Ara s-sors ta' Tallinn

{{Infobox city}}

'''Tallinn''' (/ˈtɑːlɪn, ˈtælɪn/;<ref>{{Ċita web|url=https://www.infoplease.com/dictionary/tallinn|titlu=Tallinn: Meaning and Definition of {{!}} Infoplease|sit=www.infoplease.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-04-15}}</ref><ref>{{Ċita enċiklopedija|titlu=Tallinn|url=https://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Tallinn|data-aċċess=2022-04-15}}</ref><ref>{{Ċita enċiklopedija|titlu=Tallinn|url=https://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Tallinn|data-aċċess=2022-04-15}}</ref> pronunzja bl-[[Lingwa Estonjana|Estonjan]]<small>:</small> [ˈtɑlʲːinː]) hija l-[[belt kapitali]]  u l-iżjed belt popolata tal-[[Estonja]]. Tinsab qrib bajja fit-Tramuntana tal-pajjiż, max-xatt tal-[[Golf tal-Finlandja]] tal-[[Baħar Baltiku]]. Tallinn għandha popolazzjoni ta' 438,341 (fl-2021)<ref>{{Ċita web|url=https://andmed.stat.ee:443/pxweb/en/stat/stat__rahvastik__rahvastikunaitajad-ja-koosseis__rahvaarv-ja-rahvastiku-koosseis/RV0240.px/|titlu=RV0240: POPULATION BY SEX, AGE AND PLACE OF RESIDENCE AFTER THE 2017 ADMINISTRATIVE REFORM, 1 JANUARY|sit=PX-Web|data-aċċess=2022-04-15}}</ref> u amministrattivament tagħmel mal-kontea jew ''maakond'' ta' Harju. Tallinn hija ċ-ċentru finanzjarju, industrijali u [[Kultura|kulturali]] ewlieni tal-Estonja. Tinsab 187 kilometru fil-Majjistral tat-tieni l-ikbar belt tal-pajjiż,  Tartu, madankollu tinsab biss 80 kilometru fin-Nofsinhar tal-belt kapitali tal-[[Finlandja]], [[Ħelsinki|Helsinki]], kif ukoll 320 kilometru fil-Punent ta' [[San Pietruburgu]], ir-[[Russja]], 300 kilometru fit-Tramuntana tal-belt kapitali tal-[[Latvja]], [[Riga]], u 380 kilometru fil-Lvant tal-belt kapitali tal-[[Żvezja|Iżvezja]], [[Stokkolma]]. Mis-seklu 13 sal-ewwel nofs tas-seklu 20, Tallinn kienet magħrufa fil-biċċa l-kbira tad-[[Id-Dinja|dinja]] b'diversi varjanti tal-isem storiku tagħha '''Reval'''.

Tallinn ingħatat drittijiet ta' belt minn [[Lübeck]] fl-1248<ref>{{Ċita web|url=https://epl.delfi.ee/a/50944436|titlu=Tallinn on noorem, kui õpikus kirjas!|sit=Eesti Päevaleht|data-aċċess=2022-04-15}}</ref>, madankollu l-iżjed evidenza bikrija ta' insedjament uman fiż-żona tmur lura kważi 5,000 sena.<ref>{{Ċita web|url=https://www.postimees.ee/111369/villu-kadakas-pringlikutid-vabaduse-valjakul|titlu=Villu Kadakas: pringlikütid Vabaduse väljakul|data=2009-04-25|sit=Arhiiv|lingwa=et|data-aċċess=2022-04-15}}</ref> L-ewwel dikjarazzjoni ta' sjieda li qatt ġiet irreġistrata saret mid-[[Danimarka]] wara attakk li rnexxa fl-1219 taħt it-tmexxija tar-Re [[Valdemar II]], segwit minn perjodu ta' diversi mexxejja [[Skandinavja|Skandinavi]] u Tewtoniċi. Minħabba l-pożizzjoni strateġika tagħha qrib il-baħar, il-port Medjevali ta' Tallinn sar ċentru kummerċjali sinifikanti, speċjalment fis-sekli 14-16, meta l-importanza tal-belt kibret bħala l-iżjed belt fit-Tramuntana li kienet membru tal-[[Lega Anseatika]]. Iċ-ċentru storiku ta' Tallinn, magħruf bħala ''Vanalinn'', huwa wieħed mill-iktar ippreservati sew fl-[[Ewropa]] u sar [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1997.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/822/|titlu=Historic Centre &#x28;Old Town&#x29; of Tallinn|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-04-15}}</ref>

Tallinn għandha l-ogħla għadd ta' negozji emerġenti għal kull persuna fost il-pajjiżi Ewropej<ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Rooney|isem=Ben|data=2012-06-14|titlu=The Many Reasons Estonia Is a Tech Start-Up Nation|url=http://online.wsj.com/article/SB10001424052702303734204577464343888754210.html|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-04-15}}</ref> u huwa l-post fejn twieldu bosta kumpaniji internazzjonali tat-teknoloġija avvanzata, fosthom [[Skype]] u [[Wise]].<ref>{{Ċita aħbar|kunjom=Kaminski|isem=Karsten|data=2015-03-14|titlu=Estland: Ein Einblick in die Start-up-Szene von Tallinn|url=https://www.spiegel.de/netzwelt/web/estland-ein-einblick-in-die-start-up-szene-von-tallinn-a-1022184.html|lingwa=de|data-aċċess=2022-04-15}}</ref> Il-belt tospita l-kwartieri ġenerali tal-aġenzija tat-teknoloġija informatika tal-[[Unjoni Ewropea]]<ref>{{Ċita web|url=https://news.err.ee/100444/it-s-official-tallinn-to-become-eu-s-it-headquarters|titlu=It's Official: Tallinn To Become EU's IT Headquarters|kunjom=ERR|data=2011-06-09|sit=ERR|lingwa=en|data-aċċess=2022-04-15}}</ref>, kif ukoll taċ-Ċentru ta' Eċċellenza tad-Difiża Ċibernetika tan-[[NATO]]. Fl-2007, Tallinn ġiet elenkata fost l-ewwel għaxar pajjiżi diġitali fid-dinja.<ref>{{Ċita web|url=https://www.theage.com.au/business/small-business/tech-capitals-of-the-world-20090619-co0t.html|titlu=Tech capitals of the world|data=2007-09-13|sit=The Age|lingwa=en|data-aċċess=2022-04-15}}</ref>

== Siti ta' Wirt Dinji ==
Iċ-Ċentru Storiku ta' Tallinn ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1997.<ref name=":0" />

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" />

== Etimoloġija ==

[[File:Danmarks flag 1219 Lorentzen.jpg|thumb|left|[[Bandiera tad-Danimarka|Il-bandiera Daniża]] li taqa' mis-sema waqt il-[[Battalja ta' Lyndanisse|Battalja ta' Lindanise (Tallinn)]], 15 ta' Ġunju 1219. Pittura minn [[Christian August Lorentzen|C. A. Lorentzen]] fl-1809.]]

Fl-1154, belt msejħa قلون ( Qlwn jew Quwri ) ġiet irreġistrata fid-deskrizzjoni tad-dinja fuq il-mappa tad-dinja (Tabula Rogeriana) ikkummissjonata mir-Re Norman Ruggeru II ta' Sqallija u miġbura mill-Għarab. il-kartografu Muhammad al-Idrisi, li ddeskrivieh bħala “raħal żgħir bħal kastell kbir” fost l-irħula ‘Astlanda'. Ġie ssuġġerit li traskrizzjoni possibbli, 'Qlwn', setgħet kienet tindika predeċessur tal-belt moderna u tista' b'xi mod tkun relatata ma' isem ta' post Kolyvan, li ġie skopert minn kronaki Slavi tal-Lvant aktar tard. Madankollu, il-konnessjoni ta' kwalunkwe ismijiet ta' post ta' al-Idrisi ma' Tallinn moderna tqieset żbaljata, infondata, jew spekulattiva minn diversi storiċi moderni.

Henry of Livonia, fil-kronika tiegħu (madwar 1229), sejjaħ il-belt bl-isem li hu magħruf ukoll li kien użat sas-seklu 13 mill-Iskandinavi: Lindanisa (jew Lyndanisse bid-Daniż, Lindanäs bl-Iżvediż u Ledenets bi Slavoniku tal-Lvant Qadim).

Is-saga Islandiża Njal—magħmula wara l-1270, iżda li tiddeskrivi ġrajjiet bejn l-960 u l-1020—issemmi ġrajja li seħħet xi mkien fiż-żona ta' Tallinn u ssejjaħ il-post Rafala (probabbilment derivazzjoni ta' Rävala, Revala, jew xi varjant ieħor mill-isem Estonjan ta' il-kontea tal-Estonja medjevali li jmiss). Ftit wara l-konkwista Daniża fl-1219, il-belt saret magħrufa fil-lingwi Skandinavi u Ġermaniżi bħala Reval (Latin: Revalia). Reval kien fl-użu uffiċjali fl-Estonja sal-1918.

L-isem Tallinn huwa Estonjan. Ġie meqjus b'mod wiesa' bħala derivazzjoni storika minn Taani-linna, li tfisser "kastell Daniż" (Latin: Castrum Danorum), possibbilment minħabba li l-invażuri Daniżi bnew il-kastell minflok il-fortizza Estonjana wara l-Battalja ta' Lyndanisse fl-1219. Il- L-element Finlandiż -linna, bħall-Ġermaniż -burg u Slavu -grad/-gorod, oriġinarjament kien ifisser "fortizza", iżda ntuża bħala suffiss fil-formazzjoni tal-ismijiet tal-bliet.

Fl-użu internazzjonali, l-Ingliż u l-Ġermaniż Reval (help info) kif ukoll l-analogu Russu Revel (Ревель) ġew sostitwiti gradwalment bl-isem Estonjan wara li l-pajjiż sar indipendenti fl-1918. Għall-ewwel intużaw iż-żewġ forom Estonjani, Tallinna u Tallinn. Tallinna bl-Estonjan tindika wkoll il-każ ġenittiv tal-isem, bħal f'Tallinna Sadam ("il-port ta' Tallinn").

== Storja ==

[[File:Coat of arms of Tallinn (small).svg|thumb|L-arma iżgħar ta' Tallinn turi s-salib ta' Dannebrog.]]

L-ewwel traċċi arkeoloġiċi tal-preżenza ta' komunità żgħira ta' kaċċa-sajd [8] f'dak li llum huwa ċ-ċentru tal-belt ta' Tallinn għandhom madwar 5,000 sena. Il-fuħħar tal-moxt misjub fis-sit imur għal madwar 3000 QK. C. u fuħħar corded madwar 2500 QK.

Madwar l-1050 WK, inbniet fortizza f'dak li llum hu ċ-ċentru ta' Tallinn, fuq l-Għolja ta' Toompea.

Bħala port ewlieni fuq rotta kummerċjali ewlenija bejn Novgorod u l-Ewropa tal-Punent, sar mira għall-espansjoni tal-Kavallieri Teuttoni u r-Renju tad-Danimarka matul il-perjodu tal-Kruċjati tat-Tramuntana fil-bidu tat-13-il seklu, meta nfirex il-Kristjaneżmu. fuq il-popolazzjoni lokali. Il-ħakma Daniża ta' Tallinn u t-Tramuntana tal-Estonja bdiet fl-1219.

[[File:Toompea loss 2014.jpg|thumb|Il-Kastell ta' Toompea.]]

Fl-1285, Tallinn, li dak iż-żmien kienet magħrufa aħjar bħala Reval, saret l-iktar membru tat-Tramuntana tal-Lega Anseatika, alleanza kummerċjali u militari ta' bliet iddominati mill-Ġermaniż fit-Tramuntana tal-Ewropa. Ir-Re tad-Danimarka biegħ lil Reval flimkien ma' azjendi oħra ta' art fit-Tramuntana tal-Estonja lill-Kavallieri Teuttoni fl-1346. Reval kien bla dubju l-aktar port medjevali importanti fuq il-Golf tal-Finlandja, Turku kien it-tieni l-aktar port importanti. Reval gawda minn pożizzjoni strateġika f'salib it-toroq tal-kummerċ bejn il-bqija tal-Ewropa tal-Punent u Novgorod u Muscovy fil-Lvant. Il-belt, b'popolazzjoni ta' madwar 8,000, kienet imsaħħa tajjeb ħafna b'ħitan u 66 torri ta' difiża.

Fl-1530, fuq it-torri tal-muniċipju ta' Tallinn tpoġġiet paletta tat-temp, il-figura ta' gwerrier anzjan jismu Thomas il-Qadim. Il-Qadim Thomas aktar tard sar simbolu popolari tal-belt.

Fis-snin bikrija tar-Riforma Protestanta, il-belt ikkonvertiet għal-Luteraniżmu. Fl-1561 Reval (Tallinn) sar dominju Żvediż.

Matul il-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana tal-1700–1721, Tallinn milquta mill-pesta, flimkien mal-Estonja Svediża u l-Livonia kapitulaw lit-Tsardom tar-Russja (Muscovy) fl-1710, iżda l-istituzzjonijiet lokali tal-awtonomija (il-maġistratura Reval u l-Kavallerija tal-Estonja) żammew il-kultura u l-ekonomija tagħhom. awtonomija fi ħdan ir-Russja Imperjali bħala l-Gvernatur tal-Estonja. Il-Maġistratura tar-Reval ġiet abolita fl-1889. Is-seklu 19 ġab l-industrijalizzazzjoni fil-belt u l-port żamm l-importanza tiegħu.

[[File:Tallinn24Feb1919.jpg|thumb|L-ewwel ċelebrazzjoni ta' Jum l-Indipendenza tal-Estonja f'Tallinn fl-24 ta' Frar 1919.]]
[[File:TLA 1465 1 973 Varemetes Harju tänav, vasakul Kuld Lõvi varemed 1944.jpg|thumb|Triq Harju fil-belt il-qadima ta' Tallinn wara l-bumbardament  Sovjetiku mill-ajru f'Marzu 1944.]]

Fl-24 ta' Frar, 1918, id-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Estonja ġiet ipproklamata f'Tallinn. L-okkupazzjoni imperjali Ġermaniża segwiet sa tmiem l-Ewwel Gwerra Dinjija f'Novembru 1918, u wara Tallinn saret il-kapitali tal-Estonja indipendenti. Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, l-Estonja kienet l-ewwel okkupata mill-Armata Sovjetika u annessa mal-USSR fis-sajf tal-1940, imbagħad okkupata mill-Ġermanja Nażista mill-1941 sal-1944. Matul l-okkupazzjoni Ġermaniża, Tallinn sofriet ħafna każijiet ta' bumbardament mill-ajru mill-ajru Sovjetiku. forza _ Matul l-aktar raid distruttiv tal-bumbardament Sovjetiku bejn id-9 u l-10 ta' Marzu, 1944, aktar minn elf bomba tan-nar intefgħu fuq il-belt, li kkawżaw nirien mifruxa, qatlu 757 ruħ u ħallew aktar minn 20,000 resident ta' Tallinn mingħajr kenn. Wara l-irtirar Ġermaniż f'Settembru 1944, il-belt reġgħet ġiet okkupata mill-Unjoni Sovjetika.

Matul l-Olimpjadi tas-Sajf tal-1980, l-avvenimenti tat-tbaħħir (dak iż-żmien magħrufa bħala yachting) saru f'Pirita, fil-grigal taċ-ċentru ta' Tallinn. Ħafna bini, bħat-Torri tat-TV Tallinn, il-lukanda "Olümpia", il-bini prinċipali l-ġdid tal-uffiċċju postali, u ċ-ċentru tar-regatta nbnew għal-Logħob Olimpiku.

[[File:SovietPrisonDoorsTallinn.JPG|thumb|Il-bibien tal-ħabs Sovjetiċi għall-wiri fil-Mużew tal-Impjiegi, Tallinn, l-Estonja.]]
[[File:Soviet-era Estonian room in a museum.jpg|thumb|Rikostruzzjoni ta' salott tipiku tal-era Sovjetika, f'mużew fiċ-ċentru ta' Tallinn.]]
[[File:P2rnu maantee 26 06 1983.jpg|thumb|Tramm Tatra T4 f'Tallinn (26 ta' Ġunju 1983).]]

Fl-1991, in-nazzjon Estonjan indipendenti u demokratiku ġie rrestawrat u seħħ perjodu ta' żvilupp mgħaġġel bħala kapitali Ewropea moderna. Tallinn saret il-kapitali ta' pajjiż indipendenti de facto għal darb'oħra fl-20 ta' Awwissu 1991. Il-Belt il-Qadima saret Sit ta' Wirt Dinji fl-1997, u l-belt ospitat il-Eurovision Song Contest mill-2002. Tallinn kienet il-Kapitali Ewropea tal-Kultura tal-2011, u hija l-Premju tal-Kapitali Ekoloġika Ewropea tal-2023. Il-belt impenjat ruħha li tnaqqas l-emissjonijiet tal-gassijiet serra b'40 % sal-2030 u tiftaħar bil-bijodiversità tagħha u l-kwalità għolja tal-arja. [35] [36] Iżda l-kritiċi jgħidu li l-premju ġie riċevut b'wegħdiet foloz, li rebaħ it-titlu bil-kunċett ta' "belt ta' 15-il minuta", fejn il-faċilitajiet u s-servizzi ewlenin għandhom ikunu aċċessibbli fi żmien 15-il minuta bil-mixi jew bir-rota, iżda l-kunċett kien li fadal mill-programm tal-kapital ekoloġiku u partijiet oħra tal-programm ta' €12-il miljun jammontaw għal ġabra ta' proġetti ta' darba u temporanji mingħajr bidliet strutturali dejjiema.

[[File:TallinnPan.jpg|thumb|Veduta panoramika taċ-ċentru tal-belt.]]

== Ġeografija ==

[[File:Alexey Bogolybov - Port of Tallinn (1853).jpg|thumb|Il-Port ta' Reval fl-1853. Pittura ta' Alexey Bogolyubov.]]

Tallinn tinsab fuq il-kosta tan-nofsinhar tal-Golf tal-Finlandja, fil-majjistral tal-Estonja.

L-akbar lag ta' Tallinn huwa l-Lag Ülemiste (9.44 km 2 (3.6 sq mi)), li jservi bħala s-sors ewlieni ta' ilma tax-xorb tal-belt. Il-Lag Harku huwa t-tieni l-akbar lag fil-limiti ta' Tallinn u l-erja tiegħu hija ta' 1.6 km 2 (0.6 sq mi). L-unika xmara maġġuri f'Tallinn illum hija x-Xmara Pirita, fid-distrett ta' Pirita tal-belt bl-isem. Storikament, xmara iżgħar, imsejħa Härjapea, tgħaddi mill-Lag Ülemiste mill-belt sal-baħar, iżda x-xmara ġiet devjata f'sistema tad-drenaġġ taħt l-art fis-snin tletin u minn dakinhar sparixxa kompletament mill-pajsaġġ urban. . Għadhom jibqgħu referenzi għaliha fl-ismijiet tat-toroq Jõe (minn jõgi, xmara) u Kivisilla (minn kivi sild, pont tal-ġebel).

Irdum tal-franka jgħaddi mill-belt. Jista' jidher f'Toompea, Lasnamäe u Astangu. Madankollu, Toompea mhix parti mill-irdum, iżda għoljiet separati.

L-ogħla punt f'Tallinn, f'64 m (madwar 200 pied) 'l fuq mil-livell tal-baħar, jinsab f'Hiiu, id-distrett ta' Nõmme, fil-Lbiċ tal-belt.

It-tul tal-kosta huwa 46 km (29 mi). Jikkomprendi tliet peniżoli akbar: il-peniżoli Kopli, Paljassaare, u Kakumäe. Il-belt għandha diversi bajjiet pubbliċi, inklużi dawk f'Pirita, Stroomi, Kakumäe, Harku, u Pikakari.

[[File:Härjapea jõgi, 1889.jpg|thumb|Ix-xmara Harjapea (Härjapea jõgi), 1889.]]

Il-ġeoloġija taħt il-belt ta' Tallinn hija magħmula minn blat u sedimenti ta' kompożizzjoni u età differenti. L-iżgħar huma d-depożiti Kwaternarji. Il-materjali ta' dawn id-depożiti huma ħdim, tafal varvada, ramel, żrar u blat ta' oriġini glaċjali, tal-baħar u lakutrina. Xi wħud mid-depożiti Kwaternarji huma ta' valur peress li jikkostitwixxu akwiferi, jew bħal fil-każ taż-żrar u r-ramel, jintużaw bħala materjali tal-bini. Id-depożiti kwaternarji huma l-mili tal-widien li issa huma midfuna. Il-widien midfuna ta' Tallinn huma minquxin fi blat anzjani, probabbilment minn xmajjar tal-qedem li aktar tard ġew modifikati mill-glaċieri. Filwaqt li l-mili tal-wied huwa magħmul minn sedimenti Kwaternarji, il-widien infushom oriġinaw minn erożjoni li seħħet qabel il-Kwaternarju. Is-sottostrat li fih ġew imnaqqxa l-widien midfuna huwa magħmul minn blat sedimentarju iebes ta' età Ediacaran, Cambrian u Ordovician. Is-saff ta' fuq biss tal-blat Ordovician joħroġ mill-għata ta' depożiti iżgħar, li joħroġ fil-Klint Baltiku fuq il-kosta u f'postijiet interni. Il-blat Ordovician huwa ffurmat minn fuq għal isfel minn saff oħxon ta' ġebla tal-franka u marl, imbagħad l-ewwel saff ta' argilite segwit minn l-ewwel saff ta' ġebla ramlija u siltstone, u mbagħad saff ieħor ta' ġebla tal-ġir segwit ukoll minn ġebla ramlija u siltstone. X'imkien ieħor fil-belt, blat sedimentarju iebes jinstab biss taħt sedimenti Kwaternarji f'fond li jilħaq 120 m taħt il-livell tal-baħar. Wara l-blat sedimentarju jinsabu l-blat tal-craton Fennoscandian, inklużi gneisses u blat metamorfiku ieħor bi protoliti tal-blat vulkaniku u graniti rapakivi. Dawn il-blat huma ħafna eqdem mill-bqija (età Paleoproterozoika) u ma joħorġu mkien fl-Estonja.

== Klima ==

Tallinn għandha klima kontinentali umda (klassifikazzjoni tal-klima Köppen Dfb) bi sjuf ħfief u bix-xita u xtiewi kesħin u silġ. [40] Ix-xtiewi huma kesħin, iżda ħfief għal-latitudni tiegħu, minħabba l-post kostali tiegħu. It-temperatura medja fi Frar, l-aktar xahar kiesaħ, hija -3.6 °C (25.5 °F). Matul ix-xtiewi, it-temperaturi għandhom it-tendenza li jduru madwar l-iffriżar, iżda perjodi ħfief tat-temp jistgħu jaraw it-temperaturi jaqbżu l-0 °C (32 °F), kultant jilħqu aktar minn 5 °C (41 °F), filwaqt li l-mases tal-arja kiesħa jistgħu jikkawżaw it-temperaturi jonqsu. taħt -18 °C (0 °F) medja ta' 6 ijiem fis-sena. Il-borra hija komuni matul ix-xtiewi, li huma msaħħab [41] u kkaratterizzati minn ammonti baxxi ta' xemx, li jvarjaw minn 20.7 sigħat ta' xemx fix-xahar biss f'Diċembru sa 58.8 sigħat fi Frar. 

Ir-rebbiegħa tibda friska, b'temperaturi ta' ffriżar komuni f'Marzu u April, iżda tisħon gradwalment f'Mejju, meta t-temperaturi bi nhar medja ta' 15.4 °C (59.7 °F), għalkemm it-temperaturi bil-lejl jibqgħu friski, b'medja ta' -3.7 sa 5.2 °C (25.3 °F). ). sa 41.4 °F) minn Marzu sa Mejju. Il-borra hija komuni f'Marzu u tista' sseħħ f'April.

Is-sjuf huma ħfief, b'temperaturi ta' matul il-jum b'medja ta' 19.2 sa 22.2 °C (66.6 sa 72.0 °F) u temperaturi bil-lejl b'medja ta' 9.8 sa 13.1 °C (49.6 sa 55.6 °F) minn Ġunju sa Awwissu. [43] L-iktar xahar sħun huwa ġeneralment Lulju, b'temperatura medja ta' 17.6 °C (63.7 °F). [43] Matul is-sajf, ġranet parzjalment imsaħħab jew ċari huma komuni u huwa l-iktar staġun xemxi, li jvarja minn 255.6 siegħa ta' xemx f'Awwissu sa 312.1 sigħat f'Lulju, għalkemm ix-xita hija ogħla matul dawn ix-xhur. [44] [42] Bħala konsegwenza tal-latitudni għolja tagħha, fis-solstizju tas-sajf, id-dawl tal-jum idum aktar minn 18-il siegħa u 30 minuta.

Il-ħarifa tibda ħafifa, b'medja ta' kuljum ta' Settembru ta' 12.0 °C (53.6 °F) u ssir dejjem aktar kiesħa u imsaħħab lejn l-aħħar ta' Novembru. Fil-partijiet bikrija tal-ħarifa, it-temperaturi tipikament jilħqu 61.0 °F (16.1 °C) u mill-inqas ġurnata' l fuq minn 70 °F (21 °C) f'Settembru. Tard fil-ħarifa, it-temperaturi tal-iffriżar isiru aktar komuni u tista' sseħħ silġ.

Tallinn tirċievi 700 mm (28 pulzieri) ta' preċipitazzjoni kull sena, li hija mqassma b'mod uniformi matul is-sena, għalkemm Marzu, April u Mejju huma l-aktar xhur niexfa, b'medja ta' 35 sa 37 mm (1.4 sa 1, 5 pulzieri), filwaqt li Lulju u Awwissu. huma l-aktar imxarrab. xhur bi 82 sa 85 mm (3.2 sa 3.3 in) ta' preċipitazzjoni. L-umdità medja hija ta' 81%, li tvarja minn għoli ta' 89% għal baxx ta' 69% f'Mejju. [46] Tallinn għandha veloċità medja tar-riħ ta' 3.3 m/s (11-il pied/s), bix-xtiewi jkunu l-aktar riħ (madwar 3.7 m/s (12-il pied/s) f'Jannar) u s-sjuf l-inqas irjiħat, b'madwar 2.7. Sinjorina. s (8.9 pied/s) f'Awwissu. [41] L-estremi jvarjaw minn -31.4 °C (-24.5 °F) fl-10 ta' Jannar, 1987, sa 34.3 °C (93.7 °F) fit-30 ta' Lulju, 1994.

Skont studju tal-2021 ikkummissjonat mis-sit Brittaniku ta' tqabbil tal-prezzijiet Uswitch.com, Tallinn hija l-aktar kapitali Ewropea imprevedibbli f'termini ta' kundizzjonijiet tat-temp, b'punteġġ ġenerali ta' 69/100; il-punteġġ għoli huwa prinċipalment minħabba n-numru kbir ta' ġranet tax-xita fil-belt u l-varjazzjoni fit-tul ta' xemx. Riga u Helsinki klassifikaw it-tieni u t-tielet.

== Distretti amministrattivi ==

[[File:Districts of Tallinn named.svg|thumb|Distretti amministrattivi ta' Tallinn.]]

Tallinn hija suddiviża fi tmien linnaosa (distretti) amministrattivi. Kull distrett għandu ''linnaosa valitsus'' (gvern tad-distrett) li huwa amministrat minn ''linnaosavanem'' (membru anzjan tad-distrett) maħtur mill-gvern tal-belt. Madankollu, ir-rwol tal-gvernijiet tad-distrett mhuwiex li jiggvernaw direttament, iżda huwa limitat biex jipprovdi pariri lill-gvern tal-belt u lill-kunsill tal-belt dwar kwistjonijiet relatati mal-amministrazzjoni tad-distretti rispettivi.

Id-distretti huma amministrativament maqsuma f'84 ''asum'' (sottodistretti bi fruntieri definiti uffiċjalment).

{|  class="wikitable" style="float:right; margin-left:5px; margin-right:0"
|-
!Distrett
!Bandiera
!Stemma
!Popolazzjoni<br>(Novembru 2017)<ref name="registered_population">{{cite web|url=http://www.tallinn.ee/Tallinna-elanike-arv|title=Tallinna elanike arv|trans-title=Number of Tallinn residents|publisher=Tallinn city government|date=1 June 2016|access-date=19 November 2017|language=et}}</ref>
!Erja<ref>{{cite book|author=Tallinn City Government|title=Statistical Yearbook of Tallinn 2016|publisher=Tallinn City Office|location=Tallinn|year=2016|page=35/194|url=http://www.tallinn.ee/est/Tallinn-arvudes-2016.pdf|access-date=10 September 2016|archive-date=13 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170213134111/http://www.tallinn.ee/est/Tallinn-arvudes-2016.pdf|url-status=dead}}</ref>
!Densità
|-
| [[Haabersti]]|| align="center" | [[File:Flag of Haabersti district, Tallinn, Estonia.svg|40px|border]] || align=center | [[File:Haabersti linnaosa vapp.svg|30px]] || align=right | {{formatnum:45339}} || align=right | {{convert|22.26|km²|1|abbr=on}} || align=right | {{Pop density|45339|22.26|km2|sqmi|prec=1}}
|-
| [[Kesklinn, Tallinn|Kesklinn]] (centre) || align="center" | [[File:Kesklinn linnaosa lipp.svg|40px]] || align=center | [[File:Kesklinn linnaosa vapp.svg|30px]]|| align=right | {{formatnum:63406}} || align=right | {{convert|30.56|km²|1|abbr=on}} || align=right | {{Pop density|63406|30.56|km2|sqmi|prec=1}}
|-
| [[Kristiine]]|| align="center" | [[File:Kristiine linnaosa lipp.svg|40px]] || align=center | [[File:Kristiine linnaosa vapp.svg|30px]]|| align=right | {{formatnum:33202}} || align=right | {{convert|7.84|km²|1|abbr=on}} || align=right | {{Pop density|33202|7.84|km2|sqmi|prec=1}}
|-
| [[Lasnamäe]]|| align="center" | [[File:Flag of Lasnamäe district, Tallinn, Estonia.svg|40px|border]] || align=center | [[File:Lasnamäe linnaosa vapp.svg|30px]]|| align=right | {{formatnum:119542}} || align=right | {{convert|27.47|km²|1|abbr=on}} || align=right | {{Pop density|119542|27.47|km2|sqmi|prec=1}}
|-
| [[Mustamäe]]|| align="center" | [[File:Mustamäe linnaosa lipp.svg|40px]] || align=center | [[File:Mustamäe linnaosa vapp.svg|30px]]|| align=right | {{formatnum:68211}} || align=right | {{convert|8.09|km²|1|abbr=on}} || align=right | {{Pop density|68211|8.09|km2|sqmi|prec=1}}
|-
| [[Nõmme]]|| align="center" | [[File:Flag of Nõmme district, Tallinn, Estonia.svg|40px|border]] || align=center | [[File:Nõmme linnaosa vapp.svg|30px]]|| align=right | {{formatnum:39540}} || align=right | {{convert|29.17|km²|1|abbr=on}} || align=right | {{Pop density|39540|29.17|km2|sqmi|prec=1}}
|-
| [[Pirita]]|| align="center" | [[File:Flag of Pirita district, Tallinn, Estonia.svg|40px]] || align=center | [[File:Pirita linnaosa vapp.svg|30px]]|| align=right | {{formatnum:18606}} || align=right | {{convert|18.73|km²|1|abbr=on}} || align=right | {{Pop density|18606|18.73|km2|sqmi|prec=1}}
|-
| [[Põhja-Tallinn]]|| align="center" | [[File:Põhja-Tallinn linnaosa lipp.svg|40px]] || align=center | [[File:Põhja-Tallinn COA.svg|30px]]|| align=right | {{formatnum:60203}} || align=right | {{convert|15.9|km²|1|abbr=on}} || align=right | {{Pop density|60203|15.9|km2|sqmi|prec=1}}
|}

== Demografija ==

Tallinn hija l-[[Lista ta' bliet u rħula fl-Estonja|l-aktar popolati]], [[belt primat|primat]], u [[belt kapitali]] tal-[[Estonja]].

{| class="infobox"  style="float:right"
|colspan="2"|'''L-ikbar gruppi etniċi'''<ref name="pub.stat.ee">{{cite web|url=http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/DataSort.asp?Matrix=PO0222U&timeid=2019112641513&lang=1&noofvar=4&numberstub=3&NoOfValues=1|title=POPULATION, 1 JANUARY by Sex, County, Ethnic nationality and Year|website=pub.stat.ee}}</ref>
|-
! Grupp etniku || Popolazzjoni (2022) || %
|-
|Estonjani || 233,518 || 53.34
|-
|Russi || 149,878 || 34.23
|-
|Ukreni || 15,449 || 3.53
|-
|Belarussi || 6,153 || 1.40
|-
|Finlandiżi || 3,431 || 0.78
|-
|Lhud || 1,405 || 0.32
|-
|Latvjani || 1,343|| 0.34
|-
|Ġermaniżi || 1,219|| 0.28
|-
|Litwani || 1,092|| 0.25
|-
|Armeni|| 1,043 || 0.24
|-
|Tatari || 1,033 || 0.24
|-
|Ażerbajġani|| 1,029|| 0.23
|-
|Pollakki || 940|| 0.21
|-
|Oħrajn || 15,960 || 3.64
|-
|Mhux magħrufa || 4,318 || 0.99
|}

Il-popolazzjoni ta' Tallinn fl-1 ta' Jannar 2021 kienet tlaħħaq l-438,341 ruħ. Hija l-aktar belt popolata u ewlenija fl-Estonja, u d-59 belt l-aktar popolata fl-[[Unjoni Ewropea]].

Skont l-Eurostat, fl-2004, Tallinn kellha wieħed mill-akbar għadd ta' ċittadini mhux tal-UE fi kwalunkwe kapital ta' stat membru tal-UE. Ir-Russi etniċi huma minoranza sinifikanti f'Tallinn, peress li madwar terz tar-residenti tal-belt huma immigranti tal-ewwel u t-tieni ġenerazzjoni mir-Russja u partijiet oħra tal-ex Unjoni Sovjetika; il-biċċa l-kbira tal-immigranti tal-era Sovjetika issa għandhom ċittadinanza Estonjana.

L-Estonjani etniċi kienu jiffurmaw aktar minn 80% tal-popolazzjoni ta' Tallinn qabel it-Tieni Gwerra Dinjija. Mill-2022, l-Estonjani etniċi kienu jiffurmaw aktar minn 53% tal-popolazzjoni. Tallinn kienet waħda miż-żoni urbani importanti industrijali u militari fit-Tramuntana tal-Estonja li matul il-perjodu tal-okkupazzjoni Sovjetika għaddiet minn Russifikazzjoni estensiva tal-kompożizzjoni etnika tagħha minħabba l-influss kbir ta' immigranti mir-Russja u partijiet oħra tal-ex USSR. Inbnew distretti ta' belt kompletament ġodda fejn l-intenzjoni ewlenija tal-awtoritajiet Sovjetiċi kienet li jakkomodaw immigranti li jitkellmu bir-Russu: Mustamäe, Väike-Õismäe, Pelguranna u, l-aktar, Lasnamäe, li fis-snin tmenin saru, u sal-lum illum, f' l-iktar importanti. distrett popolat ta' Tallinn.

Il-lingwa uffiċjali ta' Tallinn hija l-Estonjan. Mill-2011, 50.1% tar-residenti tal-belt kienu kelliema nattivi tal-Estonjan, filwaqt li 46.7% kellhom ir-Russu bħala l-ewwel lingwa tagħhom. Filwaqt li l-Ingliż huwa l-lingwa barranija l-aktar użata mir-residenti ta' Tallinn, hemm ukoll għadd sinifikanti ta' kelliema nattivi Ukrajn u Finlandiż.

<div style="overflow:auto">
{| class="wikitable"  style="font-size: 86%"
! Sena ||1372||1772||1816||1834||1851||1881||1897||1925||1959||1989||2000||2005||2010||2017||2018||2019||2020||2021||2022
|-
! Popolazzjoni
|3,250||6,954||12,000||15,300||24,000||45,900||58,800||119,800||283,071||478,974||400,378||401,694||406,703||426,538||430,805||434,562||437,619||438,341|437,811
|}
</div>

== Reliġjon ==

Reliġjon f'Tallinn (fl-2021):

  Mhux affiljat (64.4 %)
  Ortodossi u Twemmin Qadim (23.8 %)
  Luterani (6.0 %)
  Kattoliċi (1.15 %)
  Insara oħra (1.7 %)
  Musulmani (1.15 %)
  Reliġjonijiet oħra jew Mhux magħrufa (1.8 %)

== Ekonomija ==

[[File:Rotermann Quarter.jpg|thumb|Id-distrett tan-negozju ta' Rotermann.]]

Tallinn għandha ekonomija diversifikata ħafna b'saħħiet partikolari fit-teknoloġija tal-informazzjoni, it-turiżmu u l-loġistika. Aktar minn nofs il-PGD tal-Estonja huwa ġġenerat f'Tallinn. Fl-2008, il-PGD per capita ta' Tallinn kien ta' 172 % tal-medja Estonjana. Minbarra l-funzjonijiet fit-tul bħala port tal-baħar u belt kapitali, Tallinn rat l-iżvilupp ta' settur tat-teknoloġija tal-informazzjoni; fil-ħarġa tagħha tat-13 ta' Diċembru 2005, The New York Times ikkaratterizzat lill-Estonja bħala "tip ta' Silicon Valley fuq il-Baħar Baltiku". Waħda mill-ibliet aħwa ta' Tallinn hija l-belt ta' Silicon Valley ta' Los Gatos, California.Skype hija waħda mill-aktar start-ups magħrufa Estonjani li joriġinaw minn Tallinn. Ħafna kumpaniji ġodda oriġinaw mill-Istitut taċ-Ċibernetika. F'dawn l-aħħar snin, [ meta? ] Tallinn gradwalment saret waħda miċ-ċentri tal-IT ewlenin tal-Ewropa, biċ-Ċentru Kooperattiv ta' Eċċellenza ta' Difiża Ċibernetika tan-NATO (CCD COE), eu-LISA, l-Aġenzija Diġitali tal-UE u ċentri ta' żvilupp tal-IT minn korporazzjonijiet kbar, bħal TeliaSonera. u Kuehne + Nagele huma bbażati fil-belt. Inkubaturi iżgħar ta' start-up bħal Garage48 u Game Founders għenu timijiet ta' appoġġ fl-Estonja u madwar id-dinja li qed ifittxu appoġġ, żvilupp u opportunitajiet ta' netwerking.

Tallinn tirċievi 4.3 miljun viżitatur fis-sena, [63] ċifra li kibret b'mod kostanti matul l-aħħar għaxar snin. Il-Finlandiżi huma speċjalment komuni f'Tallinn; [64] Bħala medja, bejn 20,000 u 40,000 turist Finlandiż iżuru l-belt bejn Ġunju u Ottubru. [65] Il-biċċa l-kbira tal-viżitaturi jiġu mill-Ewropa, għalkemm Tallinn ġiet ukoll dejjem aktar miżjura mit-turisti mir-reġjun tal-Ażja-Paċifiku. Il-port tal-passiġġieri ta' Tallinn huwa wieħed mid-destinazzjonijiet tal-kruċieri l-aktar traffikużi fil-Baħar Baltiku, u jservi aktar minn 520,000 passiġġier tal-kruċieri fl-2013.

Eesti Energia, il-kumpanija nazzjonali tal-enerġija, [68] ; Elering, l-operatur tas-sistema nazzjonali tat-trażmissjoni tal-enerġija elettrika; Eesti Gaas, id-distributur nazzjonali tal-gass naturali; Alexela Group, l-akbar kumpanija privata tal-enerġija tal-pajjiż, għandha l-kwartieri ġenerali f'Tallinn.

Tallinn huwa ċ-ċentru finanzjarju tal-Estonja u wkoll ċentru ekonomiku b'saħħtu fir-reġjun Skandinav-Baltiku. Ħafna banek ewlenin, bħal SEB, Swedbank, u Nordea, għandhom l-uffiċċji lokali tagħhom f'Tallinn. LHV Pank, bank tal-investiment Estonjan, għandu l-kwartieri ġenerali korporattivi tiegħu f'Tallinn. Il-Borża ta' Tallinn, parti mill-Grupp NASDAQ OMX, hija l-unika borża regolata fl-Estonja.

Il-Port ta' Tallinn huwa wieħed mill-akbar portijiet fir-reġjun tal-Baħar Baltiku, filwaqt li l-akbar port tal-merkanzija tal-Estonja, il-Port ta' Muuga, li huwa operat mill-istess entità kummerċjali, jinsab fil-belt ġirien ta' Maardu. Il-Port tal-Belt il-Qadima ilu magħruf bħala port konvenjenti minn żminijiet medjevali, iżda llum l-operazzjonijiet tal-merkanzija huma mċaqalqa lejn il-Port tat-Tagħbija ta' Muuga u l-Port tan-Nofsinhar ta' Paldiski. Mill-2010, kien għad hemm flotta żgħira ta' bastimenti tat-tkarkir tal-oċeani li joperaw minn Tallinn. L-industriji ta' Tallinn jinkludu l-bini tal-vapuri, il-bini tal-magni, l-ipproċessar tal-metall, l-elettronika, u l-manifattura tat-tessuti. BLRT Group għandu l-kwartieri ġenerali tiegħu u xi sussidjarji f'Tallinn. Air Maintenance Estonja u AS Panaviatic Maintenance, it-tnejn ibbażati fl-Ajruport ta' Tallinn, jipprovdu servizzi ta' MRO għall-inġenji tal-ajru, u jespandu ħafna l-operazzjonijiet tagħhom f'dawn l-aħħar snin. Liviko, il-produttur tal-likur ta' fama internazzjonali Vana Tallinn, huwa wkoll ibbażat f'Tallinn. Il-kwartieri ġenerali ta' Kalev, kumpanija tal-ħelu u parti mill-konglomerat industrijali Orkla Group, tinsab f'Lehmja, qrib it-tarf tax-Xlokk tal-belt. L-Estonja tinsab fit-tielet post fl-Ewropa f'termini ta' spazju ta' shopping mall għal kull abitant, qabel l-Isvezja u t-tieni biss għan-Norveġja u l-Lussemburgu.

=== Kwartieri ġenerali notevoli  ===

Fost l-oħrajn:

* Iċ-Ċentru ta' Eċċellenza ta' Difiża Ċibernetika Kooperattiva tan-NATO (CCDCOE); 
* eu-LISA, l-Aġenzija Ewropea għall-ġestjoni operattiva ta' sistemi tal-IT fuq skala kbira fl-oqsma tal-libertà, tas-sigurtà u tal-ġustizzja hija bbażata f'Tallinn.

* Skype għandu ċ-ċentru tal-iżvilupp tas-softwer tiegħu li jinsab f'Tallinn.
* Telia Company għandha ċ-ċentru tal-iżvilupp tal-IT tagħha li jinsab f'Tallinn.
* Kuehne + Nagel għandu ċ-ċentru tal-IT tiegħu li jinsab f'Tallinn.
* Arvato Financial Solutions għandha ċ-ċentru globali tagħha għall-iżvilupp u l-innovazzjoni tal-IT li jinsab f'Tallinn.
* Ericsson għandha waħda mill-akbar faċilitajiet ta' produzzjoni tagħha fl-Ewropa li tinsab f'Tallinn, li hija ffukata fuq il-produzzjoni ta' tagħmir tal-komunikazzjoni 4G.
* Equinor ħabbar it-trasferiment taċ-ċentru finanzjarju tal-grupp għal Tallinn.
* Invita
* Alexela
* LHV

== Edukazzjoni ==

[[File:Tallinn University of Technology.png|thumb|Il-bini tal-Università tat-Teknoloġija ta' Tallinn.]]

L-istituzzjonijiet tal-[[edukazzjoni]] għolja u x-xjenza jinkludu:

* Skola Baltika tal-Films u l-Midja

* Akkademja tal-Arti Estonjana

* Akkademja Estonjana tax-Xjenzi tas-Sigurtà
* Akkademja Estonjana tal-Mużika u t-Teatru
* Skola tan-Negozju Estonjana
* Akkademja Marittima Estonjana
* Istitut tat-Teoloġija tal-Knisja Luterana Evanġelika Estonjana
* Istitut Nazzjonali tal-Kimika Fiżika u l-Bijofiżika
* L-Università ta' Tallinn
* L-Università tat-Teknoloġija ta' Tallinn
* L-Università tax-Xjenzi Applikati ta' Tallinn.

== Kultura ==

Tallinn kienet il-[[Kapitali Ewropea tal-Kultura]] fl-2011, flimkien ma' Turku, il-Finlandja.

Tallinn was the European Capital of Culture in 2011, together with Turku, Finland.

Tallin fue la Capital Europea de la Cultura en 2011, junto con Turku, Finlandia.

=== Mużewijiet ===

[[File:Kadrioruloss1.jpg|thumb|Il-Mużew tal-Arti Estonjan fil-Palazz Kadriorg.]]

Tallinn hija dar għal aktar minn 60 mużew u galleriji. Ħafna minnhom jinsabu f'Kesklinn, id-distrett ċentrali tal-belt, u jkopru l-istorja rikka ta' Tallinn.

Wieħed mill-mużewijiet storiċi l-aktar li jżuruha nies f'Tallinn huwa l-Mużew tal-Istorja tal-Estonja, li jinsab fis-Sala tal-Għaqda l-Kbira f'Vanalinn, il-parti l-qadima tal-belt. Ikopri l-istorja tal-Estonja minn żminijiet preistoriċi sa tmiem is-seklu 20. Jikkaratterizza films u wirjiet interattivi li juru kif l-Estonjani għexu u għexu.

[[File:Kadrioru lossikompleksi köögihoone, A.Weizenbergi 28 (1).jpg|thumb|Il-Mużew Mikkel.]]

Il-Mużew Marittimu Estonjan joffri ħarsa ġenerali lejn il-passat marittimu tan-nazzjon. Il-mużew jinsab fil-Belt il-Qadima, ġewwa waħda mill-istrutturi difensivi antiki ta' Tallinn: it-Torri ta' Fat Margaret. [83] Mużew storiku ieħor li jista' jinstab fil-belt il-qadima, eżatt wara t-Town Hall, huwa l-Mużew tal-Belt ta' Tallinn. Ikopri l-istorja ta' Tallinn minn żminijiet preistoriċi sal-1991, meta l-Estonja reġgħet kisbet l-indipendenza tagħha. Il-Mużew tal-Belt ta' Tallinn għandu disa' dipartimenti u mużewijiet oħra fil-belt, wieħed minnhom huwa l-Mużew tal-Fotografija ta' Tallinn, li jinsab ukoll eżatt wara l-Sala tal-Belt. Għandu wirja permanenti li tkopri 100 sena ta' fotografija fl-Estonja.

Il-Mużew Vabamu tal-Impjiegi u l-Libertà tal-Estonja jinsab f'Kesklinn (id-distrett ċentrali). Ikopri l-51 sena (1940-1991) meta l-Estonja kienet okkupata mill-ex Unjoni Sovjetika u l-Ġermanja Nażista. Mhux il-bogħod hemm mużew ieħor relatat mal-okkupazzjoni Sovjetika tal-Estonja, il-Mużew tal-KGB, li jokkupa t-23 sular tas-Sokos Hotel Viru. Għandu tagħmir, uniformijiet u dokumenti tal-aġenti tas-Servizz Sigriet Russu.

Il-belt hija wkoll dar għall-Mużew Estonjan tal-Istorja Naturali u l-Mużew tal-Kura tas-Saħħa, it-tnejn li huma jinsabu fil-Belt il-Qadima. Il-Mużew tal-Istorja Naturali fih diversi esebiti tematiċi li jipprovdu ħarsa ġenerali tal-ħajja selvaġġa tal-Estonja u tad-dinja. Il-Mużew tal-Kura tas-Saħħa għandu esebiti li jkopru l-anatomija tal-bniedem, il-kura tas-saħħa, u l-istorja tal-mediċina fl-Estonja.

Tallinn hija dar għal diversi mużewijiet tal-arti u tad-disinn. Il-Mużew tal-Arti Estonjan, l-akbar mużew tal-arti fl-Estonja, jikkonsisti f'erba' fergħat: Mużew tal-Arti Kumu, Mużew tal-Arti Kadriorg, Mużew Mikkel u Mużew Niguliste. Il-Mużew tal-Arti Kumu jippreżenta l-akbar kollezzjoni ta' arti kontemporanja u moderna fil-pajjiż. Turi wkoll arti Estonjana mill-bidu tas-seklu 18. Dawk li huma interessati fl-arti tal-Ewropa tal-Punent u Russa jistgħu jgawdu l-kollezzjonijiet tal-Mużew tal-Arti Kadriorg, li jinsab fil-Palazz Kadriorg, bini Barokk mill-isbaħ imtella' minn Pietru l-Kbir, li jaħżen u jesibixxi madwar 9,000 xogħol tal-arti mill- Sekli 16 sa 20. Il-Mużew Mikkel, f'Kadriorg Park, juri kollezzjoni ta' arti prinċipalment tal-Punent: ċeramika Ċiniża u porċellana mogħtija minn Johannes Mikkel fl-1994. Il-Mużew Niguliste jokkupa l-ex Knisja ta' San Nikola; juri kollezzjonijiet ta' arti ekkleżjastika storika li jkopru kważi seba' sekli, mill-Medju Evu sal-arti ta' wara r-Riforma.

Dawk li huma interessati fid-disinn u l-arti applikata jistgħu jgawdu l-kollezzjoni ta' disinji Estonjani kontemporanji tal-Mużew tal-Arti Applikata u d-Disinn tal-Estonja. Juri sa 15,000 biċċa xogħol magħmula fl-arti tat-tessuti, ċeramika, porċellana, ġilda, ħġieġ, dehbijiet, deheb, għamara u disinn tal-prodott. Biex jesperjenza wirjiet aktar rilassati u orjentati lejn il-kultura, wieħed jista' jmur lejn il-Mużew tal-Kultura tax-Xorb tal-Estonja. Dan il-mużew juri d-distillerija storika Luscher & Matiesen, kif ukoll l-istorja tal-produzzjoni tal-alkoħol Estonjan.

=== Lauluväljak  ===

[[File:Bernt Notke Danse Macabre.jpg|thumb|''Danse Macabre'' ta' Bernt Notke għall-wiri fil-Knisja ta' San Nikola.]]

=== Festival Estonjan tal-Kanzunetta  ===

Il-Festival Estonjan tal-Kanzunetta (bl-Estonjan: Laulupidu) huwa wieħed mill-akbar avvenimenti korali fid-dinja [verifika meħtieġa], elenkat mill-UNESCO bħala Kapolavur tal-Wirt Orali u Intanġibbli tal-Umanità. Dan isir kull ħames snin f'Lulju fuq il-bażi tal-Festival tal-Kanzunetta ta' Tallinn (Lauluväljak) fl-istess ħin mal-Festival taż-Żfin Estonjan. Il-kor tal-ensemble kien magħmul minn aktar minn 30,000 kantant li jtellgħu għal udjenza ta' 80,000.

L-Estonjani għandhom waħda mill-akbar kollezzjonijiet ta' kanzunetti folkloristiċi fid-dinja [ħtieġa ta' verifika], b'rekords bil-miktub ta' madwar 133,000 kanzunetta folkloristika. Mibda fl-1987, ċiklu ta' dimostrazzjonijiet tal-massa b'kant spontanju ta' kanzunetti u innijiet nazzjonali li kienu strettament ipprojbiti matul is-snin ta' okkupazzjoni Sovjetika biex jirreżistu l-oppressjoni b'mod paċifiku. F'Settembru tal-1988, rekord ta' 300,000 ruħ, aktar minn kwart tal-Estonjani kollha, inġabru f'Tallinn għal festival tal-kanzunetti.

=== Tallinn Black Nights Film Festival  ===

Il-Festival tal-Films Tallinn Black Nights (l-Estonjan: Pimedate Ööde Filmifestival, jew PÖFF), huwa festival tal-films annwali li ilu jsir mill-1997 f'Tallinn, il-kapitali tal-Estonja. PÖFF huwa l-uniku festival fir-reġjun Nordiku u Baltiku akkreditat mill-FIAPF (Federazzjoni Internazzjonali tal-Assoċjazzjonijiet tal-Produtturi tal-Films) li jorganizza programm ta' kompetizzjoni internazzjonali fir-reġjun Nordiku u Baltiku ma' 14-il festival ieħor mhux speċjalizzat, bħal Cannes, Berlin, Venezja. B'aktar minn 250 karatteristika film li jintwerew kull sena u aktar minn 77,500 attendenza (2014), PÖFF huwa wieħed mill-akbar avvenimenti tal-films tal-Ewropa ta' Fuq u avvenimenti kulturali fl-Estonja fl-istaġun tax-xitwa. Matul id-19-il edizzjoni tiegħu fl-2015, il-festival wera aktar minn 600 film (inkluż aktar minn 250 film minn 80 pajjiż), b'aktar minn 900 wiri għal udjenza ta' aktar minn 80,000 ruħ, kif ukoll aktar minn 700 mistieden u ġurnalist akkreditati. minn 50 pajjiż. Fl-2010, il-festival kellu ċ-ċerimonja tal-Premjijiet tal-Films Ewropej f'Tallinn.

== Gastronomija  ==

[[File:Kiluvõileib.IMG 4378.JPG|thumb|L-akbar kiluvõileib fid-dinja, twila madwar 20 metru, fil-Pjazza tal-Belt ta' Tallinn fil-15 ta' Mejju 2014.]]

Il-gastronomija tradizzjonali ta' Tallinn tirrifletti t-tradizzjonijiet kulinari tat-Tramuntana tal-Estonja, ir-rwol tal-belt bħala port tas-sajd, u influwenzi storiċi Ġermaniżi. Bosta kafetteriji kellhom rwol importanti fil-ħajja soċjali tal-belt mis-seklu 19, kif ukoll bars, speċjalment fid-distrett ta' Kesklinn.

L-industrija tal-martsipan f'Tallinn għandha storja twila ħafna. Il-produzzjoni tal-martsipan bdiet fil-Medju Evu, kważi fl-istess ħin f'Tallinn (Reval) u Lübeck, it-tnejn bliet membri tal-Lega Anseatika. Fl-1695, il-marżipan kien imsemmi bħala mediċina, taħt id-denominazzjoni Panis Martius, fil-listi tal-prezzijiet tal-Ispiżerija tal-Belt ta' Tallinn. L-era moderna tal-martsipan f'Tallinn bdiet fl-1806, meta l-pastizer Svizzeru Lorenz Caviezel waqqaf il-ħelu tiegħu fi Triq Pikk. Fl-1864, inxtrat u twessa' minn Georg Stude u issa hija magħrufa bħala l-kafetterija Maiasmokk. Fl-aħħar tas-seklu 19, il-figurini tal-martsipan magħmulin mid-dulċiera ta' Tallinn ġew fornuti lill-familja imperjali Russa. 

Forsi l-aktar dixx simboliku tal-frott tal-baħar ta' Tallinn huwa vürtsikilu ("laċċa pikkanti"): laċċa mielaħ imnaddfin b'sett distintiv ta' ħwawar inkluż bżar iswed, allspice, u qronfol. It-teħid tradizzjonali tal-vürtsikilu huwa maħsub li oriġinat fil-periferija tal-belt. Fl-1826, in-negozjanti ta' Tallinn esportaw 40,000 landa vürtsikilu lejn San Pietruburgu. Dixx assoċjat mill-qrib huwa kiluvõileib ("ħobż tal-butir ta' l-isprat"): sandwich tradizzjonali ta' ħobż tas-segala b'wiċċ miftuħ miksi b'saff ta' butir u vürtsikilu bħala topping. Flieli tal-bajd mgħolli u ħwawar kulinari huma ingredjenti addizzjonali fakultattivi. Ix-xarbiet alkoħoliċi prodotti fil-belt jinkludu birra, vodka u likuri (bħal Vana Tallinn eponymous). In-numru ta' birreriji tal-birra artiġjana kiber konsiderevolment f'Tallinn matul l-aħħar għaxar snin, u daħal fis-swieq lokali u reġjonali.

== Turiżmu ==

Dak li possibilment jista' jitqies bħala l-attrazzjonijiet ewlenin ta' Tallinn huma fil-Belt il-Qadima ta' Tallinn (maqsuma f'“belt t'isfel” u l-Għolja ta' Toompea), li faċilment tiġi esplorata bil-mixi. Il-partijiet tal-Lvant tal-belt, partikolarment id-distretti ta' Pirita (bil-Kunvent ta' Pirita) u Kadriorg (bil-Palazz Kadriorg), huma wkoll destinazzjonijiet popolari, u l-Mużew tal-Arja Miftuħ tal-Estonja f'Rocca al Mare, lejn il-punent mill-belt, jippreserva aspetti tal-kultura rurali Estonjana. u arkitettura Subborgi storiċi tal-injam bħal Kalamaja, Pelgulinn, Kassisaba, u Kelmikülay, u żoni industrijali rivitalizzati bħal Rotermanni Quarter, Noblessner, u Dvigatel huma wkoll postijiet uniċi biex iżuru.

=== Toompea ===

[[File:Stenbock House.jpg|thumb|Il-Villa ta' Stenbock fuq l-Għolja ta' Toompea hija s-sede uffiċjali tal-Gvern Estonjan.]]

Din iż-żona darba kienet belt kważi separata, imsaħħaħ ħafna, u dejjem kienet is-sede ta' kwalunkwe qawwa li ħakmet l-Estonja. L-għoljiet tokkupa sit faċilment difiżi li jagħti ħarsa lejn id-distretti tal-madwar. L-attrazzjonijiet ewlenin huma l-Kastell medjevali ta' Toompea (li llum fih il-Parlament Estonjan, ir-Riigikogu), il-Katidral Luterana ta' Santa Marija, magħrufa wkoll bħala l-Knisja tal-Koppla (l-Estonjan: Toomkirik), u l-Katidral Ortodoss Russu Alexander Nevsky.

=== All-linn ===

Din iż-żona hija waħda mill-ibliet medjevali l-aħjar ippreservati fl-Ewropa u l-awtoritajiet ikomplu bir-riabilitazzjoni tagħha. Sights ewlenin jinkludu l-Pjazza tal-Belt (Estonjan: Raekoja plats), il-ħajt tal-belt u t-torrijiet (partikolarment "Fat Margaret" u "Kiek in de Kök"), kif ukoll diversi knejjes medjevali, inkluża dik ta' Saint Olaf, dik ta' Saint Nikola u l-Knisja tal-Ispirtu s-Santu. Il-Katidral Kattoliku ta' San Pietru u San Pawl jinsab ukoll fil-Belt t'Isfel.

=== Kadriorg ===

Kadriorg jinsab 2 kilometri (1.2 mil) fil-lvant taċ-ċentru tal-belt u huwa moqdi minn karozzi tal-linja u trams. Il-Palazz Kadriorg, l-ex palazz ta' Pietru l-Kbir, mibni eżatt wara l-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana, issa jospita d-dipartiment tal-arti barranija tal-Mużew tal-Arti Estonjan, ir-residenza presidenzjali, u l-artijiet tal-madwar jinkludu ġonna formali u boskijiet.

Il-bini ewlieni tal-Mużew tal-Arti Estonjan, Kumu (Estonjan: Kunstimuuseum, Mużew tal-Arti), inbena fl-2006 u jinsab f'Kadriorg Park. Fiha fiha kollezzjoni enċiklopedika ta' arti Estonjana, inklużi pitturi ta' Carl Timoleon von Neff, Johann Köler, Eduard Ole, Jaan Koort, Konrad Mägi, Eduard Wiiralt, Henn Roode, u Adamson-Eric, fost oħrajn.

=== Pirita ===

Dan id-distrett kostali jinsab 2 kilometri oħra fil-grigal ta' Kadriorg. Il-marina nbniet għall-Olimpjadi ta' Moska tal-1980 u d-dgħajjes jistgħu jinkrew fix-Xmara Pirita. Żewġ kilometri ġewwa hemm il-Ġonna Botaniċi u t-Torri tat-Televiżjoni ta' Tallinn.

== Trasport ==

=== Trasport urban ===

[[File:TTTK 502 in Pärnu highway.JPG|thumb|Tramm CAF f'Tallinn (triq Pärnu maantee) fl-2018.]]

Il-belt topera sistema ta' rotot tal-karozzi tal-linja (73 linja), tram (4 linji) u trolleybus (4 linji) għad-distretti kollha; is-sistema tat-tramm twila 33 kilometru (21 mi) [102] hija l-uniku netwerk tat-tramm fl-Estonja. Tintuża sistema ta' tariffa fissa. Is-sistema tal-biljetti hija bbażata fuq karti RFID imħallsa minn qabel disponibbli fil-gabbani u l-uffiċċji tal-posta. F'Jannar 2013, Tallinn saret l-ewwel kapitali Ewropea li offriet servizz ta' xarabank, tram u trolleybus b'xejn fil-limiti tal-belt. Dan is-servizz huwa disponibbli għar-residenti li jirreġistraw mal-muniċipalità.

=== Ajruport ===

L-Ajruport Lennart Meri Tallinn huwa madwar 4 kilometri (2 mili) mill-Pjazza tal-Belt (Raekoja plats). Hemm tramm (numru tal-linja: 4) u konnessjoni tax-xarabank lokali bejn l-ajruport u t-tarf taċ-ċentru tal-belt (bus numru 2). L-eqreb stazzjon tal-ferrovija, Ülemiste, huwa biss 1.5 km (0.9 mi) mill-ajruport. Il-kostruzzjoni tas-sezzjoni l-ġdida tal-ajruport bdiet fl-2007 u tlestiet fis-sajf tal-2008.

=== Laneċ ===

[[File:Old City Harbour, Tallinn.jpg|thumb|Il-port ta' Tallinn huwa wieħed mill-aktar portijiet traffikużi tal-passiġġieri u tal-kruċieri fit-Tramuntana tal-Ewropa, b'aktar minn 10 miljun passiġġier fl-2016.]]

Diversi operaturi tal-laneċ, Viking Line, Tallink u Eckerö Line, jgħaqqdu Tallinn ma' Ħelsinki, Mariehamn, Stokkolma u San Pietruburgu. Il-linji tal-passiġġieri jgħaqqdu Tallinn ma 'Ħelsinki (83 km (52 mi) fit-tramuntana ta' Tallinn) f'madwar 2-3.5 sigħat bil-vapur tal-kruċiera.

=== Ferroviji ===

[[File:Balti jaam.JPG|thumb|Pjattaforma tal-ferrovija fl-istazzjon Baltiku f'Tallinn.]]

Il-kumpanija tal-ferrovija Elron topera servizzi tal-ferrovija minn Tallinn għal Tartu, Valga, Türi, Viljandi, Tapa, Narva, Koidula. Xarabankijiet huma wkoll disponibbli għal dawn kollha u destinazzjonijiet oħra fl-Estonja, kif ukoll San Pietruburgu fir-Russja u Riga, il-Latvja. Il-kumpanija ferrovjarja Russa topera servizz internazzjonali ta' kuljum tal-ferrovija sleeper bejn Tallinn u Moska.

Tallinn għandha wkoll servizz ferrovjarju għall-vjaġġaturi li jibda mill-istazzjon tal-ferrovija prinċipali ta' Tallinn f'żewġ direzzjonijiet ewlenin: lejn il-Lvant (Aegviidu) u destinazzjonijiet varji tal-Punent (Pääsküla, Keila, Riisipere, Turba, Paldiski u Kloogaranna). Dawn huma linji elettrifikati u jintużaw mill-kumpanija ferrovjarja Elron. L-unitajiet Stadler FLIRT EMU u DMU ilhom fis-servizz minn Lulju 2013. L-ewwel servizz ferrovjarju elettrifikat f'Tallinn infetaħ fl-1924 minn Tallinn sa Pääsküla, distanza ta' 11.2-il km (7.0 mi).

Il-proġett Rail Baltica, li se jgħaqqad Tallinn ma' Varsavja permezz tal-Latvja u l-Litwanja, se jgħaqqad lil Tallinn mal-bqija tan-network ferrovjarju Ewropew. Ġiet proposta mina taħt l-ilma bejn Tallinn u Ħelsinki, għalkemm għadha f'fażi ta' ppjanar.

=== Awtostradi ===

L-awtostrada Via Baltica (parti mir-rotta Ewropea E67 minn Ħelsinki għal Praga) tgħaqqad lil Tallinn mal-fruntiera bejn il-Litwanja u l-Polonja permezz tal-Latvja. Rotot tal-karozzi tal-linja frekwenti u bi prezz raġonevoli jgħaqqdu Tallinn ma' partijiet oħra tal-Estonja.

== Bliet ġemellati ==

*{{flagicon|USA}} [[Annapolis, Maryland|Annapolis]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]
*{{flagicon|GBR}} [[Dartford]], ir-[[Renju Unit]]
*{{flagicon|BEL}} [[Ghent]], il-[[Belġju]]
*{{flagicon|NED}} [[Groningen]], l-[[Pajjiżi l-Baxxi]]
*{{flagicon|GER}} [[Kiel]], il-[[Ġermanja]]
*{{flagicon|UKR}} [[Kiev|Kyiv]], l-[[Ukrajna]]
*{{Flagicon|FIN}} [[Kotka]], il-[[Finlandja]]
*{{flagicon|SWE}} [[Muniċipalità ta' Malmö|Malmö]], l-[[Żvezja|Iżvezja]]
*{{flagicon|LVA}} [[Riga]], il-[[Latvja]]
*{{flagicon|GER}} [[Schwerin]], il-[[Ġermanja]]
*{{flagicon|ITA}} [[Venezja]], l-[[Italja]]
*{{flagicon|LTU}} [[Vilnius]], il-[[Litwanja]]
*{{flagicon|TUR}} [[Elazıg]], it-[[Turkija]]

== Gallerija ==
<gallery mode="packed">
File:Revals segl.svg|Reval tarka/Seal of Reval/escudo de/do Reval, 1340
File:Tallinn Vana Toomas 1530 (2009).JPG|Il-veletta tat-temp l-Antik Thomas tpoġġa fuq il-[[Tallinn Town Hall]] fl-1530 u hija l-gwardjan simboliku tal-belt/The Old Thomas weather vane was put on top of [[Tallinn Town Hall]] in 1530 and is the city's symbolic guardian/La veleta Viejo Thomas se colocó encima del [[Ayuntamiento de Tallin]] en 1530 y es el guardián simbólico de la ciudad.
File:Ayuntamiento, vistas panorámicas desde Toompea, Tallin, Estonia, 2012-08-05, DD 21.JPG|City Hall, veduta panoramika minn Toompea, Tallinn, Estonja, 5 ta’ Awwissu, 2012/Night view of Tallinn's city center in August 5, 2012/Ayuntamiento, vistas panorámicas desde Toompea, Tallin, Estonia, Agosto 5 de 2012.
File:Iglesia de San Nicolás, Tallinn, Estonia, 2012-08-05, DD 06.JPG|Knisja ta’ San Nikola, mibnija 1230–1275/St. Nicholas' Church, built 1230–1275/Iglesia de San Nicolás, construida entre 1230 y 1275.
File:Estonia 1479 - Alexander Nevsky Cathedral.jpg|Katidral Alexander Nevsky, mibni 1894–1900/Alexander Nevsky Cathedral, built 1894–1900/Catedral de Alexander Nevsky, construida entre 1894 y 1900.
File:MustpeadeVennaskonnaHooned.Tallinn.jpg|Dar tal-Fratellanza tal-Blackheads/House of the Brotherhood of Blackheads/Hogar de la Hermandad de las Cabezas Negras.
File:Viru väravad 1.jpg|Bieb tal-Viru, daħla għall-Belt il-Qadima. Żewġ torrijiet li kien fadal li kienu parti minn sistema akbar ta’ bibien tas-seklu 14/Viru Gate, entrance to the Old Town. Two remaining towers that were part of a larger 14th-century gate system/Puerta Viru, entrada al Casco Antiguo. Dos torres restantes que formaban parte de un sistema de puertas más grande del siglo XIV.
File:Farmacia del Ayuntamiento, Tallin, Estonia, 2012-08-05, DD 02.JPG|Ir-Raeapteek, mibni fl-1422, huwa wieħed mill-eqdem spiżeriji li għaddejjin kontinwament fl-Ewropa/The Raeapteek, built in 1422, is one of the oldest continuously running pharmacies in Europe/El Raeapteek, construido en 1422, es una de las farmacias en funcionamiento continuo más antiguas de Europa.
File:07-06-21-tallinn-by-RalfR-144.jpg|Kiek in de Kök torri tad-difiża/Kiek in de Kök defence tower/Torre de Defenza de Kiek in de Kök
File:Plaza de la Torre, Tallinn, Estonia, 2012-08-05, DD 02.JPG|Ħajt tal-belt b'wirja temporanja tal-ġnien/City wall with temporary garden exhibition/Muralla con exposición temporal de jardines.
File:Pikk Hermann, Tallin, Estonia, 2012-08-11, DD 13.JPG|Pikk Hermann (Toompea).
File:Kadrioru loss a*.jpg|Palazz Kadriorg/Kadriorg Palace/Palacio de Kadriorg.
File:Pirita kloostri varemed kalmistuga.jpg|Il-fdalijiet tal-Kunvent tal-Pirita/The ruins of Pirita Convent/Las ruinas del convento de Pirita.
File:Nordica Canadair CRJ-900ER.jpg|Inġenju tal-ajru Nordica (linja tal-ajru) li jinżel fl-Ajruport ta’ Tallinn/A Nordica (airline) aircraft landing at Tallinn Airport/Un avión de Nordica (aerolínea) aterrizando en el Aeropuerto de Tallin/Um pouso de avião da Nordica (companhia aérea) no aeroporto de Tallinn.
File:Tallinn-Tornimae.jpg|Qasam tan-negozju Tornimäe/Tornimäe business area/Zona de negocios de Tornimäe
File:Musée de plein air (Tallinn) (7644656256).jpg|Mużew tal-Arja Miftuħ tal-Estonja/Estonian Open Air Museum/Museo de Aire abierto de Estonia.
File:Tallinn Glehn Castle.jpg|Kastell Glehn/Glehn Castle/Castillo de Glehn/Castello de Glenh
</gallery>

== Nies notevoli ==

=== Qabel l-1900 ===

[[File:Anton Hansen Tammsaare, 000290.jpg|thumb|140px|[[A. H. Tammsaare]]]]
[[File:Marie Underi portree, Ants Laikmaa, TKM TR 19607 A 1871 (cropped).jpg|thumb|140px|[[Marie Under]], 1915]]

* [[Michael Sittow]] (madwar 1469–1525), pittur imwieled fl-Estonja. Huwa tħarreġ fit-tradizzjoni tal-pittura Olandiża Bikrija, pittur Fjamming sinifikanti tal-era.
* Konti [[Jacob De la Gardie]] (1583–1652), statista u marixxall tal-Isvezja
* [[Magnus Gabriel De la Gardie]] (1622–1686), statista u militari Svediż<ref>{{Cite EB1911|wtitle=De la Gardie, Magnus Gabriel, Konti | volum= 7 |l-aħħar= Bain |l-ewwel= Robert Nisbet |author-link= Robert Nisbet Bain| paġni = 941&ndash;942 |qasir= 1}}</ref>
* [[Jacob Johan Hastfer]] (1647–1695), uffiċjal u gvernatur tal-provinċja ta' [[Livonia Svediża|Livonia]] bejn l-1687 u l-1695
* [[Otto von Kotzebue]] (1787–1846), uffiċjal Russu u navigatur fin-Navy Imperjali Russa. Esplorajt l-Oċeanja.<ref>{{Cite EB1911|wtitle= Kotzebue, Otto von |volum= 15 | paġna = 920 |short=1 }}</ref>
* [[Alexander Friedrich von Hueck]] (1802–1842), professur tal-[[anatomija]] fl-[[Università ta’ Tartu|Università ta' Tartu]], [[estofilu]] notevoli
* [[Franz Anton Schiefner]] (1817–1879), [[Ġermaniżi Baltiċi|Ġermaniż Baltiku]] lingwistiku u [[Tibetoloġija|tibetologu]]<ref>{{Cite EB1911|wtitle= Schiefner, Franz Anton | volum = 24 | paġna = 323 |qasir= 1}}</ref>
* [[Julius Iversen|Julius Gottlieb Iversen]] (1823–1900), [[Phaleristics|phalerist]] u professur tal-Grieg u l-Latin
* [[Carl Hiekisch|Carl Wilhelm Hiekisch]] (1840–1901), ġeografi
* [[Edmund Russow|Edmund August Friedrich Russow]] (1841–1897), bijologu, riċerkatur tal-[[anatomija tal-pjanti]] u l-[[istoloġija]]
* [[TO. H. Tammsaare|Anton Hansen]] (psewdonimu A. H. Tammsaare) (1878–1940), kittieb. Il-pentaloġija tiegħu ''Verità u Ġustizzja'' (''Tõde ja õigus'') hija meqjusa bħala "Ir-Rumanz Estonjan".
* [[Marie Under]] (1883–1980), poeta, nominata għall-[[Premju Nobel]] fil-letteratura diversi drabi
* [[Alfred Rosenberg]] (1893–1946), ideologu ewlieni tal-[[Ġermanja Nażista|Ġermaniż Nażista]], kap tal-[[Ministeru tar-Reich għat-Territorji Okkupati tal-Lvant]], maqtul għal delitti tal-gwerra

=== Mill-1900 sal-1930 ===

[[File:Jaan Kross in 2004.jpg|thumb|140px|[[Jaan Kross]], 2004]]
[[File:Lennart Meri, Raekoja platsil 99.jpg|thumb|140px|[[Lennart Meri]], 1999]]

* [[Ants Oras]] (1900–1982), traduttur u kittieb. Studjajt mudelli ta' pawżi fir-[[Rinaxximent Ingliż]] drammatiku [[vers vojt]].
* [[Vidrik Rootare|Vidrik "Frits" Rootare]] (1906–1981), plejer taċ-ċess
* [[Andrus Johani]] (1906–1941), pittur
* [[Miliza Korjus]] (1909-1980), kantanta tal-opra Pollakka-Estonja-Amerikana, [[Hollywood (industrija tal-films)|Hollywood]] attriċi tal-films, nominata għall-[[Premju tal-Akkademja għall-Aħjar Attriċi Sostennarja]] fl-1938
* [[Edmund S. Valtman]] (1914–2005), [[cartoonist]] Estonjan-Amerikan. Huwa rebaħ il-[[Premju Pulitzer għall-Karikaturi Editorjali]] fl-1962.
* [[Evald Okas]] (1915–2011), pittur, probabbilment l-aktar magħruf għar-ritratti tiegħu ta' nudi
* [[Evi Rauer]] (1915–2004), attriċi tal-palk, tal-films u tat-televiżjoni u direttur tat-televiżjoni
* [[Paul Kuusberg]] (1916–2003), kittieb, partikolarment ta' rumanzi
* [[Ellen Liiger]] (1918–1987), attriċi tal-palk, tat-TV, tar-radju u tal-films u għalliema tat-teatru
* [[Udo Kasemets]] (1919–2014), kompożitur Kanadiż imwieled fl-Estonja ta' xogħlijiet orkestrali, vokali, pjanu u elettroakustiċi
* [[Jaan Kross]] (1920–2007), rumanzier, nominat għall-[[Premju Nobel fil-letteratura]] diversi drabi
* [[Vincent Zigas]] (1920–1983), uffiċjal mediku fil-[[Papwa Ginea Ġdida]] matul is-snin ħamsin
* [[Harry Männil]] (1920–2010), negozjant u kollettur tal-arti Estonjan-[[Venezwela]]
* [[Kaljo Raid]] (1921–2005), kompożitur, violoncellist u ragħaj
* [[Vello Viisimaa]] (1928–1991), kantant tal-opra u attur tal-palk, deher l-aktar fl-[[operetta]]s
* [[Olaf von Wrangel]] (1928-2009), ġurnalist Ġermaniż (NDR) u politiku, membru tal-Bundestag Ġermaniż
* [[Lennart Georg Meri]] (1929–2006), politiku, kittieb, direttur tal-films u statista, [[President tal-Estonja#Presidenti tal-Estonja| it-tieni President tal-Estonja]], 1992 sa 2001
* [[Eino Tamberg]] (1930–2010), kompożitur, promotur tan-[[neoklassiċi]mu]] fil-mużika Estonjana

=== Mill-1930 sal-1950 ===

[[File:Andres Tarand, geograaf, klimatoloog ja poliitik 2006 (cropped).jpg|thumb|140px|[[Andres Tarand]], 2006]]
[[File:Lepo Sumera, eesti helilooja, kultuuriminister. Jaan Tombi nimeliseks kultuurimaja juubelil 91.jpg|thumb|140px|[[Lepo Sumera]], 1991]]

* [[Uno Loop]] (1930–2021), kantant, mużiċist, atleta, attur u edukatur
* [[Vladimir-Georg Karassev-Orgusaar]] (1931–2015), direttur tal-films, membru tal-[[Kungress tal-Estonja]]
* [[Martin Puhvel]] (1933–2016), riċerkatur tal-letteratura, professur emeritu fl-Università McGill għal-letteratura Ingliża antika u medjevali
* [[Ingrid Rüütel]] (imwielda fl-1935), folklorista u [[filologu]], mart l-eks president [[Arnold Rüütel]]
* [[Peter P. Silvester|Peter Peet Silvester]] (1935–1996), [[inġinier elettriku]], partikolarment analiżi numerika ta' [[kampi elettromanjetiċi]]
* [[Jüri Arrak]] (imwieled fl-1936), artist u pittur
* [[Enn Vetemaa]] (1936–2017), kittieb, kaptan tar-rumanz qasir Modernist Estonjan
* [[Arvo Mets|Arvo Antonovich Mets]], (1937–1997) poeta Russu, kaptan tal-vers ħieles Russu
* [[Mikk Mikiver]] (1937–2006), attur tal-palk u tal-films u direttur tat-teatru
* [[Linnart Mäll]] (1938–2010), storiku, orjentalista, traduttur u politiku
* [[Ene Riisna]] (imwielda fl-1938), produttriċi tat-televiżjoni Amerikana mwielda fl-Estonja, magħrufa għax-xogħol tagħha fl-ispettaklu tal-aħbarijiet Amerikan [[20/20 (serje televiżiva tal-Istati Uniti)|20/20]]
* [[Andres Tarand]] (imwieled fl-1940), politiku, eks [[Prim Ministru tal-Estonja]] u [[Membru tal-Parlament Ewropew]]
* [[Leila Säälik]] (imwielda fl-1941), attriċi tal-palk, tal-films u tar-radju
* [[Paul-Eerik Rummo]] (imwieled fl-1942), poeta u politiku
* [[Eili Sild]] (imwielda fl-1942), attriċi tal-palk, tal-films, tat-televiżjoni u tar-radju
* [[Kalle Lasn]] (imwielda fl-1942), produttur tal-films Estonjan-Kanadiż, awtur, editur tar-rivisti u attivist
* [[Urjo Kareda]] (1944–2001), teatru Kanadiż, kritiku tal-mużika, [[dramaturgu]] u direttur tal-palk
* [[Mari Lill]] (imwielda fl-1945), attriċi tal-palk, tal-films u tat-TV
* [[Sulev Mäeltsemees]] (imwieled fl-1947), studjuż tal-amministrazzjoni pubblika u tal-gvern lokali
* [[Siiri Oviir]] (imwieled fl-1947), politiku u eks [[Membru tal-Parlament Ewropew]]
* [[Lepo Sumera]] (1950–2000), kompożitur, għalliem u politiku

=== Mill-1950 sal-1970 ===

[[File:Lamp, Anu.IMG 2688.JPG|thumb|140px|[[Anu Lamp]], 2012]]
[[File:Juhan-Parts.jpg|thumb|140px|[[Juhan Parts]], 2012]]

* [[Urmas Alender]] (1953–1994), kantant u mużiċist, il-vokalista ta' [[Ruja]] u [[Skrun (band)|Skrun]]
* [[Ivo Lill]] (1953–2019), [[Studio glass|artist tal-ħġieġ]]
* [[Ain Lutsepp]] (imwieled fl-1954), attur u politiku
* [[Kalle Randalu]] (imwieled fl-1956), pjanista
* [[Alexander Goldstein (kittieb)|Alexander Leonidovich Goldstein]] (1957–2006), kittieb u esejist Russu, residenti f'Tel Aviv mill-1991
* [[Peeter Järvelaid]] (imwieled fl-1957), studjuż legali, storiku u professur tal-[[Università ta’ Tallinn|università]]
* [[Doris Kareva]] (imwielda fl-1958), poeta u kap tal-Kummissjoni Nazzjonali Estonjana fl-[[UNESCO]]
* [[Anu Lamp]] (imwielda fl-1958), palk, film, TV, attriċi tal-vuċi u direttur tal-palk
* [[Tõnu Õnnepalu]] (imwieled fl-1962), ismijiet tal-pinna ''Emil Tode'' u ''Anton Nigov'', poeta u awtur
* [[Tõnis Lukas]] (imwieled fl-1962), politiku, Viċi-president tal-[[Unjoni ta' Pro Patria u Res Publica]]
* [[Marina Kaljurand]] (imwielda fl-1962), politikant, eks [[Ministru tal-Affarijiet Barranin (Estonja)|Ministru tal-Affarijiet Barranin]]
* [[Kiiri Tamm]] (imwielda fl-1962), attriċi tal-palk, tat-televiżjoni u tal-films u maniġer tal-palk
* [[Tõnu Trubetsky]] (imwieled fl-1963), [[punk rock]]/[[glam punk]] mużiċist, direttur tal-films u vidjows mużikali u [[anarkista individwalista]]
* [[Ivo Uukkivi]] (imwieled fl-1965), attur u produttur tal-palk, film, radju, TV, fundatur u kantant mal-band punk Velikije Luki
* [[Liina Tennosaar]] (imwielda fl-1965), attriċi tal-palk, tal-films u tat-televiżjoni
* [[Juhan Parts]] (imwieled fl-1966), politiku, [[Prim Ministru tal-Estonja]] mill-2003 sal-2005
* [[Mart Sander]] (imwieled fl-1967), kantant, attur, direttur, awtur, artist u ospitant televiżiv
* [[Indrek Sirel]] (imwieled fl-1970), ġenerali tal-[[Forzi tad-Difiża Estonjani]]

=== Mill-1970 sal-preżent ===

[[File:HarrietToompere.jpg|thumb|140px|[[Harriet Toompere]], 2012]]
[[File:Tiiu Kuik.jpg|thumb|140px|[[Tiiu Kuik]], 2007]]

* [[Jaan Tallinn]] (imwieled fl-1972), programmatur, investitur u intraprenditur magħruf għall-involviment fi Skype u proġetti oħra
* [[Jan Uuspõld]] (imwieled fl-1973), attur u mużiċist tal-palk, tat-televiżjoni, tar-radju u tal-films
* [[Urmas Paet]] (imwieled fl-1974), politiku u [[Membru tal-Parlament Ewropew]]
* [[Ken-Marti Vaher]] (imwieled fl-1974), politiku, [[Ministeru tal-Ġustizzja (Estonja)|Ministru tal-Ġustizzja]] mill-2003 sal-2005 u [[Ministeru tal-Intern (Estonja)|Ministru tal-Intern] ] mill-2011 sal-2014
* [[Urmas Reinsalu]] (imwieled fl-1975), politiku, [[Ministru tad-Difiża (Estonja)|Ministru tad-Difiża]] mill-2012 sal-2014 u [[Ministeru tal-Ġustizzja (Estonja)|Ministru tal-Ġustizzja]] mill-2015
* [[Kristen Michal]] (imwielda fl-1975), politikant, [[Ministru tal-Affarijiet Ekonomiċi u l-Infrastruttura (Estonja)|Ministru tal-affarijiet ekonomiċi]] mill-2015 sal-2016 u [[Ministeru tal-Ġustizzja (Estonja)|Ministru tal-Ġustizzja] ] mill-2011 sal-2012
* [[Mailis Reps]] (imwieled fl-1975), politiku, [[Ministru tal-Edukazzjoni u r-Riċerka (Estonja)|Ministru tal-Edukazzjoni u r-Riċerka]] mill-2002 sal-2003 u mill-2005 sal-2007
* [[Harriet Toompere]] (imwielda fl-1975), attriċi tal-palk, tat-televiżjoni, tal-films u kittieba ta' kotba għat-tfal
* [[Tanel Ingi]] (imwieled fl-1976), attur tal-palk u tal-films, jwettaq primarjament fit-teatru [[Ugala]]
* [[Katrin Pärn]] (imwielda fl-1977), attriċi u kantanta tal-palk, tal-films u tat-televiżjoni
* [[Johann Urb]] (imwieled fl-1977), attur, produttur u mudell Amerikan imwieled fl-Estonja
* [[Carmen Kass]] (imwielda fl-1978), supermudella, ikklassifikata għall-[[Parlament Ewropew]] fl-2004, president tal-Federazzjoni taċ-Ċess Estonjana mill-2004 sal-2011
* [[Lauri Lagle]] (imwieled fl-1981), attur tal-palk u tal-films, kittieb, direttur u drammaturgu
* [[Ursula Ratasepp]] (imwielda fl-1982), attriċi tal-palk, tal-films u tat-televiżjoni
* [[Ott Sepp]] (imwieled fl-1982), attur, kantant, kittieb u preżentatur televiżiv
* [[Katrin Siska]] (imwielda fl-1983), mużiċista, membru tal-grupp pop-rock [[Vanilla Ninja]]
* [[Priit Loog]] (imwieled fl-1984), attur tal-palk, tat-televiżjoni u tal-films
* [[Tiiu Kuik]] (imwieled fl-1987), supermodel
* [[Pääru Oja]] (imwieled fl-1989), attur tal-palk, tal-films, tal-vuċi u tat-televiżjoni
* [[Klaudia Tiitsmaa]] (imwielda fl-1990), attriċi tal-palk, tat-televiżjoni u tal-films

=== Arkitetti u surmasti ===

[[File:Neeme Järvi at Laulupidu.jpg|thumb|140px|[[Neeme Järvi]] at Laulupidu, 2009]]
[[File:Siiri Vallner.jpg|thumb|140px|[[Siiri Vallner]], 2009]]

* [[Valve Pormeister]] (1922–2002), arkitett, l-ewwel nisa li influwenzaw l-iżvilupp tal-arkitettura Estonjana
* [[Allan Murdmaa]] (1934–2009), arkitett, iddisinja [[Tehumardi]] monument tal-gwerra
* [[Neeme Järvi]] (imwieled fl-1937), surmast Estonjan-Amerikan
* [[Eri Klas]] (1939–2016), surmast, mexxej tal-[[Netherlands Radio Symphony Orchestra]]
* [[Tõnu Kaljuste]] (imwieled fl-1953), kunduttur. Huwa mexxa mal-[[Opra Nazzjonali Estonjana]] bejn l-1978 u l-1995.
* [[Andres Mustonen]] (imwieled fl-1953), surmast u vjolinista, direttur artistiku tal-''Mustonenfest Tallinn Tel Aviv Festival''
* [[Andres Siim]] (imwieled fl-1962), arkitett, disinjatur tal-bini taċ-Ċentru tan-Nissan f'Tallinn
* [[Paavo Järvi]] (imwieled fl-1962), surmast, iben [[Neeme Järvi]]
* [[Margit Mutso]] (imwielda fl-1966), arkitett, disinjatur tal-istazzjon tal-karozzi tal-linja ta' [[Rakvere]]
* [[Elmo Tiisvald]] (imwieled fl-1967), surmast, direttur ta' Opera Studio fl-[[Akkademja tal-Mużika u Teatru Estonjana]]
* [[Kaisa Roose]] (imwielda fl-1969), direttur tal-mużika mal-[[Malmö Opera and Music Theatre]]
* [[Siiri Vallner]] (imwieled fl-1972), arkitett, disinjatur tal-[[Mużew tax-Xogħol]] f'Tallinn
* [[Anu Tali]] (imwieled fl-1972), surmast, direttur tal-mużika tal-[[Orkestra Sarasota]]
* [[Eero Endjärv]] (imwieled fl-1973), arkitett. Huwa ddisinja l-villa f'[[Otepää]] fin-Nofsinhar tal-Estonja.
* [[Katrin Koov]] (imwielda fl-1973), arkitett, disinjatur tas-Sala tal-Kunċerti ta' [[Pärnu]]
* [[Mikk Murdvee]] (imwieled fl-1980), surmast u vjolinista Estonjan-Finlandiż. Jgħix f'Ħelsinki.

[[File:Sergei Pareiko2.jpg|thumb|140px|[[Sergei Pareiko]], 2011]]
[[File:Irina Embrich CI Saint-Maur 2013.jpg|thumb|140px|[[Irina Embrich]], 2013]]

=== Sportivi ===

* [[Albert Kusnets]] (1902–1942), lottatur tal-piż medju Greko-Ruman. Huwa kkompeta fl-[[Logħob Olimpiku tas-Sajf tal-1924|1924]] u l-[[Logħob Olimpiku tas-Sajf tal-1928]].
* [[Valter Palm]] (1905–1994), boxer professjonali tal-welterweight. Huwa kkompeta fl-[[Logħob Olimpiku tas-Sajf tal-1924|1924]] u l-[[Logħob Olimpiku tas-Sajf tal-1928]].
* [[Toomas Krõm]] (imwieled fl-1971), futboler, 11-il logħba għall-[[tim nazzjonali tal-futbol tal-Estonja|Estonja]]
* [[Gert Kullamäe]] (imwieled fl-1971), plejer professjonali tal-basketball
* [[Toomas Kallaste]] (imwieled fl-1971), futboler, 42 logħba internazzjonali għat-[[tim nazzjonali tal-futbol tal-Estonja|Estonja]]
* [[Indrek Pertelson]] (imwieled fl-1971), [[judo]]ka. Huwa rebaħ il-bronż fl-[[Logħob Olimpiku tas-Sajf 2000|2000]] u l-[[Logħob Olimpiku tas-Sajf 2004]].
* [[Mart Poom]] (imwieled fl-1972), futboler u kowċ, kowċ tal-goalkeepers tat-[[tim nazzjonali tal-futbol tal-Estonja|tim nazzjonali]]
* [[Martin Müürsepp]] (imwieled fl-1974), plejer u kowċ tal-basketball
* [[Sergei Pareiko]] (imwieled fl-1977), goalkeeper, 65 dehra mal-[[tim nazzjonali tal-futbol tal-Estonja|Estonja]]
* [[Andres Oper]] (imwieled fl-1977), futboler u kowċ, assistent maniġer tat-[[tim nazzjonali tal-futbol tal-Estonja|tim nazzjonali]]
* [[Kristen Viikmäe]] (imwielda fl-1979), futboler. Hi lagħbet għal [[JK Nõmme Kalju]].
* [[Irina Embrich]] (imwielda fl-1980), fencer tal-épée
* [[Joel Lindpere]] (imwieled fl-1981), futboler. Huwa għamel 107 dehra għall-[[tim nazzjonali tal-futbol tal-Estonja|Estonja]].
* [[Remy Põld]] (imwieled fl-1992), plejer tal-basketball
* [[Anett Kontaveit]] (imwielda fl-1995), tennista, l-aqwa plejer individwali Estonjana
* [[Ralf Aron]] (imwieled fl-1998), sewwieq fit-tlielaq tal-karozzi
* [[Jüri Vips]] (imwieled fl-2000), sewwieq fit-tlielaq tal-karozzi, kompetitur fil-[[Kampjonat tal-Formula 2 tal-FIA]]
* [[Paul Aron]] (imwieled fl-2004), sewwieq fit-tlielaq tal-karozzi

== Referenzi ==
{{referenzi}}

== Ħoloq esterni ==
{{commonscat}}
* {{Sit uffiċjali}}

{{Bliet kapitali tal-UE}}
{{Lista ta' kapitali Ewropej skont ir-reġjun}}

[[Kategorija:Bliet kapitali fl-Ewropa]]
[[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Kulturali]]
[[Kategorija:Bliet Ewropej]]
[[Kategorija:Estonja]]
[[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fl-Estonja]]