Manto Mavrogenous
| Manto Mavrogenous | |
|---|---|
 | |
| Ħajja | |
| Isem propju | Μαγδαληνή-Αδαμαντία Μαυρογένη |
| Twelid | Trieste, 1796 |
| Nazzjonalità | Greċja |
| Mewt | Paros, Lulju 1840 |
| Tribù | nisel aristokratiku |
| Edukazzjoni | |
| Lingwi | Grieg |
| Okkupazzjoni | |
| Okkupazzjoni |
politiku bniedem militari |
| Grad | ġeneral |
Manto Mavrogenous (bil-Grieg: Μαντώ Μαυρογένους) (twieldet fl-1796 – mietet f’Lulju 1848) kienet eroina Griega tal-Gwerra tal-Indipendenza Griega.[1] Hija kienet mara għanja u nefqet ġidha kollu għall-kawża Ellenika. Bit-tħeġġiġ min-naħa tagħha, ħbiebha Ewropej ikkontribwew għar-rivoluzzjoni bi flejjes u armi tan-nar.
Ħajja bikrija[immodifika | immodifika s-sors]
Manto Mavrogenous twieldet fi Trieste, li dak iż-żmien kienet tagħmel parti mill-Monarkija Asburga, u issa hija parti mill-Italja. Kienet bint Nikolaos Mavrogenes, merkant u membru tal-Filiki Eteria, u Zacharati Chatzi Bati. Wieħed mill-antenati tagħha, pro-ziju ta’ missierha, kien Dragoman tal-Flotta u Prinċep ta’ Wallakja.[2]
Hija kienet mara sabiħa ta’ nisel aristokratiku u kibret f’familja edukata, influwenzata minn Żmien l-Illuminiżmu. Hija studjat il-filosofija u l-istorja Griega antika f’kulleġġ fi Trieste, u kellha ħakma tajba tal-Franċiż, tat-Taljan u tat-Tork.[2]
Gwerra tal-Indipendenza[immodifika | immodifika s-sors]
Fl-1809, hija marret tgħix f’Paros mal-familja tagħha, fejn saret taf mingħand missierha li l-Filiki Eteria kienet qed tħejji ruħha għal dik li iktar tard saret magħrufa bħala r-Rivoluzzjoni Griega, u iktar ’il quddiem fl-1818, wara li miet missierha, marret tgħix f’Tinos. Meta bdiet it-taqbida, marret tgħix f’Mykonos, il-gżira tal-oriġini tagħha, u stiednet lill-mexxejja ta’ Mykonos jingħaqdu fir-rivoluzzjoni.[3]
Għas-spejjeż tagħha, hi ħadet ħsieb tarma u tħejji bin-nies u bl-armi żewġ vapuri li bihom attakkat lill-pirati li kienu attakkaw lil Mykonos u lil gżejjer Ċikladi oħra. Fit-22 ta’ Ottubru 1822, taħt it-tmexxija tagħha, iċ-ċittadini ta’ Mykonos keċċew lit-Torok Ottomani li kienu żbarkaw fuq il-gżira. Armat ukoll lil 150 raġel f’kampanja fil-Peloponnesos u bagħtet forzi u appoġġ finanzjarju lil Samos, meta l-gżira ġiet mhedda mit-Torok. Iktar ’il quddiem, Mavrogenous bagħtet korp ieħor ta’ ħamsin raġel lejn il-Peloponnesos, li ħadu sehem fl-Assedju ta’ Tripolitsa u fil-waqgħa tal-belt f’idejn ir-ribelli Griegi. Hija nefqet il-flus biex tagħti kumpens lis-suldati u lill-familji tagħhom, għat-tħejjija ta’ kampanja lejn it-Tramuntana tal-Greċja, u biex tagħti appoġġ lil diversi filo-Griegi.[3]
Iktar ’il quddiem, armat flotta ta’ sitt vapuri u fanterija magħmula minn sittax-il kumpanija, b’50 raġel kull waħda, u ħadet sehem fil-battalja f’Karystos fl-1822. Barra minn hekk, iffinanzjat kampanja lejn Chios, iżda ma rnexxilhiex tipprevjeni l-massakru. Grupp ieħor ta’ ħamsin raġel intbagħat biex isaħħu lil Nikitaras fil-Battalja ta’ Dervenakia. Meta l-flotta Ottomana tfaċċat fix-xefaq taċ-Ċikladi, hi reġgħet marret lura f’Tinos u bigħet il-ġojjellerija tagħha biex tiffinanzja l-armar ta’ 200 raġel li ġġieldu kontra l-għadu u biex tgħin lill-elfejn ruħ li baqgħu ħajjin wara l-ewwel assedju ta’ Missolonghi. Is-suldati tagħha pparteċipaw f’diversi battalji oħra bħal dawk ta’ Pelion, Phthiotis u Livadeia.[3]
Mavrogenous wettqet spedizzjonijiet tal-Illuminiżmu fl-Ewropa u indirizzat appell lin-nisa ta’ Pariġi, biex iżommu mal-Griegi. Fl-1823 marret tgħix f’Nafplio, sabiex tkun fil-qalba tat-taqbida, u ħalliet il-familja tagħha warajha peress li ommha stess kienet waslet biex turiha d-disprezz tagħha minħabba l-għażliet li għamlet. Kien għall-ħabta ta’ dan iż-żmien li Mavrogenous iltaqgħet ma’ Demetrius Ypsilanti, u f’qasir żmien tgħarrset miegħu. Saret famuża mal-Ewropa kollha għas-sbuħija u għall-qlubija tagħha. Iżda f’Mejju tal-istess sena, darha ġiet maħruqa għalkollox u ġidha nsteraq, u b’hekk marret tgħix ma’ Ypsilanti fi Tripoli, filwaqt li Papaflessas ipprovdilha l-ikel.[2]
L-għerusija ta’ Mavrogenous ma’ Ypsilanti ntlaqgħet b’oppożizzjoni minn diversi politiċi setgħana li qiesu l-unifikazzjoni ta’ żewġ familji setgħana b’affiljazzjonijiet pro-Russi bħala theddida. L-iktar oppożitur voċiferu fil-Greċja kien Ioannis Kolettis li mexxa l-attakk kontrihom li rnexxa. Wara l-għerusija hija reġgħet lura f’Nafplio, fejn għexet fil-faqar u d-dieqa, u l-flus li kienet nefqet għad-diversi battalji ma ntraddulhiex lura. Wara l-mewt ta’ Ypsilanti u l-kunflitti politiċi intensi ma’ Ioannis Kolettis, ġiet eżiljata minn Nafplio u marret tgħix f’Mykonos, fejn għaddiet iż-żmien tagħha tikteb il-memorji tagħha.[3]
Meta l-gwerra ntemmet, Ioannis Kapodistrias taha l-grad ta’ Logutenent Ġenerali u taha abitazzjoni f’Nafplio, fejn imbagħad marret tgħix. Hi kellha xabla ta’ valur għoli bil-kitba mnaqqxa "Δίκασον Κύριε τους αδικούντας με, τους πολεμούντας με, βασίλευε των Βασιλευόντων", li tfisser 'Mulej, iġġudika lil dawk li jagħmluli d-deni, li jagħmlu l-battalji kontrijja, irrenja fuq ir-Rejiet'. Dik ix-xabla jingħad li oriġinat minn żmien Kostantinu l-Kbir u Mavrogenous tatha lil Kapodistrias.[3]
L-aħħar ta’ ħajjitha[immodifika | immodifika s-sors]
Mavrogenous marret tgħix f’Paros fl-1840, fejn kienu jgħixu wħud mill-qrabat tagħha, u għexet u mietet f’dar li għad għandha sjieda privata. Id-dar tinsab ħdejn il-Panagia Ekatontapyliani (il-Knisja tal-Verġni Marija) li skont it-tradizzjoni, jingħand li ġiet stabbilita minn Santa Liena, omm Kostantinu l-Kbir. Mavrogenous mietet f’Paros f’Lulju 1848, waħedha u mfaqqra, wara li nefqet ġidha kollu għall-Gwerra tal-Indipendenza.[2]
Legat[immodifika | immodifika s-sors]
Il-pjazza ċentrali fil-belt kapitali ta’ Mykonos ġiet iddedikata lil Manto Mavrogenous u fiha bust kbir tagħha. Il-pjazza ewlenija fil-belt portwali ta’ Paroikia f’Paros ukoll ġie ddedikat lilha. Il-Greċja onoratha bħala l-eroina tagħha billi semmiet diversi toroq għaliha fil-pajjiż kollu. Il-gvern Grieg ħareġ bosta muniti kommemorattivi biex jagħtiha ġieħ wara mewtha.[4] Inħadem film ukoll dwar ħajjitha, bit-titlu ta’ Manto Mavrogenous (1971), fejn Tzeni Karezi ħadmet bħala Manto.
Wiċċ Mavrogenous kien jidher fuq in-naħa ta’ wara tal-muniti Griegi ta’ żewġ drakmi mill-1988 sal-2001.[5]
Qraba[immodifika | immodifika s-sors]
Manto Mavrogenous kellha qrabat fil-familja Mavrogenous/Delicari.
Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]
- ^ "Manto Mavrogenous : Μύκονος". mykonos.gr. Miġbur 2021-05-19.
- ^ a b ċ d "Manto Mavrogenous, the Heroine of Mykonos". Greece Is (bl-Ingliż). 2017-06-23. Miġbur 2021-05-19.
- ^ a b ċ d e "Manto: Profile of a Greek Heroine". Athens Insider (bl-Ingliż). 2021-03-07. Miġbur 2021-05-19.
- ^ "Greece 2 drachmas 2000 - Manto Mavrogenous". Fleur-de-coin.com. Miġbur 2021-05-19.
- ^ "Bank of Greece". web.archive.org. 2009-03-28. Arkivjat mill-oriġinal fl-2009-03-28. Miġbur 2021-05-19.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)