Għarbi Tuneżin
| Tunsi (Għarbi Tuneżin) | |||
|---|---|---|---|
| Mitkellma: | Tuneżija | ||
| Reġjuni: | Magreb | ||
| Kelliema: | 11.2 miljuni | ||
| Familja: | Lingwi Semitiċi | ||
Uffiċjali
| |||
| Lingwa uffiċjali ta': | |||
| Regolati: | |||
Kodiċijiet
| |||
| ISO 639-1: | aeb | ||
| ISO 639-2: | aeb | ||
| ISO 639-3: | aeb | ||
 | |||
| Ara ukoll: Lingwa | |||
L-Għarbi Tuneżin , jew it-Tuneżin , jew il-lingwa Tuneżina (تونسي, Tounsi), huwa l-grupp ta' djaletti tal-Għarbi li jinfthemu bejniethom u jagħmlu parti mill-familja tad-djaletti tal-Magreb. Jitkellmuh madwar ħdax-il miljun ruħ fit-Tuneżija. Dan hu ġeneralment magħruf bl-isem ta' "Tounsi"[1], li tfisser "Tuneżin"[2] · [3], jew "Derja (دارجة)، Dierġa"[4] ("lingwaġġ tat-taħdit"), biex issir distinzjoni bejn l-Għarbi standard, il-lingwa uffiċjali tal-pajjiż.
Jixbah id-djaletti l-oħra tal-Afrika ta' Fuq, bħall-Marokkin, l-Alġerin, il-Libjan u sa ċertu punt il-Malti, għandu sottostrat Berbru[5], Puniku[6] u Latinu[7]. Barra minn hekk, it-Tuneżin għandu komponent sinifikanti li ġej mill-lingwi Rumanzi tal-popli li għexu jew amministraw dan ir-reġjun matul iż-żminijiet: it-Taljan, l-Ispanjol u l-Franċiż, u hemm ukoll influwenza Torka.[8][9]
It-Tuneżin, li jitkellmuh fit-Tuneżija kollha, jappartjeni għall-continuum djalettali tal-varjetajiet tal-Għarbi li jitkellmu fil-lvant tal-Alġerija u fil-punent tal-Libja. Il-morfoloġija, sintassi, pronunzja u l-vokabularju tat-Tuneżin huma differenti ħafna minn dawk tal-Għarbi standard[1]: għalhekk, huwa rari li jinftiehem minn dawk li jitkellmu l-Għarbi tal-Lvant Nofsani, inklużi l-Eġizzjani; filwaqt li jinftiehem faċilment minn dawk li jitkellmu l-Għarbi tal-Magreb, għalkemm dawn ikollhom jagħmlu sforz biex jadattaw ruħhom għal differenzi qawwija, speċjalment fil-prosodija. Huwa wkoll qrib il-Malti[10]; li, madankollu, ġeneralment ma jitqiesx bħala djalett tal-Għarbi, għal raġunijiet storiċi, soċjolingwistiċi, u l-influwenzi aktar qawwija eżerċitati fuqu mit-Taljan u d-djalett Sqalli, fir-rigward tal-vokabularju, l-alfabett, is-simplifikazzjoni fonoloġika u l-morfoloġija tan-nomi (iżda mhux tal-verbi) ta' nisel neolatin.
Noti[immodifika | immodifika s-sors]
- ^ a b Gibson, M. (2009).
- ^ Jinkiteb bl-alfabett Għarbi bħala تونسي jew bl-alfabett Latin (Arabizi) bħala Tunsi
- ^ Lotfi Sayahi, Diglossia and Language Contact: Language Variation and Change in North Africa, Cambridge University Press, 24 ta' April 2014, ISBN 978-1-139-86707-8.
- ^ Comme les autres langues arabes maghrébines aussi appelées Derja par leur locuteurs
- ^ Tilmatine Mohand, « Substrat et convergences : Le berbère et l'arabe nord-africain », Estudios de dialectologia norteaafricana y andalusi, Template:N°, 1999, Template:P.
- ^ (FR) Farid Benramdane, Le maghribi, langue trois fois millénaire de ELIMAM, Abdou (Éd.
- ^ (ES) Corriente, F. (1992). Árabe andalusí y lenguas romances. Fundación MAPFRE.
- ^ Zribi, I., Boujelbane, R., Masmoudi, A., Ellouze, M., Belguith, L., & Habash, N. (2014).
- ^ (FR) FR) Tilmatine Mohand, Substrat et convergences: Le berbére et l'arabe nord-africain (1999), in Estudios de dialectologia norteafricana y andalusi 4, pp 99–119
- ^ Albert J. Borg et Marie Azzopardi-Alexander, Maltese, ed. Routledge, New York, 1996, p. XIII ISBN 0-415-02243-6
Biblijografija[immodifika | immodifika s-sors]
- Olivier Durand, Dialettologia araba, Roma, Carocci, 2009, ISBN 978-88-430-5066-6
- Olivier Durand, Introduzione ai dialetti arabi, Milano, Centro Studi Camito-Semitici, 1995