Federico García Lorca

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Federico García Lorca
Ħajja
Isem propju Federico del Sagrado Corazón de Jesús García Lorca
Twelid Fuente Vaqueros (en) Translate, 5 Ġunju 1898
Nazzjonalità Spanja
Residenza Granada
Residencia de Estudiantes (en) Translate
L-ewwel lingwa Spanjol
Mewt Víznar (en) Translate, 19 Awwissu 1936
Post tad-dfin unknown value
Kawża tal-mewt qtil straġudizzjali (ferita b'tir ta' arma tan-nar)
Familja
Missier Federico García Rodríguez
Omm Vicenta Lorca Romero
Koppja/i Rafael Rodríguez Rapún (en) Translate
Emilio Aladrén (en) Translate
Aħwa
Familja
Edukazzjoni
Alma mater University of Granada (en) Translate
Facultad de Filosofía y Letras (Universidad de Granada) (en) Translate
(1915 - : xjenza tal-letteratura
Lingwi Spanjol
Sloven
Għalliema Martín Domínguez Berrueta (en) Translate
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni reġista teatrali
liriċista
drammaturgu
poeta
Xogħlijiet importanti Tieġ tad-Demm
Yerma
Libro de poemas (en) Translate
Poeta en Nueva York
Poema del cante jondo (en) Translate
Así que pasen cinco años
Il-Pubbliku
Diván del Tamarit (en) Translate
Doña Rosita la soltera
Id-Dar ta' Bernarda Alba
Romancero Gitano (en) Translate
Seis poemas galegos (en) Translate
Noche (en) Translate
Moviment Ġenerazzjoni tas-27
Moviment artistiku teatru
poeżija
arti
Strument/i tal-mużika pjanu

Federico García Lorca (5 ta' Ġunju 1840, Fuente Vanqueros - 19 ta' Awwissu 1936, bejn Viznar u Alfacar) kien poeta u drammaturgu Spanjol, kif ukoll pittur, pjanista u kompożitur, assassinat mill-milizzja Frankista.

Bijografija[immodifika | immodifika s-sors]

Żgħożija[immodifika | immodifika s-sors]

Federico Garcia Lorca għadda tfulitu fil-kampanja, ħdejn Grenada fejn missieru kellu proprjetà kbira. Imbagħad studja l-letteratura u l-liġi fl-Università ta' Grenada fejn għamel ħbieb ma' Manuel de Falla li kellu influwena kbira fuqui[1]. Fl-1922, fit-13 u l-14 ta' 14 Ġunju organizza miegħu il-Concurso de Cante Jondo de Granada.

Il-ħajja f'Madrid[immodifika | immodifika s-sors]

Statwa ta' García Lorca fil-pjazza Santa Ana ta' Madrid

Wara li qatta' xi snin Grenada, iddeċieda li jmur Madri ifittex aktar suċċess[1]. Għamel ħbieb ma' Luis Buñuel, Salvador Dalí, Rafael Alberti, José Bergamín, Guillermo de Torre ut Sánchez Mejías, fost dawk li kellhom isiru artisti influwenti fi Spanja[1]. Hemmhekk, iltaqa' wkoll ma' Gregorio Martínez Sierra, id-direttur tat- Teatro Eslava, li fuq l-istedina tiegħu kiteb u talla' l-ewwel xogħol bil-vers, El maleficio de la mariposa (Is-Saħta tal-Farfett), fl-1919-1920. Is-suġġett tiegħu kien l-imħabba impossibbli bejn wirdiena u farfett u mdaħħlin fih ħafna insetti oħra. Sfortunatament kien ridikulat ħafna mill-pubbliku u waqf wara erba' rappreżentazzjonijiet. Dan berred il-passjoni ta' Lorca għat-teatru matul il-karriera tiegħu kollha. il se justifie plus tard en 1927 au motif que Mariana Pineda était sa première pièce.

Matul il-ftit snin ta' wara inpenja ruħu aktar u aktar fl-arti tiegħu u fil-muviment avant-garde Spanjol. Ippubblika tliet ġabriet ta' poeżija, fosthom Romancero Gitano (1928) , il-ġabra ta' poeżija l-aktar magħrufa li kiteb[1].

Sadattant lejn l-aħħar tas-snin 1920, Lorca beda jbati ħafna mid-depressjoni, magħmula agħar mid-dwjjaq litad-diffikultà dejjem tikber li jaħbi l-omosesswalità tiegħuminn ħbiebu u l-familja. Din id-disparitá bejn is-suċċess tiegħu bħala awtur u d-dbatija fil-ħajja privata tiegħu laħqet il-parossiżmu tagħha waqt il-kollaborazzjoni bejn iż-żewġ surrealisti, Dalí et Buñuel, fil-film Un chien andalou (1929) li Lorca interpreta bħala allużjoni għalih u rah bħala attakk kontra tiegħu. Fl-istess ħin ir-relazzjoni passjonata, intensa, imma mhux reċiprokata, ma' Salvador Dalí sfat fix-xejn meta dan tat-tieni iltaqa' mal-mara li kienet ħa ssir martu. Il-familja tiegħu kienu jafu bil-problemi (imma forsi mhux bil-kaw'a tagħhom) u irranġawlu biex jagħmel vjaġġ għall-Istati Unitii tal-Amerka fl-1929-1930[1].

Dittatura, gwerra ċivili u mewt[immodifika | immodifika s-sors]

Ġie lura Spanja fl-1930 meta waqgħet id-dittatura ta' Miguel Primo de Rivera u ġiet proklamatat-tieni Repubblika. Fl-1931 Lorca nħatar kodirettur ta' La Barraca, grupp ta' teatru universitarju li kienu jirrappreżentaw xogħlijiet teatrali tas-Seklu tad-Deheb (Calderón de la Barca, Lope de Vega, Miguel de Cervantes) fil-bliet u l-irħula, iffinanzjat mill-Ministeru tal-Edukazzjoni [1]. F'dak iż-żmien kiteb it-triloġija rurali: Bodas de Sangre (Tieġ Imdemmi), Yerma u La Casa de Bernarda Allba (Id-Dar ta' Bernarda Alba)[1].

Meta faqqgħet il-Gwerra Ċivili Spanjola f'Lulju tal-1836, telaq minn Madrid u mar lura Grenada, minkejja li kien jaf li sejjer għal mewt kważi żgura f'belt li kellha l-fama li kellha l-oligarkija l-aktar konservattiva tal-Andalusija.

Id-data eżatta ta' mewtu saret is-suġġett ta' polemika twila, imma jidher li hu stabbilit definittivament li Federico García Lorca ġie ffuċillat fil-ħamsa nieqes kwart ta' filgħodu tasd-19 ta' Awwissu fit-triq li tmur minn Víznar għal Alfacar mir-ribelli anti-repubblikani [2]. Il-katavru tiegħu indifen ġo fossa komuni anonima, xi mien fiż-żona, maġenb il-katavru ta; surmast tal-iskola, Dióscoro Galindo, u żewġ anarkisti Francisco Galadí u Joaquín Arcollas, maqtulin fl-istess żmien.

Ir-reġime ta' Franco għamlet interdett totali fuq ix-xogħlijiet tiegħu sal-1953, meta Obras Completas ġiet ippubblikata f'verżjoni ċċensurata ħafna.

Ommaġġi[immodifika | immodifika s-sors]

Fl-1956, twaqqaf l-ewwel monument lil García Lorca. Dan kien il bogħod ħafna minn Spanja ta' Franco, fil-belt ta' Salto fl-Uruguay, bis-saħħa tal-inizjattiva tal-ħabib tiegħu, il-kittieb, Enrique Amorim. Fuq ix-xatt tal-Uruguay, hemm ħajt bil-poeżija ta' Antonio Machado tibki l-mewt ta' García Lorca fi Grenada.

Qabel il-mewt ta' Franco fl-1975, il-mewt ta' Lorca ma setgħetx tiġi mfakkra fi Spanja liberamentIllum hemm statwa ta' Lorca fil-pjazza Santa Ana f'Madrid.

It-tfittxija għal fdalu[immodifika | immodifika s-sors]

Il-fossa fejn hu midfun il-poeta tinsab qrib de Fuente Grande, lokalità fil-komun ta' Alfacar[3]. Fl-2008, lil-maġistratura Spanjola aċċettat li tinfetaħ fil-privat, fil-preżenza tal-familja. Però hemm għadd ta' kontroversji dwar il-preżenza tal-fdalijiet tal-poeta f'dil-fossa komuni[4]. Infatti xi riċerki li saru matul bosta xhur, bil-ħsieb ta' eżumazzjoni, ġew abbandunati fit-18 ta' Diċembru 2009. Tim ieħor fl-2015 immarka roqgħa art ta' 10m b'28m li seta' jkun fiha il-fdalijiet ta' Lorca u it-tliet irġiel l-oħra ffuġillati miegħu, imma għadhom jistennew il-permess tal-awtoritajiet biex jipproċedu bl-eżumazzjoni [5]. Ma nafux jekk il-poeta ġiex ffuġillat fl-għalqa ta' Alfacar jew ittiħidx għal xi post ieħor mhux magħruf.

Flamenco liriku[immodifika | immodifika s-sors]

Danseuse de flamenco, John Singer Sargent, (1881-1882).

García Lorca iltaqa' meta kien żagħżugħ ħafna ma' Manuel de Falla f'Grenade u sar ħabib tal-qalb mal-kompożitur tal-ballet El sombrero de tres picos (Il-kappell bi tliet ponot). It-tnejn kienu parti mill-moviment Generazzjoni tas-27, moviment letterarju li kien favur l-użu tat-tradizzjonijiet Spanjoli kkultivati u popolari f'ambjent modernist jifflertja mal-avant-garde. F'Madrid, García Lorca fsar jaf lil Luis Buñuel u Salvador Dalí, dont il devint très proche, et qui lui jouèrent un mauvais tour en s'inspirant de son intimité pour leur premier film , Un chien andalou dont le titre le visait ironiquement selon lui[6]'[7].

À côté de ces personnalités, il tenta de trouver sa voie par la poésie, avec son retentissant Romancero gitano, mais aussi par la musique. Dès l'âge de dix ans, « l'Andalou professionnel », comme le surnommait perfidement Jorge Luis Borges, composa des petits airs, mais ses parents s'opposèrent à ce qu'il poursuive des études musicales. Ainsi bifurqua-t-il vers les lettres.
Or, il continuera à écrire toute sa vie des mélodies, de nombreuses chansons, souvent dans un registre flamenco. « Nana de Sevilla » chantée par Victoria de los Ángeles, « Las Morillas de Jaen » par Ginesa Ortega[8], « Los Pelegrinitos » par Teresa Berganza[9], trois mélodies éblouissantes de García Lorca parmi d'autres, qui associent l'expressivité populaire du flamenco avec un lyrisme intense propre à son univers.

Tradition folklorique du flamenco[immodifika | immodifika s-sors]

C'est bien dans la tradition folklorique du flamenco que le poète, pianiste et compositeur puise l'essentiel de sa matière. Il avait organisé avec Manuel de Falla en 1922'El Concurso del Cante Jondo (Concours du chant profond)[10] pour célébrer ce chant flamenco primitif dont l'interprétation archétypale suscite le trouble : est-ce une véritable douleur qu'éprouve le chanteur ? Arrangeur doué de cette tradition andalouse, García Lorca sera emporté par la guerre d'Espagne. Fervent républicain, alors que Falla et Dalí soutiennent les phalangistes, il fut exécuté par les troupes franquistes à Grenade dans la nuit du Mudell:Date.
La souffrance tragique du cante jondo était bien réelle cette fois-ci[11].

Xogħlijiet[immodifika | immodifika s-sors]

Poeżija[immodifika | immodifika s-sors]

  • Impresiones y paisajes (Impressjonijiet u Veduti, 1918) : prose.
  • Libro de poemas (Ktieb ta' Poeżiji, 1921)
  • Poema del cante jondo (Poeżija tal-Cante Jondo, 1921)
  • Canciones (Għanjiet, 1922)
  • Oda a Salvador Dalí (Odi lil Salvador Dalí, 1926)
  • Romancero gitano (Romancero żingaru, 1928)
  • Poeta en Nueva York (Poeta f'New York, miktub madwar l-1930, ippubblikat fl-1940)
  • Llanto por Ignacio Sánchez Mejías, (Biki għal Ignacio Sánchez Mejías, 1935).
  • Seis poemas galegos (Sitt poeżiji Galizjani, 1935)
  • Primeras canciones (L-Ewwel Għanjiet, 1936)
  • Diván del Tamarit (Divan ta' Tamarit, 1936)
  • Sonetos del amor oscuro (Sunett ta' mħabba mdallma, 1936)
  • Sonnetto del dolce pianto (Sunett ta' Biki Ħelu)
  • La sangre derramada (Id-Demm Imxerred, 1935)

Teatru[immodifika | immodifika s-sors]

  • El Maleficio de la mariposa (Is-Saħta tal-Farfett : miktub fl-1919-20, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1920)
  • Mariana Pineda (miktub fl-1923-25, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1927, ispirat mid-destin traġiku tal-eroina tal-istess isem)
  • La Zapatera prodigiosa (L-Iskarpana Prodiġġuża : miktub fl-1926-30, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1930)
  • Amor de Don Perlimplín con Belisa en su jardín (L-Imħabba ta' Don Perlimplín ma' Belisa u l-Ġnien Tagħha : miktub fl-1928, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1933)
  • Bodas de sangre (Tieġ Imdemmi : miktub fl-1932, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1933)
  • Yerma (miktub fl-1934, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1934)
  • Doña Rosita la soltera (Doña Rosita, ix-xebba : miktub fl-1935, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1935)
  • Retablillo de Don Cristóbal (It-Teatrin tal-Pupazzi ta' Don Cristóbal : miktub fl-1931, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1935)
  • Los títeres de Cachiporra (Il-Pupazz ta' Cachiporra : miktub fl-1928, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1937)
  • Así que pasen cinco años (Kif Kienu Jgħaddu Ħames Snin : miktub fl-1931, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1945)
  • La casa de Bernarda Alba (Id-Dar ta' Bernarda Alba : miktub fl-1936, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1945)
  • El público (Il-Pubbliku : miktub fl-1930-1936, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1972)
  • Le Songe de la vie (miktub fl-1936, l-ewwel rappreżentazzjoni fl-1986)

Mużika[immodifika | immodifika s-sors]

  • Las morillas de Jaén
  • Las nanas infantiles

Drammi qsar[immodifika | immodifika s-sors]

  • El paseo de Buster Keaton (Il-Ballata ta' Buster Keaton, 1928)
  • La doncella, el marinero y el estudiante (It-Tfajla, il-Baħri u l-Istudent, 1928)

Scripts ta' films[immodifika | immodifika s-sors]

  • Viaje a la luna (Vjaġġ fid-Dawl ta' Qamar, 1929)

Adaptation musicales[immodifika | immodifika s-sors]

Noti u referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ a b ċ d e f ġ ""Federico Garcia Lorca (La République des Lettres)"". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2017-08-25. Miġbur 2018-03-17.
  2. ^ (ES) , Manuel Titos Martínez, Verano del 36 en Granada. Un testimonio inédito sobre el comienzo de la guerra civil y la muerte de García Lorca. Grenade 2005, Atrio. ISBN 9788496101326.
  3. ^ (ES) «Abrirán fosa de poeta Federico García Lorca, tras 73 años de su asesinato», RPP Noticias, 24 octobre 2009
  4. ^ Mudell:Article
  5. ^ Mudell:Article
  6. ^ Federico García Lorca, ami des deux auteurs du film, crut se reconnaître dans le titre, ce dont il se trouva mal ; selon lui Le chien andalou avait été le surnom moqueur que lui auraient donné Buñuel et Dalí.
  7. ^ Tomas Perez Torrent, Jose de la Colina, Conversations avec Luis Buñuel, éd. Cahiers du cinéma, 1993. ISBN 2-86642-139-6.
  8. ^ LORCA: Las morillas de Jaén : isma' [1].
  9. ^ Teresa Berganza Los pelegrinitos de F.G. Lorca : isma' [2].
  10. ^ Le combat de Federico Garcia Lorca pour le chant profond [3].
  11. ^ Manuel de Falla. « El cante jondo », dans Escritos sobre Música y Músicos. éd. Espasa Calpe. Collection Austral Mudell:N° 53. Madrid. 1950. ASIN B00525PZYY

Biblijografija[immodifika | immodifika s-sors]

  • (en) Gibson, Ian (trad. mill-Ispanjol), , Londra, Faber & Faber, (ISBN 978-0-571-14224-8, OCLC 21600658)
  • (en) Stainton, Leslie (trad. mill-Ispanjol), , Londra, Farrar Straus & Giroux, 1999, 1el ed. (ISBN 978-0-374-19097-2, OCLC 246338520, LCCN 98051194)
  • (en) Doggart, Sebastian u Michael Thompson (ed) (trad. mill-Ispanjol), , Durham, Università ta' Durham, 1999 (ISBN 978-0-907310-44-0, OCLC 43821099)
  • (en) Hernandez, Mario Translated by Maurer, Christopher (trad. mill-Ispanjol), , Durham, Duke University Press, 1991 (ISBN 978-0-8223-1122-5, LCCN 90026689)
  • (es) Félix Grande, García Lorca y el flamenco, 1992.
  • (es) Mariam Budia, Aproximación a los elementos formales y filosóficos de "Dragón", obra inconclusa de García Lorca, Estudios Hispánicos, nu 60, Séoul: ACH, 2011. (ISSN 1738-2130)
  • (fr) J. Aubé-Bourligueux, Lorca ou La sublime mélancolie (Morts et Vies de Federico García Lorca) Biographie, Editions Aden, 2008.
  • (fr) Ian Gibson, Le Cheval bleu de ma folie, Federico Garcia Lorca et le monde homosexuel trad. mill-Ispanjol minn Gabriel Iaculli, Seuil, 2011.

Ħoloq esterni[immodifika | immodifika s-sors]