Ġonna Botaniċi Rjali ta' Kew
Il-Ġonna Botaniċi Rjali ta' Kew jew fil-qosor il-Ġonna ta' Kew huma ġonna botaniċi fil-Lbiċ ta' Londra li jospitaw l-"ikbar u l-iżjed kollezzjonijiet botaniċi u mikoloġiċi varjati fid-dinja".[1] Stabbiliti fl-1840 mill-ġnien eżotiku fil-Park ta' Kew, fost il-kollezzjonijiet ħajjin tal-ġonna hemm xi 27,000 unità tassonomika li tieħu ħsiebhom l-amministrazzjoni uffiċjali Royal Botanic Gardens[2], Kew, filwaqt li l-herbarium, wieħed mill-ikbar fid-dinja, fih iktar minn 8.5 miljun eżemplar ippreservat ta' pjanti u fungi.[3] Il-librerija fiha iktar minn 750,000 volum, u l-kollezzjoni tal-illustrazzjonijiet fiha iżjed minn 175,000 stampa u tpinġija ta' pjanti. Il-ġonna huma waħda mill-attrazzjonijiet turistiċi ewlenin ta' Londra u huma Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[4][5]
Il-Ġonna ta' Kew, flimkien mal-ġonna botaniċi ta' Wakehurst f'Sussex, jiġu amministrati minn Royal Botanic Gardens, Kew, istituzzjoni tal-edukazzjoni u tar-riċerka botanika importanti f'livell internazzjonali li timpjega persunal ta' iktar minn 1,100 ruħ u hija korp pubbliku mhux dipartimentali sponsorjat mid-Dipartiment għall-Ambjent, l-Ikel u l-Affarijiet Rurali.[6]
Il-Ġonna ta' Kew huwa maħsub li bdew formalment fl-1759, għalkemm ġew traċċati li jmorru lura għall-ġnien eżotiku tal-Park ta' Kew[7], u ġew iffurmati minn Henry, Lord Capell ta' Tewkesbury. Jikkonsistu minn 132 ettaru (330 akru)[8] ta' ġonna u serer botaniċi, erba' binjiet elenkati bħala tal-Grad I, u 36 struttura elenkati bħala tal-Grad II, kollha kemm huma ambjentati f'pajsaġġ sinifikanti internazzjonalment.[9] Il-ġonna huma elenkati bħala tal-Grad I fir-Reġistru tal-Parks u l-Ġonna Storiċi.[10]
Il-Ġonna ta' Kew għandhom il-forza tal-pulizija tagħhom, Kew Constabulary, which has been in operation since 1845.[11]
Storja[immodifika | immodifika s-sors]
Kew tikkonsisti l-iktar mill-ġonna stess u komunità żgħir madwarhom. Ir-residenzi rjali fl-inħawi iktar 'il quddiem influwenzaw il-konfigurazzjoni tal-ġonna u l-kostruzzjoni bdiet fl-1299 meta Edward I ittrasferixxa l-qorti tiegħu f'residenza f'Richmond (li dak iż-żmien kienet imsejħa Sheen) fil-qrib.[12] Dik ir-residenza iktar 'il quddiem ġiet abbandunata; madankollu, Enriku VII bena l-Palazz ta' Sheen fl-1501, li mbagħad sar il-Palazz ta' Richmond u sar residenza rjali permanenti ta' Enriku VII.[13][14] Għall-ħabta tal-bidu tas-seklu 16, membri tal-qorti tiegħu fil-Palazz ta' Richmond bdew joqogħdu fi Kew u bnew djar kbar. Fost ir-residenzi rjali bikrin fi Kew kien hemm id-dar ta' Mary Tudor, li nbniet sal-1522 meta nbniet triq biex tiġi kkollegata mal-Palazz ta' Richmond. Għall-ħabta tal-1600, l-art li mbagħad intużat għall-ġonna kienet magħrufa bħala l-Għalqa ta' Kew, u din kienet għalqa kbira b'raba' maħdum minn waħda mir-residenzi privati ġodda.[15][16]
Il-ġnien eżotiku fil-Park ta' Kew, li ġie ffurmat minn Henry Capell, l-Ewwel Baruni ta' Tewkesbury, ġie mkabbar u estiż minn Augusta, il-Prinċipessa ta' Wales u l-armla ta' Federiku, il-Prinċep ta' Wales. L-oriġini tal-Ġonna ta' Kew imorru lura għall-fużjoni tar-residenzi rjali ta' Richmond u ta' Kew fl-1772.[17] William Chambers bena diversi strutturi tal-ġonna, inkluż il-Pagoda l-Kbira fl-1761 li għadha teżisti sa llum il-ġurnata. Ġorġ III kompla jsebbaħ il-ġonna, bl-għajnuna ta' William Aiton u ta' Sir Joseph Banks.[18] Il-Park l-antik ta' Kew (li sa dak iż-żmien beda jissejjaħ id-Dar il-Bajda), twaqqa' fl-1802. Is-"Serra Olandiża" biswit inxtrat minn Ġorġ III fl-1781 bħala skola tan-nuna għat-tfal irjali. Din hija struttura sempliċi tal-brikks li issa hija magħrufa bħala l-Palazz ta' Kew.
L-Almanakk ta' Epikurju jsemmi aneddotu tal-ħajt tal-ġonna mill-1815: "Inti u tiela' Dreary Lane li twassal sa Richmond, tgħaddi tul il-ħajt tal-konfini tal-Lvant tal-Ġonna ta' Kew, li jibqa' sejjer għal iktar minn mil bħala tul. Dan il-ħajt mejjet kien ikollu effett tedjanti u kien iqanqal il-kurżità ta' min kien jimxi ħdejh; iżda baħri magħtub, tallabi u fqir, xi snin ilu, tah il-ħajja billi pinġa fuqu, bil-ġibs, kull membru tal-flotta navali Brittanika. Hu jerġa' lura hemmhekk kull sena biex isewwi u jarma l-bastimenti tiegħu, jingħata provvisti konsiderevoli bħala karità mingħand min jiltaqa' miegħu fit-triq minn u lejn Richmond".[19]
Xi pjanti bikrin ġew mill-ġnien imdawwar b'ħajt, li ġie stabbilit minn William Coys f'Stubbers f'North Ockendon.[20] Il-kollezzjonijiet kibru kemxejn b'mod aleatorju sal-ħatra tal-ewwel kollezzjonist, Francis Masson, fl-1771.[21] Capability Brown, li sar l-iżjed arkitett tal-pajsaġġi rinomat fl-Ingilterra, applika għall-kariga ta' ġardinar ewlieni fi Kew u ġie rrifjutat.[22]
Fl-1840, il-ġonna ġew adottati bħala ġonna botaniċi nazzjonali, l-iktar bis-saħħa tal-isforzi tas-Soċjetà Ortikulturali Rjali u l-President tagħha William Cavendish.[23] Taħt id-direttur ta' Kew, William Hooker, il-ġonna tkabbru għal 30 ettaru (75 akru) u l-artijiet għad-divertiment bis-siġar jew l-arboretum, ġew estiżi għal 109 ettari (270 akru), u iktar 'il quddiem għad-daqs attwali ta' 121 ettaru (300 akru). L-ewwel kuratur kien John Smith.
Is-Serra tal-Palm inbniet mill-arkitett Decimus Burton u mill-ħaddied Richard Turner bejn l-1844 u l-1848, u kienet l-ewwel struttura fuq skala kbira fejn intuża l-ħadid ferrobattut. Titqies bħala "l-iżjed struttura Vittorjana importanti eżistenti tal-ħġieġ u tal-ħadid".[24] Il-panewijiet tal-ħġieġ tal-istruttura ntefħu kollha manwalment. Is-Serra Miti, li hija kbira d-doppju tas-Serra tal-Palm, inbniet iktar 'il quddiem fis-seklu 19. Issa hija l-ikbar serra Vittorjana eżistenti. Fis-seklu 19, fi Kew irnexxa l-isforz ta' propagazzjoni tas-siġar tal-gomma għall-kultivazzjoni 'l barra mill-Amerka t'Isfel.
Fi Frar 1913, id-Dar tat-Te ngħatat in-nar mis-suffraġisti Olive Wharry u Lilian Lenton matul sensiela ta' attakki bin-nar f'Londra.[25]
Il-Ġonna ta' Kew tilfu mijiet ta' siġar fil-Maltempata l-Kbira tal-1987.[26]
Mill-1959 sal-2007, il-Ġonna ta' Kew kellhom l-ogħla arblu tal-bandiera fir-Renju Unit. Kien magħmul minn zokk uniku ta' siġra tal-abit ta' Douglas mill-Kanada, li ngħata biex jitfakkar iċ-ċentenarju tal-provinċja Kanadiża ta' British Columbia u l-biċentenarju tal-Ġonna ta' Kew. L-arblu tneħħa wara li sar perikoluż minħabba l-ħsara li ġarrab minħabba t-temp u mill-bulebbieta.[27]
F'Lulju 2003, il-Ġonna ta' Kew tniżżlu fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[4]
Proġett ta' rinnovazzjoni ta' £41 miljun fuq ħames snin tas-Serra Miti tlesta f'Mejju 2018.[28]
Għad hemm ħames siġar minn żmien l-istabbiliment tal-ġonna botaniċi fl-1762. Flimkien dawn is-siġar huma magħrufa bħala l-"Ħames Iljuni" u jikkonsistu minn: siġra tal-ginkgo (Ginkgo biloba), siġra tal-pagoda (Styphnolobium japonicum), platanu Orjentali (Platanus orientalis), akaċja falza (Robinia pseudoacacia), u elmu tal-Kawkasu jew zelkova (Zelkova carpinifolia).[29]
Karatteristiċi[immodifika | immodifika s-sors]
Mogħdija tal-mixi minn fuq is-siġar[immodifika | immodifika s-sors]
Fl-2008 infetħet mogħdija tal-mixi minn fuq is-siġar[30], fejn il-viżitaturi jistgħu jimxu għal 200 metru (660 pied) 18-il metru (59 pied) 'il fuq mill-art f'bosk żgħir. Il-viżitaturi jistgħu jitilgħu u jinżlu bit-taraġ jew b'lift. L-art tal-mogħdija hi tal-metal imtaqqab u hija flessibbli meta wieħed jimxi minn fuqha; l-istruttura kollha tixxejjer ftit 'l hemm u 'l hawn bir-riħ. Il-mogħdija ġiet iddisinjata minn David Marks.[31]
Fir-ritratt ta' hawn taħt tidher sezzjoni mill-mogħdija, inkluż ir-riffieda tal-azzar, li ġew iddisinjati biex jissaddu biex ikollhom dehra qisha ta' zkuk tas-siġar biex b'hekk il-mogħdija ma tistonax wisq mal-kumplament tal-pajsaġġ.
Filmat qasir bid-dettalji tal-kostruzzjoni tal-mogħdija huwa disponibbli online.[32]
Pont minn naħa għall-oħra tal-lag[immodifika | immodifika s-sors]
Il-pont minn naħa għall-oħra tal-lag, magħmul mill-granit u mill-bronż, infetaħ f'Mejju 2006.[33] Ġie ddisinjat minn Buro Happold u John Pawson, u jaqsam minn naħa għall-oħra tal-lag. Fl-imgħoddi kien issemma f'ġieħ Dr Mortimer u Theresa Sackler.
Il-pont għandu stil minimalista u ġie ddisinjat bħala kurva doppja partikolari tal-granit iswed. Il-ġnub tal-pont huma magħmula minn pilastri tal-bronż li jagħtu l-impressjoni, minn ċerti angoli, li jiffurmaw ħajt solidu, filwaqt li minn angoli oħra, u għal dawk li jkunu fuq il-pont, jidher ċar li huma entitajiet individwali li joffru veduta tal-ilma tal-lag.[34]
Il-pont jifforma parti minn mogħdija ddisinjata biex tħeġġeġ lill-viżitaturi jżuru parti ikbar mill-ġonna mill-parti l-iktar popolari u jikkollega ż-żewġ galleriji tal-arti, permezz tas-Serra Miti u s-Serra tal-Evoluzzjoni f'bosk żgħir, mad-Dar ta' Minka u l-Ġnien tal-Bambù.[35]
Il-pont rebaħ premju speċjali mill-Istitut Irjali tal-Arkitetti Brittaniċi fl-2008.[36]
Ix-Xehda[immodifika | immodifika s-sors]
Ix-Xehda nfetħet fl-2016 u hija esperjenza multisensorjali ddisinjata biex tagħel enfasi fuq il-ħajja straordinarja tan-naħal. Hija għolja 17-il metru (56 pied) u tinsab f'bur tal-fjuri selvaġġi. Ix-Xehda ġiet iddisinjata mill-artist Ingliż Wolfgang Buttress. Ix-Xehda nħolqot billi ntużaw eluf ta' biċċiet tal-aluminju rranġati fl-għamla ta' xehda tan-naħal. Inizjalment ġiet installata bħala eżibizzjoni temporanja, iżda saret permanenti fil-Ġonna ta' Kew minħabba l-popolarità tagħha.[37]
Żjara b'ferrovija turistika tat-triq[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Kew Explorer huwa servizz li jdawwar lit-turisti f'rotta ċirkolari madwar il-ġonna, permezz ta' żewġ ferroviji turistiċi tat-triq li jesgħu 72 passiġġier kull waħda u li jitħaddmu bil-gass biex jitnaqqas kemm jista' jkun it-tniġġis. Is-sewwieq jagħti kummentarju u hemm diversi waqfiet.[38]
Mappa tal-ġonna hija disponibbli fis-sit web tal-Ġonna ta' Kew.[35]
Tumbata tal-kompost[immodifika | immodifika s-sors]
Fil-Ġonna ta' Kew hemm waħda mill-ikbar tumbati tal-kompost fl-Ewropa, magħmula minn skart ekoloġiku u tal-injam mill-ġonna u d-demel mill-istalel tal-Household Cavalry.[39] Il-kompost jintuża l-iktar fil-ġonna, iżda xi kultant ġie mibjugħ b'irkant bħala parti minn avveniment tal-ġbir ta' fondi għall-ġonna.[40]
It-tumbata tal-kompost hija żona tal-ġonna li mhix aċċessibbli għall-pubbliku, iżda nbniet pjattaforma ta' osservazzjoni, magħmula mill-injam li kien ġie kkummerċjalizzat illegalment iżda kien ġie ssekwestrat mill-uffiċjali tad-dwana fl-HMRC, sabiex b'hekk il-viżitaturi jkunu jistgħu jaraw it-tumbata tul iċ-ċiklu tagħha.
Mixjiet gwidati[immodifika | immodifika s-sors]
Kuljum isiru mixjiet gwidati minn voluntiera mħarrġin.[41]
Serer[immodifika | immodifika s-sors]
Serra tal-Alpi[immodifika | immodifika s-sors]
F'Marzu 2006 infetħet is-Serra tal-Alpi ta' Davies, it-tielet verżjoni ta' serra tal-Alpi mill-1887. Minkejja li twila 16-il metru (52 pied), l-apiċi tal-ħnejja fuq is-saqaf jestendi għal għoli ta' 10 metri (33 pied) sabiex jitħalla fluss tal-arja naturali biex jgħin il-ventilazzjoni tant importanti meħtieġa għat-tip ta' pjanti fis-serra.
Is-serra l-ġdida fiha sett ta' blinds operati awtomatikament li jipprevjenu li tisħon wisq meta x-xemx tkun sħuna wisq għall-pjanti, flimkien ma' sistema li tonfoħ fluss kontinwu ta' arja kiesħa fuq il-pjanti. Id-disinn prinċipali tas-serra għandu l-għan li jippermetti li jidħol kemm jista' jkun dawl naturali. Għalhekk, il-ħġieġ huwa ta' tip speċjali li jippermetti li jgħaddi 90 fil-mija tad-dawl ultravjola mid-dawl tax-xemx. Is-serra hija mirfuda minn kejbils tal-azzar b'tensjoni għoli biex l-ebda dawl ma jiġi ostakolat mill-qafas tradizzjonali tal-ħġieġ.
Sabiex tiġi kkonservata l-enerġija, l-arja kiesħa ma tiġix imkessħa artifiċjalment iżda titkessaħ billi tingħadda minn labirint ta' pajpijiet mirduma taħt is-serra f'fond fejn it-temperatura tibqa' idonea s-sena kollha. Is-serra hija ddisinjata apposta biex it-temperatura massima ma taqbiżx l-20 °C (68 °F).
Il-kollezzjoni ta' pjanti tal-Alpi tal-Ġonna ta' Kew (definiti bħala pjanti li jikbru 'l fuq mil-linja tas-siġar fil-ħabitat naturali tagħhom – mil-livell tal-art fil-poli sa iktar minn 2,000 metru (6,562 pied)), u saħansitra sa iktar minn 7,000 metru. Peress li s-Serra tal-Alpi tista' tospita madwar 200 pjanta biss f'daqqa, dawk esposti jinbidlu b'rotazzjoni regolarment.
Konservatorju ta' Nash[immodifika | immodifika s-sors]
Oriġinarjament iddisinjat għall-Palazz ta' Buckingham, dan ġie ttrasferit lejn il-Ġonna ta' Kew fl-1836 mir-Re William IV. Il-binja qabel kienet magħrufa bħala s-Serra tal-Araceae Nru 1 u kienet tintuża għall-wiri tal-ispeċijiet ta' Araceae; il-binja ġiet elenkata bħal binja tal-Grad II fl-1950. Il-binja tgawdi minn abbundanza ta' dawl naturali u issa tintuża għal diversi wirjiet, tiġijiet u avvenimenti privati. Issa tintuża wkoll għall-wirja tar-rebbieħa ta' kompetizzjoni tal-fotografija.
Serra tas-Siġar taċ-Ċitru[immodifika | immodifika s-sors]
Is-Serra tas-Siġar taċ-Ċitru ġiet iddisinjata minn Sir William Chambers, u tlestiet fl-1761. Id-daqs tagħha hu ta' 28 metru b'10 metri (92 pied bi 33 pied). Maż-żmien instab li kienet mudlama wisq għall-iskop maħsub tagħha li jitkabbru s-siġar taċ-ċitru u b'hekk tneħħew minn hemm fl-1841. Wara bosta bidliet fl-użu tagħha, attwalment tintuża bħala ristorant.[42]
Serra tal-Palm[immodifika | immodifika s-sors]
Is-Serra tal-Palm (1844-1848) kienet frott il-kooperazzjoni bejn l-arkitett Decimus Burton u l-ħaddied Richard Turner, u nbniet skont il-prinċipji tad-disinn tas-serer żviluppati minn John Claudius Loudon u Joseph Paxton. Qafas magħmul minn ħnejjiet tal-ħadid ferrobattut, miżmuma flimkien permezz ta' strutturi qishom tubi orizzontali b'kejbils twal b'tensjoni għolja prestabbilita, jappoġġa l-panewijiet tal-ħġieġ li oriġinarjament kienu ħodor skuri bl-ossidu tar-ram sabiex jitnaqqas l-effett sinifikanti tat-tisħin. In-navata ċentrali għolja 19-il metru (62 pied) hija mdawra b'mogħdija tal-mixi f'għoli ta' disa' metri (30 pied), li tippermetti lill-viżitaturi jagħtu titwila minn fuq is-siġar tal-palm. Quddiem is-Serra tal-Palm, fuq in-naħa tal-Lvant, hemm l-Annimali tar-Reġina, sensiela ta' għaxar statwi ta' annimali b'tarka kull wieħed. Huma repliki tal-ġebel ta' Portland tal-istatwi oriġinali magħmula minn James Woodford u tpoġġew hemmhekk fl-1958.
Is-Serra tal-Palm oriġinarjament kienet imsaħħna permezz ta' żewġ bojlers imħaddma bil-faħam, b'ċumnija għolja 107 piedi (33 metru), magħrufa bħala x-"Xaft tal-Forn tas-Serra l-Kbira tal-Palm", u li issa hija magħrufa bħala l-Kampnar jew Campanile, qrib id-Daħla ta' Victoria. Il-faħam kien jiġi ttrasport permezz ta' ferrovija ħafifa, li kienet tgħaddi minn ġo mina, u li kellha vaguni li kienu jitmexxew mill-bniedem. Il-mina kienet isservi bħala kanal bejn il-bojlers u ċ-ċumnija, iżda d-distanza kienet kbira wisq għal tħaddim effiċjenti, u b'hekk żdiedu żewġ ċmieni żgħar mas-Serra tal-Palm. Fl-1950 il-linja ferrovjarja ġiet elettrifikata. Issa l-mina tintuża għall-ġarr tal-misħun lejn is-Serra tal-Palm, permezz ta' pajpijiet mill-bojlers imħaddma biż-żejt, li jinsabu qrib iċ-ċumnija oriġinali li għadha teżisti u li ġiet elenkata bħala binja tal-Grad II.
Konservatorju tal-Prinċipessa ta' Wales[immodifika | immodifika s-sors]
It-tielet l-ikbar konservatorju tal-Ġonna ta' Kew, il-Konservatorju tal-Prinċipessa ta' Wales, iddisinjat mill-arkitett Gordon Wilson, infetaħ fl-1987 minn Diana, il-Prinċipessa ta' Wales bħala kommemorazzjoni tal-assoċjazzjonijiet tal-predeċessur tagħha Awgusta mal-Ġonna ta' Kew. Il-binja ħadet post 26 binja iżgħar. Fl-1989 il-konservatorju ngħata l-premju Europa Nostra għall-konservazzjoni. Il-konservatorju jospita għaxar żoni mikroklimatiċi kkontrollati bil-kompjuter, u l-biċċa l-kbira tal-volum tas-serra huwa magħmul minn pjanti tat-Tropiċi Nexfin u tat-Tropiċi bix-Xita. Għadd sinifikanti ta' orkidej, galletti, kaktus, litopi, pjanti karnivori u bromelijadi huma ospitati f'diversi żoni. Il-kollezzjoni tal-kaktus testendi wkoll barra l-konservatorju fejn jinstabu xi speċijiet iktar reżistenti.
Il-konservatorju għandu erja ta' 4,499 metru kwadru (48,430 pied kwadru; 0.4499 ettari; 1.112 akru). Peress li huwa ddisinjat biex jitħaddem bl-inqas ammont ta' enerġija possibbli, iż-żoni iktar kesħin huma raggruppati lejn barra u ż-żoni iktar tropikali jinsabu fiż-żona ċentrali fejn tiġi kkonservata s-sħana. Is-saqaf tal-ħġieġ huwa estiż sal-art, u b'hekk il-konservatorju għandu dehra li tispikka. Barra minn hekk, dan jgħin biex jiġi mmassimizzat l-użu tal-enerġija mix-xemx.
Matul il-kostruzzjoni tal-konservatorju ntradmet kapsula tal-ħin. Din fiha ż-żrieragħ ta' għelejjel bażiċi u ta' speċijiet ta' pjanti mhedda, kif ukoll pubblikazzjonijiet ewlenin dwar il-konservazzjoni.
Serra Miti[immodifika | immodifika s-sors]
Is-Serra Miti, li reġgħet infetħet f'Mejju 2018 wara li kienet ingħalqet għar-restawr, hija serra bid-doppju tal-erja tas-Serra tal-Palm u hija l-ikbar struttura Vittorjana eżistenti tal-ħġieġ fid-dinja. Fiha pjanti u siġar mir-reġjuni miti kollha tad-dinja, u wħud minnhom huma tassew rari. Ġiet ikkummissjonata fl-1859 u ġiet iddisinjata mill-arkitett Decimus Burton u mill-ħaddied Richard Turner. Tkopri erja ta' 4,880 metru kwadru, u hija għolja 19-il metru (62 pied). Kienet maħsuba biex fiha tinżamm il-kollezzjoni dejjem tikber ta' pjanti miti u reżistenti tal-Ġonna ta' Kew, u damet 40 sena biex inbniet. Matul dan iż-żmien il-kostijiet żdiedu wkoll. Il-binja ngħalqet għar-restar fl-1980-1982. Imbagħad ġiet irrestawrata wkoll fl-2014-2015 minn Donald Insall Associates, abbażi tal-pjan ta' konservazzjoni u ta' ġestjoni tagħhom.
Fis-sezzjoni ċentrali hemm gallarija ta' osservazzjoni li minnha l-viżitaturi jistgħu jħarsu 'l isfel lejn parti mill-kollezzjoni fis-serra.
Serra tal-Galletti[immodifika | immodifika s-sors]
Is-Serra tal-Galletti hija l-iżjed serra sħun u umduża mis-serer tal-Ġonna ta' Kew u fiha għadira kbira b'varjetajiet ta' galletti, imdawra b'wirja ta' pjanti għaljin li jħobbu s-sħana. Is-serra tagħlaq matul ix-xhur tax-xitwa.
Inbniet biex tospita l-Victoria amazonica, l-ikbar galletta tal-familja tan-Nymphaeaceae. Oriġinarjament din il-pjanta ġiet ittrasportata lejn il-Ġonna ta' Kew fi vjali ta' ilma nadif u waslet fi Frar 1849, wara diversi tentattivi preċedenti li ma rnexxewx ta' trasport taż-żrieragħ u tal-għeruq. Minkejja li diversi membri oħra tal-familja tan-Nymphaeaceae kibru sew, is-serra ma kinitx adattata għall-Victoria, x'aktarx minħabba sistema batuta ta' ventilazzjoni, u dan l-eżemplar ġie ttrasferit lejn serra iżgħar (is-Serra tal-Victoria amazonica Nru 10).
Ix-xogħol tal-ħadid għall-proġett tas-Serra tal-Galletti ġie pprovdut minn Richard Turner u l-kostruzzjoni inizjali tlestiet fl-1852. Is-sħana għas-serra inizjalment kienet miksuba permezz ta' kanal mis-Serra tal-Palm fil-qrib iżda iktar 'il quddiem ġiet mgħammra bil-bojler tagħha stess.
Serra tal-Evoluzzjoni[immodifika | immodifika s-sors]
Din is-serra qabel kienet magħrufa bħala s-Serra Awstraljana. Is-serra kienet rigal mill-gvern Awstraljan. Ġiet iddisinjata minn S L Rothwell (il-Ministeru għax-Xogħlijiet), flimkien mal-inġinier konsulenti J E Temple, u nbniet minn Crittall Manufacturing Company Ltd. u nfetħet fl-1952. Mill-1995 saret magħrufa bħala s-Serra tal-Evoluzzjoni. Il-binja ġiet elenkata permezz tal-Att dwar l-Ippjanar tal-1990 (tal-Binjiet Elenkati u taż-Żoni ta' Konservazzjoni) għall-interess arkitettoniku jew storiku speċjali tagħha.
Serra tal-Bonsaj[immodifika | immodifika s-sors]
Is-Serra tal-Bonsaj qabel kienet magħrufa bħala s-Serra tal-Alpi Nru 24, qabel il-kostruzzjoni tas-Serra tal-Alpi ta' Davies.
Serer preċedenti[immodifika | immodifika s-sors]
Is-serer preċedenti li ġejjin baqgħu jintużaw sal-1974. Minn dak iż-żmien 'l hawn kollha twaqqgħu.
| Numru uffiċjali | Isem | Noti |
| Nru 2 | Serra tal-Felċi Tropikali | Kienu jinsabu fil-ġonna fit-Tramuntana tal-Konservatorju tal-Prinċipessa ta' Wales. |
| Nru 3 | Serra Miti tal-Felċi | |
| Nru 4 | Konservatorju | |
| Nru 5 | Serra tal-Pjanti Sukkulenti | |
| Nru 7 | Serra tal-Gesnerijadi u tar-Rhipsalis | Kienu jinsabu fil-ġonna tal-Konservatorju tal-Prinċipessa ta' Wales. Is-Serer Nri 7 sa 14b kienu magħrufa kollettivament bħala s-Serer bl-għamla tal-ittra T. |
| Nru 7a | Serra ta' Sherman Hoyt | |
| Nru 7b | Serra tal-Pjanti Sukkulenti tal-Afrika t'Isfel | |
| Nru 8 | Serra tal-Orkidej | |
| Nru 9 | Serra tal-Orkidej | |
| Nru 9a | Serra tan-Nepenthes | |
| Nru 10 | Serra tal-Victoria amazonica | |
| Nru 10a | Serra tal-Impatiens | |
| Nru 11 | Serra tal-Bromelijadi | |
| Nru 12 | Serra tal-Afrika t'Isfel | |
| Nru 12a | Serra tal-Pjanti Insettivori | |
| Nru 14a | Serra tal-Begonji | |
| Nru 14b | Serra tal-Begonji | |
| – | Serra tal-Felċi | Kienet tinsab man-naħa tat-Tramuntana tas-Serra tas-Siġar taċ-Ċitru. |
Is-Serra tal-Araceae (issa magħrufa bħala l-Konservatorju ta' Nash) ġiet iddeżinjata bħala s-Serra Nru 1 u s-Serra tal-Galletti kienet is-Serra Nru 15.
Sit ta' Wirt Dinji[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Ġonna Botaniċi Rjali ta' Kew ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2003.[4]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[4]
Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]
- ^ "Our collections | Kew". www.kew.org (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-08.
- ^ "Living Collections | Kew". www.kew.org (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-08.
- ^ "Launching the Science Collections Strategy 2018–2028 | Kew". www.kew.org (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-08.
- ^ a b ċ d Centre, UNESCO World Heritage. "Royal Botanic Gardens, Kew". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-08.
- ^ "Most visited attractions in London UK 2021". Statista (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-08.
- ^ "Dozens of jobs at risk as Kew Gardens faces £5m shortfall". Your Local Guardian (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-08.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Royal Botanic Gardens, Kew". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-08.
- ^ "Kew, History & Heritage" (PDF). Arkivjat mill-oriġinal fl-2008-08-29. Miġbur 2023-04-08.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Royal Botanic Gardens, Kew: About Us: Press Release". web.archive.org. 2007-03-15. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2007-03-15. Miġbur 2023-04-08.
- ^ "ROYAL BOTANIC GARDENS, KEW, Non Civil Parish - 1000830 | Historic England". historicengland.org.uk (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-08.
- ^ "Quiz: Are you a Kew history buff? | Kew". www.kew.org (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-08.
- ^ Malden, H E (1911). Kew, A History of the County of Surrey: Volume 3. pp. 482–487.
- ^ Lysons, Daniel (1792). The Environs of London: volume 1: County of Surrey. pp. 202–211.
- ^ Harrison, W (1848). The Visitor's Hand-book to Richmond, Kew Gardens, and Hampton Court. Cradock and Company. p. 25.
- ^ Parker, Lynn and Ross-Jones, Kiri (2013). The Story of Kew Gardens. Arcturus Publishing. p. 9. ISBN 9781782127482.
- ^ "Royal Botanic Gardens, Kew and Wakehurst Place". web.archive.org. 2013-09-17. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2013-09-17. Miġbur 2023-04-09.
- ^ "Rapport ta' Konsulenza tal-UNESCO" (PDF).
- ^ Drayton, Richard Harry (2000). Nature's Government: Science, Imperial Britain, and the 'Improvement' of the World. Yale University Press. p. 78. ISBN 0300059760.
- ^ The Epicure's Almanack, Longman, 1815, pp. 226–227.
- ^ Smith, R G (1989). Stubbers: The Walled garden.
- ^ "Biography – MASSON, FRANCIS – Volume V (1801-1820) – Dictionary of Canadian Biography". www.biographi.ca. Miġbur 2023-04-09.
- ^ "Royal Botanic Gardens, Kew: History and Heritage: People: Landscapers, Architects & Gardeners: Lancelot 'Capability' Brown". web.archive.org. 2012-10-08. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-10-08. Miġbur 2023-04-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Lankester Botanical Garden (2010). "Biographies". Lankesteriana. 10 (2/3): 183–206, p. 186.
- ^ "Palm House | Kew". www.kew.org (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ TIMES, Special Cable to THE NEW YORK (1913-02-21). "SUFFRAGISTS BURN A PAVILION AT KEW; Two Arrested and Held Without Bail -- One Throws a Book at a Magistrate" (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ "Kew: Razed, reborn and rejuvenated" (bl-Ingliż). 2007-10-16. Miġbur 2023-04-09.
- ^ "Royal Botanic Gardens, Kew: History and Heritage: Places: Flagpole". web.archive.org. 2012-11-04. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-11-04. Miġbur 2023-04-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Kennedy, Maev (2018-05-03). "'Breathtakingly beautiful': Kew's Temperate House reopens after revamp" (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ exploringlondon (2011-02-04). "Treasures of London – The 'Old Lion' Maidenhair Tree, Kew Gardens" (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ "Rhizotron and Treetop Walkway at Kew Gardens, coming in 2008". web.archive.org. 2008-05-09. Arkivjat mill-oriġinal fl-2008-05-09. Miġbur 2023-04-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Rose, Steve (2017-10-09). "David Marks obituary" (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ "Kew Gardens". web.archive.org. 2008-06-07. Arkivjat mill-oriġinal fl-2008-06-07. Miġbur 2023-04-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Lake and Crossing | Kew". www.kew.org (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ "Lake and Sackler Crossing | Kew". web.archive.org. 2020-08-10. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-08-10. Miġbur 2023-04-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ a b "Maps of Kew Gardens | Kew". www.kew.org (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ Correspondent, Louise Jury, Chief Arts (2012-04-13). "New St Pancras wins major award for architecture". Evening Standard (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ O'Mahoney, Daniel (2018-04-24). "Kew Garden set to bee a permanent home for The Hive sculpture". Evening Standard (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ "Kew Explorer land train | Kew". www.kew.org (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ "Compost Heap | Attractions At Kew Gardens". web.archive.org. 2015-09-06. Arkivjat mill-oriġinal fl-2015-09-06. Miġbur 2023-04-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Visit Kew Gardens - Compost Heap". web.archive.org. 2014-02-03. Arkivjat mill-oriġinal fl-2014-02-03. Miġbur 2023-04-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Introduction to the Gardens | Kew". www.kew.org (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
- ^ "Visit Kew Gardens - The Orangery". web.archive.org. 2012-05-03. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-05-03. Miġbur 2023-04-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)