaw li jmorru lura għal qabel it-tempji, x'aktarx għat-3000 Q.K. jew wara. Fdalijiet tar-ram u tal-avorju jagħtu ħjiel dwar ir-rabtiet kummerċjali tal-qedem. Fis-sit instabu ħafna reċipjegnti, u mill-iskavi Daniżi tal-inħawi tal-Palazz ta' Uperi ġew żvelati "skutelli tas-sriep", sarkofagi, siġilli u mera, fost affarijiet oħra.

Konfigurazzjoni

[immodifika | immodifika s-sors]

L-iskavi fl-għolja tal-forti żvelaw insedjament żgħir, l-unika wieħed ta' dak il-perjodu fil-Lvant tal-Arabja, fuq in-naħa tat-Tramuntana tagħha. Huwa maħsub li l-villaġġ kien ġie insedjat mill-poplu li żviluppa l-agrikoltura qrib l-oażi, ħawwel is-siġar tal-palm, rabba l-bhejjem, in-nagħaġ u l-mogħoż, u saħansitra beda jistad fil-Baħar tal-Arabja. Id-djar żgħar li bena kienu magħmula mill-ġebel mhux maħdum, flimkien mat-tafal jew it-tkaħħil. L-artijiet bil-ġibs fid-djar jingħad li kienu spazjużi. L-iskavi wasslu għall-konklużjoni wkoll li l-villaġġ kellu toroq li kienu jisseparaw l-abitazzjonijiet.[17]

Il-fortifikazzjonijiet fis-sit skavat instabu madwar ir-raħal u nbnew fid-direzzjonijiet kardinali kollha. Il-ħitan tal-forti issa huma viżibbli biss fix-xaqlibiet tat-Tramuntana, tal-Punent u tan-Nofsinhar tal-għolja, u n-naħa tal-Lvant għadha trid tiġi skavata. Il-fortifikazzjonijiet kienu jkopru erja ta' 15-il ettaru (37 akru), u l-ħitan inbnew b'ħxuna li tvarja, u kellhom daħliet għat-trasport u għall-aċċess, pereżempju tal-karovani tal-ħmir. Il-fortifikazzjonijiet spiss ġew mgħollija, kif wieħed jista' josserva mid-daħliet f'erba' livelli; l-iżjed daħla reċenti kellha żewġ ġebliet illostrati (ta' materjal fin) li kienu jirfdu daħla doppja ppuntata. Il-ħajt tal-Punent baqa' ppreservat sew għal tul ta' disa' metri (30 pied). It-toroq kienu orjentati mit-Tramuntana għan-Nofsinhar u kienu wesgħin 12-il metru (39 pied).

Kien hemm palazz fiċ-ċentru tal-għolja f'pożizzjoni strateġika li kien jikkonsisti minn diversi mħażen li ġew meqjusa bħala indikattivi tal-attività ekonomika matul il-perjodu ta' Dilmun. Tul it-toroq mill-palazz lejn it-Tramuntana, wieħed jasal f'daħla kbira li x'aktarx kienet id-daħla għat-territorju tal-palazz. Id-djar mudestri nbnew bl-istess daqs u tip ta' kostruzzjoni tul network ta' toroq.

Is-sit gawda prosperità sal-1800 Q.K. u mbagħad ġie abbandunat. Eventwalment, is-sit tgħatta bir-ramel mill-baħar.

Antikwarjat

[immodifika | immodifika s-sors]

L-artefatti tal-metall li nstabu fis-sit kienu limitati għal xi bċejjeċ tar-ram, għodod tas-sajd u ponta ta' lanza; ġie identifikat workshop ta' 525 metru (1,722 pied), fejn instabu żewġ forom fonduti tar-ram u xi forom tax-xama'. Ġew irkuprati wkoll għodod żgħar u kbar għad-dewbien tal-metall, b'kwantitajiet sostanzjali, li huma indikazzjoni tal-manifattura fuq skala kbira minn artiġjani professjonali. L-oġġetti tar-ram imbagħad kienu jiġu kkummerċjalizzati fil-pajjiżi tal-madwar bħall-Oman u l-Mesopotamja. Mill-iskavi ġew irkuprati wkoll siġilli tal-kultura ta' Dilmun.

Barra minn hekk, ġew irkuprati diversi borom u reċipjenti. Il-borom kienu jintużaw għat-tisjir, filwaqt li r-reċipjenti l-kbar kienu jintużaw għall-importazzjoni tal-ikel mill-Oman u mill-Mesopotamja. Fost l-affarijiet instabu ematit u kitba kunejformi b'rabta mal-Mesopotamja; skutelli tal-istetit b'rabta mal-Oman; u żibeġ karneljani, piż tal-ġebel u ftit bċejjeċ tal-fuħħar b'rabta maċ-ċivilizzazzjoni tal-Indus.

Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]
Veduta panoramika tal-forti.

Qal'at al-Bahrain ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2005.[1]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[1]

Gallerija

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Il-Forti tal-Bahrain.
    Il-Forti tal-Bahrain.
  • Garigor taraġ fil-forti.
    Garigor taraġ fil-forti.
  • L-arkati fil-forti.
    L-arkati fil-forti.
  • Il-forti minn barra.
    Il-forti minn barra.
  • Skavi arkeoloġiċi fis-sit.
    Skavi arkeoloġiċi fis-sit.
  • Fdalijiet tal-kultura ta' Dilmun fil-forti.
    Fdalijiet tal-kultura ta' Dilmun fil-forti.
  • Fdalijiet fil-forti.
    Fdalijiet fil-forti.

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ a b ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Qal’at al-Bahrain – Ancient Harbour and Capital of Dilmun". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-10-25.
  2. ^ "Rapport Nru 1192 tal-UNESCO" (PDF).
  3. ^ Whelan, John (April 1983). Bahrain: a MEED practical guide. Middle East Economic Digest. pp. 17 et seqq. ISBN 978-0-9505211-7-6.
  4. ^ World and Its Peoples. Marshall Cavendish. September 2006. p. 42. ISBN 978-0-7614-7571-2.
  5. ^ Geoffrey Bibby, Looking for Dilmun, Knopf, New York, 1969, ISBN 9780394434001.
  6. ^ Potts, D. T. “Elamites and Kassites in the Persian Gulf.” Journal of Near Eastern Studies, vol. 65, no. 2, 2006, pp. 111-119.
  7. ^ Lombard, Pierre. "The French Archaeological Mission at Qal'at al-Bahrain, 1989-1994: Some results on Late Dilmun and later periods." Dilmun 16 (1996): 26-42.
  8. ^ André-Salvini, B., and P. Lombard. “La Découverte Épigraphique de 1995 à Qal’at al-Bahrein: Un Jalon Pour La Chronologie de La Phase Dilmoun Moyen Dans Le Golfe Arabe.” Proceedings of the Seminar for Arabian Studies, vol. 27, 1997, pp. 165–70.
  9. ^ Boucharlat, Rémy (1984). Arabie orientale, Mésopotamie et Iran méridional: de l'âge du fer au début de la période islamique. Éditions Recherche sur les civilisations. ISBN 9782865380770.
  10. ^ Højlund, Flemming. Qala'at al-Bahrain/2 The central monumental buildings. Aarhus Univ. Press, 1997.
  11. ^ Højlund, Flemming. "Qala'at al-Bahrain/volume 3 The Western and Southern city walls and other excavations." Qala'at al-Bahrain (2019).
  12. ^ Højlund, Flemming, and H. Hellmuth Andersen. "Qala'at Al-Bahrain./ 1 The Northern city wall and the Islamic fortress" Aarhus Aarhus Univ. Press 1994.
  13. ^ Khalifa, Haya Ali; Rice, Michael (1986). Bahrain through the ages: the archaeology. KPI. ISBN 978-0-7103-0112-3.
  14. ^ Dr Mike Hill. Wildlife of Bahrain. Miracle Graphics. pp. 92 et seqq. ISBN 978-99901-37-04-0.
  15. ^ The Report: Emerging Bahrain 2007. Oxford Business Group. 2007. pp. 158 et seqq. ISBN 978-1-902339-73-3.
  16. ^ Crawford, Harriet; Rice, Michael (1 December 2005). Traces of Paradise: The Archaeology of Bahrain, 2500 BC to 300 AD. I.B.Tauris. p. 222. ISBN 978-1-86064-742-0.
  17. ^ Harriet E. W. Crawford (12 July 2000). Traces of paradise: the archaeology of Bahrain 2500 BC-300 AD : an exhibition at the Brunei Gallery, Thornhaugh Street, London WC1, 12 July-15 September 2000. I.B. Tauris. pp. 59–62. ISBN 978-0-9538666-0-1.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Qal%27at_al-Bahrain&oldid=314507"