Naryn-Kala

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Naryn-Kala.

Naryn-Kala (bir-Russu: Нарын-кала) hija ċittadella tal-qedem ta' qabel żmien l-Għarab, li tagħmel parti mill-fortizza ta' Derbent, u li hija kkollegata mal-Baħar Kaspju permezz ta' swar doppji maħsuba biex jimblukkaw l-hekk imsejħa bibien tal-Kaspju li jagħtu għall-istat Persjan.[1][2][3] Iċ-Ċittadella, il-Belt Antika u l-Binjiet tal-Fortizza ta' Derbent tniżżlu fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2003.[4]

Etimoloġija[immodifika | immodifika s-sors]

Waħda mit-traduzzjonijiet ta' isem "Naryn-Kala" mill-Persjan Nofsani għar-Russu hi "Fortizza Xemxija". Skont sorsi oħra, l-isem "Naryn" ingħata f'ġieħ bint ix-Shah Persjan, u jfisser "ħelwa", "sabiħa".

Deskrizzjoni[immodifika | immodifika s-sors]

Naryn-Kala tinsab fil-quċċata tal-għolja li hija l-iktar qrib il-Baħar Kaspju. Il-mogħdija tul il-kosta ġiet imblukkata minn żewġ swar paralleli tal-fortizza (is-swar ta' Derbent), li jingħaqdu maċ-ċittadella fil-Punent, u li jibqgħu sejrin sal-baħar fin-naħa tal-Lvant, u b'hekk il-fortizza ma setgħetx tiġi attakkata meta l-ilma kien ikun baxx, u fl-istess ħin il-ħitan jiffurmaw port għall-kenn tal-bastimenti.[5] Bejn is-swar spazjati 350–450 metru lil hinn mill-belt Medjevali ta' Derbent. Lejn il-Punent taċ-ċittadella, il-ħajt tal-muntanja (Dagh-Bary) kien estiż għal 40 kilometru, bil-ħsieb li jevita li l-fortizza tiġi attakkata tul il-widien u l-mogħdijiet muntanjużi. Minkejja l-età tagħha, il-fortizza kellha rwol difensiv importanti għal sekli sħaħ. Is-sidien il-ġodda reġgħu bnewha u rinnovawha, u għalhekk illum il-ġurnata wieħed jista' jittraċċa l-istorja kollha ta' Derbent mill-kostruzzjoni tagħha.

Iċ-ċittadella b'għamla irregolari tkopri erja ta' 4.5 ettari, b'wisgħa ta' 180 metru u b'tul ta' 255 metru; is-swar huma ffortifikati b'torrijiet żgħar (b'distanza ta' 20–30 metru minn xulxin) u b'turretta bil-kanuni fil-Lbiċ. Ix-xaqlibiet weqfin tal-muntanja jipprovdu protezzjoni addizzjonali minn tliet naħat.

Fi ħdan iċ-ċittadella hemm banjijiet, sistema tal-provvista tal-ilma tal-fortizza magħmula bil-pajpijiet taċ-ċeramika, il-fdalijiet tal-palazz tax-Shah, portal kbir tad-daħla u parti mis-swar. Hemm diversi opinjonijiet dwar l-eżistenza ta' knisja Kristjana bikrija tas-sekli 4 u 5, l-eqdem fir-Russja.[6] Il-kamra bil-koppla f'għamla ta' salib titqies minn xi esperti li kienet repożitorju; oħrajn jinnotaw in-nuqqas ta' passaġġ tal-ilma fil-qiegħ u l-art tal-istruttura, minflok nofsu taħt l-art jew taħt l-art, u jqisu l-forma tal-inkonvenjent għall-kostruzzjoni ta' ġibjun, li ġeneralment kienet rettangolari jew kwadra f'Derbent, u jinnotaw ukoll l-orjentazzjoni tal-istruttura lejn il-punti kardinali. Kull swar għandu tliet daħliet u l-eqdem waħda minnhom hija l-Orta Cana (id-Daħla tan-Nofs).[7]

Permezz tas-swar b'saħħithom bi ħxuna ta' 3.5-2.5 metri (11.48-8.2 piedi) u b'għoli ta' 20–25 metri (65.62-82.02 pied) f'xi postijiet, il-fortizza kienet kapaċi tirreżisti għal assedju qawwi u fit-tul.[8]

Storja[immodifika | immodifika s-sors]

Derbent tinsab fl-iżjed post strateġikament vulnerabbli tal-Mogħdija Muntanjuża tal-Kaspju, fejn il-Muntanji l-Kbar tal-Kawkasu huma l-eqreb tal-baħar, u tħalli biss medda dejqa unika ta' 3 kilometri ta' pjanura. Il-Fortizza ta' Derbent hija parti minn sistema difensiva kbira li pproteġiet il-popli tat-Transkawkasu u tal-Punent tal-Asja mill-invażjonijiet tan-nomadi mit-Tramuntana. Is-sistema kienet tinkludi s-swar, iċ-ċittadella, il-fortifikazzjonijiet u l-ħajt mal-muntanja ta' Dagh-Bary.

Mill-Punent, is-swar ta' Derbent jingħaqdu maċ-ċittadella ta' Naryn-Kala, li nbniet wara s-seklu 10, u qabel kien jinxtegħel nar biex jissinjala li kien qed joqrob xi għadu.

Il-fortizza kif inhi llum inbniet fis-seklu 6 tul il-fondoq ta' Dzhalgan skont l-ordni tal-mexxej Persjan Khosrov I Anushirvan (531-579) tad-dinastija tas-Sassanidi.

Mis-735, Derbent u Naryn-Kala saru ċentru militari-amministrattiv tal-Kaliffat Għarbi f'Dagestan, kif ukoll l-ikbar port kummerċjali u ċ-ċentru tat-tifrix tal-Iżlam fl-inħawi.

Bħala riżultat tal-kampanja militari tal-Kaspju, il-belt ta' Derbent saret parti mill-Imperu Russu. Mill-moħba, li issa hija attrazzjoni lokali, l-Imperatur Pietru l-Kbir mar lejn il-palazz tal-Khan, u l-mexxejja ta' Derbent tawh l-imfietaħ tal-belt fuq gabarre tal-belt miksi b'tessut Persjan (li huwa maħżun fil-Kunstkamera ta' San Pietruburgu).[9]

F'xi sorsi, il-fortizza ta' Derbent kienet imsejħa l-"ħajt ta' Alessandru Manju"[10] minħabba t-twemmin fil-leġġenda li kienet inbniet mill-konkwistatur.[11] Iżda Alessandru Manju qatt ma mar fejn id-daħliet ta' Derbent.[12]

Matul l-ispedizzjoni Persjana tal-1796, il-fortizza reġgħet ittieħdet mit-truppi Russi taħt it-mexxija tal-Ġeneral Kap Valerian Zubov, li stabbilixxa l-kwartieri ġenerali fiċ-ċittadella.[13]

L-iskavi arkeoloġiċi għadhom għaddejjin fit-territorju tan-Naryn-Kala.[14] Illum il-ġurnata s-sit huwa attrazzjoni importanti tal-belt ta' Derbent u Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[4]

Sit ta' Wirt Dinji[immodifika | immodifika s-sors]

Iċ-Ċittadella, il-Belt Antika u l-Binjiet tal-Fortizza ta' Derbent ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2003.[4]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[4]

Gallerija[immodifika | immodifika s-sors]

  • Ċittadella

Iktar qari[immodifika | immodifika s-sors]

  • Bestuzhev-Marlinsky A. A. Letters from Dagestan. Monograph. — M.: Direct-Media, 2011.
  • Vagabov M. M., Tyurin R. F. Experience in the use of objects of historical and cultural heritage of the state historical and architectural art museum-reserve "Naryn-Kala" in the educational process // Humanitarian information portal "Knowledge. Understanding. Skill". - 2016. - No. 1.
  • Kudryavtsev A. A. Ancient Derbent. Monograph. — M.: Nauka, 1982.
  • Kudryavtsev A. A. The great city in the Caspian. Derbent in the era of feudalism. Monograph. - Makhachkala: Dagknigoizdat, 1982.
  • Kudryavtsev A. A. Derbent is 5000 years old. Monograph. 1989.
  • Kudryavtsev A. A. Feudal Derbent. Monograph. 1993.

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ Khan-Magomedov, Selim Omarovich (1958). Derbent (bir-Russu). Gosudarstvennoe Izdatelʹstvo Literatury po Stroitelʹstve, Arkhitekture i Stroitelʹnym Materialam. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
  2. ^ Shikhabudin Mikailov. Dagestan in photographs. Moments of history. Epoch, 2012. p. 464 - (Dagestan. Triumph and tragedy). ISBN 9785457879478.
  3. ^ 100 most beautiful places in Russia. - M.: Eksmo, 2013. pp. 36-98. ISBN 9785457545762.
  4. ^ a b ċ d Centre, UNESCO World Heritage. "Citadel, Ancient City and Fortress Buildings of Derbent". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-05-01.
  5. ^ Alekseev Yu. V., Somov G. Yu. Objects of cultural heritage. Volume 1 and 2. Textbook. Prospect, 2015. p. 662. ISBN 9785392197484.
  6. ^ New era of old Derbent // Moskovsky Komsomolets. 2014. July 21 (No. 154). p. 6.
  7. ^ Trever, Camilla Vasilievna. Essays on the history and culture of Caucasian Albania: IV century BC - 7th century AD. USSR Academy of Sciences, Moscow-Leningrad, 1959. p. 419.
  8. ^ "Большое золотое - Цитадель "Нарын-Кала" г. Дербент". bigring.ru. Miġbur 2024-05-01.
  9. ^ Vasily Potto. From ancient times to Yermolov. Caucasian war. In 5 volumes. Tsentrpoligraf, 2006. Vol. 1. p. 528 p. 3000 copies. ISBN 5952421059.
  10. ^ Mohammed Muslimovich Kurbanov. The soul and memory of the people: the genre system of Tabasaran folklore and its historical evolution. Dagestan book. publishing house, 1996. p. 232.
  11. ^ Boris Nikolaevich Rzhonsnitsky, Boris Yakovlevich Rosen. E. Kh. Lenz. Thought, 1987. pp. 95-152.
  12. ^ Barmankulov M.K. Turkic universe. Bilim, 1996. pp. 62-248.
  13. ^ Alexey Shishov. Order of Saint George. All about the most honorable award of the Russian Empire. — M. Yauza, Eksmo, 2013. pp. 227-745. ISBN 9785457595934.
  14. ^ Nikolay Protsenko. Very respectable hero of the day. Expert South. 2014. No. 1-2. pp. 50-52.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Naryn-Kala&oldid=307120"