Ara s-sors ta' Ħadit

'''Il-Ħadit''' ([[Lingwa Għarbija|Għarbi]]: حديث, ''ħadīṯ'', {{Deskrizzjoni kmand|pl.|plural}} أحاديث, '''''aħādīth'''/Aħadit'', <small>litteralment</small> "taħdita" jew "diskors") jew '''Atar''' <ref name="SiH">{{Ċita ktieb|kunjom=Azami|isem=Muhammad Mustafa|sena=1978|titlu=Studies in Hadith Methodology and Literature|url=https://books.google.com/books?id=qblMCwAAQBAJ&q=hadith+athar&pg=PA3|pubblikatur=American Trust Publications|paġna=3|isbn=978-0-89259-011-7|data-aċċess=16 December 2022}}</ref> ([[Lingwa Għarbija|Għarbi]]: أثر, ''A<u>th</u>ar'', <small>litteralment</small> "fdal" jew "effett") jirreferi għal dak li l-biċċa l-kbira tal-[[Iżlam|Misilmin]] u l-iskejjel prinċipali tal-ħsieb Iżlamiku jemmnu li huwa rekord tal-kliem, l-azzjonijiet, u l-approvazzjoni siekta tal-profeta Iżlamiku [[Muħammed|Muħammad]] kif trażmessi permezz ta’ ktajjen ta’ narraturi. Fi kliem ieħor, il-Ħadit huma rapporti trażmessi attribwiti għal dak li qal u għamel Muħammad.<ref>{{Ċita web|url=https://yaqeeninstitute.org/emadhamdeh/are-hadith-necessary|titlu=Are Hadith Necessary? An Examination of the Authority of Hadith in Islam}}</ref>

Il-Ħadit ġew imsejħa minn xi wħud bħala "is-sinsla" taċ-ċiviltà Iżlamika,<ref name="JACBMM2014:6">[[Hadith#JACBMM2014|J.A.C. Brown, ''Misquoting Muhammad'', 2014]]: p.6</ref> u għal ħafna l-awtorità tal-Ħadit hija sors għal gwida reliġjuża u morali magħrufa bħala Sunna, li hija t-tieni post biss għal dik tal-[[Koran|Quran]]<ref name="EB">{{Ċita web|url=https://www.britannica.com/topic/Hadith|titlu=Hadith|sit=Encyclopaedia Britannica|data-aċċess=31 July 2020}}</ref> (lil-Misilmin jqisu li hi l-kelma ta' [[Allah|Alla]] rrivelata lil Muħammad). Ħafna mill-Misilmin jemmnu li l-awtorità skritturali għall-Ħadit ġejja mill-Quran, li jordna lill-Misilmin biex jimitaw lil Muħammad u jobdu l-ġudizzji tiegħu (f'versi bħal 24:54, 33:21).
[[Stampa:Ibnhanbal.jpg|daqsminuri|250x250px| Manuskritt tal-kitbiet legali Islamiċi (Xarija) ta' Iben Hanbal, prodott f'Ottubru 879]]
Filwaqt li n-numru ta’ versi li jappartjenu għal-liġi fil-Quran huwa relattivament ftit, il-Ħadit huma kkunsidrati minn ħafna li jagħtu direzzjoni fuq kollox minn dettalji ta’ obbligi reliġjużi (bħal ''Ghusl,'' '''ħasil''' bil-Malti jew ''Wudu'', abluzzjonijiet <ref name="GotRMZK1975:203">[[Hadith#GotRMZK1975|An-Nawawi, ''Riyadh As-Salihin'', 1975]]: p.203</ref> għall-qima tas-Sala), sal-forom korretti tat-tislija<ref name="GotRMZK1975:168">[[Hadith#GotRMZK1975|An-Nawawi, ''Riyadh As-Salihin'', 1975]]: p.168</ref> u l-importanza tal-benevolenza lejn l-iskjavi.<ref name="GotRMZK1975:229">[[Hadith#GotRMZK1975|An-Nawawi, ''Riyadh As-Salihin'', 1975]]: p.229</ref> Għalhekk għal ħafna, "il-biċċa l-kbira" tar-regoli [[Sharia|tax-Xarija]] (il-liġi Islamika) huma derivati mill-Ħadit, aktar milli mill-Quran.<ref>{{Ċita rivista|kunjom1=Forte|isem1=David F.|data=|sena=1978|titlu=Islamic Law; the impact of Joseph Schacht|url=http://www.soerenkern.com/pdfs/islam/IslamicLawTheImpactofJosephSchacht.pdf|rivista=Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Review|lingwa=en|volum=1|paġni=2|via=}}</ref>

Il-Ħadit huwa l-kelma Għarbi għal xi bħal, rapport, kont, u narrattiva.{{Sfn|Brown|2009}}<ref>{{Ċita web|url=https://archive.org/details/HansWehrEnglishArabicDctionarySearchableFormat|titlu=Hans Wehr English&Arabic Dictionary}}</ref><ref name="Modarresi">{{Ċita ktieb|kunjom=Mohammad Taqi al-Modarresi|data=26 March 2016|titlu=The Laws of Islam|url=http://almodarresi.com/en/books/pdf/TheLawsofIslam.pdf|url-status=dead|lingwa=en|pubblikatur=Enlight Press|isbn=978-0994240989|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190802163247/http://almodarresi.com/en/books/pdf/TheLawsofIslam.pdf|arkivju-data=2 August 2019|data-aċċess=22 December 2017|ref=Modarresi}}</ref>{{Rp|471}} B'differenza mill-Quran, mhux il-Misilmin kollha jemmnu li l-kontijiet tal-Ħadit (jew għall-inqas mhux il-kontijiet kollha tal-Ħadit) huma rivelazzjoni divina. Kollezzjonijiet differenti ta' Ħadit kienu jaslu biex jiddifferenzjaw il-fergħat differenti tal-Islam.<ref name="JACBMM2014:8">[[Hadith#JACBMM2014|J.A.C. Brown, ''Misquoting Muhammad'', 2014]]: p.8</ref> 

Xi Misilmin jemmnu li l-gwida Islamika għandha tkun ibbażata fuq il-[[Quraniżmu|Quran biss]], u b'hekk tiċħad l-awtorità tal-Ħadit; xi wħud ikomplu jsostnu li l-biċċa l-kbira tal-Aħadit huma fabbrikazzjonijiet (pseudepigrapha)<ref name=":0" /> maħluqa fis-sekli 8 u 9 EK, u li huma attribwiti b’mod falz lil Muħammad.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://submission.org/Corruption_of_Religion.html|titlu=Hadith and the Corruption of the great religion of Islam {{!}} Submission.org - Your best source for Submission (Islam)|sit=submission.org|data-aċċess=2020-01-23}}</ref><ref name="Aisha Y. Musa 2013">Aisha Y. Musa, The Qur’anists, Florida International University, accessed May 22, 2013.</ref><ref name="Neal Robinson 2013 pp. 85-89">Neal Robinson (2013), Islam: A Concise Introduction, Routledge, {{ISBN|978-0878402243}}, Chapter 7, pp. 85-89</ref> Storikament, il-[[Mugħtażiliżmu|Mugħtażilin]] irrifjutaw wkoll l-Aħadit bħala l-bażi għal-liġi Islamika, filwaqt li fl-istess ħin aċċettaw is-Sunna u l-''Iġmagħ'' (kunsens tal istudjużi Islamika '''ġmigħ''').<ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Deen|isem=Sayyed M.|sena=2007|titlu=Science Under Islam: Rise, Decline and Revival|url=https://books.google.com/books?id=G-M3IRh22moC&dq=some+mutazilites+rejected+hadiths&pg=PA63|pubblikatur=Lulu.com|isbn=9781847999429}}</ref>

Minħabba li xi Aħadit fihom dikjarazzjonijiet dubjużi u saħansitra kontradittorji, l-awtentikazzjoni tal-Ħadit saret [[Studji Hadith|qasam ewlieni ta 'studju]] fl-Islam.<ref name="IatW-Lewis-44">{{Ċita ktieb|kunjom=Lewis|isem=Bernard|data=1993|titlu=Islam and the West|url=https://archive.org/details/islamwest00lewi_0|url-aċċess=registration|pubblikatur=Oxford University Press|paġna=[https://archive.org/details/islamwest00lewi_0/page/44 44]|isbn=9780198023937|data-aċċess=28 March 2018|kwotazzjoni=hadith.}}</ref> Fil-forma klassika tiegħu, il-Ħadit jikkonsisti f’żewġ partijiet—il-katina ta’ narraturi li jkunu bagħtu r-rapport (l-''isnad''), u t-test ewlieni tar-rapport (il-''matn'').<ref>{{Ċita web|url=https://qurano.com/en/62-al-jumu-a/|titlu=Surah Al-Jumu'a, Word by word translation of verse number 2-3 (Tafsir included) {{!}} الجمعة - Quran O|isem=|awtur=|data=|sit=qurano.com|lingwa=en|data-aċċess=2021-01-31|url-status=live|arkivju-url=|arkivju-data=}}</ref>{{Sfn|Brown|2009}}{{Sfn|Brown|2009}}<ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Islahi|isem=Amin Ahsan|sena=1989|titlu=Mabadi Tadabbur-i-Hadith (translated as: "Fundamentals of Hadith Interpretation")|url=http://www.monthly-renaissance.com/DownloadContainer.aspx?id=71|lingwa=ur|post=Lahore|pubblikatur=Al-Mawrid|data-aċċess=2 June 2011}}</ref><ref name="H-EoI">{{Ċita ktieb|kunjom=Campo|isem=Juan Eduardo|sena=2009|kapitlu=Hadith|kapitlu-url=https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280|titlu=Encyclopedia of Islam|pubblikatur=Infobase|isbn=9781438126968}}</ref> Il-Ħadit individwali huma kklassifikati minn ''Fuqaha'' (ġuristi Misilmin) f'kategoriji bħal ''sħiħ'' (awtentiku), ''ħasan'' (tajjeb), jew ''dgħif'' (dgħajjef).<ref>The Future of Muslim Civilisation by Ziauddin Sardar, 1979, page 26.</ref> Madankollu, gruppi differenti u studjużi differenti jistgħu jikklassifikaw Ħadit b'mod differenti.

Fost l-istudjużi tal-Islam ta' Ahl is-Sunna u l-Ġmiegħa t-terminu Ħadit jista' jinkludi mhux biss il-kliem, pariri, prattiċi, u oħrajn ta' Muħammad, iżda wkoll dawk ta' [[Sahabah|Sħabu]].<ref name="EIMW-2004-285">{{Ċita ktieb|kunjom=Motzki|isem=Harald|data=2004|titlu=Encyclopedia of Islam and Muslim World.1|pubblikatur=Thmpson Gale|paġna=285}}</ref><ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Al-Bukhari|isem=Imam|sena=2003|titlu=Moral Teachings of Islam: Prophetic Traditions from Al-Adab Al-mufrad By Muḥammad ibn Ismāʻīl Bukhārī|url=https://books.google.com/books?id=Q9E4egv4lKEC|pubblikatur=Rowman Altamira|isbn=9780759104174}}</ref> Fl-Islam ix-[[Xigħa]], il-Ħadit huma l-inkarnazzjoni tas-Sunna, il-kliem u l-azzjonijiet ta' Muħammad u l-familja tiegħu, l-Ahl il-Bejt (It-Tnax l-''A'imma'' [<small>sg.</small> Imam] u t-tifla ta' Muħammad, [[Fatima bint Muħammed|Fatima]]).<ref name="Intro-hadith-vii">{{Ċita ktieb|kunjom=al-Fadli|isem=Abd al-Hadi|data=2011|titlu=Introduction to Hadith|url=https://books.google.com/books?id=E-muq9pi0zUC&q=shia+hadith|edizzjoni=2nd|post=London|pubblikatur=ICAS Press|paġna=vii|isbn=9781904063476}}</ref>

== Etimoloġija u defnizzjoni ==
Ħadit (mill-[[Lingwa Għarbija|Għarbi]]: حَدِيث, ''Ħadī<u>th</u>''<u>)</u> huwa sinonimu ma' diversi termini, inkluż Sunna, aħbar, u l-''a<u>th</u>ar'' (fdal, nħass, jew traċċi tal-Profeta lis-segwaċi tiegħu). Il-Ħadit f'termini tal-[[Lingwa Għarbija|Għarbi]] hija "xi ġdida", jew l-aħbarijiet.<ref name="لسان العرب2">لسان العرب - ابن منظور</ref> Il-forma plural hija Aħadit. Ħadit jista' jfisser wkoll id-diskors li jiġi mitkellem, u huwa mwassal bil-vuċi u bil-kitba. Bil-[[Lingwa Maltija|Malti]], il-kelma ''ħadit'', mill-għerq (ħ-d-t),<ref>{{Ċita enċiklopedija|titlu=Category:Maltese terms belonging to the root ħ-d-t|url=https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Category:Maltese_terms_belonging_to_the_root_%C4%A7-d-t&oldid=65389468|data-aċċess=2023-08-30|lingwa=en|data=2022-01-20|id=Page Version ID: 65389468}}</ref> jfisser "tkellem" jew "diskors",<ref>{{Ċita enċiklopedija|titlu=ħadit|url=https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=%C4%A7adit&oldid=65363887|data-aċċess=2023-08-30|lingwa=en|data=2022-01-17|id=Page Version ID: 65363887}}</ref> relatata bill-forma verbali tiegħu ''tħaddet''<ref>{{Ċita enċiklopedija|titlu=tħaddet|url=https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=t%C4%A7addet&oldid=66537912|data-aċċess=2023-08-30|lingwa=en|data=2022-04-29|id=Page Version ID: 66537912}}</ref> u bill-kelma ''ħduti.''<ref>{{Ċita enċiklopedija|titlu=ħduti|url=https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=%C4%A7duti&oldid=65363889|data-aċċess=2023-08-30|lingwa=en|data=2022-01-17|id=Page Version ID: 65363889}}</ref>

Imma bħala terminu Islamiku, il-Ħadit huwa dwar dak li huwa attribwit lill-Profeta Muħammad, f'termini ta' kliem, atti, rapporti, jew deskrizzjonijiet.<ref name="شرح اللؤلؤ">شرح اللؤلؤ المكنون في أحوال الأسانيد والمتون - حافظ بن أحمد بن علي الحكمي</ref> Aħbarijiet u ''a<u>th</u>ar'' huma żewġ kelmiet oħra li jintużaw fis-sens eżatt ta' Ħadit (bl-[[Lingwa Għarbija|Għarbi]]), u dan huwa dak li l-maġġoranza tal-Għulama (Islamika istudjużi) jużaw bħala terminoloġija.<ref name="الصباغ">الحديث النبوي: مصطلحه، بلاغته، كتبه - محمد بن لطفي الصباغ</ref>

Iżda skont Juan Campo, fit-terminoloġija Iżlamika, it-terminu ''Ħadit'' jirreferi għal rapporti ta' dikjarazzjonijiet jew azzjonijiet ta' Muħammad, jew tal-approvazzjoni taċita jew kritika tiegħu ta 'xi ħaġa li ntqal jew li sar fil-preżenza tiegħu.<ref name="H-EoI">{{Ċita ktieb|kunjom=Campo|isem=Juan Eduardo|sena=2009|kapitlu=Hadith|kapitlu-url=https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280|titlu=Encyclopedia of Islam|pubblikatur=Infobase|isbn=9781438126968}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCampo2009">Campo, Juan Eduardo (2009). [https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280 "Hadith"]. ''Encyclopedia of Islam''. Infobase. [[ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781438126968|<bdi>9781438126968</bdi>]].</cite></ref>

L-ispeċjalista tal-Ħadit klassiku [[Ibn Hajar al-Asqalani|Iben Ħaġar L-Asqalani]] jgħid li t-tifsira maħsuba tal''-Ħadit'' fit-tradizzjoni reliġjuża hija xi ħaġa attribwita lil Muħammad iżda li ma tinstabx fil-Quran.<ref name="fath">{{Ċita ktieb|kunjom=al-Asqalani|isem=Ahmad ibn 'Ali|sena=2000|titlu=Fath al-Bari|lingwa=ar|volum=1|post=Egypt|pubblikatur=al-Matba'ah al-Salafiyyah|paġni=193|isbn=978-1-902350-04-2}}</ref>

L-istudjuża [[Patricia Crone]] tinkludi rapporti minn oħrajn minbarra Muħammad fid-definizzjoni tagħha tal-Ħadit: "rapporti qosra (xi kultant biss linja jew tnejn) li jirreġistraw dak li qal jew għamel figura bikrija, bħal [[Kumpanni tal-Profeta|Sieħeb tal-Profeta]] jew Muħammad innifsu, f'okkażjoni partikolari, preċeduta minn katina ta’ trasmettituri”. Madankollu, hija żżid li "illum il-ġurnata, ''ħadit'' kważi dejjem tfisser Ħadit minn Muħammad innifsu."<ref name="Crone-wdwakaM-20082">{{cite web|url=https://www.opendemocracy.net/faith-europe_islam/Muhammad_3866.jsp|title=What do we actually know about Muhammad?|kunjom=Crone|isem=Patricia|date=10 June 2008|website=Open Democracy|lingwa=en|access-date=16.4.2018|last1=|first1=}}</ref>

Il-Ħadit skont [[Ahl is-Sunna u l-Ġamagħa|Ahl is-Sunna u l-Ġmiegħa]] huwa dak li ġie rrappurtat minn Muħammad, f’termini ta’ qal, att, rapport, karatteristika morali jew etika, jew bijografija, kemm qabel il-missjoni (jiġifieri l-bidu tar-rivelazzjoni u l-profezija) jew wara.<ref name="ReferenceA">شرح المنظومة البيقونية - محمد حسن عبد الغفار</ref><ref>شرح المنظومة البيقونية -عبد الكريم بن عبد الله الخضير</ref><ref>نظرة المستشرقين للسنة النبوية المطهرة - مثنى الزيدي</ref> Il-Ħadit huwa wkoll it-tieni sors ta' leġiżlazzjoni Islamika wara l-[[Koran|Quran]].<ref>العدة في أصول الفقه - القاضي أبو يعلى، محمد بن الحسين بن محمد بن خلف ابن الفراء</ref>

B'kuntrast, skont Ahl il-Bejt il-Proġett tal-Librerija Diġitali tal-Islam ix-Xigħi, "... meta ma jkun hemm l-ebda dikjarazzjoni Quranika ċara, u lanqas ma jkun hemm Ħadit li l-iskejjel Misilmin qablu miegħu... Xigħa... irreferi għal Ahl il-Bejt [il-familja ta’ Muħammad] biex tidderiva s-Sunna tal-Profeta”—li jimplika li filwaqt li l-Ħadit hija limitata għat-“Tradizzjonijiet” ta’ Muħammad, is-Sunna tax-Xigħa tislet fuq il-kliem, u oħrajn ta' Ahl il-Bejt jiġifieri l-[[Imama (Shia)|A'imma]] (<small>pl. għal</small> Imam) tal-Islam ix-Xigħa. <ref name="ABDLP-sunna">{{Ċita web|url=https://www.al-islam.org/shiite-encyclopedia-ahlul-bayt-dilp-team/major-difference-between-shia-and-sunni|titlu=The Major Difference Between the Shi'a and the Sunni|data=2013-11-12|sit=Ahlul Bayt Digital Library Project|data-aċċess=28 March 2018}}</ref>

=== Distinzjoni minn Sunna ===
Il-kelma ''[[Sunna]]'' tintuża wkoll b'referenza għal drawwa normattiva ta' Muħammad jew il-[[Ummah|komunità Mislem]] bikrija.<ref name="H-EoI">{{Ċita ktieb|kunjom=Campo|isem=Juan Eduardo|sena=2009|kapitlu=Hadith|kapitlu-url=https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280|titlu=Encyclopedia of Islam|pubblikatur=Infobase|isbn=9781438126968}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCampo2009">Campo, Juan Eduardo (2009). [https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280 "Hadith"]. ''Encyclopedia of Islam''. Infobase. [[ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781438126968|<bdi>9781438126968</bdi>]].</cite></ref>

[[Joseph Schacht]] jiddeskrivi l-Ħadit bħala li jipprovdi "id-dokumentazzjoni" tas-Sunna. <ref name="Schacht-OoMJ-1959-3">{{Ċita ktieb|kunjom=Schacht|isem=Joseph|sena=1959|titlu=The Origins of Muhammadan Jurisprudence|pubblikatur=Oxford University Press|paġna=3}}</ref>

Sors ieħor (Joseph A. Islam) jiddistingwi bejn it-tnejn li jgħid:<blockquote>'''"'''Filwaqt li l-'Ħadit' hija komunikazzjoni orali li allegatament hija derivata mill-Profeta jew mit-tagħlim tiegħu, is-'Sunna' (pjuttost litteralment: mod ta' ħajja, imġieba jew eżempju) tfisser id-drawwiet prevalenti ta' komunità jew poplu partikolari. ...'Sunna' hija prattika li ġiet mgħoddija minn komunità minn ġenerazzjoni għal oħra b'mod massiv, filwaqt li l-Ħadit huma rapporti miġbura minn kompilaturi aktar tard ħafna drabi sekli mneħħija mis-sors. ...Prattika li tinsab fi ħdan il-Ħadit tista' tkun meqjusa bħala Sunna, iżda mhux meħtieġ li Sunna jkollha Ħadit ta' appoġġ li tissanzjonaha.'''"'''<ref name="JAI">{{Ċita web|url=http://quransmessage.com/articles/hadith%20and%20sunna%20FM3.htm|titlu=THE DIFFERENCE BETWEEN HADITH AND SUNNA|isem=Joseph A.|awtur=Islam|sit=The Quran and Its Message|data-aċċess=26 March 2018}}</ref></blockquote>Xi sorsi ([[Khaled Abou El Fadl]]) jillimitaw il-Ħadit għal rapporti verbali, bl-atti ta Muħammad u r-rapporti dwar [[Sahabah|Sħabu]] jkunu parti mis-Sunna, iżda mhux il-Ħadit.<ref name="ABC-abu-al-fadl2">{{cite journal|last1=Abou El Fadl|first1=Khaled|title=What is Shari'a?|journal=ABC Religion and Ethics|date=22 March 2011|url=http://www.abc.net.au/religion/articles/2011/03/22/3170810.htm|access-date=20 June 2015}}</ref>

=== Distinzjoni minn letteratura oħra ===
Klassifiki letterarji Islamiċi simili għall-Ħadit (iżda mhux Sunna) huma ''maghazi'' u ''sira''. Huma differenti mill-Ħadit peress li huma organizzati "relattivament b'mod kronoloġiku" aktar milli skont is-suġġett.

* ''Sīrat'' (<small>litteralment</small> "mod kif tmur" jew "kondotta"), bijografiji ta' Muħammad, miktuba minn nofs it-tmien seklu. Kitbiet simili msejħa ''maghazi'' (<small>litteralment</small> "''rejd/attaki''") ippreċedew il-letteratura sīrat, li jiffokaw fuq azzjonijiet militari ta' Muħammad, iżda kienu jinkludu wkoll aspetti mhux militari ta' ħajtu.<ref name="pierce-17-18">{{Ċita ktieb|kunjom=Pierce|isem=Matthew|data=2016|titlu=Twelve Infallible Men|url=https://books.google.com/books?id=JjS6CwAAQBAJ&q=difference+between+sira+and+biography&pg=PA17|pubblikatur=Harvard University Press.|paġni=17–18|isbn=9780674737075|data-aċċess=26 October 2019}}</ref> Għalhekk, hemm koinċidenza fit-tifsira tat-termini, għalkemm ''maghazi'' jissuġġerixxi aspetti militari aktar milli dawk biografiċi ġenerali.

"Tradizzjonijiet" oħra tal-Islam relatati mal-Ħadit jinkludu:

* ''<u>Kh</u>abar'' (''<small>litteralment</small>'' aħbar/ħabar, informazzjoni, pl. ''a<u>kh</u>bar'') jista' jintuża bħala sinonimu għal Ħadit, iżda xi studjużi jużawha biex jirreferu għal tradizzjonijiet dwar is-Sħab ta' Muħammad u s-suċċessuri tagħhom mill-ġenerazzjoni ta' wara, b'kuntrast mal-Ħadit kif definit bħala tradizzjonijiet dwar Muħammad. Definizzjoni oħra (minn Iben Warraq) tiddeskrivihom bħala "ġrajjiet jew rapporti diskreti" mill-Iżlam bikri li "jinkludi dikjarazzjonijiet sempliċi, stqarrijiet ta’ studjużi awtorevoli, qaddisin, jew statisti, rapporti ta’ avvenimenti, u stejjer dwar avvenimenti storiċi kollha li jvarjaw fit-tul minn wieħed. linja għal diversi paġni."<ref name="IWSoMatRoI2000:66">[[Hadith#IWSoMatRoI2000|Ibn Warraq, "Studies on Muhammad and the Rise of Islam", 2000]]: p.66</ref>
* Bil-maqlub, ''a<u>th</u>ar'' (traċċa, fdal) normalment jirreferi għal tradizzjonijiet dwar is-Sħab u s-suċċessuri, għalkemm xi kultant jikkonnota tradizzjonijiet dwar Muħammad.

== Kumpilazzjoni Ħadit ==
Il-letteratura tal-Ħadit li qed tintuża llum hija bbażata fuq rapporti mitkellma fiċ-ċirkolazzjoni wara l-mewt ta' Muħammad. B'differenza mill-Quran, il-Ħadit ma ġewx miktuba fil-pront matul il-ħajja ta' Muħammad jew immedjatament wara mewtu. {{Sfn|Brown|2009}} Ħadit ġew evalwati bil-fomm għal miktub u miġbura f'kollezzjonijiet kbar matul is-sekli 8 u 9, ġenerazzjonijiet wara l-mewt ta' Muħammad, wara tmiem l-era tal-[[Rashidun Kalifat|Kalifat Raxidin]], aktar minn 1,000 km (600 mi) minn fejn għex Muħammad.

"Ħafna eluf ta' drabi" aktar numerużi mill-versi tal-Quran,<ref name="JACBMM2014:94">[[Hadith#JACBMM2014|J.A.C. Brown, ''Misquoting Muhammad'', 2014]]: p.94</ref> il-Ħadit ġew deskritti bħala li jixbħu saffi madwar il-"qalba" tat-twemmin Islamiku (il-Quran). Ħadit magħrufa sew u aċċettata b'mod wiesa' tagħmel is-saff ta' ġewwa dejjaq, b'Ħadit li ssir inqas affidabbli u aċċettata b'kull saff li jiġġebbed 'il barra. <ref name="JACBMM2014:8">[[Hadith#JACBMM2014|J.A.C. Brown, ''Misquoting Muhammad'', 2014]]: p.8</ref>

Ir-rapporti tal-imġieba ta’ Muħammad (u xi drabi ta’ Sħabu) miġbura minn kompilaturi tal-Ħadit jinkludu dettalji ta’ prattika reliġjuża ritwali bħall-ħames is-Sala (talb/qima Islamiku obbligatorju) li ma jinstabux fil-Quran, kif wkoll imġieba ta’ kuljum bħal manjieri fuq il-mejda,<ref name="GotRMZK1975:100">[[Hadith#GotRMZK1975|An-Nawawi, ''Riyadh As-Salihin'', 1975]]: chapter 100</ref> libsa,<ref name="GotRMZK1975:117-122">[[Hadith#GotRMZK1975|An-Nawawi, ''Riyadh As-Salihin'', 1975]]: chapters 117-122</ref> u qagħda.<ref name="GotRMZK1975:7">[[Hadith#GotRMZK1975|An-Nawawi, ''Riyadh As-Salihin'', 1975]]: chapters 127,128,310</ref> Ħadit huma wkoll meqjusa mill-Musulmani bħala għodda importanti biex jifhmu l-affarijiet imsemmija fil-Quran iżda mhux spjegati, sors għal ''tafsir'' (kummentarji jew '''tfissir''' miktuba fuq il-Quran).

Xi elementi importanti, li llum huma meqjusa bħala parti fit-tul tal-prattika u t-twemmin Islami ma jissemmewx fil-Quran, iżda huma rrappurtati fil-Aħadit.Għalhekk, il-Misilmin ġeneralment isostnu li l-Aħadit huma rekwiżit meħtieġ għall-prattika vera u xierqa tal-Islam, peress li tagħti lill-Misilmin d-dettalji sfumati tal-prattika u t-twemmin Islami f’oqsma fejn il-Quran huwa sieket. Eżempju huwa t-talb obbligatorju, li huwa kmandat fil-Quran, iżda spjegat fil-Ħadit.

Dettalji tal-movimenti u l-kliem preskritti tas-Sala (magħrufa bħala ''rakgħa'') u kemm-il darba għandhom isiru, jinsabu fil-Ħadit. Madankollu, il-Aħadit ivarjaw fuq dawn id-dettalji u konsegwentement Sala titwettaq b'mod differenti minn tifriq l-Islami l-Ħaditi differenti. {{Nota|Muslims have come to blows over differences in the proper ritual movement in {{transl|ar|salat}} prayer. In the 18th century, a man was "almost beaten to death" in the great mosque of Delhi for raising his hands during salat in the manner that revivalist preacher/scholar [[Shah Waliullah Dehlawi]] had advocated.<ref name=JACBMM2014:65>[[#JACBMM2014|J.A.C. Brown, ''Misquoting Muhammad'', 2014]]: p.65</ref> The victim's assailants supported the doctrine of traditionalists of Hanafi {{transl|ar|fiqh}} which held that one's hands should be raised only once during the ritual prayer, while Waliullah held that {{transl|ar|madhhab}} schools of {{transl|ar|fiqh}} had ignored authentic hadith which made clear hands should be raised over ears multiple times during the praying of {{transl|ar|salat}}.<ref>{{cite web |last1=Abu Hibban |last2=Abu Khuzaimah Ansari |title=Shaikh Shah Waliullahs Dehlawi's (1176H) Inclination in Fiqh and his Hanafiyyah – al-Allamah Shaikh Muhammad Ismaeel Salafi (1378H) |url=https://ahlulhadeeth.wordpress.com/2015/05/28/shaikh-shah-waliullahs-dehlawis-1176h-inclination-in-fiqh-and-his-hanafiyyah-al-allamah-shaikh-muhammad-ismaeel-salafi-1378h/ |website=ahl ul hadeeth |access-date=14 June 2018 |date=28 May 2015}}</ref>}} Il-Quranin, min-banda l-oħra, jemmnu li jekk il-Quran huwa sieket fuq xi materja, huwa għaliex Alla ma żammx id-dettall tiegħu bħala konsegwenza; u li xi Ħadit jikkontradixxu l-Quran, li jipprova li xi Aħadit huma sors ta' korruzzjoni u ma jaqbilx bil-Quran.<ref name="Tschalaer-2017-31">{{Ċita ktieb|kunjom=Tschalaer|isem=Mengia Hong|data=2017|titlu=Muslim Women's Quest for Justice: Gender, Law and Activism in India|url=https://books.google.com/books?id=2vYnDwAAQBAJ&q=quranists+are+a+minority+of+muslims&pg=PA31|pubblikatur=Cambridge University Press|paġna=31|isbn=9781108225724|data-aċċess=26 February 2020}}</ref>

=== Ħadit mhux profetiku ===
[[Joseph Schacht]] jikkwota Ħadit ta' Muħammad li huwa użat "biex jiġġustifika referenza" fil-liġi Islamika għass- [[Sahabah|Sħab ta' Muħammad]] bħala awtoritajiet reliġjużi—"[[Sahabah|Is-Sħabi]] huma bħal stilla gwida."<ref name="Schacht-OoMJ-1959-19">{{Ċita ktieb|kunjom=Schacht|isem=Joseph|sena=1959|titlu=The Origins of Muhammadan Jurisprudence|pubblikatur=Oxford University Press|paġna=19}}</ref><ref name="tr-III-57,148">{{Ċita ktieb|kunjom=Shafi'i|kapitlu=Kitab Ikhtilaf Malid wal-Shafi'i, 57, 148|titlu=Kitab al-Umm vol. vii|paġni=248}}</ref><ref>see also {{Ċita web|url=http://www.livingislam.org/compst_e.html|titlu=The Hadith: "My Companions Are Like The Stars"|isem=GF|awtur=Haddad|awtur2=Hajj Gibril|sit=living islam}}</ref>

Skont Schacht, (u studjużi oħra) <ref>Ignaz Goldziher, ''The Zahiris: Their Doctrine and their History'', trans and ed. Wolfgang Behn (Leiden, 1971), 20 ff</ref> <ref name="DWBRTMIT1996:7">[[Hadith#DWBRTMIT1996|Brown, ''Rethinking tradition in modern Islamic thought'', 1996]]: p.7</ref> fl-ewwel ġenerazzjonijiet wara l-mewt ta' Muħammad, użu ta' Ħadit minn Sħab ta' Muħammad) u Tabigħin ("suċċessuri" tas-Sħab) "kienet ir-regola", filwaqt li l-użu ta' Ħadit ta' Muħammad innifsu mill-Misilmin kienet "l-eċċezzjoni". <ref name="Schacht-OoMJ-1959-3">{{Ċita ktieb|kunjom=Schacht|isem=Joseph|sena=1959|titlu=The Origins of Muhammadan Jurisprudence|pubblikatur=Oxford University Press|paġna=3}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSchacht1959">Schacht, Joseph (1959) [1950]. ''The Origins of Muhammadan Jurisprudence''. Oxford University Press. p.&nbsp;3.</cite></ref> Schacht jikkredita li[[Al-Shafi'i|x-Xafigħi]] — fundatur tal-''Madhab'' (l-iskola ta' ''Fiqh'') [[Al-Shafi'i|ix-Xafigħi]] — billi stabbilixxa l-prinċipju tal-użu tal-Ħadit ta' Muħammad għal-liġi Islamika, u jenfasizza l-inferjorità tal-Ħadit ta' xi ħadd ieħor, billi qal Aħadit:<blockquote>"...minn persuni oħra huma ta' ebda kunsiderazzjoni fil-wiċċ ta' tradizzjoni mill-Profeta, kemm jekk jikkonfermaw jew jikkontradixxuha; li kieku l-persuni l-oħra kienu konxji tat-tradizzjoni mill-Profeta, kienu segwewha".<ref name="Schacht-OoMJ-1959">{{Ċita ktieb|kunjom=Schacht|isem=Joseph|sena=1959|titlu=The Origins of Muhammadan Jurisprudence|pubblikatur=Oxford University Press|paġna=12}}</ref><ref name="tr-III-intro">{{Ċita ktieb|kunjom=Shafi'i|kapitlu=Introduction. Kitab Ikhtilaf Malid wal-Shafi'i|titlu=Kitab al-Umm vol. vii}}</ref></blockquote>Dan wassal għat-“negliġenza kważi sħiħa” tat-tradizzjonijiet miss-Sħab u oħrajn.<ref name="Schacht-OoMJ-1959-4">{{Ċita ktieb|kunjom=Schacht|isem=Joseph|sena=1959|titlu=The Origins of Muhammadan Jurisprudence|pubblikatur=Oxford University Press|paġna=4}}</ref>

Kollezzjonijiet ta' Ħadit kultant iħalltu dawk ta' Muħammad mar-rapporti ta' oħrajn. [[Muwatta Imam Malik]] huwa normalment deskritt bħala "l-ewwel ġabra miktuba ta' Ħadit" iżda kliem ta' Muħammad huma "imħallta mal-kliem tas-Sħab",<ref name="Intro-hadith-59">{{Ċita ktieb|kunjom=al-Fadli|isem=Abd al-Hadi|data=2011|titlu=Introduction to Hadith|url=https://books.google.com/books?id=E-muq9pi0zUC&q=shia+hadith|edizzjoni=2nd|post=London|pubblikatur=ICAS Press|paġna=59|isbn=9781904063476}}</ref> (822 Aħadit minn Muħammad u 898 Aħadit minn oħrajn, skont l-għadd ta' edizzjoni waħda ).<ref name="Schacht-OoMJ-1959-22">{{Ċita ktieb|kunjom=Schacht|isem=Joseph|sena=1959|titlu=The Origins of Muhammadan Jurisprudence|pubblikatur=Oxford University Press|paġna=22}}</ref><ref>{{Ċita ktieb|kunjom=Zurqani (d.1122|data=1310|titlu=Commentary on Malik's Muwatta', 4 vols|volum=i|post=Cairo|paġna=8}}</ref> Fl-''Introduzzjoni għall-Ħadit'' minn Għabd il-Hadi L-Fadli, ''Kitab Għali'' jissejjaħ "l-ewwel ktieb tal-Ħadit tal-Ahl il-Bejt (familja ta' Muħammad) li għandu jinkiteb fuq l-awtorità tal-Profeta".<ref name="Intro-hadith-62">{{Ċita ktieb|kunjom=al-Fadli|isem=Abd al-Hadi|data=2011|titlu=Introduction to Hadith|url=https://books.google.com/books?id=E-muq9pi0zUC&q=shia+hadith|edizzjoni=2nd|post=London|pubblikatur=ICAS Press|paġna=62|isbn=9781904063476}}</ref> Madankollu, l-atti, id-dikjarazzjonijiet jew l-approvazzjonijiet tal-Profeta Muħammad jissejħu "''Marfugħ'' (المرفوع, <small>reċipjent nom għal</small> refa') Ħadit", filwaqt li dawk tas-Sħab jissejħu "''mawquf'' (موقوف, <small>reċipjent nom għal</small> waqaf) Ħadit", u dawk ta' [[Tabi'un|Tabigħin]] jissejħu "''maqtugħ'' (مقطوع, <small>reċipjent nom għal</small> qata') Ħadit".

== Impatt, tipoloġija u komponenti ==

=== Impatt ===
Il-Ħadit kellu influwenza profonda u kontroversjali fuq ''[[tafsir]]'' (kummentarji/'''tfissir''' tal-Quran). L-ewwel it-''tafsir'' tal-Quran magħruf bħala [[Tafsir Ibn Abbas|Tafsir Iben Għabbas]] ġieli jiġi attribwit liss-Sieħeb Iben Għabbas.

Il-Ħadit intużaw bħala l-bażi tax-[[Sharia|Xarija]] (is-sistema tal-liġi reliġjuża li tifforma parti mit-tradizzjoni Islamika), u ''[[fiqh]]'' (ġurisprudenza Islamika). Il-Ħadit huma l-għerq ta' għaliex m'hemm l-ebda sistema waħda ''fiqh'', iżda pjuttost ġabra ta' sistemi paralleli fl-Islam.

Ħafna mill-istorja Islamika bikrija disponibbli llum hija bbażata wkoll fuq il-Ħadit, għalkemm ġiet ikkontestata għan-nuqqas ta 'bażi tagħha fil-materjal ta' sors primarju u l-kontradizzjonijiet interni ta' materjal sekondarju disponibbli.<ref>{{Ċita enċiklopedija|url=https://www.britannica.com/topic/Hadith#ref351492}}</ref>

=== Tipi ===
Ħadit jista' jkun '''Il-Ħadit Il-Qudsi''' (il-Ħadit divini) — li xi Misilmin jqisu bħala l-kliem ta' [[Allah|Alla]] — jew Il-Ħadit Ix-Xarif (il-Ħadit nobbli), li huma kliem Muħammad stess.<ref name="Glasse-159">{{Ċita ktieb|kunjom=Glasse|isem=Cyril|data=2001|titlu=The New Encyclopedia of Islam|pubblikatur=Altamira|paġna=159}}</ref>

Skont ix-Xarif il-Ġurġani: 

Il-Ħadit il-Qudsi hija f'termini ta' tifsira, tfisser ħadit minn Allah li Jista' Kollox u f'termini tal-kliem mirr-Rasulullah (Salla t'Allah għalih u s-sliem), għalhekk huwa dak li Allah li Jista' Kollox qal lill-Profeta tiegħu billi nebbaħ jew fil-ħolma, għalhekk hu, għalih is-sliem, qallu dwar dik it-tifsira bi kliemu stess, iżda l-Quran huwa aktar preferibbli minnu għalkemm it-tnejn huma kliem imnebbaħ.<ref>كتاب التعريفات - علي بن محمد بن علي الجرجاني</ref>

Filwaqt li l-aħħar huma l-"kliem dirett ta 'Alla". ''I''l-Ħadit Il-Qudsi m'għandux għalfejn ikun ''saħiħ'' (awtentika/'''sħiħ'''), iżda jista' jkun ''dagħief'' ('''dgħief''') jew saħansitra ''mawdugħ'' (iffabbrikat).<ref>{{Ċita web|url=http://www.aslamna.info/hadith_qudsi.html|titlu=Qu'est-ce que le hadith Qudsi ?|sit=aslamna.info}}</ref>

Eżempju tal-Ħadit Il-Qudsi huwa l-Ħadit ta' Abu Hurajra li qal li Muħammad qal:<blockquote>Meta Allah ddekreta l-Ħolqien Huwa wiegħed lilu nnifsu billi kiteb fil-ktieb Tiegħu li huwa stabbilit miegħu: Il-Ħniena Tiegħi tirbaħ fuq Ir-Rabja Tiegħi.<ref>Related by [[Muhammad al-Bukhari|al-Bukhari]], [[Muslim ibn al-Hajjaj|Muslim]], [[Al-Nasa'i|an-Nasa'i]] and [[Ibn Majah]].</ref></blockquote>Fix-Xigħi Madahib (<small>sg.</small> Madhab), hemm żewġ opinjonijiet fundamentali tal-Ħadit: Il-fehma [[Usuli]] u l-fehma [[Akhbari]]. L-istudjużi Usuli jenfasizzaw l-importanza ta' eżami xjentifiku tal-Aħadit permezz tal-[[Ijtihad|iġtihad]] (l-awtorità li toħroġ deċiżjonijiet ''fiqhi'') filwaqt li l-istudjużi Akhbari jqisu l-Aħadit kollha mill-erba' kotba x-Xigħi bħala awtentiċi.<ref>{{Ċita ktieb|kunjom=al-Kulayni|isem=Muhammad ibn Ya'qub|data=2015|titlu=Al-Kafi|edizzjoni=Volume 6|post=New York|pubblikatur=Islamic Seminary Incorporated|isbn=9780991430864}}</ref>

=== Komponenti ===
Iż-żewġ aspetti ewlenin ta' Ħadit huma t-test tar-rapport (il-''matn''), li fih in-narrattiva attwali, u l-katina ta' narraturi (l-''isnad''), li tiddokumenta r-rotta li biha ġie trażmess ir-rapport.{{Sfn|Brown|2009}}<ref name="H-EoI">{{Ċita ktieb|kunjom=Campo|isem=Juan Eduardo|sena=2009|kapitlu=Hadith|kapitlu-url=https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280|titlu=Encyclopedia of Islam|pubblikatur=Infobase|isbn=9781438126968}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCampo2009">Campo, Juan Eduardo (2009). [https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280 "Hadith"]. ''Encyclopedia of Islam''. Infobase. [[ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781438126968|<bdi>9781438126968</bdi>]].</cite></ref> L-isnad kien sforz biex jiddokumenta li Ħadit fil-fatt ġiet minn Muħammad, u studjużi Misilmin mit-tmien seklu sal-preżent qatt ma waqfu jirrepetu l-mantra "L-isnad hija parti mir-reliġjon - jekk mhux għal l-isnad, min ried seta jgħid li jrid."{{Sfn|Brown|2009}} L-''isnad'' litteralment ifisser "appoġġ", u jissejjaħ hekk għaliex speċjalisti tal-Ħadit jiddependu fuqu biex jiddeterminaw l-[[Terminoloġija Hadith|awtentiċità jew id-dgħufija ta' Ħadit]].<ref>''Tadrib al-Rawi'', vol. 1, pp. 39–41 with abridgement.</ref> L''-isnad'' jikkonsisti f’lista kronoloġika tan-narraturi, kull wieħed isemmi lil dak li minnu semgħu l-Ħadit, sakemm isemmi l-oriġinatur tal-''matn'' flimkien mal- ''matn'' innifsu.

L-ewwel nies li semgħu l-Ħadit kienu s-Sħab li ppreservawh u mbagħad wassluha lil dawk ta’ warajhom. Imbagħad il-ġenerazzjoni ta’ warajhom irċevietu, u b’hekk twassalha lil dawk ta’ warajhom u l-bqija. Mela Sieħbu kien jgħid, "Smajt lill-Profeta jgħid hekk u hekk." Is-Segwaċi mbagħad jgħid, "Smajt Sieħbu jgħid, 'Smajt lill-Profeta.'" Dak warajh imbagħad kien jgħid, “Smajt lil xi ħadd jgħid, ‘Smajt lil Kumpann jgħid, ‘Smajt lill-Profeta...<nowiki>’’</nowiki>” u l-bqija.<ref>''Ilm al-Rijal wa Ahimiyatih'', by Mualami, p. 16, Dar al-Rayah.</ref>

== Kotba tal-Ħadit skont fergħa jew denominazzjoni tal-Islam ==
Fergħat differenti tal-Islam jirreferu għal kollezzjonijiet differenti ta' Ħadit, għalkemm l-istess inċident jista' jinstab fil-Ħadit minn kollezzjonijiet differenti. B'mod ġenerali, id-differenza bejn il-kollezzjonijiet ix-Xigħa u s-Sunnija hija lix-Xigħi jagħtu preferenza lill-Aħadit attribwiti lill-familja ta' Muħammad u sħabu qrib (''[[Ahl al-Bayt|Ahl il-Bejt]]''), filwaqt li Sunni ma jqisux nisel tal-familja fl-evalwazzjoni tal-Ħadith u s-Sunna narrati minn xi wieħed minn tnax elf is-Sħab ta’ Muħammad. <ref name="bbc">{{Ċita web|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/subdivisions/sunnishia_1.shtml|titlu=Religions. Sunni and Shi'a|sit=BBC|data-aċċess=28 March 2018}}</ref>

=== Ahl is-Sunna u l-Ġmiegħa ===

* Fil-fergħa s-Sunni, il-kollezzjonijiet kanoniċi tal-Ħadit huma ''[[Kutub al-Sittah|l-Kotba S-Sitta]]'', li minnhom [[Sahih al-Bukhari|Sħiħ il-Bukhari]] u [[Sahih Musulman|Sħiħ Muslim]] ġeneralment għandhom l-ogħla status. Il-kotba l-oħra tal-Aħadit huma [[Sunan Abu Dawood|Sunan Abu Dawud]], [[Jami' al-Tirmidhi|Ġmigħ it-Tirmidi]], [[Al-Sunan al-Sughra|Is-Sunan Is-Sughra]] u [[Sunan ibn Majah|Sunan Iben Maġah]] . Madankollu l-[[Maliki|Malikin]] waħda mill-erba’ ''madahib'' (skejjel tal-ħsieb fil-ġurisprudenza Islamika) is-Sunni, tradizzjonalment jirrifjutaw Sunan Iben Maġah u jasserixxu l-istatus kanoniku ta' [[Muwatta Imam Malik]].

=== Xigħa ===

* Fil-fergħa x-Xigħi t-[[Twelver|Tnaxi]], il-kollezzjonijiet kanoniċi tal-Ħadit huma ''[[L-Erbgħa Kotba|l-Kotba L-Erbgħa]]'': [[Kitab al-Kafi|Kitab il-Kafi]], [[Man la yahduruhu al-Faqih|Man la yahduruhu l-Faqih]], [[Tahdhib al-Ahkam|Tahdib L-Aħkam]], u [[Al-Istibsar|L-Istibsar]].
* Is-settet ix-Xigħi [[Ismaili|Ismagħeli]] jużaw id-[[Da'a'im al-Islam|Dagħa'im il-Islam]] bħala l-kollezzjoni tal-Ħadit tagħhom.

=== Ibadi ===

* Fil-fergħa [[Ibadi]], il-kollezzjoni kanonika ewlenija hija t-[[Tartib al-Musnad|Tartib il-Musnad]]. Din hija espansjoni tal-kollezzjoni preċedenti [[Jami Sahih|Ġmigħ Sħiħ]], li żżomm l-istatus kanoniku fiha nnifisha.

=== Oħrajn ===

* Xi gruppi minuri, magħrufa kollettivament bħala [[Quranists|Quranin]], jirrifjutaw għal kollox l-awtorità tal-kollezzjonijiet tal-Ħadit.<ref name="Aisha Y. Musa 2013">Aisha Y. Musa, The Qur’anists, Florida International University, accessed May 22, 2013.</ref><ref name="Neal Robinson 2013 pp. 85-89">Neal Robinson (2013), Islam: A Concise Introduction, Routledge, {{ISBN|978-0878402243}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0878402243|978-0878402243]], Chapter 7, pp. 85-89</ref>

== Studji u awtentikazzjoni ==
L-awtentiċità ta' Ħadit hija primarjament verifikata mill-katina ta' trażmissjoni tagħha (''isnad''). Minħabba li katina ta' trażmissjoni tista' tkun falsifikazzjoni, l-istatus ta 'awtentiċità mogħti mill-Għulama (studjużi Misilmin), mhuwiex aċċettat minn Orjentalisti jew storiċi. Ignaz Goldziherr wera li diversi Aħadit ma jaqblux mal-ħin ta' Muħammad kronoloġikament u bil-kontenut. Bħala riżultat, ħafna Orjentalisti qiesu l-Ħaditġeneralment bħala kostruzzjonijiet ta' perjodu ta' żmien aktar tard, temporanjament. Din l-attitudni kritika żżejjed mhijiex in-norma llum. It-tqabbil u l-analiżi ta' Aħadit differenti juri li ħafna Aħadit għandhom ikunu nkitbu sa mill-seklu 7. Liema l-Aħadit huma awtentiċi u liema mhumiex ma jistgħux jiġu determinati. <ref>Lutz Berger "Islamische Theologie",Facultas Verlags- und Buchhandels AG 2010 isbn 978-3-8252-3303-7 p. 29</ref> Skont Bernard Lewis, "fis-sekli Iżlamiċi bikrija ma setax ikun hemm mod aħjar ta' promozzjoni ta' kawża, opinjoni, jew fazzjoni milli tiċċita azzjoni jew kelma xierqa tal-Profeta." Biex tiġġieled dawn il-falsifikazzjonijiet, ix-xjenza elaborata tal-Istudji tal-Ħadit ġiet imfassla<ref name="EMHME-80">{{Ċita ktieb|kunjom=Lewis|isem=Bernard|data=2011|titlu=The End of Modern History in the Middle East|url=https://books.google.com/books?id=tGzsn4snUyEC&q=hadith+bernard+lewis&pg=PA80|pubblikatur=Hoover Institution Press|paġni=79–80|isbn=9780817912963|data-aċċess=28 March 2018}}</ref> biex jawtentika l-Ħadit magħrufa bħala ''l-Għilm il-Ġarh'' jew ''l-Għilm il-Diraja.''<ref name="50-Nasr">Nasr, S.H. ''Ideals and Realities of Islam'', 1966, p.80</ref>

Studji Ħadit jużaw numru ta 'metodi ta' evalwazzjoni żviluppati mill-Għulama (studjużi Misilmin) bikrija biex jiddeterminaw il-veraċità tar-rapporti attribwiti lil Muħammad. Dan jinkiseb billi:

* in-narraturi individwali involuti fit-trażmissjoni tiegħu,
* l-iskala tat-trażmissjoni tar-rapport,
* l-analiżi tat-test tar-rapport, u
* ir-rotot li permezz tagħhom ġie trażmess ir-rapport.

Ibbażat fuq dawn il-kriterji, ġew żviluppati diversi klassifikazzjonijiet tal-Ħadit. L-ewwel xogħol komprensiv fl-istudji tal-Ħadit kien ''il-Muħaddit il-Fasil'' ta' [[Ramahurmuzi|Abu Muħammad ir-Ramahurmuzi]], filwaqt li xogħol sinifikanti ieħor kien il-''Magħrifa Għulum Il-Ħadit'' ta[[Hakim al-Nishaburi|l-Ħakim in-Naysaburi]]. Għulum il-Ħadit ta' Iben is-Salaħ hija meqjusa bħala r-referenza klassika standard dwar studji tal-Ħadit.<ref name="H-EoI">{{Ċita ktieb|kunjom=Campo|isem=Juan Eduardo|sena=2009|kapitlu=Hadith|kapitlu-url=https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280|titlu=Encyclopedia of Islam|pubblikatur=Infobase|isbn=9781438126968}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCampo2009">Campo, Juan Eduardo (2009). [https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280 "Hadith"]. ''Encyclopedia of Islam''. Infobase. [[ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781438126968|<bdi>9781438126968</bdi>]].</cite></ref> Xi skejjel tal-metodoloġija l-Aħadit japplikaw sa sittax-il test separat.<ref name="Shafi">{{Ċita web|url=http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf|titlu=The HADITH - How it was Collected and Compiled|isem=Mohammad|awtur=Shafi|sit=Dar al-Islam|data-aċċess=26 October 2019|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191101075824/http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf|arkivju-data=1 November 2019}}</ref>

=== Evalwazzjoni bijografika ===
Analiżi bijografika (''Għilm ir-Riġāl'', <small>lit.</small> "xjenza tar-rġiel", wkoll "xjenza ta' Ismijiet Ir-Rġiel jew ''Għilm il-Ġarħ wa t-Tagħdīl'' ("xjenza ta' skreditazzjoni u akkreditazzjoni"), li fiha dettalji dwar il-trasmettitur huma skrutinizzati. Dan jinkludi l-analiżi tad-data u l-post tat-twelid tagħhom; konnessjonijiet familjari; għalliema u studenti; reliġjożità; imġieba morali; produzzjoni letterarja; il-vjaġġi tagħhom; kif wkoll id-data tal-mewt tagħhom. Fuq il-bażi ta' dawn il-kriterji, tiġi vvalutata l-affidabbiltà (''<u>th</u>iqāt'') tat-trasmettitur. Jiġi determinat wkoll jekk l-individwu kienx fil-fatt kapaċi jittrasmetti r-rapport, li jiġi dedott mill-kontemporanjetà u l-prossimità ġeografika tagħhom mat-trasmettituri l-oħra fil-katina.<ref>Berg (2000) p. 8</ref><ref name="Shafi">{{Ċita web|url=http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf|titlu=The HADITH - How it was Collected and Compiled|isem=Mohammad|awtur=Shafi|sit=Dar al-Islam|data-aċċess=26 October 2019|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191101075824/http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf|arkivju-data=1 November 2019}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFShafi">Shafi, Mohammad. [https://web.archive.org/web/20191101075824/http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf "The HADITH - How it was Collected and Compiled"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. ''Dar al-Islam''. Archived from [http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf the original] <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 1 November 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">26 October</span> 2019</span>.</cite></ref> Eżempji ta' dizzjunarji bijografiċi jinkludu: ''[[Al-Kamal fi Asma' al-Rijal|Il-Kamal fi Asma' ir-Riġāl]]'' ta' [[Abd al-Ghani al-Maqdisi|Għabd il-Ghani l-Maqdisi]], ''Tah<u>dh</u>īb it-Tah<u>dh</u>īb'' ta' [[Iben Haġar|Iben Haġar L-Asqalani]] u ''Ta<u>dh</u>kirat il-Ħuffad'' tad-Dahabi.<ref>See:
</ref>

=== Skala ta' trażmissjoni ===
Il-Ħadit dwar kwistjonijiet ta' importanza meħtieġa biex jiġu permezz ta' numru ta' ktajjen indipendenti,<ref name="Shafi">{{Ċita web|url=http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf|titlu=The HADITH - How it was Collected and Compiled|isem=Mohammad|awtur=Shafi|sit=Dar al-Islam|data-aċċess=26 October 2019|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191101075824/http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf|arkivju-data=1 November 2019}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFShafi">Shafi, Mohammad. [https://web.archive.org/web/20191101075824/http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf "The HADITH - How it was Collected and Compiled"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. ''Dar al-Islam''. Archived from [http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf the original] <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 1 November 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">26 October</span> 2019</span>.</cite></ref> dan kien magħruf bħala l-iskala ta' trasmissjoni. Rapporti li għaddew minn ħafna trasmettituri affidabbli f'ħafna ''isnad'' sal-ġbir u t-traskrizzjoni tagħhom huma magħrufa bħala ''[[Terminoloġija Hadith|mutawātir]]'' (mgħoddi minn persuna għal oħra). Dawn ir-rapporti huma kkunsidrati l-aktar awtorevoli peress li jgħaddu minn rotot tant differenti li kollużjoni bejn it-trasmettituri kollha ssir impossibbli. Rapporti li ma jilħqux dan l-istandard huma magħrufa bħala ''[[Terminoloġija Hadith|āħād]]'', u huma ta' diversi tipi differenti.<ref name="H-EoI">{{Ċita ktieb|kunjom=Campo|isem=Juan Eduardo|sena=2009|kapitlu=Hadith|kapitlu-url=https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280|titlu=Encyclopedia of Islam|pubblikatur=Infobase|isbn=9781438126968}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCampo2009">Campo, Juan Eduardo (2009). [https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&q=encyclopedia+islam+hadith&pg=PA280 "Hadith"]. ''Encyclopedia of Islam''. Infobase. [[ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781438126968|<bdi>9781438126968</bdi>]].</cite></ref>

=== L-analiżi tat-test ===
Skont Muħammad Xafigħi, il-Ħadit li l-''isnad'' tiegħu ġie skrutinizzat imbagħad it-test jew il-''matn'' tagħhom jiġi eżaminat għal:

* kontradizzjoni tal-Quran;<ref name="Shafi">{{Ċita web|url=http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf|titlu=The HADITH - How it was Collected and Compiled|isem=Mohammad|awtur=Shafi|sit=Dar al-Islam|data-aċċess=26 October 2019|url-status=dead|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20191101075824/http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf|arkivju-data=1 November 2019}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFShafi">Shafi, Mohammad. [https://web.archive.org/web/20191101075824/http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf "The HADITH - How it was Collected and Compiled"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. ''Dar al-Islam''. Archived from [http://www.daralislam.org/portals/0/Publications/TheHADITHHowitwasCollectedandCompiled.pdf the original] <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 1 November 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">26 October</span> 2019</span>.</cite></ref>
* kontradizzjoni ta' Ħadit affidabbli;<ref name="Shafi" />
* tagħmel sens, tkun loġika;<ref name="Shafi" />
* li jkun rapport dwar l-importanza ta’ individwu (jew individwi) li jiġi trażmess biss permezz tal-partitarji jew tal-familja tagħhom, u li ma jkunx sostnut minn rapporti minn kanali indipendenti oħra.<ref name="Shafi" />

Madankollu, Joseph Schacht jiddikjara li "l-kritika teknika kollha tat-tradizzjonijiet ... hija bbażata prinċipalment fuq kritika tal-''isnad''", li hu (u oħrajn) jemmnu li huma ineffettivi fl-eliminazzjoni tal-Ħadit frawdolenti.<ref name="[Schacht-1950_163]">{{Ċita ktieb|kunjom=Schacht|isem=Joseph|data=1950|titlu=The Origins of Muhammadan Jurisprudence|post=Oxford|pubblikatur=Clarendon|paġna=163}}</ref>

=== Terminoloġija: Aħadit ammissibbli u inammissibbli ===
Wara li ġie evalwat, il-Ħadit jista' jiġi kategorizzat. Żewġ kategoriji huma:

* ''Saħīħ'' ('''sħiħ''', awtentiku)
* ''Dagħīf'' ('''dgħajjef''')

Klassifiki oħra jinkludu:

* ''Ħasan'' (tajjeb), li jirreferi għal rapport sħiħ li jsofri minn defiċjenza minuri, jew rapport dgħajjef imsaħħaħ minħabba bosta rapporti oħra korroboranti;
* ''Mawdūgħ'' (fabbrikat),
* ''Munkar'' (denunzjat) li huwa rapport li huwa miċħud minħabba l-preżenza ta' trasmettitur mhux affidabbli li jikkontradixxi narratur ieħor aktar affidabbli.<ref>See:
</ref>

Kemm ir-rapporti sħih u kif wkoll ''ħasan'' huma kkunsidrati aċċettabbli għall-użu fid-diskors legali Islami.

=== Kritika ===
Il-kritiċi lmentaw li, kuntrarjament għad-deskrizzjoni ta’ hawn fuq fejn il-''matn'' jiġi skrutinizzat, il-proċess ta’ awtentikazzjoni tal-Ħadit “kien limitat għal eżami bir-reqqa tal-katina ta’ trasmettituri li rrakkuntaw ir-rapport u mhux jirrapportaw innifsu. 'Sakemm il-katina ma kinitx interrotta u r-rabtiet individwali tagħha meqjusa bħala persuni affidabbli, il-Ħadit ġiet aċċettata bħala liġi vinkolanti. Ma jista', skont it-termini tal-fidi reliġjuża nnifisha, ma jkun hemm ebda dubju dwar il-kontenut tar-rapport; għax din kienet is-sustanza tar-rivelazzjoni divina u għalhekk mhux suxxettibbli għall-ebda forma ta' kritika legali jew storika,'" skont l-akkademiku N.J. Coulson.<ref name="[183]-Coulson">N.J. Coulson, "European Criticism of Hadith Literature, in ''Cambridge History of Arabic Literature: Arabic Literature to the End of the Umayyad Period'', editor A.F.L. Beeston et al. (Cambridge, 1983)</ref>

== Referenzi ==
{{Referenzi|2}}

== Aktar qari ==

* Encyclopedia of Sahih Al-Bukhari by Arabic Virtual Translation Center (New York 2019, Barnes & Noble {{ISBN|9780359672653}} )
* TEnglish Translation of over 60,000 Basic Ahadith Books from Ahl Al-Bayt, https://www.hubeali.com/ (inkluż Bihar ul-Anwaar})
* ''1000 Qudsi Hadiths: An Encyclopedia of Divine Sayings''; New York: Għarbi Virtual Translation Center; (2012) {{ISBN|978-1-4700-2994-4}}
* Musa, A. Y. ''Hadith as Scripture: Discussions on The Authority Of Prophetic Traditions in Islam'', New York: Palgrave, 2008.{{ISBN|0-230-60535-4}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/0-230-60535-4|0-230-60535-4]]
* Fred M. Donner, ''Narratives of Islamic Origins'' (1998)
* Tottoli, Roberto, "Hadith", in Muhammad in History, Thought, and Culture: An Encyclopedia of the Prophet of God (2 vols.), Edited by C. Fitzpatrick and A. Walker, Santa Barbara, ABC-CLIO, 2014, Vol I, pp. 231–236.

* [https://www.britannica.com/topic/Hadith Hadith Islam], ''f'Encyclopædia Britannica Online'', minn Albert Kenneth Cragg, Gloria Lotha, Marco Sampaolo, Matt Stefon, Noah Tesch u Adam Zeidan

== Noti ==
[[Kategorija:Terminoloġija Iżlamika]]
[[Kategorija:Articles containing Arabic-language text]]