Claudio Monteverdi

Claudio Monteverdi
	; Ritratt ta' Claudio Monteverdi, Venezja, 1640, pittura ta' Bernardo Strozzi
surmast tal-kappella
surmast tal-kappella
Ħajja
Twelid	Cremona, 15 Mejju 1567
Nazzjonalità	Repubblika ta' Venezja
Mewt	Venezja, 29 Novembru 1643
Post tad-dfin	Santa Maria Gloriosa dei Frari (en)
Familja
Konjuga/i	Ester Exposito (en)
Aħwa	uri Giulio Cesare Monteverdi (en) ;
Edukazzjoni
Lingwi	Taljan
Għalliema	Marc'Antonio Ingegneri (en)
Studenti	uri Giovanni Rovetta (en) ;
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	teoriku tal-mużika; daqqaq tal-viola da gamba; saċerdot Kattoliku; kompożitur tal-mużika klassika; kantant; kompożitur; kompożitur tal-opri; koreografu; mużikologu
Xogħlijiet importanti	L'incoronazione di Poppea (en) ; L'Orfeo (en) ; Il ritorno d'Ulisse in patria (en) ; Il combattimento di Tancredi e Clorinda (en)
Moviment	mużika tar-Rinaxximent; mużika Barokka
Moviment artistiku	opra; mużika Barokka
Strument/i tal-mużika	viola da braccio; viola da gamba; orgni

Claudio Monteverdi (twieled fil-15 ta' Mejju 1567 – miet fid-29 ta' Novembru 1643) kien kompożitur Taljan. Ix-xogħol tiegħu jimmarka il-bidla mill-mużika rinaxximentali għall-mużika barokka u matul il-ħajja twila tiegħu kiteb opri li nistgħu nikklassifikawhom fiż-żewġ kategoriji. Bħala wieħed mill-innovaturi prinċipali li ġabu din l-bidla fl-istil, hu meqjus revoluzzjonarju. Monteverdi kiteb l-ewwel opra teatrali, L'Orfeo, li fiha żviluppa storja drammatika. Kellu x-xorti li jgawdi s-suċċess u l-fama f'ħajtu.

Bijografija

Fl-1589, Monteverdi beda jaħdem fil-qorti ta' Mantova bħala korista u vjolista u fl-1603 id-duka Vincenzo Gonzaga ħatru maestro di cappella. Sakemm kellu erbgħin sena ħadem prinċipalment fuq madrigali u kkompona b'kollox tmien kotba. Ktieb VIII, ippubblikat fl-1638, fih dawk li jsibuhom Madrigali guerrieri et amorosi li ħafna jqisuhom bħala l-perfezzjoni ta' dil-forma ta' mużika. Flimkien, l-ewwel tmien kotba ta' madrigali juru żvilupp enormi mill-mużika polifonika rinaxximentali għal l-istil monodiku li hu tipiku fil-mużika barokka. Id-disa' ktieb ta' madrigali, ippubblikat wara mewtu fl-1651, fih passaġġi iżjed ħfief, x'aktarx komposti matul il-firxa ta' ħajtu, li jirrappreżentaw iż-żewġ stili.

Mill-monodija, bl-enfasi fuq linji ċari melodiċi, test intelliġibbli u mużika ta' akkompanjament kalma, kien pass loġiku li jibda jikkomponi l-opri, speċjalment għal kompożitur mixħut lejn id-drammatiċità u li kien iħobb effetti mimlija tiżjin. Fl-1607 Monteverdi ikkompona l-ewwel opra tiegħu, L'Orfeo, fuq librett ta' Alessandro Striggio (l-iben). F'dak iż-żmien kien hemm id-drawwa li l-kompożituri jitolbuhom joħolqu xogħlijiet għal okkażjonijiet speċjali u din l-opra talbuha biex iżżid il-pompa fil-karnival ta' kull sena f'Mantova. Fil-fatt kienet suċċess kbir li qabel perfettament ma' l-ispirtu taż-żmien. L'Orfeo hi magħrufa għall-qawwa drammatika tagħha u għall-orkestrazzjoni ħajja li fiha. Infatti, nistgħu nsostnu li dax-xogħol kien l-ewwel eżempju fejn il-kompożitur assenja parti speċifika għal kull strument, u anki waħda mill-ewwel opri fejn ingħatat il-kompożizzjoni eżatta ta' l-istrumentazzjoni. L-istorja hi deskritta b'immaġni mużikali ħajjin u l-melodiji huma linjari u ċari. B'din l-opra Monteverdi ħoloq stil mużikali ġdid għal kollox. L-opri ta' Monteverdi sirna ngħidulhom "pre-barokki" jew tal-"barokk bikri".

Nistgħu ngħidu li x-xogħol prinċipali ta' Monteverdi kien il-Vespro della Beata Vergine tal-1610. Dan wieħed mill-ftit xogħlijiet sagri tiegħu, imma għadu s'issa wieħed mill-ikbar eżempji tal-mużika sagra, li fl-istorja tal-mużika jħabbatha ma' Il-Messija ta' Handel u l-Passjoni skond Mattew ta' J. S. Bach. Meta tisma' dan ix-xogħol tibqa' ċċassat – kull parti (25 b'kollox) hija żviluppata għall-aħħar, kemm fis-sens mużikali u kemm drammatiku – l-istruttura strumentali tintuża għal effetti drammatiċi preċiżi u emottivi, b'mod li ħadd ma kien sema' qabel.

Billi d-duka Vincenzo Gonzaga ma kienx iħallsu biżżejjed għall-kummissjonijiet li kien jagħmillu u kien dejjem jgħaġġlu għal iżjed, Monteverdi xeba' u fl-1610 mar Ruma bil-ħsieb li jagħti l-Vespro della Beata Vergine lill-Papa Pawlu V. Fl-ittri bejnu u bejn il-kardinal Ferdinando Gonzaga, jidher li t-tama tiegħu kienet li jakkwista post b'xejn għat-tifel fis-Seminarju Ruman u mpieg ġdid għalih. Kollox safa fix-xejn, imma fl-1613 kellu opportunità oħra.

Fl-1613 il-Prokuraturi tar-Repubblika ta' Venezja ħatru l-Monteverdi bħala direttur tal-mużika f'San Mark, fejn bla dewmien, reġa' ġieb f'tiegħu l-kor li kien mar lura ħafna taħt ta' qablu. Hemm temm is-sitt, seba' u tmien ktieb ta' madrigali. It-tmien wieħed hu l-ikbar u fih xogħlijiet miktubin matul perijodu ta' 30 sena, fosthom ix-xena drammatika Tancredi e Clorinda (1624), fejn l-orkestra u l-vuċijiet jiffurmaw żewġ entitajiet separati li jinstemgħu bħala kopji ta' xulxin. Aktarx Monteverdi ġietu l-ideja li jipprova dan-arranġament mill-arkitettura ta' San Mark fejn hemm żewġ galleriji faċċata ta' xulxin u seta' jpoġġi l-kor f'waħda u l-orkestra fl-oħra. Kompożituri oħra bħal Giovanni Gabrieli kienu wżaw dan l-arranġament, imma din il-kompożizzjoni tispikka fuq l-oħrajn għax fiha ntużaw għall-ewwel darba it-'tremolo' (repetizzjoni mgħaġġla ta' l-istess ton) u l-'pizzicato' (qrus tal-kordi bis-saba') biex fix-xeni drammatiċi jagħtu effetti speċjali.

Fl-aħħar snin ta' ħajtu, minkejja li kien marid, Monteverdi xorta baqa' jkompli jikkomponi l-aħħar żewġ kapolavuri tiegħu, Il ritorno di Ulisse in patria (1641) u l-opra storika L'incoronazione di Poppea (1642). L'Incoronazione, partikularment, hi meqjusa bħala l-quċċata tax-xogħol tiegħu. Fiha nsibu xeni traġiċi u komiċi (żvilupp ġdid fl-opra), ritratti iżjed realistiċi tal-persunaġġi u melodiji iżjed sħan li bħalhom qatt ma kienu nstemgħu qabel. Dax-xogħol, li ħtieġ orkestra iżgħar u parti inqas prominenti għall-kor, kellu wkoll influenza konsiderevoli fuq il-mużika tal-knisja.

Monteverdi kkompona mill-inqas tmintax-il opra, li minnhom baqa' biss l'Orfeo, l'Incoronazione, Il ritorno, u l-arja famuża "Lamento", mit-tieni opra tiegħu l'Arianna.

Kompożizzjonijiet

Opri - Tmintax-il opra li minnhom baqa' biss:

L'Arianna (baqa' biss Lamento d'Arianna)
L'Orfeo
Il ritorno d'Ulisse in patria
L'incoronazione di Poppea

Xogħoljiet oħra jinkludu kompożizzjonijiet sekulari u sagri:

Il Combattimento di Tancredi e Clorinda
Vespro della Beata Vergine
Selva Morale e Spirituale (1640)
Scherzi Musicali

Kotba tal-madrigali:

Madrigali spirituali a quattro voci posti in musica da Claudio Monteverde Cremonese, discepolo del Signor Marc'Antonio Ingegnieri (1583)
Madrigali a cinque voci di Claudio Monteverde Cremonese discepolo del Sig.r Marc'Antonio Ingegnieri... Libro primo (1587)
Il secondo libro de madrigali a cinque voci di Claudio Monteverde Cremonese discepolo del Sig.r Ingegneri (1590)
Di Claudio Monteverde il terzo libro de madrigali a cinque voci (1592)
Il quatro libro de madrigali a cinque voci di Claudio Monteverdi Maestro della Musica del Ser.mo Sig.r Duca di Mantova (1603)
Il quinto libro de madrigali a cinque voci di Claudio Monteverdi Maestro della Musica del Serenissimo Sig.r Duca di Mantoa, col basso continuo per il Clavicembano, Chittarone, od altro simile istromento; fatto particolarmente per li sei ultimi, per li altri a beneplacito (1605)
Il sesto libro de madrigali a cinque voci, con uno dialogo a sette, con il suo basso continuo per poterli concertare nel clavacembano, et altri stromenti. Di Claudio Monteverde Maestro di Cappella della Sereniss. Sig. di Venetia in S. Marco (1614)
Concerto. Settimo libro di madrigali a 1.2.3.4. sei voci, con altri generi de canti di Claudio Monteverde Maestro di Capella della Serenissima Republica (1619)
Madrigali guerrieri, et amorosi con alcuni opuscoli in genere rappresentativo, che saranno per brevi Episodij fra i canti senza gesto. Libro ottavo di Claudio Monteverde Maestro di Capella della Serenissima Republica di Venetia (1638)
Madrigali e canzonette a due e tre voci del signor Claudio Monteverde già Maestro di Cappella della Serenissima Republica di enetia... Libro nono (1651)